|
2013
|
|
|
egiten zion gauza hori haren edukitza zeukanari. Edukitza zuenak, ordea,
|
ezin
zuen gauza erreibindikatu, baina interdiktuak erabili ahal zituen. Interdiktuak baliatuta, edukitzaileak bere burua babestu ahal zuen jabearen aurka, jabe horrek, vindicatioaren bitartez bere titulua frogatu gabe, zuzenean gauza berreskuratu nahi zuenean.
|
|
|
Ondoren, eta betiere lekukoen aurrean, demandatuak muzin egiten bazion errekerimendu horri, demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean agertuko zela ziurtatzeko. Demandatua gaixorik egonez gero, edo adinduna izanez gero, demandatzaileak
|
ezin
zuen hura behartu agerraldia egitera, baldin eta ez bazion garraio modurik eskaintzen; edonola ere, arauak ezarri zuen garraio modu hori ez zela nahitaez izan behar esku ohe burkoduna. Bestalde, baziren egintza zehatz batzuk, gizabanakoak bere kabuz egin ahal zituenak, aurretiaz magistratuarengana jo gabe.
|
|
|
Paterfamilias horren ahalmen esparruan zeuden aitarengandiko lerroan zein ondorengo izan eta ondorengo horiek guztiak (agnatizio deiturikoak). Semea, heldutasunera iritsi arte, bere aitaren ahalmen esparruan zegoen, eta, adibidez,
|
ezin
zituen bere kabuz jabetzak izan, harik eta aita hil arte. Ondorenez, familiaren jabego guztia bateratuta zegoen, eta familiaren baliabideak, osotasunean, indartu egiten ziren.
|
|
|
izeneko bildumak arreta handiarekin agintzen zuen honako hau: hartzekodunak berari zegokion zatia baino
|
ezin
zuen ebaki, eta, hori baino gehiago ebakiz gero, bere kreditua galtzen zuen. Bistan denez, hori aurrerakin bat besterik ez da, Shakespeareren Veneziako merkataria deiturikoan, Portziak Shylocken aurka azaldutakoari begira.
|
|
|
Konponbide berriak antzinako zuzenbidearen adierazpen modura aurkeztu arte, berrikuntza ezkutatu egin zen. Adibidez, pretoreak
|
ezin
zuen jabetzat hartu zuzenbide zibilarentzat halakoa ez zena, zuzenbide hori bete behar baitzuen; horregatik, ezin zion pertsona horri jabearen akziorik eman, pertsona horrek berea zuena berreskura zezan. Zernahi gisaz, hautabidezko akzioa eman ahal zion jabe ez zenari, horrek jabetzaren gaineko kontrol fisikoa izan zezan, eta, horrela, babestuta gera zedin, epe zehatz batean jabe bihurtu arte.
|
|
|
Antzinako gizarte guztiek onartu zuten erakunde hori, eta, horregatik, esklabotzak herrien zuzenbidea osatzen zuen argi eta garbi. Edonondik begira dakiola ere, argi zegoen esklabotza ez zela zentzumenaren agindua, eta, ondorenez, erakunde horrek
|
ezin
zuela zuzenbide naturala osatu, ezta hurrik eman ere.
|
|
|
1532 urtean, epaile profesionalen auzitegi iraunkorra ezarri zen, The Court of Session deitutakoa, kontinenteko prozedura idatziaren ereduari helduta. Ahal zen ginoan, auzitegi horrek Eskoziako zuzenbide tradizionala aplikatu zuen, baina zuzenbide horrek konpondu
|
ezin
zituen kasuetan, berriro jotzen zen Ius communera. Eskoziako Parlamentuak 1583an emandako lege batek zuzenbide zibileko araua aipatzean «zuzenbide erkideko xedapena» ekarri zuen hizpidera, hots, ez Ingalaterrako Common Law izenekoa, ezpada Ius commune deitutakoa.
|
|
|
Geroko egileek, berriz, prozeduraren abiaburu izan behar ziren oinarrizko printzipioak bilatu zituzten, besteak beste: epaileek
|
ezin
zituzten autuak ebatzi euren sinesmenen arabera, ezpada alderdiek eskatutakoaren arabera eta horien allegationes izenekoak kontuan hartuta.
|
|
|
Lehendabiziko glosagileek onartu zuten ideia hori, hauxe gaineratuz: behin herriak botere legegilea enperadoreari eskualdatu ostean, gero
|
ezin
du berori ezeztatu. Azzok herriaren bi kontzeptu bereizi zituen:
|
|
|
Irnerioren ustetan, Julianok idatzitako testuaren garaian, herriak zuzenbidea aldarrikatzeko boterea zuen oraindik, eta hori zela bide, legeak isilbidez indargabetu ahal zituen. Garai horretan, ordea, botere hori enperadoreari eskualdatu zitzaion, eta herriak, beraz, bere egineren bitartez
|
ezin
zuen ukitu inperioko zuzenbidearen baliozkotasuna. Bulgarok, Irnerioren dizipuluak, ohitura orokorra eta tokiko ohitura bereizi zituen.
|
|
|
Martinik konpromiso zaila erdietsi zuen hurrengo bi ikusmiren artean: bateko, legeetatik aske bizi den eta bere borondatea lege bihurtzeko ahalmena duen monarkaren ikuspegia, eta, besteko, mugak zuzenbide naturalak ezartzen zituela eta legegileak
|
ezin
zituela horiek gainditu pentsatzen zutenen ikusmoldea.
|
|
|
printzea herriaren ordezkaria da, eta horren boterea herri borondatearen araberakoa izango da. Beraren ustetan, ostera, herriak erabateko boterea eman zion printzeari eta gero ezin zen hori ezeztatu (III.4) Horrenbestez, printzea legibus solutus izan behar zen, eta berak emandako legeek ere
|
ezin
zuten horren inguruko mugarik jarri. Neoeskolastiko espainiar horiek San Tomas Aquinokoak hasitako bideari eutsi zioten, Aristotelesen metodoaren eta zuzenbide erromatarren arteko batasuna garatuz.
|
|
|
Konparaziorako, ez dakigu zehaztasunez Ulpianok III. mendean zer nolako latina erabili zuen, bera jatorriz ez zelako erromatarra, Tirokoa baizik, ekialdeko Mediterraneokoa, alegia.
|
Ezin
dugu jakin auturik gehienetan zer nolakoa zen zuzenbide klasikoa, aztertzen ari diren testuetara jo ezean. Edozein kasutan ere, zuzenbide klasikoa ez zen osotasun homogenoa; haatik, juristen arteko desadostasunak ziren zuzenbide horren ezaugarri, eta horren adibide ugari agertu dira testuetan, Digestoaren bildumariek halakoak kentzeko izugarrizko ahaleginak egin arren.
|
|
|
Papinianoren argudioari ekinez, zuzenbideak
|
ezin
zuen egintza kondenatu, eta, aldi berean, egintza hori gauzatzea eskatu, baldintza betetzeko. Horretara azaldu zen Papinianoren baieztapena; Cujasek, berbarako, esan zuen baieztapen hori «kristau batek egiteko moduko adierazpena» zela (In lib. XVI quaestionum Pap.
|