|
2001
|
|
|
‘Bai, aspaldian
|
ez
dut euskaraz ezer irakurri.’ dio Gorriak, makinizkribua besapean hartuta. ‘Zuk irakurri duzu? ’
|
|
2003
|
|
|
Elkarrizketa, Hizketa, Hizkuntza, Hitza, Elea edo Berba,
|
ez
du euskarak termino eskasik, gizabereak bere kidekoekin komunikatzeko dituen tresna berezien izendatzeko. Guk hemen, hitza?
|
|
2004
|
|
|
Beraz, benetako Herri bat sortu nahi baldin badugu eta bere buruaren jabe izan nahi baldin badu oinarri nagusi bat behar dugu eta oinarri hau Euskara da. Hortaz,
|
ez
badugu Euskararen gain finkatzen Euskal Herria, ez dugu Euskal Herri bat sortuko?. 44
|
|
|
Izan ere, euskal nazionalismoaren lana ez da soilik euskararen alde lan egitea, gehiago da. Mesedegarria eta argigarria izango litzateke euskararen desidentifikazioa, eta horrek ez du esan nahi nazionalismoak
|
ez
duela euskararen alde lan egin behar. Esa nahi dut, esaterako, euskararen aldeko mugimenduak ez direla nazionalismoarekin identifikatu behar.
|
|
|
–Elebitasunaren aldetik, zalantzarik gabe eredua aukeratu behar da, bertan ikasten dutelako benetan euskara. ereduan
|
ez
dute euskara ziurtatzen, eta A ereduan ez dute euskara inolaz ere ikasten. Euskara soil hutsaren aldetik, eredua da aukera zuzenena?. 472
|
|
|
Oker ez banago, identitate ereduaren eta euskara erabileraren arteko lotura harremanaz ari zaigu hemen idazle donostiarra. Hain zuzen, ikaslearen talde identitatea erdalduna denean horrek
|
ez
luke euskarazko hizkuntza komunitatean integratzeko joerarik erakutsiko, eta, horrenbestez, euskara erabili ezean, ez luke behar adinako gaitasun komunikatiborik bereganatuko. Ikasle eredu horren erre ferentzia gune soziokulturala eta sentimentala espainiarra edo frantsesa izango litzateke soil soilik.
|
|
|
Martinet’ek esaten duenez (ikus Éléments, 15) frantsesek ez bestek berezten dituzte" rivière" (beste ibai batera ixuritzen den ibaia), eta" fleuve" (itsasora ixuritzen dana). Puntu hortan, beraz, frantseserak berezten dituenak,
|
ez
ditu euskerak berezten. Euskerak, aldiz," hortarako" eta" horrengatik" berezten ditu; baiña frantseserak ez (eta" pour cela" dio bietan).
|
|
2006
|
|
|
Gaztelaniaren alde Unamuno-k aipatzen duen argumentu bat, beti haren hedadura zabala munduan izaten baita, susmoa gelditzen da, euskararen modernotu ezinaren arrazoi sendo bat, jendaurrean airatzeko itxuratzarragoa, baina efektiboagoa ausaz, haren txikitasun kuantitatiboa ez ote den; hots, ez duela merezi modernotzen senperrentzea, hala ere ez lukeelako balioko" munduan", mundu modernoan gabe. Katalanak, adibidez,
|
ez
bailituzke euskarak bere izaera arkaikoagatik omen dituen arazo intrintsekoak, baina Unamuno-k harentzako lekua etorkizunean euskararen berdintsu balioetsi du.
|
|
2008
|
|
|
–Eta gehien gehienek uko egiten diote barne ehundura osatzeko ezinbestekoa zen euren lan intimoari:
|
ez
dute euskara ezagutzen, ez dute ikasi nahi, ez dute libururik eta egunkaririk irakurtzen, ez dute gure kantaririk ezagutzen, ez dakite gure eskultore bakar baten izenik, analfabeto aldra itsusi batek hartu du barne oihala osatu behar lukeen eremu aberatsa?.
|
|
|
Zalloren kasua besterik da, seguru asko:
|
ez
du euskarazko kulturaren identitate iturritik edaten, eta berari ondo baino hobeto doakio ideologia sasi abertzale horren atzeko aldean ezkutatuta euskal kulturaren gaineko gogoeta intelektualak plazaratzea. Alabaina, nola azaldu Lertxundiren jokaera?
|
|
2010
|
|
|
Zuk zeure aukera egin zenuen, Damaso: ulertu ere, ulertzen zaitut maila batean, euskara galdu eta erdararen munduan erosoago sentitzen baitzinen, ni bezalaxe, bestalde, baina, ni ez bezala, zuk
|
ez
zenuen euskararekiko halako sentiberatasun berezirik erakutsi?, baina ez esanarazi niri, Baroja eta Unamunorekin batera, harritzekoa ere bada, nola biek ala biek, hain kontraesanzaleak izanik, ez zuten gai honetan irristadarik egin!?, prozesu osoa naturala izan dela, bortxarik eta zapalketarik gabekoa, datuak hor baitaude, eta bilatu nahi duenak goizago edo beranduago aurki baitezake aurkitzekoa:
|
|
|
Zuk zeure aukera egin zenuen, Damaso: ulertu ere, ulertzen zaitut maila batean, euskara galdu eta erdararen munduan erosoago sentitzen baitzinen —ni bezalaxe, bestalde, baina, ni ez bezala, zuk
|
ez
zenuen euskararekiko halako sentiberatasun berezirik erakutsi—, baina ez esanarazi niri, Baroja eta Unamunorekin batera —harritzekoa ere bada, nola biek ala biek, hain kontraesanzaleak izanik, ez zuten gai honetan irristadarik egin! —, prozesu osoa naturala izan dela, bortxarik eta zapalketarik gabekoa... datuak hor baitaude, eta bilatu nahi duenak goizago edo beranduago aurki bait... makilak, eraztunak eta armak; zeure idazkiaren memento batean —nirekin gai honetan adiskidetzeko edo—, onartu ere onartzen duzu euskarak aurrera egin duela, baina berehala jarri dizkiozu mugak, euskara, suspertu arren, bigarren mailakoa izatera kondenatua balego bezala —mahaipeko errealitatea deskribatzeko hizkuntza ezin egokiagoa dela esatea bakarrik falta zitzaizun, etxeko katuak eta txakurrak lagun... sagu despistaturen bat ere bai, beharbada, alfonbrari itsatsitako zorriak eta tximitxak zer esanik ez! —, Euskal Herria Espainiaren Batasun Sakratuaren mende betiere.
|
|
2011
|
|
|
Estatu euskaldun batek ez duela zentzurik
|
ez
badu euskaraz egiten eta ez bada benetan euskalduna, Liburu Zurian eta bestelako testuetan behin eta berriro esango du ETAk. Jatorrizko ETA post nazionala bazen Aranaren nazionalismoaren aurrez, Europako estatuen aurrez post estatala zen:
|
|
|
–Hizkuntza (euskara) jakin badakite, ez dira euskaldunak,
|
ez
dute euskara sufrimendu eta harrotasun. Beren euskara oposaketa batean eskatzen den araberakoa da.
|
|
|
Garai batean asko aipatzen genuen ama hizkuntzan hezteko eskubidea. Hori bermatuta dagoela dirudienean, gertatzen da jaiotzen diren haurren bi herenek
|
ez
dutela euskara ama hizkuntza. Haiei herritartasunik ezin zaie ukatu.
|
|
2014
|
|
|
Ohartu ez naizen arren Ö atzetik etorri zait, panorama ikusita laguntza edo salbamendua eskaintze aldera, barraren gainazalean datzan edalontzi kopuru eskerga dela-eta, barra inguruetan dagoen piztia desfileagatik apika. Nire beefeater a ez diren trago festako gainontzeko kideak oratzen ditu eta estásbien galdegiten dit, estásbien eta ez ongizaude, bere izenaren lehen letrak nabarmen iradokitzen duen bezala Ö atzerritarra delako eta
|
ez
duelako euskaraz ikasi7 Estásbien dio eta nik baietz buruaz, sísítranquila, ederto nago, begirakunea Z ren ezpainei josita, sabeleko azal puskak bata besteari nola, apendizitis ebakuntza larrialdikoen ostean.
|
|
2015
|
|
|
–Gainera,
|
ez
duzu euskara perfilik gainditu! A la puta calle!
|
|
|
Bizkai aldeko apaiz jendeak, ostera,
|
ez
zuen euskara batuaren kezkarik, eta bizkaitar batua zuen helmuga. Mogel, ostera, ez zetorren horrekin bat.
|
|
|
Irtenbide honen aldekoen iritzian, jatorrizko euskarara iristean zegoen batasunaren giltza: euskalkirik
|
ez
zuen euskara zaharrean.
|
|
|
Bai estreina aipatu ditugun tipo bien kasuan, bai azken honetan, ondorioa beretsua da: batzuek
|
ez
dute euskararik ikasiko, besteak ez dira euskaraz alfabetatuko, euskararen esparru sinbolikoaren trinkotzeari ateak itxita. Zer esanik ez euskarazko komunikazio esparru autozentratu baten faltak arestian ikusi ditugun motibazioeta erabilera defizitetan zerikusi zuzena daukala, eta baita prentsa elebidun diglosikoak berak ere, euskararentzat kale itsua den sasi alternatiba baterantz bideratzen dituelako indarrak.
|
|
|
–Ezin dugu onartu hamarkadak irauten duen militantziak
|
ez
duela euskararen gainbehera gelditu(...) gure desafio historikoa da euskara behetik gora abiatzea elkarrekin, familiak eta eskolak lauzkatuz, kulturgintza eta garapen ekonomikoa uztartuz. Horretarako hiru bide nagusiak dira:
|
|
|
Komunikabideetan sartu behar dugu euskara. Komunikabide eta zerbitzu leku guztietan sartzen
|
ez
dugun bitartean euskara zertarako galdatuko du askok. Toki hoietan denetan gaztelania erabiltzen den bitartean ez du inork euskararen premiarik sumatuko, erdararen beharra baizik.
|
|
|
Bestelako gai zehatzei buruzko informazio laburrak eta analisiak ere tartekatu ohi zituzten, beti ere ikuspegi abertzale euskaltzale batetik (errefuxiatuen afera, ikastolak, euskara...). Hala ere, oro har artikulu gutxi irakur zitekeen euskaraz Egian (normalean bizpahiru idazki baino
|
ez
zuten euskaraz ematen zenbakiko, Zuberoako euskalkian idatziak guztiak), baina hori bai, maiz baliatu ziren jada ondo ezagun dugun praktika honetaz: euskarazko idazpurua paratu albisteari(. Ez adiorik Etxahun?,. Errefuxiatuek Euskadin bizi nahi dugu?,. Barkoxeko maskarada?,. Egiazko egia?,. Huna nula iganen den kultur astia?...), baina gero testu osoa frantsesez idatzi.
|
|
2016
|
|
|
–Tira, den dena ere
|
ez
dun euskararen antzekoa, aitortu du amonak.
|
|
|
Eztabaida literarioan, zer esanik ez, obraren hizkuntza ezaugarriez hitz egin litzateke, baina horiei lehentasuna eman gabe; saihestu lirateke, beraz, euskararen kalitatearen edo dotoreziaren inguruko eztabaida luzeegiak, nahiz eta halakoek nolabaiteko tradizioa izan gure kritikagintzaren historia ez bereziki eredugarrian?. Irakurle taldeek
|
ez
lukete euskara ikasteko edo praktikatzeko topalekuak izan behar, eta maila subsidiario eta menturazko batean izan lukete, izatekotan, euskalgintzaren agente.
|
|
|
7 Liburua da helburua, ez hizkuntza. Irakurle taldeak
|
ez
luke euskara talde bat izan behar, euskara talde batek sortua izan daitekeen arren?, liburuez euskaraz ari den talde bat baizik. Eztabaida literarioan, zer esanik ez, obraren hizkuntza ezaugarriez hitz egin litzateke, baina horiei lehentasuna eman gabe; saihestu lirateke, beraz, euskararen kalitatearen edo dotoreziaren inguruko eztabaida luzeegiak, nahiz eta halakoek nolabaiteko tradizioa izan gure kritikagintzaren historia ez bereziki eredugarrian?.
|
|
|
«Lehendabiziko urratsa da behar adinako komunikazio gaitasuna duten hiztunak sortzea. Eskolaren bidezko transmisioak ezin du euskal hiztun gaiturik sortu,
|
ez
du euskara erdararen pare erabiltzeko erraztasunik bermatzen». Hori lortzeko «transmisio naturala» indartu beharra dagoela ohartarazi du; herri euskaldunetan denboraldi bat pasatu lukete eskolan euskaldundutako gazteek, Odriozolaren esanetan.
|
|
|
Hau da bestea: bost ikasletik batek
|
ez
du euskara ikasgai bakar modura ere, ia denak Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian daude?, eta beste %14k euskara ikasgai modura bakarrik dute. A eredua litzateke Hego Euskal Herrian?. Bi eleko irakaskuntzan beste %15 ari dira.
|
|
|
Hori, euskaldunak ziren kasuetan. Enpresa gehienetan
|
ez
zuten euskara planik, praktika garaiko tutorea erdalduna zen... «Harrigarriena zen tutore eta harreragile euskaldunek zer begirune gutxi zioten hizkuntzari.
|
|
2017
|
|
|
228? [Arnasguneetan] 30 bat urteko gazte euskaldun batek ia ez du ezer irakurtzen bere hizkuntzan. Euskara batuak ez duenez molatzen,
|
ez
dute euskaraz nobelak, Berria edo Argia irakurtzen, holakoetarako badute erdara batu moloia. Eta euskara kultur zientzia pentsamendu hizkuntza ez denez, ez dute beharrik sentitzen zinema/ telebista/ internet euskaraz izan daitezen aldarrikatzeko?.
|
|
|
Adibide bat jarriko dizut: Bilbo Basurtuko osasun erakundearen euskara zerbitzura hurbiltzen diren hamar euskaldunetatik zortzi erdaraz zuzentzen zaizkizu, eta jarrera alde batera utzita; nolanahi ere den, sarritan
|
ez
dute euskaraz jarduteko gaitasunik, ezta EGA agiria eskuan dutela ere?. Roberto Manjon Lozoya,. Unea dugu 35 urteko eskarmentua bildu, aztertu eta aldatzeko?, htpp://www.erabili.eus,.
|
|
2019
|
|
|
Adibidez 30 bat urteko gazte euskaldun batek euskaraz ia ezer irakurtzen ez duenean. Euskara batuak ez duenez molatzen,
|
ez
dute euskaraz nobelarik, Berria edo Argia irakurtzen, holako gauzetarako badute erdara batu moloia betiko periodikoan. (?) Nik nire itogunean eta beraiek beren arnasgunean berdin kontsumitzen ditugu pantaila handiko filmak edo gustatzen zaizkigun serieak.
|
|
|
Euskarazko eskaintza asko hobetu eta hedatu arren, hedabide eta ikus entzunezko eskaintza eta kontsumoa proportzio handi batean (nagusian?) hizkuntza hegemonikoetan izango da (kasu honetan, gaztelaniaz edo frantsesez izan beharrean, seguruenik ingelesez). Euskal herritar askoren etxeko eta ohiko hizkuntzak euskara ez bestelakoak izaten jarraituko dute, eta iristen joango diren etorkin gehienek
|
ez
dute euskararik berehala ikasiko, baina, topatuko duten egoeraren arabera, beren seme alaben erabilera hizkuntza nagusia euskara izango da ala ez. Alegia, estatu bat edo estatus politiko berri bat oso lagungarriak gertatu arren, hizkuntza normalizazio prozesua ez dela hor amaituko.
|
|
|
–Euskarazko jarduna beharrezko edo lagungarri deneko jardunguneak, gizataldeak, harreman sareak eta situazioak indartu behar dira. Euskara beharrezkoa den lekuak baldin badaude, euskara batua indartuko da; bestela, behar ere
|
ez
dugu euskara batua?.
|
|
|
Korrikaren kasuan ere, aipatu izan da jende askok korri egin bai, baina gero
|
ez
duela euskara ikasten edo hitz egiten; edo Ikastolen festetan gazteen arteko erdararen presentzia masiboa kritikatu izan da. Masibotasunak dakartzan albo kalteak dira horiek, baina planteamenduak ez du izan behar pertsona horiek uxatzea, erabilera praktikora edo ikasketa prozesura nola erakar genitzakeen pentsatzea baizik.
|
|
|
Botila erdi hutsa ikusten dugu, aldiz, honako aspektuetan: ez da lortu hurrengo belaunaldiak osorik euskalduntzea, ezagutzaren eta erabileraren arteko tartea gero eta handiagoa da, ofizialtasunik
|
ez
dugu euskararen eremu geografiko osoan, ofiziala den eremuetan ere hizkuntza eskubideen urraketa sistematikoa da, euskarari balio sinboliko ideologikoa ematen zaio baina balio praktiko funtzionala gaztelaniari, frantsesari edo ingelesari, kode nahasketarako joera hedatu da, hizkuntza gehiago garatu da eremu formaletan informaletan baino. Bi hitzetan:
|
|
2020
|
|
|
–Nire familiarekin bakarrik hitz egingo dut euskaraz.
|
Ez
dut euskaraz hitz egingo euskaraz hiltzen duen jende horrekin eta ezta idazle horiekin eta ezta Euskaltzaindiarekin ere, ez baitu inoiz kondenatu biktimei mehatxu eta salaketak egiteko euskara erabiltzea?, esan omen zuen.
|
|
|
Galera honek epe hurbilean zer ondorio utziko duen aurreikustea zaila da; baina egungo egoerak zera utzi du agerian: euskal gizartean ia batere presentziarik
|
ez
duen euskarazko telebista publiko bat, ikusleen %1en arreta ozta ozta erakartzen duena. Bestelako ondorio bat ideologia mailakoa da:
|
|
2021
|
|
|
Hurrengo mendean amets erromantiko horrek erakarri zituen gurera George L. Steer, Andre Malraux, Orson Welles, Ernest Hemingway eta Jose Bergamin, Intelektual Antifaxisten Koalizioko burua, 27ko milizia poetikoaren erresistente xamurra137 eta Espainiako desertu erromantikotik Euskal Herrira erbesteratua, Eva Forest eta Alfonso Sastre bezala. " Nik
|
ez
dut euskaraz hitz egiten ez dakidalako" esan zuen Bergaminek," baina badakit halaber, jakin gabe ere euskaraz hitz egiten dudala" 138.
|