|
2000
|
|
|
Eta ez al da, bertzalde, don Frantzisko ene aita spirituala eta ene lagun mina... eta konfiantzazko gizona, beraz? Eta egia da
|
ez
dakiela frantsesez eta ez dakiela bertze anitz gauza, arrazoin duzue, baina ni ere hemen nago, haren hutsen betetzeko... Ez.
|
|
|
Aitona Nikolas, komunzki eta eskuarki, euskaraz mintzatzen zitzaigun, baina baita frantsesez ere, batik bat don Frantzisko, herriko apeza, Mattin eta bion prezeptore izendatu zuenean —sasoin hartan, noiz eta aitona deliberatu baitzen, nekearen nekeaz, etxeko jaun gisa zituen arduren uzterat—, zeren don Frantziskok
|
ez
baitzekien frantsesez, eta aitonak biziki maite zuen frantsesa eta frantses kultura, eta nahi zuen, bertzalde, ahalik eta hizkuntza gehienetan treba gintezen, usa gintezen eta aitzina gintezen.
|
|
|
Hiru espainiarrek
|
ez
zekiten frantsesez, eta ez zuten deus ere ulertzen, baina ikusi zutenean ezen jantzien bila gindoazela, berehala elkartu zitzaizkigun eginkizun ezin beharrezkoago haietarat. Eta, arestian biluzik geundenok eta norat behatu ere ez genekienok, irri zabal bat egin genion elkarri, janztekoak jantzi bezain sarri duintasun galdua berreskuratu izan bagenu bezala.
|
|
2004
|
|
|
Gaztelania jende aberatsarena besterik ez zen. Iparraldean ere
|
ez
zekiten frantsesez garai horretan?. 91
|
|
|
Haurrek –hiru mutiko eta bi neskato– isil isil iraun zuten, Del Vallek, ahots goran eta imintzioka, bere ustezko arte dohainen berri ematen zien bitartean. Azalpen ameslariak bukatu arte ez zen ohartu haurrek
|
ez
zekitela frantsesez.
|
|
|
Beno, egia esan, ez dakit halakorik adierazi zion zehatz mehatz, nik
|
ez
baitakit frantsesez, baina, erantzunaren lehen zatiari dagokionez, nor zen eta zer zen behintzat esan zizkion, ohiko aurkezpenetan halakoak esaten direnez gero; bigarren zatiari dagokionez, berriz, zalantzarik ez dut" antomolog" entzun niola, eta hortaz...
|
|
2006
|
|
|
Esan nion geldi egoteko. Txantxetan ari zinela, baina
|
ez
daki frantsesik, bihotzak. Ez du entzuten.
|
|
2007
|
|
|
Eric Hazanen La propagande du quotidien," Bosgarren Errepublikaren mintzaira ikertuz, erkatuz, zulatuz" idatzia. Oharra hartzen dut Hazanen liburuarena, ez bainuen ezagutzen, baina Klemperer i buruz, hori bai ongi ezagutzen baitut, esan behar dut haren LTI La lengua del Tercer Reich saioa
|
ez
dakit frantsesera itzulia dagoenez, baina Itxarok alemanez irakurri ahal du eta haren egunerokoa aspaldian irakurri ditudan libururik interesgarrienak direla joan den mendean Europa osoa hartu zuen erokeriarik handiena ulertzeko eta aztertzeko. Filologo baten lana da, eta hainbeste filologo daukagunez, ez legoke gaizki bi autore horien eredua aintzat hartzea," gure astoaren latina bailitzan, ETAren garaiko euskararen analisiaren egiten hasteko".
|
|
|
Ortziren lagunak ez daki euskeraz, eta gaztelaniaz be gitxi. Nik
|
ez
dakit frantsesez. Zatika jarduten dogu.
|
|
2008
|
|
|
–Batzuk bai, eta beste batzuk ez, horiek
|
ez
zekiten frantses askorik, baina askok gurago dute espainiera ikasi, turismorako baliagarriago zaie. Espainiar gehiago etortzen da hona, frantsesak ehizan baino ez dira pasatzen.
|
|
|
batzuek atzetik bultza eta besteak azeleragailua gogor sakatu eta lortu dugu irtetea, ondo urrundu dugu autoa eta bere bidea jarraitu du mutilak. Inora eroatea gura duen galdetu diogu;
|
ez
daki frantsesik, bere bideari lotu zaio beste barik.
|
|
|
Baina kazetaren kudeatzailea, kazeta egile nagusia eta legezko arduraduna Candau zuberotarra zen. Hark dioenez, 1870ko gerran mobilisatuen kapitain ohia izan zen eta euskaldun soldaduei armak erabiltzen euskaraz irakasten zien,
|
ez
baitzekiten frantsesik (RB 3, XII; 26,). Pauen bizi zen baina Barkoxe bere herrian eta Zuberoan ere ibiltzen zen Berdolyren laguntzaile, politika lanetan.
|
|
|
Berdolyk ez zekien euskaraz baina euskara behar zuen; horretarako zeukan Candau. Berdoly Barkoxen zelarik, herriko kontseilukoekin bildurik, ezin zuten elkar aditu, kontseilukoek
|
ez
baitzekiten frantsesik ezta Berdolyk euskararik (Irigoien 1888).
|
|
|
Batzuek frantsesa biziki ongi mintzo zuten, nahiz eta gero isilik egon ziren.
|
Ez
dakigu frantses polizia horiek zer modutan etorri diren: erabat asumitutako operazio batean ala, GALen garaian bezala, mertzenario gisa eta diruaren truke.
|
|
2009
|
|
|
|
Ez
nekien Frantsesa gaztelania jario hura ulertzeko gai zen, moldiztegiko enkargatuak mokadu bakarrean ziento bat silaba irentsiz hitz egiten baitzuen. Ez nekien ulertzen ez zuelako, edo enkargatuari hizketan egitearen plazera uzteagatik begiratzen zigun horrela, arrotz, urrundik, bekainik ere mugitu gabe, isilik.
|
|
|
Ikusten zen ez zela gure artekoa; beste kasta batekoa zela.
|
Ez
dakit Frantsesak nondik atera zuen oilo busti hura. Ez dakit zer ikusi zion aurpegi leun hari?
|
|
2010
|
|
|
Estatu osoko legeak berdintzea lehen urratsa baizik ez zen, hizkuntzen" arazoa" baitzuten ondoren. Garai honetan estatuko biztanleriaren ia erdiak
|
ez
zekien Frantsesez, beraz, hasieran, Iraultzaren ideiak zabaltzerakoan doktrina politiko berria herri mintzairetara itzultzeko beharrean egon ziren. Horrela, 1789tik 1793 bitartean, ahaleginak egin zituzten bide honetan, zituen" zailtasunen" aurrean etsi arte, askoz errazagoa izango baitzen estatu osoan hizkuntza bakarra mintzaraztea.
|
|
|
Ez nuen bertsio hori gezurtatu zuen inor aurkitu; batzuek erantzun ordez isilik egotea hautatu bazuten ere. Erantzun gabe begira begira geratzen zitzaizkidan horiek
|
ez
dakit frantsesa ulertzen ez zuten atzerritarrak ziren edota farmazi industriaren sasi paradisuko labirintoetan betirako galdutako gizagaixoak. Edonola ere, ez zitzaidan iruditu balizko zigor baten beldurrak mutututako ustezko lekukoak zirenik.
|
|
2011
|
|
|
Teorian, bi hizkuntzak berdinak dira legez, baina de facto, Bruselan adibidez, frantsesa nagusitu da. Flandrian, berriz,
|
ez
dakite frantsesez. Elebitasun orekatua jendea engainatzeko trikimailua da, eta Belgikan hala baldin bada, pentsa hemen, hizkuntz eskubide pertsonalik ez dago eta.
|
|
|
Dirudienez, eta aldeak alde, euskaldunon Idiakez afera (1934) Flandrian ere gertatu baitzen: . Bi flamendar heriotzara kondenatu zituzten Brabanteko tribunalek; akusatuetako inork
|
ez
zekien frantsesez, eta ezin zuten ulertu epaimahaiburuak, fiskalak eta defentsak ziotena. Exekutatu ondoren, egiazko errudunak bere krimena aitortu zuen eta haien errugabetasuna agerian utzi.
|
|
|
Biharamunean errementari etxera etorri ziren ezpatak erosten eta, ezagutu nituenean, ea kanturen bat kantatuko ote zuten itaundu nien. Berba batzuk kenduta,
|
ez
nekien frantsesez, eta haiek ere ez euskaraz edo gaztelaniaz, baina aurreko egunean chanson berba ikasi nien eta, hori esanda, laster asmatu zuten zein zen ene eskabidea. Biolin bat atera eta berehala hasi ziren kantuan.
|
|
2012
|
|
|
Nik
|
ez
dakit frantsesez hitz egiten, Peru.
|
|
|
Maitemindu ziren biak, eta Sandek libreto bat idatzi zion opera baterako. Alemanak,
|
ez
baitzekien frantsesez, testu osoa musikatu zuen, akotazioak ere barne.
|
|
|
Barrezka eman dugu tartetxo bat. Ez,
|
ez
dakite frantsesez, metodoa eta hiztegia nire aurretik egon zenak eskatu zituela, baina liburuak iritsi aurretik eraman zutela beste norabait.
|
|
2013
|
|
|
–Ez dut ulertu.
|
Ez
dakit frantsesez.
|
|
|
–Ez,
|
ez
dakizu frantsesez zuk ere. Moldatuko naiz.
|
|
|
Frantses izaera indartzeko ahaleginak oro egin zituzten, eta bide horretan, herri guztietan frantsesa irakasteari lehentasuna eman zioten. XIX. mendearen bigarren erdian, oraino, Frantziako biztanleen kopuru handi batek
|
ez
zekien frantsesa. Hori zuzendu beharrez, eskolak eta armadak funtzio handia izan zuten.
|
|
|
Baina euskarazko astekari horren hedapena edota hiri handietako frantsesezko kazeten hedapen eza azaltzeko, 1909ko galdetegian apaizek eman erantzunei so egitea interesgarria da. Hizkuntzak muga handia markatzen zuen. apaiz horien arabera, leku anitzetan, herritarrek, laborariek bereziki,
|
ez
zekiten frantsesik, eta beraz euskaraz zegoen aldizkarira jotzen zuten. Horrela idatzi zuen Arrokiagako erretoreak:
|
|
|
Hor ageri da gerlara joan ziren euskaldunek
|
ez
zekitela frantsesa biziki ongi. Baina Zerbitzari kontent zen frantsesa ikasten ari zirelako, are gehiago, ikasketa hori doan ateratzen ari zitzaielako.
|
|
2014
|
|
|
Euskara aita amekin ikasi dut. Anaia eta biek eskola frantsesera sartu ginelarik,
|
ez
genekien frantsesik. Ahizpa elbarritua sortu zen.
|
|
|
bat duzu apika). Alsazian inork
|
ez
daki frantsesez eta bidaideok alemanez hitz egitera behartuak daude? –parler en allemand, une abominable langue? 2422 Alemana ongi dago, baina, mesedez!?
|
|
|
Prusiak gerra irabazi ondoan, Alemaniako inperioa sortu zen, Alemania osatu zuten erresuma eta dukerri guztiak estatu berean bilduta. Frantzia, ustez, estatu handi eta batu bat zen, baina XIX. mendeko bigarren zatian, bere lurraldearen baitako herritarren gehiengoak
|
ez
zekien frantsesik. Ez zegoen frantses nazio edota aberriarenganako kontzientziarik.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko herritarren nortasun kontzientzian erabakigarria izan zen Lehen Mundu Gerra, gerra izan baitzen frantses sentiarazteko prozesuan eragile garrantzitsuena, Eneko Bidegainen aburuz, eta horixe jasotzen du laugarren artikuluak. XIX. mendeko bigarren zatian, Frantzian bere lurraldearen baitako herritarren gehiengoak
|
ez
zekien frantsesik. Ez zegoen frantses nazio edota aberriarenganako kontzientziarik.
|
|
|
Zorigaitzez, anderea, ez zira jende gutirekin baizik mintzatzen: Hemengo jendeak
|
ez
baitaki frantsesik.
|
|
|
– Gotzonek eta Nagorek
|
ez
dakite frantsesa oraindik. Pittin bat aurreratuago daude, baina asko falta zaie.
|
|
|
|
Ez
zekien frantsesik.
|
|
2015
|
|
|
Parisa iritsi berria da. Ez du inor ezagutzen eta tutik ere
|
ez
daki frantsesez.
|
|
|
|
Ez
daki frantsesez.
|
|
|
|
Ez
daki frantses asko.
|
|
2016
|
|
|
Apaiz baxenabartarra, ezizenez Sokorri (Baigorri, Nafarroa Beherea, 1926. Kanbo, Lapurdi, 2015), euskal idazlea, bertsolaria, euskaltzain osoa eta apaiza izan zen. Uztaritzen egin zituen erlijio ikasketak Belarrea baserriko seme zaharrenak, eskolan sartu arte
|
ez
zekiela frantsesik (euskara zuen ama hizkuntza). Laborantza maite zuen, baina apaiztea erabaki zuen azkenik.
|
|
2017
|
|
|
Thot sortzerakoan kasu egiteko aholkua eman ziguten anitzek. Baina azkenean, ez dugu kasik sekula erasorik ukan, betiko" frantsesa
|
ez
dakiten frantsesentzat zer egiten duzue?" esaldiaz aparte. Egia erran, baikorki harrituak izan gara, sekulako harrera ona jaso genuelako:
|
|
|
Giro horretan, Etnografia ikasi nahi nuen, baina, horretarako, gertuen, Parisera joan behar zen. Eta frantsesa ikasi, eta
|
ez
nekien frantsesik.
|
|
|
Berriz sartu nintzen Olaeta taldean Oldarra izena zuen orduan, eta han bazen Zrauzko muti" Larresoron egon nintzen hilabete eta erdi, gero Ezpeletan eta Alduden, euskaran arras pulunpatua, baina ezin arrunt ikasiz!" ko bat, bakarrik bizi zena, desterratua, Bazterretxea deitua, eta tarteka erraten nion: " Zatoz etxera lo egitera", edo" Zatoz etxera jatera", eta
|
ez
baitzekien frantsesa harekin hasi nintzen euskaraz mintzatzen. Ikusten duzu, petites choses, grands effets.
|
|
2018
|
|
|
Iduriz urrats on bat gehiago egin da holako zerbaiti buruz ezen zonbait egunez Bakersfield hiri hortako hautetsi eta kargudun batzu egon dira Donibanen. Aitzineko igandean, meza nagusian ere ziren eta heien ohoretan epistola inglesez irakurtua izan da, inglesik
|
ez
dakitenentzat frantsesez ezarria haatik parropiako paperean. Bestalde harreman asko ukan dute gaitzeko giro goxoan...
|
|
|
Ez nintzela moldatuko,
|
ez
nekiela frantsesik eta ez nuela etiketarik ere erantzun nion, baina ez zion garrantzirik eman.
|
|
|
Euskal Herri penintsularrean frantsesa kendu zen ingelesa ezartzeko. 40 urtez beherakoek
|
ez
dakite frantsesik. Tutik ez.
|
|
|
Orduan, bitxikeria batzuk sortzen dira: lapurtar bat eta gipuzkoar bat elkarren artean ingelesez, lapurtarrak ez baitaki euskararik, ez eta ere espainolik, eta gipuzkoarrak
|
ez
baitaki frantsesik. Bi erdara ezberdin edukitzeak berak zenbateraino zatitzen duen gure herria!
|
|
|
Edith Piafen pose estatikoa imitatzen ari da Xuan, besoak gorputzaren alboan kokatuta, eskumuturrak estuturik. Ahoa neurriz gain zabalduz modulatzen ditu hitzak, lehenengo" nooon" luzea," rien de rien", baina
|
ez
daki frantsesez, eta errepikaz apartekoarekin itxurak baino ez ditu egiten. Xuanek jartzen du mimika, eta Martak eransten du hizkuntzaren zehaztasuna.
|
|
2019
|
|
|
" ez da behar harekin euskaraz behar mintzatzen haboro. Bestenaz ez da deus izanen... ez da nehor ere izanen...
|
ez
badaki frantsesez
|
|
|
Elkarrizketan zehar aipatu zuen bertako aeronautika enpresetan ingeniarien bila zebiltzala eta arren eskatzen zuela Hegoaldetik euskara eta frantsesa zekitenak joateko, modu horretan, euskara zabaltzen ere lagun zezaketelako. Baina nola joango dira Hegoaldetik ingeniariak Zuberora, ia inork
|
ez
badaki frantsesez. Eta nora doaz ingelesez dakiten gure ingeniariak?
|
|
|
Beste herrialde batera joatea eta bertan bizitza berriro hastea gogorra da. Iritsi ginenean ez genekien gaztelaniaz hitz egiten, are gutxiago euskaraz; frantsesez soilik moldatzen ginen, eta Ioritzek eta Aiorak
|
ez
zekiten frantsesez. Orduan asko lagundu zigun Ioritzen aitak, Mitxelek; izan ere, hura moldatzen zen frantsesez, eta eskerrak!
|
|
|
Nik
|
ez
dakit frantsesez.
|
|
2020
|
|
|
euren herriak urrun zeuden, euren bizimodua eta kultura ere bai. Guztiek
|
ez
zekiten frantsesez, eta lehen aldiz ateratzen ziren herritik: katalanak, bretoiak, euskaldunak... bandera beraren atzean zeuden, sufrimenduan elkarturik.
|
|
|
–Gainera,
|
ez
dakite frantsesez hitz egiten ere.
|
|
2021
|
|
|
" Catholiques et Français toujours!" Zer gauza bitxia! Batzuek
|
ez
zekiten frantsesa! Denentzat" euskaldun, fededun beti", aisa xuxenago zen eta hola kantatzen ginuen.
|
|
|
Gauza bera egin zuten Mikelek baita Maribelek bere emazteaere. Ene izenkide Mikelek
|
ez
zekien frantsesa. Nahiz eta bion arteko gaztelaniaz mintzatzea segurki aiseago izan, halere berari esker hasi nintzen deblauki egiazko solasaldiak euskaraz egiten, AEKren klasetan ez bezala, erran nahi dut, bada, eguneroko solasaldi naturalak egiten.
|
|
|
Atzo
|
ez
nekien frantsesez hitz egiten.
|
|
|
Anna orain dela urtebete heldu zen,
|
ez
zekien frantsesik.
|
|
2022
|
|
|
–Uste dut frantsesa dela, zioten baikorrek; inork
|
ez
zekien frantsesa edo etsaia zen; baina orduan desagertu egiten zen. " Hori ez da guretzat izango; botatzen badu, pentsatzen zuen jendeak poz intziri bat eginez?, ez da guretzat izango, beste norbaitentzat baizik.
|
|
|
Ikusi arte, ene aita. Nik
|
ez
dakit frantsesez. Ahmedek argitu zidan.
|
|
|
|
Ez
nekien frantsesez zenekienik.
|
|
2023
|
|
|
Lehenengo kontaktua ikaragarria izan zen, biribil bat egin genuen eta elkarren artean ezagutzeko galderak egin zizkiguten. Harrituta geratu zen Iruñetik joana nintzelako,
|
ez
nekielako frantsesik eta ingelesez ez nuelako erraztasunez egiten. Esan zidan horrek erakusten zuela ikasteko konpromiso handia nuela.
|
|
|
Zergatik ez dute berdin egin eskola publikoko irakasle eta errientek? xix. mendean eskola elebidunak sortzeko proposamenak egin ziren, haurrek
|
ez
baitzekiten frantsesez. Hastapenean haurrek euskaraz hitz egin zezaketen, eta gero frantsesa sartzen zen, poliki poliki.
|
|
|
Apeztu ondoren bikario izan zen misionistetan, eta konturatu zen serora ainitz bazela, baina fraide gutxi gure eskualdean. Izan ere, fraide etxeetan frantsesa jakin behar zen, eta gure laborari munduak
|
ez
zekienez frantsesik... Horrela otu zitzaion euskaldun fraideentzat etxe bat egitea, eta hortik jin zen Belokeko fraide etxearen ideia.
|
|
|
Azken hau, bitxienetako bat, elizako atean agertutako iragarki batek eragin zuen, bilgor, argizari, arroz hauts, paper eta abarren gainean zerga berri batzuk iragarri zirenean. Irrizale txar batek ez zuen lanik izan auzoko emakumeei sinestarazteko (horrek erakusten du, bidenabar esanda, inork
|
ez
zekiela frantsesez irakurtzen) ogiaren, ardoaren, uraren eta suaren erabilera, bai eta etxeak garbitzea zergapetzen zuela, are ezkon eginbeharrak betetzea ere!
|