|
2001
|
|
|
" Nik ere
|
ez
dakit hilei buruz deus, bisitan heldu, isilik egon, eta joan dira mezurik ez iraultzaz ez beste ezertaz eman gabe" (GP, 91)
|
|
2005
|
|
|
Horrek bizitza hondatuko liguke, baina ez zegoen berarekin arrazoitzerik. Azkenik Azuarengana jo nuen, honek lokalarekin edo presionatuko zuelakoan, baina nik
|
ez
nekien hil egingo zuenik.
|
|
2008
|
|
|
Hil baino urtebete lehenago elkarrizketa egin nion Joxe Mari Aranalderi. Nik, noski,
|
ez
nekien hil baino urtebete lehenagoko elkarrizketa bat zenik hura. Halere, bizitzan bezala, nire lana egiterakoan ere sena eta enpatia dexente erabiltzen ditut, eta egun hartan zerbait berezia gertatu zitzaidan:
|
|
2009
|
|
|
Okerrena, funtzionarioentzat, sortzen den zalapartagatik besterik ez bada ere.
|
Ez
dakit hildakoaren kezkarik duten, baina gogoan hartzen dute, kartzelak jipoi handia hartzen du eta. Funtzionarioek, azkenekoz ikusi zutenek, kontaketa egiten ari eta hilik aurkitu zutenek, zuzendariordeek, zuzendariak… Denek eman behar dituzte azalpenak, gauzak ondo egin ote dituzten aztertu.
|
|
|
herrietan oraindik mantentzen da ezkilen kodifikazioa. Ezkila bakoitzak bere soinua du baina gu ez gara gai hori deskodifikatzeko, agian jakingo dugu ezkila horiek hildako batenak direla, baina
|
ez
dakigu hildakoa haurra, gizonezkoa, emakumezkoa edo zer den. Lehen bazekiten, baina hizkuntza hori galdu egin da.
|
|
|
–Pentsatzen ari nintzen etxea zure emaztearen izenean egonik, dibortzioa eskatuz gero, beste etxe bat erosi zenukeela. Eta
|
ez
dakit hilean bizpahirutan idazten dituzun artikulu horiek behar beste diru ematen ote duten.
|
|
|
–Gauza okerragoak deitu dizkiotela esaten dit?. . Esaiozu abestia dudala zuontzat, gustatuko zaizue, baina
|
ez
dakit hiltzeko egokia den?. –Gure leihotik dinosauruak ikusten dira?.
|
|
2010
|
|
|
Artikoko eremu horretako izotz eremuak eta haien lodiera gutxieneko balio historikoetara iritsi dira erregistro meteorologikoak egin zirenetik. Kumeek
|
ez
dakite hil arte igerian, gainazal baten gainean egon behar dute edo, bestela, ito egiten dira. Aditu batzuek klima aldaketaren ondorioekin lotzen duten arazo horrek ale ugari ekar ditzake aurten.
|
|
|
– Orduan
|
ez
nekien hilko nintzenik. Ez dago heriotzaren pareko ezintasunik.
|
|
2011
|
|
|
Denbora honetan guztian ez dut haren berririk izan. Jakin ere
|
ez
dakit hilda ala bizirik dagoen, baina nik nahiago dut pentsatu hilda dagoela. Dena dela, igartzen da polizia zarela:
|
|
2012
|
|
|
bietako batek esan eta besteak ikusi zuenean, bazekiten zer egin behar zuten. Egia esan,
|
ez
zekiten hil zutela, hori gero jakin zuten.
|
|
|
Galdera absurdoa abenduaren 21ean, nola egongo da ba ondo? Ordu honetan, artean
|
ez
zekien hilda zegoenik; neska ez zen balletetik itzulia, eta poliziari abisua emana zioten, baina ordurako hilik zen, edo hiltzen agian. Bi urte ez dira aski zauri garratz hau sendatzeko; ziurrenik bizitzako urte guztiak ere ez dira aski izango.
|
|
|
Ezin naiz gogoratu zergatik, ordea; hori da okerrena.
|
Ez
dakit hil nahi duzulako jateari uzten diozun edota jateari utzi eta behea jota geratzen zarelako hil nahi duzun. Azkenean, bost axola zaizu hori ere.
|
|
|
Moraltasunean elbarri geratu nintzen: arimaren erdiak ez zuen bizirik iraun, idortuta, lurrinduta, hilik geratu zen, moztu eta bota egin nuen; beste erdia, aldiz, bizi bizirik zegoen, eta edonori zerbitzatzeko prest, baina inor ez zen horretaz ohartu, inork
|
ez
baitzekien hildako arima erdia izan bazenik ere; baina zuk haren oroitzapena piztu didazu orain, eta nik beraren epitafioa irakurri dizut. Askori, oro har, barregarriak iruditzen zaizkio epitafioak, baina ez niri, batez ere haien azpian zer datzan gogoratzen dudanean.
|
|
|
4 Nola jakin hildakoak testamentua egin duen? Askotan, hurbileko senideek ere
|
ez
dakite hildakoak bere azken nahiak idatziz jaso dituen notarioaren aurrean. Testamenturik badagoen jakiteko (bat edo gehiago egon daitezke), Azken Nahiaren Egintzen Ziurtagiria eskatu behar da herritarrentzako arreta bulegoetan, Justizia Ministerioaren lurralde gerentzietan, Interneten edo postaz.
|
|
2013
|
|
|
|
Ez
dakizu hilda dagoen!
|
|
2014
|
|
|
Tiroak, zarata... hori guztia entzuten zen. Hala ere,
|
ez
genekien hildakoak izan zirenik. Espainiako Poliziak kontatu zigun arte.
|
|
|
Amaitzear dauden etxeak dira; Pasai Antxoko Luzuriaga inguruan daude, adjudikatu gabe. Kaltetuek, ordea,
|
ez
dakite hilean zenbat ordaindu duten etxe horiengatik. Erakundeetako ordezkariek esan dute kasu bakoitza aztertuko dutela.
|
|
|
Hiru literatur pertsonaia horiek senarrek eragindako tratu txarsistematikoak jasaten dituzte eta nekez daroate eguneroko deuseztatzearen zama.Rosak kartzelan bukatzen du denboraren joanean heriotzatik hurbilago jartzen zuensenarra akabatzeagatik. Eleberri horretako benetako drama eta gaia horixe litzateke.Bestalde, Marga anbulantziak eraman du,
|
ez
dakigu hilda edota bizirik, irakurleakhilda dagoela pentsatzen du. Eta Sofia da bakarra Emakumeen Komunitateaksalbatuko duena eta senarra epailearen aurrean jartzea lortzen duena.
|
|
2015
|
|
|
–Bai, hori behintzat egin behar diat.
|
Ez
zekiat hildakoez zer nolako informazioa duen; zeozer jakingo dik. Baina kontuan eduki Aita eta gure aitonaren anaia Juanito izan zirela haiei lur ematen aritu zirenak.
|
|
2016
|
|
|
Nik gero eta gutxiago dakit. Nik
|
ez
dakit hilen herrian zein dagoen ere. Noren alokairua ari naiz ordaintzen?
|
|
|
Eta, urrunean, zakur zaunkak ere entzuten ditu Ferminek, eta oilar kukurrukuak, borrokan ari diren oilarrak, eta buru barruan taupa talan, taupa talan? Hil aurretik, bikiez oroitu nahi du, txikiak zirenean, katanarruan daraman argazkian bezala, zuriz jantzita, baina Picassoren Gernika etortzen zaio burura, eta
|
ez
daki hil aurretik zergatik etorri behar zaion burura Picasso; bere bizitza behar luke begien aurrean zuri beltzean pasatzen zaiona, ez koadro hura. Taupa talan, taupa talan?
|
|
|
|
Ez
nekien hiltzea hain bizkortzailea zenik.
|
|
|
|
Ez
dakizu hilda dagoen.
|
|
2017
|
|
|
Isekaz zatozkit, Intiren alaba?
|
Ez
dakizu hil egingo nautela?
|
|
|
Eta bakarrik dagoenez
|
ez
daki hil egin den edo oraindik bizirik dagoen. Heriotza beste inoren begiradan baino ez baita gauzatzen.
|
|
|
Orduan, betaurreko beltzak imintzio ikasi batekin kendu zituen eta begiak gorrituta zituela ohartu nintzen.
|
Ez
nekien hildakoaren laguna zenik, ezta elkar ezagutzen zutenik ere. –Benetan sentitu dut Mararen heriotza.
|
|
|
Hantxe daude hirurak odoletan blai.
|
Ez
dakizu hilda ala bizirik dauden, ez dira mugitzen. Eperik Gabeko Saltoa.
|
|
2018
|
|
|
Ez dakit nolako geroa izan zuen Hélène Lagonellek,
|
ez
dakit hil zenetz. Berak alde egin zuen aurrena barnetegitik, ni Frantziara abiatu baino askoz ere lehenago.
|
|
|
Zenbait aldiz, kontrabandista gaixoari eman hiezaiokeen sos guziak ezin lezakek poztu. Oinen azpian daukagun lurra hilgarri izan zaidak eta
|
ez
zakiat hilen belarrietan kantatzen.
|
|
|
|
Ez
dakit hil eta berpiztea izan den, baina apeta handi bat dut oraintxe.
|
|
|
Guk
|
ez
dakigu hildakoaren telefonoa eta helbidea.
|
|
2019
|
|
|
Baina medikuak horretako eginak dira, sendatzeko.
|
Ez
dakite hiltzerat uzten". Jendearen hipokrisia zerbait ere ikusten dute maiz ospitalekoek.
|
|
|
Begi bistatik galdutako hura ere hantxe: ez nintzen akordatzen hilda zegoenik, edo beharbada
|
ez
nekien hil zenik ere. Datei erreparatu eta gazteegi hil zen baten alboan hil zenean baino gazteagoa zeneko argazkia jarri zioten beste bat.
|
|
|
Orain, harresietatik kanpo, etxe erreak eta pareta amilduak daude, eta urrutitik begiraturik ere, hondamendiaren ibilera ikusten ahal da, armada portugaldarra inurri zurien multzoa bezalakoa da, lan latz horretan aritzearen ondorioz hortzak edo biziaren haria hautsiagatik egurra bezala harria ere marraskatzen ahal duena, ikusi den bezala, eta gauza ez da hemen geldituko. Mogueimek
|
ez
daki hiltzeko beldurrez ote dagoen. Oso berezkoa iruditzen zaio besteren heriotza, gerretan halaxe gertatu ohi da, hori gertatzeko egiten dira gerrak, hain justu, baina egunotan zeren beldur den bere buruari galdetzeko gauza balitz, agian esango luke ez dela hainbeste hiltzeko posibilitatearen beldur, batek daki hurrengo erasoan bertan ez ote den gertatuko, baizik eta beste gauza baten beldur, galera edo deituko duguna, ez biziaren galera, doi, baizik eta bizitzan gertatzen diren gauzen galera, esaterako, etzi Ouroana berea izaten ahal bazen, patuak edo Gure Jainkoaren borondateak nahi izatea bera etzira ez iristea, bihar bertan hil behar duelako.
|
|
|
Zenbait esamesa zabaldu ziren kontzentrazio esparruei buruz. Inork
|
ez
zekien hildakoak fabrikatzeko produkzio kate bihurtu zirela. Baina bazekiten jendea ez zela haietatik itzultzen.
|
|
2020
|
|
|
Horrek min erantsia sortu die, ezinezko izan baitute agur esatea, laguntzea, zaintzea, argitzea, eskertzea edo galdetzea. Ospitalean egon behar izan zutenez,
|
ez
dakite hildakoaren amaiera nolakoa izan zen, eta horrek zalantzak sortu dizkie zer gertatu zen, nola zaindu zuten eta benetan zer sentitu zuen azken orduetan, pentsamendu katastrofistak eta erru handia. Horri guztiari gehitu behar zaio 19 koidaren denborak onartzeko eta kudeatzeko erronka, beste gaixotasun hilgarri batzuenak baino askoz laburragoak baitira.
|
|
|
|
Ez
dakit Hilari den.
|
|
|
Arrebak eta Eduardok esaten zieten
|
ez
zekitela hildako poliziarik bazenik, zergatikan Txabik eta Sarasketak ez baitzieten esan beraiek hil zutenik.
|
|
2021
|
|
|
Bai. Julik esan zien
|
ez
zekiela hildako poliziarik izan zenik, eta egia zen, Txabik eta Sarasketak ez baitziguten Adunakoaz ezer esan, atzeko autokoek guardia zibilei tiroka eraso zietela besterik. Dena delakoa, ni Martutenera, eta Juli emaztea Jaenera (Espainia).
|
|
|
Bilboko Guggenheim museoaren parean hesteak sabeletik zintzilika dauzkala esnatzen den emakume baten ikuspuntutik abiatu du eleberria. Itziar Amezaga du izena, eta
|
ez
daki hilda dagoela. ETAren bonba batek hil zuen, eta erakundea desagertu ostean esnatu da, mutil lagun ohiari eta hil zuen etakideari agertzeko.
|
|
|
Herri langileko itsastarren alarguna ere izan zen, itzalezko sinbiosian. Eta bera hil den egun honetan, Maisuaren jarraitzaileetako inork
|
ez
daki hil denik ere. Horietarik hemen zirenek, ezin alargunaren jarraitzaileak zirenik esan; kanpoan zirenek, gerrako erbesteratuek, nondik nora jakin heriotzarena?
|
|
|
" –Eroa halakoa! –egin nion garrasi–
|
Ez
dakizu hilik dagoela?
|
|
|
" Zure arrebaren adiskidea" esan nezakeen, baina ez zen erabat egia izango;" zure arrebaren irakaslea" ere erantzun nezakeen, edo burkidea edo gogaidea. Hura dena ere erantzun nezakeen, baina ez nekien nola hartuko zuten, eta, batez ere, ez nekien nola hartuko zuen emakume gazteak, beharbada,
|
ez
zekielako hilik zegoela, edo egon, ez zegoelako hilik.
|
|
|
–Nire aita hila zela esan nizun.
|
Ez
dakit hila den ala ez. Beldur naiz... joan egin nahi dut gaur gauean.
|
|
|
Ez daitezela bebarruetara bakarka sartu, ez daitezela ondoko asteburuetan mendira bakarka joan. Batere
|
ez
dakigu hil baino lehen non harrapatzen edo bahitzen dituen. Besterik gabe, hiltzaileari gauzak zailtzeko eginahalak eta bi egin behar ditugu.
|
|
2022
|
|
|
Oraindik
|
ez
zekiten hildako edo zauriturik ba ote zegoen. Datu berriak jaso ahala emango zituztela esanez pasa ziren ohiko programaziora.
|
|
2023
|
|
|
Gainera, ez duzu esan gaia ondo baino hobeto dakiela?
|
Ez
dakit hilekoa ez ote den izango...
|
|
|
Inpentsan, komisarioa gure egunkarian eskelak zein garesti dauden esaka hasi zitzaidan, eta berehala ulertu nuen: " Osaba bat hil berri zaigu eta
|
ez
dakizu hiltzea zein garesti dagoen". Eta, Andreasi buruzko argibideen irrikan nengoenez, ulertzen niola erantzun nion.
|
|
|
Berehala antzeman zuen administratibo gazteek, oro har, ez zutela hagitz iritzi ona idazkariari buruz, baina, izaera zakarraz aparte, ez zioten ezer aipagarririk leporatzen. Oraindik
|
ez
zekiten hila zegoela; aitzitik, kanpoan zela baliatuz, polizia bere ibilera ikertzeko probesten ari zela pentsatu zuten; pertsonaia ezagututa, ez zitzaien arraro egin.
|
|
|
–A, bai, udal idazkaria.
|
Ez
nekien hilda zegoenik –gezurra bota zion– Dirudienez, lagun minak ziren, ezta?
|
|
|
batzuk hamasei urtez egon ziren desagertuta, kartzela sekretuetan, torturatuta eta inkomunikatuta. Senideek
|
ez
zekiten hilik edo bizirik ote zeuden. Hassan II.aren argazkia jartzeari edo haren aldeko leloak oihukatzeari uko egitea nahikoa zen atxilotua izateko.
|
|
|
Hitzik ez dutenen artean bizi. Hiltzen
|
ez
dakitenen artean hil.
|
|
|
|
Ez
dakit hil nukeen.
|