|
2000
|
|
|
YAKIN’larien billera. 13 zk. (1960), 69 Flandes eta bere hizkuntza. 14 zk. (1961), 39 Loramendi: " Olerki ta idatzi guztiak". 15 zk. (1961), 26 Gazteriak salatzen du. 16 zk. (1964), 3 Asi gaitezen komunismuarekin alkar izketan. 16 zk. (1964), 43 Neskatxak
|
ez
dute euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62" H" letrari buruz galdezka. 20 zk. (1965), 25 Jainkoaren billa (leturia ta txillardegi). 20 zk. (1965), 38 10 urte. 21 zk. (1966), 1 Pentsamentuaren bakardadea. 21 zk. (1966), 25 Langilleen kasta galdua. 22 zk. (1966), 22 Gaurko alemaniar lirikaz, euskal poesiaz. 25 zk. (1967), 24 Gaurko marxismoa erlijioaren aurrean.
|
|
|
AZURMENDI, Joxe Neskatxak
|
ez
dute euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62
|
|
2001
|
|
|
NUPen euskaraz ikasteko aukera eskasa zen, baina irailean hasi zen ikasturte berrian urriagotu egin dira aukerak, Nafarroako Gobernuak hala aginduta. Komunikabideei dagokienez, barrega rria dirudi erdarazko komunikabide guztiz ahaltsuei euskaraz argitaratzen dituzten aitzakia orrialdeengatik dirulaguntzak bikoiztu izanak, biziraupena inola ere ziurtaturik
|
ez
duten euskara hutsezkoeimu rriztapen zorrotza ezarri zaien bitartean. Euskal dunonEgunkaria ren Nafarkaria gehigarri beteranoak ez du sosik jaso, hamar urteko ibilbidean nafarrentzat errefe rentziaeta informazio iturri baliagarria izan bada ere.
|
|
|
Gure artean ere gauza bera gertatzen da: zonalde erdaldunetako jende askok
|
ez
du euskararen komunitatearen berririk; eta hau ez da nire uste apala, hainbat ikerketatan agertu zaigun errealitatea baizik. Euskararen agerpena, poliki poliki gero eta ugariagoa bada ere, Euskal Herriko gizartearen indar eta korronte indartsuen eta nagusienetan —botere zein kontrabotere eremuetan— sarri ahaztuta eta baztertuta gelditzen da, oraindik.
|
|
|
PSNk ere gauza bera mila modutara esan du, Lizarberen ahotik batez ere. PSNko Batzo rdea ren azalpena ere hor dago, elebitasunaren gaurkoeredua
|
ez
duela euskararen alde aldatuko esaten duena.
|
|
|
Eta honek guztiak esplikatzen du nire ustez azken urteotako astinaldia ere. Batetik astinaldiaren eragileak berak inolako eskrupulurik
|
ez
duelako euskararen kontra egiteko. Egun estatu espainiarrean boterean dagoen alderdiak ez du euskararen kontra disimuluekin aritzeko beharrik ikusten.
|
|
2002
|
|
|
• Gizarteak
|
ez
du euskarak duen egoera larriaren kontzientziarik. Sektore batzuk, azken urteotako nola halako aurrerabidearen ondorioz, lasaitu egin dira eta beste batzuek kontrako jarrera gogortu dute.
|
|
|
Argi dago, nire ustez, ikasketa horiek eskaintzeko ardura nagusia herri erakundeei egokituko litzaiekeela; herri erakundeek, beraz, unibertsitatearen autonomiarekiko begirunerik ez lukete izan honelako kasu batean. Eman dezagun, bestalde, EuskalHe rriko unibertsitate batek ere
|
ez
duela euskarazko ikasketarik eskaintzen edo ez duela egiten gizarteak eskatzen dion neurrian. Kasu horretan ere, herri erakundeen ardura izan litzateke euskarazko ikasketen eskaintza bermatzea.
|
|
|
Bigarren baldintzari helduta, borondate politikoari, alegia, azken aldi honetan, hitz politak entzuten ditugu EAEko administrazio autonomoaren aldetik, baina, momentuz, hitzak baino ez; Nafarroako administrazioak, aldiz, kolpez eta atxiloketez erantzuten ditu unibertsitate euskaldunaren aldeko aldarrikapenak; Frantziako estatuak, bere aldetik,
|
ez
du euskararen inolako eskubiderik onartzen, eta gorrarena egiten du euskal irakaskuntzaren eskaerei dagokienean.
|
|
|
Zalantzak ditut. Euskaldun guztiok
|
ez
dugu euskararekiko jarrera bera, ezta ere ez dugu bat egiten Euskal Unibertsitatearen aldeko aldarrikapenarekin. Orduan, nortzuk osatuko genuke Euskal Unibertsitatea?
|
|
|
Azter ditzagun zenbait datu. Euskal Herriko Unibertsitateko plaza elebidunetan 1.020 irakasle daude egun —irakasle euskaldunak gehiago dira jakina, denek
|
ez
dute-eta euskaraz irakasten— ikasturtean 11.576 ikasle matrikulatu ziren euskaraz eskaintzen ziren irakasgaietakoren batean —hemen ere euskaldunak gehiago dira, denek ez dute-eta euskaraz ikastea hautatzen— Irakasle ikasle multzo hau aise erka daiteke inguruko zein etxeko beste unibertsitate batzuekin. Kantabriako Unibertsitateak, adibidez, lehen eta bigarren zikloko 13.248 ikasle hartu ditu oraingo ikasturtean; irakasleak 1.054 dira.
|
|
|
Azter ditzagun zenbait datu. Euskal Herriko Unibertsitateko plaza elebidunetan 1.020 irakasle daude egun —irakasle euskaldunak gehiago dira jakina, denek ez dute-eta euskaraz irakasten— ikasturtean 11.576 ikasle matrikulatu ziren euskaraz eskaintzen ziren irakasgaietakoren batean —hemen ere euskaldunak gehiago dira, denek
|
ez
dute-eta euskaraz ikastea hautatzen— Irakasle ikasle multzo hau aise erka daiteke inguruko zein etxeko beste unibertsitate batzuekin. Kantabriako Unibertsitateak, adibidez, lehen eta bigarren zikloko 13.248 ikasle hartu ditu oraingo ikasturtean; irakasleak 1.054 dira.
|
|
2003
|
|
|
Euskal herritar helduek
|
ez
dute euskararen beharrik eta euskaltegien lana soberan dago. Euskarari eta euskal kulturari gauza berbera gertatzen zaie:
|
|
2004
|
|
|
Izan ere, honakoagatik betetzen du euskarak telebista lokalen programazioetan hain tarte murritza: iragarle gehienek
|
ez
dute euskaraz hitz egiten eta nahiago dutebe ren publizitatea gaztelaniazko edukiei atxikita joatea; eta Arabaren kasuan, gainera, ehuneko txiki bat ezik, ikus entzule gehienak gaztelaniadunak dira, eta beraz gaztelaniazko edukiak eskatzen dituzte. Canal Gasteizen saiatzen gara euskaldunen eskariari erantzuten, baina, egia esan, programazioaren %80 gaztelaniaz emititzen da merkatuak hala eskatzen duelako.
|
|
|
Euskara ren Jarraipena III 2001 Inkesta Soziolinguistikoak zera erakusten digu besteak beste, elebidunen kopuruak gora egiten duela Euskal Herrian, baina elebidunen multzo horretan" elebidun euskaldunen" kopuruak ez diola indar berdinez jarraitzen gorakako joera horri. Konklusioa zera da, gainerako elebidunek(" elebidun erdaldunak" eta" elebidun orekatuak")
|
ez
dute euskara gehiago era biltzen behar adina gaitasun linguistikorik ez dutelako.
|
|
2005
|
|
|
2 Aralar, EA eta EAJ alderdiek euskararen ofizialtasuna eskatzen dute, baina bakar batek ere
|
ez
du euskararen estatusa definitzen lehentasuneko izaera erabiliz eta batek ere ez du ezagutu beharra aldarrikatzen.
|
|
|
Eta euskaldun" pasibo" dira, aurreko belaunaldietakoek
|
ez
zuten euskarazko oinarrizko ezagutza on bat eduki arren, ez dutelako" eskolaz gain, euskarazko esperientzia luze eta sakonik talde informalen batean". Eta, joera orokor bezala, ohitura edo jokaera aldaketaren bat da tartean, borondatezkoa edo behartua, mota honetako hiztun euskaldunek era horretako" esperientzia luze" bat izan dezaten, beren ingurune natural hurbilekoan ez baitute izaten horrelako" talde" rik (hain zuzen, inguruan txikitatik horrelako talderik izan ez dutelako dira, nolabait," euskaldun berri").
|
|
|
Gure arbasoek
|
ez
zuten euskara aintzakotzat hartzen, bera ren balioa ezagutzen ez zutelako. Nik ikusi izan dut baserri batzuetan, aspaldiko kutxa zoragarriak, zaharrak zirela eta, errekara botatzen edo ijitoei merke baino merkeago saltzen.
|
|
|
Gure irudikoz, euskarazko erabilerak ez du aurrerapen nabarmenik ezagutuko, baldin eta gizarte multzo handiek, eskolaz gain,
|
ez
badute euskarazko esperientzia luze eta sakonik talde informalen batean, dela talde hori familia den, dela sare horizontaleko talderen bat den. Berezko talde informal horietan garatzen baitira benetan hizkuntzazko erraztasuna, atxikimendua eta ohitura.
|
|
2006
|
|
|
Gutxienez hamahiru urte eskolan pasatu ondoren, euskara eta euskaraz ikasi ondoren, gure ikastetxeko ikasle gehienek ez dute euskara menperatzen. %60k
|
ez
du euskaraz moldatzeko gaitasun nahikorik.
|
|
2007
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola,
|
ez
dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik, geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik, geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta
|
ez
dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
2009
|
|
|
Pastoralak arrakasta handia gozatzen du Zuberoan, XXI. mende honetan oraino eta horretaz kexu izatekorik ez litzatekeela izan behar iruditzen zait. Ez nau ez pastoralak lerro lerro eta urtero egoteak kexatzen... bai aldiz, pastoraletan euskarari egiten zaion zorteak eta pastoralak
|
ez
duela euskararen sendotzeko balio ohartzeak. Pastoraletan arizale ugari bada orain —sobera beharbada, baina nola ezetza eman oholtzara igo nahi duen herritarrari? —, eta horietan denek euskaraz ez jakitea, tamalez baina, Zuberoko gizartearen isla da nonbait.
|
|
2012
|
|
|
Aipatutako bi kasuak baikorrak dira; baina, beste kasu batzuetan, aldiz, indar batek itzali, ezkutatu egiten du bestea, eta horretan datza ondorio okerrak ateratzeko arriskua. Adibidez, Barakaldo, Portugalete eta Sestaoko 30.000 gaztek sekula erabiliko
|
ez
duten euskara pixka bat ikasten duten bitartean Ea, Lekeitio, Ondarroa eta Markinako 5.000 gaztek euskara galtzen badute (edo ez bazaie transmititzen), kuantitatiboki oso egoera baikorraren deskribapena edukiko genuke: 25.000 pertsona irabazita egongo litzateke euskara.
|
|
|
Ez gara gehiago luzatuko hemen datu horien analisian, ez baitugu toki gehiago. Artikulutxo honetan
|
ez
ditugu euskararekiko jarrerak aurkeztu; dena den, inkesta soziolinguistikoaz orain arte kaleratutako txostenean oso informazio gutxi agertzen da gai horri buruz, eta ez oso esanguratsua.
|
|
|
Zaila litzateke pertsona horiek beren seme alabei euskara baino ez transmititzea; gainera, motibo komunikatibo eta emozionalengatik ez dirudi egokia litzatekeenik ere. Bere seme alabei informazioak eta emozioak transmititzeko gai izan behar du guraso batek; gaitasun nahikorik
|
ez
badu euskaraz, hizkuntza bat baino gehiago erabili du. Oso gutxi dira benetako elebidun orekatuak, bi hizkuntzetan gai guztiez hitz egin eta emozio guztiak transmititzeko gai direnak.
|
|
|
Gero eta argiago dut herritarron garaia iritsi dela. Arestian esan bezala, alderdi politikoek
|
ez
dute euskara lehentasunen artean jasotzen, eta, beraz, guri dagokigu eragitea gure hizkuntzak beharrezkoa duen zentraltasuna izan dezan.
|
|
2013
|
|
|
Txillardegiren pena zen, Sartreri buruzko lan oso eta mardulik
|
ez
genuela euskaraz. Eta Sartrek euskal ezker abertzalean izandako garrantzia ezagututa, Txillardegik ezin zuen ulertu utzikeria hori.
|
|
|
Iruritako eredua erabili du tesia azaltzeko. 1990eko hamarkadan jarri du Kasaresek euskararen inguruko diskurtsoak eta jarrerak aldatu zireneko garaia, guraso askok etxean jaso
|
ez
zuten euskara ikasteko erabakia hartu zutenean. Euskara, beraz, ondorengoen bidez sartu zen.
|
|
2015
|
|
|
Alde batetik, irakasle gazteak baldin badira,
|
ez
dute euskararekiko maitasun hori. Euskara jaso dute ikastolatik, baina ez beraien gogoz baizik eta auskalo.
|
|
|
Nik ulertzen dudana da Sailburuordeak adierazi nahi zuela eta erraztasunak, hots, baldintza egokiak behar zituztela gazteek, ikasten ari direna gauzatzeko. Datuen interpretazio zurrunak ezkutatzen duena digu adierazten komentarioak, kopuruen azpia erakusten du, euskara eskolan jasotako gazte askok
|
ez
zuten euskara ez atsegin, ez erraz, ez baliagarri, alegia, ez ziren ez hiztun konpetenteak eta ez zeukaten euskaltasunaren kontzientziarik. Euskara, azken finean, ikasgai askoren arteko bat zuten, besterik ez.
|
|
|
Euskaraz bizi nahi
|
ez
dutenek euskarari ez normaltasunaren izatea eman diote. ‘Arazo identitarioa’ eta euskara lotzetik hasi eta euskaraz bizi nahi izatea kapritxotzat jotzeraino, euskararen ez normaltasuna azpimarratzen duten argumentuek segida luzea dute.
|
|
|
Aspalditik ditu aldezleak diglosiak Euskal Herrian. Euskal abertzaletasunaren sorrerak
|
ez
zuen euskarak gizarte funtzio guztiak bereganatzearen aldeko ideologiarik ekarri. Izan ere, Paulo Iztuetak nabarmendu duenez, EAJko gehiengo batentzat euskara, bereziki, nekazal gizarteko baserritarren eta kostaldeko arrantzaleen ezaugarria izan da, funtsean euskal kontserbadurismoaren aurpegi ezagunena, hiri kulturatik eta ekonomia mugitzen zen industri zein zerbitzu-guneetatik aparte zegoen gutxiengo populazio bati zegokiona.
|
|
|
Kontrakoa jazo da, ordea: Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino
|
ez
dute euskara lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa.
|
|
2017
|
|
|
bitartekari huts bilakatzen dira, eta ez itzulpenen azken helmuga. Baina itzulpen feminista eta dekolonialak itzultzeko moduarekin kritikoak izan behar dugula ere erakusten digu, testuek erakusten duten ikuspegi kolonial eta patriarkalari arreta jarriz (zer gertatzen da, esate baterako, genero gramatikalik
|
ez
duen euskaratik galegora testu bat itzultzen denean?).
|
|
|
Une jakin batzuetan ardura handia adierazi da, batez ere fenomenoaren hasieran, XXI. mendearen lehenengo urteetan, etorkinek
|
ez
zutelako euskara ikasten eta erdaldunen kopurua handiagotzen zutelako. Adierazpen gordin batzuek agertzen jarraitu dute, sarri beste kezka batzuekin lotuta (etorkinen kopuru handiegia, etorkinen jaiotza tasa altua, integratzeko dituzten zailtasunak, gizarte zerbitzuen gehiegizko erabilera...), aldizkari digitaletako komentarioetan batzuetan ikusi ahal dugun bezala.
|
|
2018
|
|
|
Hori bai, faborez, ez jarri horri ere basque izena (benetan
|
ez
dugu euskara hitza plazaratzeko gaitasunik?). Hori diot, horixe delako halako konpainien eginbidea:
|
|
2020
|
|
|
Euskara halako ariketa izan da, estiloa baino praktika, baina zentzu berezia eta bereizgarria hartu zuen praktika, sentigarri eta adierazgarri bilakatuz. Gaur iduri luke Euskal Herriak
|
ez
duela euskara behar, neurri handi batean euskara gorputz adar mamua da, anputatuta ere sentitzen den adar horietako bat; erdal identitatearen normaltasunean balio apurra du, praktika bainoago, sinbolo edo ikur gisa.
|
|
|
Urrunetik begiratzen dut, baina iruditzen zait lehenengo belaunaldia dela xxi. mendearen hasierakoa oinarri baten gainean sortu dena. Zaharrenak erdi erdiarotarrak gara, ia
|
ez
genuen euskara batu eta landurik. Gazteek txikikeriak eta ergelkeriak atzean uzteko eginbidea duzue.
|
|
|
Euskaraz lantzea, jakina. Eta garai hartako euskal intelligentsia ez du ikusten bide estrategiko horretan,
|
ez
baitu euskara erabiltzen gai gorenak jorratzen dituenean. Ondorioz, gai arruntekin lotuko da euskara, ezinbestean.
|
|
|
Guk ez dugu aurkitu errealitate bat, Euskal Herri bat ez dugu aurkitu. Ez dugu kultura bat aurkitu,
|
ez
dugu euskara landu bat aurkitu, eta belaunaldi hau hasi da autonomoki, bere aldetik, hori guztia egiten eta bilatzen. (Ibid.)
|
|
2021
|
|
|
ingelesa, frantsesa, arabiera..., ez dakit zenbat. Eta bere haurrak eredura bidaltzen zituela, baina ez zela nahikoa,
|
ez
zutela euskara behar bezala ikasten, eta jardunaldietara etorri zela ereduari buruz informazio gehiago jasotzeko. Emakume hori bere haurrak eskolaz aldatzeko prest zegoen, ereduan ikas zezaten.
|
|
|
Nik uste Alejandrok pentsatu zuela: " Pilarek
|
ez
du euskara abandonatuko", eta traba egiten nien. Beraiek nahi zutelako txakurkume bat, egiten zuena esaten zitzaiona.
|
|
2023
|
|
|
Eta euskarazko liburuak horrenbeste ez irakurtzeko arrazoiez galdetzean, aldiz, arrazoibide nagusietariko bat hauxe izan da:
|
ez
dute euskaraz irakurtzeko ohitura edo erraztasunik. Bostetik bik baino gehiagok erantzun dute hori (%43).
|