|
2000
|
|
|
Euskararen arazoarengatik ederto larrutu naute beti. Nik ez dut hitz egiten, baina
|
euskara
ulertzen dut; euskaraz ez didate ziririk sartuko. Lagunarteko espresio venezuelar bat erabili nuen, batere gogaikarria ez zena:
|
|
|
Euskararen ezagutza, nola ez, altuagoa da ETB1en jarraitzaileen artean, eta %15, 4soil batek ez du
|
euskara
ulertzeko gaitasunik.
|
|
|
Altuxeagoa da unibertsitate mailako ikasketak dituztenen multzoa (%19, 6); etahamarretik lauk ez dute
|
euskara
ulertzen (%38, 3).
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herriaren ikuspegi osoarekin egiten diren egunkariak, berriz, «Euskaldunon Egunkaria» eta «Gara» Hegoaldean sortuak euskaraz eta gaztelaniaz idatziak dira nagusiki. Iparraldean
|
euskara
ulertzen ez duen jendearentzako egunkari baten beharra antzeman du kazetalgintzan diharduen hainbat pertsonak. Euskal Herri osoko ikuspegitik eguneroko informazioa eskaini lezakeen eguneroko baten beharrak sortu da «Le Journal du Pays Basque Euskal Herriko Kazeta».
|
|
2002
|
|
|
Ondorioz, eta gauzak onerako aldatu direnean, historia osoan baliabide izan ez dituen horiek ditu euskarak, eta egiten diren ikerketei begira, euskaldun gehiago dugu gure artean urterik urte. Gazte gehienak gai omen dira euskaraz egiteko ez bada ere,
|
euskararen
ulertzeko bederen. Euskara hor dago, inoiz ere iritsi ez den tokietan:
|
|
2003
|
|
|
Zirardaren denporan hasten naiako zerbaitetan laguntzen: gotzain honek Bizkaiko herri
|
euskerea
ulertu egiten eban, baina berba egiteko eragozpen handiak aurkitzen ebazan. Orduan, euskal herrietan berba egin behar ebanetarako, testu batzuk zuzendu eustazan, erderaz berak eginak, nik euskeratzeko.
|
|
|
Erderazko berben zerrenda berak hautatu eban, ez dakit nik nongo ereduari jarraituz. Eskuarteko hiztegi labur, zuzen eta argia lortu nahi eban, berba gitxitan baina egokitan gure inguruko
|
euskerea
ulertzeko ta erabilteko lagungarri izateko modukoa. Ez eukan beste asmorik sakel hiztegitxu apal honek.
|
|
|
Itandu neutsan behin: " Baina berorrek
|
euskerea
ulertzen dau, ala?" Erantzuna gogoan daukat beti latinez emon eustan. " Disputatur inter auctores" (Autoreen artean eztabaidea dago horretaz).
|
|
2004
|
|
|
Berunetan edo aurkitutako arrastoak dauzkagu, besterik ez, baina horietan ez da deus ulertzen. Berriz, orduko
|
euskara
ulertzen da, gaurko euskara erabil daitekeelako. Ez dira euskaraz idatziak daudela ematen duten hitz guztiak ulertzen, baina zer edo zer bai, gaurko euskarari esker.
|
|
|
Horrexegatik du garrantzi handia izenhutsek zentzurik badutela onartzeak, gainerakoan horiek osagaitzat dituzten perpausek ezbailukete zentzurik, eta, jakina,. Olentzero ikazkina da? perpausaren zentzua erraz atzemandezake
|
euskara
ulertzen duen edonork.
|
|
|
Esate baterako, euskarazko irratsaioen entzuleak biztanlegoaren ehuneko hainbeste dira, euskarazko prentsaren erosleak populazioaren ehuneko hainbeste dira. (...) Nola extrapolatuko dugu euskararen entzutea
|
euskara
ulertzen ez dutenetara?" (Koldo Izagirre," Greenwich ez da meridiano bakarra", Bilbo Zaharra euskaltegian hitzaldia,, www.bilbozaharra.com/euskera/forum/forum.htm).
|
|
2005
|
|
|
Elebidunak(?) ere bai (kantuak euskaraz, gaineratikoa frantsesez. Behin ere ez dut ulertu ahal izan nolaz
|
euskara
ulertzen zen kantatua zelarik eta ez mintzatua zelarik! " Qu" ils sont beaux les chants Basques!" Jendeak elizara biltzeko amuak izateko doia bagara!).
|
|
|
46 Adibidez, zeltiberiar teseretako kortika (Zamanillo rentzat gortika dena) ez da euskal hitza eta ezin da
|
euskararen bitartez
ulertu, eta gainera ituna adierazteko erabiliko zen.
|
|
|
Hau da, egileak bere burua ez dauka euskoiberistatzat, baina gutxi gora behera iberiar hitzen% 85a
|
euskararen bitartez
ulertzen ditu eta beste% 15, iberieratik gaztelerara mailegu bezala igaro diren hitzen bitartez, portugaldar gramatikarekin konparatuz, eta beste. Dena den kuriosoa da, autorearentzat, euskara eta iberiera momentu berean eta elkarren alboan egon ziren bi hizkuntza direla, baina iberiera ulertzeko ez duela balio garaikidea izango zen aitzineuskarak.
|
|
|
Aipatu ditugun lau liburuetatik 1996ko lanak egitura orekatuena du. Liburuaren lehenengo sei kapituluetan gairako hurbilpena planteatzen da, hau da, iberierak zein euskarak dituzten ustezko hitz komunak agertzen dira eta horri esker, egilea konturatzen da iberiera
|
euskararen bitartez
ulertzea eta itzultzea posible dela. Bigarren momentu batean iberierazko zenbait testuren itzulpena egiten du:
|
|
|
Alonso-rena ezin esan daiteke metodoa denik, metodo horrek beti emaitza berdina duelako: iberiera
|
euskararen bitartez
ulertu eta itzul daitekeela. Ez du ardura iberiera eta gaur eguneko euskararen artean 2.500 urteko tartea igarotzea, tarte horretan euskara ez baita aldatu(, la fosilización del habla euskera, que apenas ha evolucionado en veinte siglos?).
|
|
|
Beraz, metodorik ez darabilelako, iberieraren gramatika eta sintaxiari buruz ezin esan dezakeela ezer (itzultzeko gai den arren) eta atal honetan aipatu ditugun beste zenbait akatsengatik Alonso-ren iberiera
|
euskararen bitartez
ulertzeko saiakera ez zaigu proposamen sinesgarria iruditzen. Halaber etruskoa eta minoeraren deszifratzea are sinestezinagoa egiten zaigu, berriro ere erabilitako metodoa, iturri, eta beste, iberiera euskararekin erabiltzen dituen berberak direlako.
|
|
|
ETB1ek —telebista publikoa den heinean— euskarazko telebista kontsumitzeko ohitura sortu behar du ikus entzuleengan eta ikusleria hezteko lana bultzatu behar du. Gaur Euskal Herrian bizidi ren gazte gehienek ez dute arazorik komunikabideetako
|
euskara
ulertzeko. Baina egia da 45 urtetik gora dituen jendeak euskarazko telebistarik ez zuela ezagutu haurtza roan. Ez da zaila ulertzea 1982an, ETB sortu zenean, adin bat zeukan jendeak eta bizi guztian erdarazko hedabideak ezagutu eta kontsumitu zituenak eragozpen gehiago izatea euskarazko kateari lotzeko, are gehiago fikziozko saioetara (ki rolen edo albistegien aurrean, esaterako).
|
|
2006
|
|
|
\ Dendetan edo tabernetan.
|
Euskara
ulertzeko eta bezeroari zerbitzu on bat emateko moduko maila duten langileak egotea ala ez. Eta, ezezkoaren kasuetan, behintzat, euskaraz aritzen direnak deseroso senti ez daitezen ahaleginak egitea.
|
|
|
Nire derrigorrezko ikasketak bukatu nituenean ez nuen euskara menperatzen. Jakina,
|
euskara
ulertzen nuen, Lesaka bezalako inguru euskaldun batean bizi nintzelakoz, baina eskolan eskuratu nuen mailarekin ez nintzen gai euskaraz moldatzeko. Hortaz, euskaltegira joan behar izan dut nire euskara maila hobetzera.
|
|
2007
|
|
|
" ez didate irakatsi!" tribua.
|
Euskara
ulertzen dute bainan ez mintzo edo oso guti. Eskolara sartu arte ez zuten euskararik baizik mintzo bainan aitzinago aipatu tribuko burasoak izan dituzte edo gure mintzairaren geroaz iazko haizeaz bezainbat axola zutenak.
|
|
|
Eta orain ezin dugu atzera egin hizkuntza ereduen alorrean. Garbi dago B eta A ereduek ez dutela lortu ikasle guztiak euskalduntzea, eta ez naiz ari gai zientifikoak
|
euskaraz
ulertzeaz eta ikasteaz, elkarrizketa xume batean euskaraz egiteko gaitasunaz baizik. Horrek garbi erakusten du orain arteko sistemak ez duela balio izan legeak berak aurreikusten zuenerako ere, hau da, derrigorrezko hezkuntza bukatzean ikasle guztiek bi hizkuntzak modu normalizatu batean hitz egiteko.
|
|
|
Gipuzkoako Goierrin, herri txiki bateko jaietan, igande eguerdiz, lehenengo nire belarriek topo egin zuten herriko plazan erdara eta euskara txandakatuz ari zen aurkezlearekin. Herritar denek
|
euskara
ulertu ez ezik egin ere hark baino bikainago egiten zuten lekuan, bertako zein ari ote zen erdaraz ikustera hurbiltzean, nire begiek ezezagun batekin topo egin zuten. nafar euskaldunekin; aizkolari gipuzkoar euskaldunekin eta oilar poni ahari... dantzan zerabiltzan euskaldun arabartu batekin eta han bildu ziren herritar taldetxoarekin nire hizkuntzan aritu nintzen.
|
|
|
Informazio leku hau udaletxeko arkupeetan jarri dute eta, bertan, gure datuak hartuko dituen pertsona bat jarri dute. Hori bai, gaztelaniaz eman dira, informazio gunekoak ez baitu
|
euskaraz
ulertzen. Informazio gune hori atzo jarri zuten eta gaur izango da bertan izena emateko bigarren eta azken eguna, 10: 00tatik 14:00etara eta 16:00etatik 20:00etara.
|
|
2008
|
|
|
Gainera, ikasleetako batek ez ninduen gustuko, eta nitaz gaizki esaka aritzen ziren egun osoan. Batzuk hurbiltzen zitzaizkidan, baina nik
|
euskararik
ulertzen ez nuenez, jakina, nitaz gaizki esaka aritzen ziren euskaraz. Entzuten nuen bakarra" berria, berria, berria" zen, eta aita hemengoa dudanez berari galdetu nion ea zer esan nahi zuen, eta" iritsi berria" esan nahi zuela esan zidan.
|
|
|
Euskarak izandako irabaziak, gehienbat, eskolan euskarazko irakaskuntza sartu izanaren emaria izan da (lehenik ikastolen mugimenduarekin eta geroago administrazio autonomikoak emandako bultzadarekin). Horren ondorioz, gizaldi gazteenetan aurkitzen ditugu
|
euskaraz
ulertzeko gaitasun mailaren igoerarik handienak, 1 grafikoak erakusten duenez.
|
|
|
(EUSTAT 2001). Erakunde honen terminologiaren arabera, euskaldunak euskaraz ondo ulertu eta mintzatzen direnak dira; ia euskaldunak
|
euskaraz
ulertu bai baina mintzatzeko zailtasunak dituztenak dira; eta erdaldunak euskaraz ulertu ez eta mintzatu ere egiten ez direnak.
|
|
|
(EUSTAT 2001). Erakunde honen terminologiaren arabera, euskaldunak euskaraz ondo ulertu eta mintzatzen direnak dira; ia euskaldunak euskaraz ulertu bai baina mintzatzeko zailtasunak dituztenak dira; eta erdaldunak
|
euskaraz
ulertu ez eta mintzatu ere egiten ez direnak.
|
|
|
Elebidun hartzaileek ere(
|
euskara
ulertu bai baina hitz egiteko gai ez diren horiek) erdarazko hedabideak baliatzen dituzte ia erabat. Zarauztar horiek, euskaraz ulertzeko gai izan arren, erdarazko telebistei begira ematen dute denboraren %95, 5 eta erdarazko egunkariak irakurtzen %98, 9 Elebidun hartzaileei buruzko beste datu batzuek argi erakusten dute sail horrek ez duela ohiturarik euskarazko hedabideetara jotzeko:
|
|
|
Elebidun hartzaileek ere (euskara ulertu bai baina hitz egiteko gai ez diren horiek) erdarazko hedabideak baliatzen dituzte ia erabat. Zarauztar horiek,
|
euskaraz
ulertzeko gai izan arren, erdarazko telebistei begira ematen dute denboraren %95, 5 eta erdarazko egunkariak irakurtzen %98, 9 Elebidun hartzaileei buruzko beste datu batzuek argi erakusten dute sail horrek ez duela ohiturarik euskarazko hedabideetara jotzeko: hamarretik bederatzik azken astean ez dute ETB1 behin ere ikusi; eta hamarretik bederatzik ez dute azken astean ez Berria ren ez Hitza ren ale bakar bat ere irakurri.
|
|
|
Elebidun hartzaileek ere(
|
euskara
ulertu bai baina hitz egiteko gai ez diren horiek) erdarazko hedabideak baliatzen dituzte ia erabat.
|
|
|
Dozenaka arrazoi ezberdinek salatzen ei ninduten: sano berbak, Bagdadekoa marroia izateak eta ez morroia, katamalo berbak, politika
|
euskararen bidez
ulertzeko ahaleginak, Michael Jacksonen txisteak... bakoitzak bere harrikada bota zuen, eta denek asmatu.
|
|
|
Horrek ez du zentzu handirik, ordea. Kasua da Lily k kamioi gidariaren
|
euskara
ulertzeko zailtasunak izango lituzkeela pentsatzeak beste irtenbide batera bideratzen nau. Gainera, Lilie etorri bai, baina egun osoan pakete batzuk hartzeaz gain beste zer edo zer egiten ez badu garestia izango zait haren laguntza.
|
|
2009
|
|
|
Baxe Nafarroko biztanleriaren bi herenak
|
euskara
ulertzen duela kontutan harturik Irulegiko Irratian nagusiki euskaraz aritzea oso normala iduritu zauku eta entzuleek baikorki hartu dute hautu hori hasieratik.
|
|
|
Prefetak errana da hizkuntzak ez duela ezer aldatzen, denek badakigula zer erran nahi duen laborantza ganbera izenak. Nahi dutenean, badakite
|
euskara
ulertzen. Orain, komeni zaie euskarari balioa ematea, izenaren aitzakian, Euskal Herriko Laborantza Ganbera debekatzeko.
|
|
|
Aibala!! harrituta, erantzun nion arazoa ez zela nirea,
|
euskaraz
ulertu nahi ez zuen zerbitzariarena baizik.
|
|
|
Gure iritzian, kasu horretan, elebitasun pasiboa lortzea izan behar du helburuak, alegia, euskaraz tutik ere ez dakiten herritar horiek, oraindik ere beste hizkuntza bat ikasi dezaketen milaka horiek? gutxienez
|
euskaraz
ulertzera iristea. Eta horretarako, berariaz hizkuntz trebetasun pasiboak garatuko dituen ekimenak behar ditugu.
|
|
|
Izan ere, elebitasun pasiboaren helburua lortzen den neurrian, bi urrats egiteko moduan izango gara: batetik, herritar horiek bertan utziko diote euskarari bizkar emanda eta euskararen mundu (ar) ekiko ezjakintasun erabatekoan bizitzeari; bestetik, euskaraz bizitzeko hautua egin dutenek aukera gehiago izango dituzte horretarako, solaskideak
|
euskaraz
ulertu ere ulertzen ez badu, ezinezkoa baita inor erosotasunez euskaraz bizitzea. Bi ikuspegietatik begiratuta, onura besterik ez dakarkio horrek bizikidetzari.
|
|
|
Komeni da, beraz, elebitasun pasiboak gure artean gaur oraindik ez duen prestigioa eskura dezan, prestigio hori erdaldunentzat bulkada izan dadin euskararantz pauso bat eman dezaten. Bide horretan barna, asmatu behar da erdaldun elebakarrei erraztasunak eta aukera berrituak eskaintzen
|
euskara
ulertze mailaraino bederen ikas dezaten. Horretarako, elebitasun pasiboaren aldeko pedagogia soziala egiteaz gain, badira bi bide helduen euskara ikaskuntzarekin lotura zuzena dutenak.
|
|
2010
|
|
|
Bere ustetan, hiritarra edo abokatua euskaraz zuzentzen bazitzaion hizkuntza horretan erantzuna jasotzeko eskubidea zuen. Egun
|
euskara
ulertzen du eta polito hitz egin ere, baina ez zaiola demanda bat bera ere euskaraz ailegatu esan zidan, eta horrelako egoera eta jarrerek gu, euskaldunok deskalifikatu egiten gaituela zioen. Luze eta zabal hitz egiteko gaia da hau, eta beste hainbat alorretan (justiziarekin zerikusirik ez dutenak) gure zabarkeria hau azterketa gai delakoan nago.
|
|
|
Oso arrazoi xinplea dela iruditzen zait, eta aspaldi esan zuen poetak hamaika aldiz errepikatu duguna: hizkuntza gugatik galduko dela, guk ez dugulako hitz egiten, guk ez ditugulako hemen bizi diren gure inguruko erdaldunak euskaraz hitz egitera, edo gutxienez
|
euskara
ulertzera," behartu". Normalizazioa ezin da militantziaz mantendu, baina dugun egoera ikusita normalizaziorako atea militantziaz zabalduko dugu.
|
|
|
Etxeko zakurrak dira. Ez dute euskaraz egiten, baina
|
euskara
ulertzen dute, eta ez beste hizkuntzarik. Horregatik diogu elebakarrak direla.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...aipamen bat behar beharrezkoa dugun elebitasun pasiboaren gainean. eaeko 30 adin tarteko herritarren %42 erdaldun elebakarra da. ameskeria hutsa da uste izatea horiek, edo horien parte handi bat, euskaraz han eta hemen normaltasunez jarduteko neurrian euskaldunduko direla. hori ameskeria den bezala litzateke, ordea, utzikeria galanta horiek guztiak erdaldun elebakar izatera kondenatzea. gutxienez
|
euskaraz
ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
|
adostasun sozial eta politiko zabala. hona ekarri gaituen bidearen abiaburuan, funtsezkoa izan zen joan den mendeko 80 hamarkadan euskararen inguruan eratu zen adostasun politiko zabala. 1982 gutxienez
|
euskaraz
ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi: beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek. kontua da nahitaezkoa dela hori bizikidetzarako, eta askotarikoen arteko adostasun sendorik gabe jai duela euskarak. urtean, eusko legebiltzarrean ordezkaritza nagusia zuten talde abertzale eta ez abertzale gehienen adostasunez onartu zen 10/ 1982 oinarrizko legea, euskararen erabilpena" arautzen" duena. lege hark euskara babesteari begira hainbat obligazio ezarri zizkien herri aginteei, eta euskara erabiltzeari begira hainbat eskubide aitortu herritarrei. hura izan zen oinarria, oinarri ezin sendoagoa, printzipio demokratikoetan zurkaiztua zegoelako eta adostasun politikoak babestua zegoelako. adostasun hartatik kanpora geratu ziren pp eta hb. adostasun hari pitzadurarik eta murrizketarik gabe eutsi litzaioke, eta areagotu, adostasun hura zabaltzea eta sendotzea baita erronka berriei erantzuteko ezinbestez behar dena. gainera, pentsa liteke adostasun politikoa sendotzeak adostasun soziala areagotzeko balioko lukeela. adostasunak solaskideen ikuspuntuei ere lekua egitea eskatzen du. adostasun puntuak beti izan ohi dira batzuek nahiko luketena baino gehiago eta bestetzuek nahiko luketena baino gutxiago. kontua da nahitaezkoa dela hori bizikidetzarako, eta askotarikoen arteko adostasun sendorik gabe jai duela euskarak. bigarrena:
|
|
|
Utzi ditugu horren egiten zeren gure kultura ez badugu zabaltzen hiltzera joanen baita. Gero gure egungo lana da jende horiei konpreniaraztea indar bat egin behar dutela
|
euskara
ulertzeko eta elkibideak badirela ikasteko. Eta aurten hemen euskara ikasi nahi dutenei laguntza eskaini dugu gau eskoletan ibil diten.
|
|
|
Lehen baino euskaldunago?
|
Euskaraz
ulertzeko, hitz egiteko, irakurtzeko eta idazteko lehen baino trebeago. Gauza batzuetan trebeago eta besteetan motelago?
|
|
|
|
Euskara
ulertzen dutenak
|
|
|
Elebidun hartzaileak edo ia euskaldunak,
|
euskara
ulertzen dutenak eta doi bat mintzatzen (2 eta 3 urratsak).
|
|
|
eta aski ote da euskaldun izateko? Pentsu dugu
|
euskara
ulertzen dutela eta beraz elebidun hartzaileak direla.
|
|
|
– elebidun hartzaileak edo ia euskaldunak,
|
euskara
ulertzen dutenak;
|
|
|
Lehen urratseko ikasleak (A1) hastapenean dira, baina ez dira euskaldun berri. 2 eta 3 urratsekoek (A2)
|
euskara
ulertzen dute eta doi bat erabiltzen beraz, elebidun hartzaile, dira, ez dira oraino elebidun, eraginkor?.
|
|
|
...da irakasleen bileretako gaiei buruzko azalpenak (ikasleriaren inguruko azalpenak, plan berriak, programazioa...) ulertzeko.???. Gai izango da zentroan antolatzen diren hitzaldiak nahiko erraz jarraitzeko.???. Gai izango da zentro mailan antolatzen diren klaustroetan ematen diren azalpenak eta eztabaida teknikoak jarraitzeko.???. Gai izango da bere ikasgairen inguruko informazio tekniko konplexua
|
euskaraz
ulertzeko.???. Gai izango da ama hizkuntzan diharduten beste irakasle batzuei ulertzeko.
|
|
|
Neo Iparragirrea bera ere kontzentraturik nekusan. Edo, apika,
|
euskara
ulertzeko egiten ari ziren indarra zen bertakoen aurpegietan nekusana. Katxalyni begiratzeko tentazioa izan nuen.
|
|
2011
|
|
|
Guatemalaren antza hartu nion kulturan. Ez nuen
|
euskara
ulertzen, kitxua ulertzen ez dudan bezala. Baina gustatzen zait entzutea, eta oso pozik naiz hizkuntza horiek egon badirelako.
|
|
|
Zergatik? Orduan
|
euskara
ulertzen ez duten guztiek ez baitezakete gure ideien berri jakin! Euzkadi-ren azkatasunaren eta euskalduntzearen kontra ari diren indarren jokoa ez baigenezake euskara aditzen ez duten herritarreri entzun araz!
|
|
|
–
|
Euskaraz
ulertu ez, baina euskararen alderdi adierazkorraren indar berezia antzemateko gai direnek izen horrek zer dioen ez dute jakingo, bai euskara dela eta euskarak duen eginkizun identitario edo estetikoa zein den.
|
|
|
Alegia, euskaldunok ez gara berez, baizik beste multzo batetikoak. Esate baterako, euskarazko irratsaioen entzuleak biztanlegoaren ehuneko hainbeste dira(?) Nola extrapolatuko dugu euskararen entzutea
|
euskara
ulertzen ez dutenetara?».
|
|
|
Espainolez algarabÃa esaten zaio ulertzen ez denari, al arabiya(= Arabiera hizkuntza) hitzetik datorrena, eta vascuence bere sinonimo bat da. Azkenik, zerrenda gehiegi ez luzatzeko, euskaldunek erdara (erdi era?) deitzen dugu euskara ez den edozein hizkuntza eta, zenbait tokitan, belarrimotzak
|
Euskara
ulertzeko gai ez direnak".
|
|
|
Barne kantaren kasuan bada paradoxarik, inguru honetan ulerterrazagoak agian. Ez da bakarrik hitzen aldetik arkaikoa,
|
euskaraz
ulertzeko zaila egiten zaiguna (gazteleraz entzuten dugunean gertatzen ez dena, nahiz eta hizkera bera denboran askoz antzinakoagoa izan). Kantatzeko moduak, kamera taldeak, piano klasikoak, gizon koruak. poemak berak inondik ere ez duen tonu elegiakoa ematen diote, nire ustez, kantatari.
|
|
|
Euskaldun berria zara? Ez duzu
|
euskara
ulertzen. Ez da egia izanen!
|
|
2012
|
|
|
Heldu batek baino gehiagok esan izan dio: " Ez dut
|
euskara
ulertzen, baina oso ondo pasa dut". Komunikatzeko, hizkuntza baino zerbait gehiago erabili duen seinale.
|
|
|
ezagutza izugarri zabaldu da," lehen publikoa oso oso leiala zen, baina txiki samarra. Orain publiko handia dago
|
euskaraz
ulertzen duena, nahiz eta oso euskalduna ez izan". Alegia, ulertu bai, baina hitz egiteko zailtasunak dituzte.
|
|
|
...olasten jartzea izan liteke aukera bat. ondo pasatzeko dinamiken bidez haurrek haurren artean eta gurasoekin; eta gurasoak euren artean ere euskaraz jolasean jartzea izango litzateke helburu, ahal bada maiztasun batekin. ekintza eta aktibitate horiek aurrera eramateko oso garrantzitsua litzateke jolasen antolatzaileentzat helburuak argi izatea eta hizkuntza jarrerak ere bai. ezinbestekoa litzateke
|
euskara
ulertzen ez dutenak deseroso ez sentitzea, baina aktibitateak euskaraz burutu lirateke. puntu hau errespetatua izateko garrantzitsua izan daiteke euskara elkartearen parte hartzea. oso positiboa izan daiteke euskaraz ez dakien gurasoarentzat bere haurrarekin euskaraz ere jolasteko gai dela erakustea. oso positiboa izan daiteke haurrarentzat eskolatik kanpo ere bere guraso (edo aitona amonekin) eu...
|
|
|
175 lagun, esan dugu, kultura eta hizkuntza komunitate bat elikatzen eta berregiten. horietatik %96k,
|
euskaraz
ulertzen du eta hitz egiten badaki; eta gehien gehienak idazten eta irakurtzen ere bai. euskaldun jendea da, bada, oro har, kultur taldeetan dabilena. debako batez bestekoa baino euskaldun gehiago dagoen arren, gehienek ez dute euren jardueran euskal/ erdal dimentsioa lantzen ari direnaren kontzientziarik.
|
|
|
Behintzat, ez gintuzkeela behartu behar. «Kexa» nola jarri nezakeen galdetuta, informazioko emakumeak mesedez espainolez egiteko eskatu dit, ez zuela
|
euskaraz
ulertzen. «Keja» jarri nahi nuela azaldu diot berriro euskaraz.
|
|
|
Bestalde, Aztiker enpresak 2012ko urtarrilean Debagoieneko 800 herritarri egindako galdeketaren arabera5, debagoiendarrek oso pertzepzio argia dute komunikazio taldearen gainean: herritarren% 96,8k, alegia, baita
|
euskaraz
ulertzen ez dutenek ere, uste du «beharrezkoa» edo «oso beharrezkoa» dela edukitzea Goiena Komunikazioa Taldearena bezalako proiektu bat.
|
|
|
Are gehiago, horrelakoetan ETB1ek baino lau bider hartzaile gehiago ditu. Irratia ahozkotasunean oinarritzen denez, uste daitekeenaren aurka, entzuleen %80k
|
euskaraz
ulertzen dute eta, are gehiago, euskaraz irakurtzeko eta idazteko gai ere badira (CIES, 2008).
|
|
2013
|
|
|
Denek ulertu, eta batzuek gehiago jakin behar dute daukaten lanpostuagatik. Gaur egun, Elayn lau lagun baino ez daude
|
euskaraz
ulertzen ez dutenak; eta bost gor. Dena dela, berba egiteko zailtasunak jende gehiagok dauzka.
|
|
|
Haiek ez zutela gaztelaniazko hitz bakar bat ere erabiltzen eta ez berak ez bere aitak ez zutela deus ulertzen oroitzen du. Gainera, Zuberoakoa zuen aitona eta hark erronkarieraz hitz egiten zuen, beraz, are nekezagoa zitzaion
|
euskara
ulertzea. " Ozeanoaren alde honetara etorrita, ez dut guztia euskaraz egiten duen inor topatu.
|
|
|
Hala ere, euskara oso urrun dago egoera normalizatu batetik, eta oraindik ahula da oso, maila askotan. Esate baterako, populazioaren %50, 6k ez du euskaraz hitz egiten EAEn, eta %32 elebidun pasiboak dira, hau da,
|
euskara
ulertzen duten arren, ez dute hitz egiteko gaitasunik (Eusko Jaurlaritza 2012). Euskararen ahulezia erakusten duen beste datu bat da euskararen kaleko erabilera ez igotzea ezagutzaren mailaren proportzioan (Soziolinguistika Klusterra 2012).
|
|
|
edo ¿ perdona? bezalako hitzak entzutean, ondorioztatzen dugu mintzakideak ez duela
|
euskaraz
ulertzen, eta erdarara pasatzen gara. Baina, agian, ez du ondo entzun, ez zegoen adi, edo ez zuen lehenengo hitza euskaraz espero.
|
|
|
Beraz, logikoena da guk esaldia euskaraz errepikatzea: mintzakidea euskalduna bada, bere hizkuntza erabiltzeko aukera emango diogu;
|
euskara
ulertzen ez badu eta erdaraz egin diezaiogun nahi badu, eskatzea besterik ez dauka.
|
|
|
" Parlano in Vittoria Castigliano, ma intendeno ancho Basuenze, & delle ville piú parla Biscaino (Gasteizen gaztelaniaz mintzo dira, baina
|
euskara
ulertzen dute, eta gainerako herrietan hizkuntza honetan mintzatzen da.)"
|
|
|
Inori kalterik egin gabe, lan handia egin da modu naturalean hizkuntza honen jabe egiteko.
|
Euskara
ulertzen ez zutenak ulertzera eraman ditugu, batzuek hobeto, beste batzuek okerrago?. Egun, mundu guztiak euskaraz egiten du, batzuek oso xamur hitz egiten ez badute ere, eta horrek ahalbidetu du idatzizko guztia euskaraz izatea.
|
|
|
Horretarako pauso handia izan da. Horrez gain, gero eta jende gehiagok
|
euskara
ulertu, bederen, egiten du, eta jakin ere bai. Baina, aldi berean, ikusten dira atzerako pauso batzuk, izan ere, oraindik gaztelaniaren edo frantsesaren menpe gaude.
|
|
|
Euskarak izandako irabazia, gehienbat, eskolan euskarazko irakaskuntza sartu izanaren emaria izan da (lehenik ikastolen mugimenduarekin eta geroago administrazio autonomikoak emandako bultzadarekin). Horren ondorioz, gizaldi gazteenengan aurkitzen ditugu
|
euskaraz
ulertzeko gaitasun mailaren igoerarik handienak, 1 grafikoak erakusten duenez.
|
|
|
1 grafikoa:
|
euskaraz
ulertzen duen populazioa (elebidunak+ elebidun hartzaileak), adinaren arabera. Eustat
|
|
|
Horren ondorioz, gaur egungo elebidunen ia erdia, %45, ez dira jatorrizko euskaldunak edo euskaldun zaharrak; gehienek eskola hizkuntza gisa dute euskara. Eta
|
euskara
ulertu egiten dutenak ere hartzen baditugu (elebidun hartzaileak), ikusle potentzialen %61ek dute bigarren hizkuntzatzat euskara. Bestalde, gaur egungo euskaldunak, gero eta gehiago, eremu erdaldunetan sakabanatuta bizi dira:
|
|
|
Etxe mistoak, hau da, elebidunak elebidun hartzaile edota erdaldun elebakarrekin bizi diren etxeak, ugalduz doaz, eta linguistikoki homogeneoak diren etxeak gero eta gutxiago dira. Horrela, euskararen hazkundearen erakusgarri, 1991n Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako populazioaren %30 bizi zen erdaldun elebakarrek soilik osatutako etxeetan, eta 2006an ehuneko hori %18 baino ez zen; lurralde horietako gaur egungo lau etxetatik hirutan badago norbait
|
euskara
ulertzen duena. Erdaldunak soilik bizi diren etxeen kopurua jaitsi den bitartean, elebidunak soilik bizi direnena zertxobait igo da, eta etxe horietako biztanleen ehunekoa ez da aldatu epe horretan:
|
|
|
Etxekideen hizkuntza gaitasunak telebista kanalen aukera mugatzen duelakoan (nahiz banakako kontsumoak gora egin), egoera horri nola aurre egin lehen mailako erronka izan luke euskarazko telebistarentzat. Areago, bere publikotzat
|
euskara
ulertzeko gai direnak ere —elebidun hartzaileak— hartzen baditu. 3 taulan ikus daitezke argiago datu horiek guztiak.
|
|
|
euskaraz ondo ulertzen dutenentzako programazioa egitea, kontuan hartu gabe euskara ikasten ari direnen edo ulermen mugatua dutenen beharrak, erraz erabil litzakeen baliabideak (soinuzkoak zein idatziak) profitatu gabe. Hemen kontuan hartu behar da, telebistako ikusle potentzialez ari garenean," euskaldun osoaren" kontzeptua (hots,
|
euskaraz
ulertu, mintzatu, irakurri eta idatzi egiten duena) laburregi geratzen dela. Telebista ikus entzunezko medioa den neurrian, eta bere mezuan ahozko hizkuntzaz gain beste kode ugari agertzen direnez (irudiak, bestelako soinuak, testu idatziak eta abar), bere ikuslego potentziala euskara ulertzeko gai direnek osatzen dutela esatea ez da desegokia; beti ere horretarako bideak asmatzen badira, jakina.
|
|
|
Hemen kontuan hartu behar da, telebistako ikusle potentzialez ari garenean," euskaldun osoaren" kontzeptua (hots, euskaraz ulertu, mintzatu, irakurri eta idatzi egiten duena) laburregi geratzen dela. Telebista ikus entzunezko medioa den neurrian, eta bere mezuan ahozko hizkuntzaz gain beste kode ugari agertzen direnez (irudiak, bestelako soinuak, testu idatziak eta abar), bere ikuslego potentziala
|
euskara
ulertzeko gai direnek osatzen dutela esatea ez da desegokia; beti ere horretarako bideak asmatzen badira, jakina. Horri bigarren abantaila bat gehitzen zaio, populazio horrengana iritsi nahi izanez gero:
|
|
|
ETBk ez die, oro har, aldaketa soziolinguistiko horiei erantzun, eta 1986an abiatutako ereduarekin jarraitu du; alegia, kontuan hartu gabe eskolatik euskaldun berri andana irteten ari zela,
|
euskara
ulertzeko gai direnak gero eta gehiago zirela, edota euskaldunak gero eta sakabanatuago daudela. Eta ez die erantzun, nahiz eta azken urteetan teknologian izan diren aldaketek aukera handia eman dioten beste bide batzuk bilatzeko.
|
|
|
Eta ez die erantzun, nahiz eta azken urteetan teknologian izan diren aldaketek aukera handia eman dioten beste bide batzuk bilatzeko. Horietako bat, baina ez bakarra, azpititulaketa da, euskara maila apalagoa dutenengana eta
|
euskara
ulertzen ez dutenengana iristeko zein ez euskaldunen artean bizi diren euskaldunei telebista jarraitzeko aukera emateko tresna paregabea. Jaurlaritzak 1992an egindako txostenean, ordura arte erabilitako azpititulaketaren politika alde batera uzteko gomendioa egin zen, euskaldunari on baino kalte handiagoa egiten ziolakoan.
|
|
|
15 Eustaten terminologiaren arabera, elebidunak euskaraz ondo ulertu eta mintzatzen direnak dira; elebidun hartzaileak
|
euskaraz
ulertu bai baina mintzatzeko zailtasunak dituztenak dira; eta erdaldunak euskaraz ulertu ez eta mintzatu ere egiten ez direnak.
|
|
|
15 Eustaten terminologiaren arabera, elebidunak euskaraz ondo ulertu eta mintzatzen direnak dira; elebidun hartzaileak euskaraz ulertu bai baina mintzatzeko zailtasunak dituztenak dira; eta erdaldunak
|
euskaraz
ulertu ez eta mintzatu ere egiten ez direnak.
|
|
|
Datuek erakusten dutenez, gaztelerazko kanala ikusten dutenen %39 elebidunak dira (alegia, euskaraz hitz egiteko gai), eta beste %25 elebidun hartzaileak (ulertzeko gai). Hartara, ETB2k bere ikusleen heren bi (%64) euskarazko ikusle potentzialen saskitik jasotzen ditu (hots,
|
euskara
ulertzen dutenen artetik), eta ez erdaldun elebakarren multzotik; horiek ikusleen %36 baino ez dira.
|
|
|
Saio arrakastatsu horretako 2012ko edizioari erreparatuz gero, zera ikusten dugu: aurkezlea euskalduna da; lehiaketan parte hartzen duten taldeetako kapitain guztiak, euskaldunak; lehiakideen erdia inguru, euskaldunak; eta audimetria datu zehatzik ez badugu ere, populazioaren eta programaren ikusleen soslaien arteko estrapolazio bat eginez gero, audientziaren heren bi edo gehiago
|
euskara
ulertzeko gai dela esan daiteke.13 Alabaina, programa osoa gazteleraz ematen da, euskaraz ekoiztu eta eman zitekeen arren.
|
|
|
Politika hori gauzatzeko, bere alde du ETBk panorama soziolinguistiko berria, duela hogeita hamar urteko egoeraren aldean; are aztertu ditugun hiru kasuen aldean. Populazioaren erdiak baino gehiagok
|
euskara
ulertzea (joera, gainera, hazkorra izanik) oinarri oso sendoa izan daiteke euskarak lehentasun osoa izango duen telebista batentzat. Areago:
|
|
|
Eta gordinagoa: herri hau
|
euskaratik
ulertuz euskalgintza politikaren muinean kokatzen duten pertsonak alderdi edo bloke guztietan gutxiengoan eta tentsioan egongo dira.
|
|
2014
|
|
|
Aditzak eta berba jakin batzuk batzuetan mihi puntan geratzen zaizkiola onartu du Milak, baina euskara ikasteko prozesutik zailena egiten zaiona besteek diotena ulertzea da: “Aditzak ondo erabiltzea kosta egiten zait, baina hobetzen nabil; hitz egitea baino,
|
euskara
ulertzea da gaitzen egiten zaidana”.
|
|
|
|
Euskara
ulertzen dut, baina ez mintzo zinez damu naiz. Aita amek ez zidaten erakatsi, 1960ko hamarraldian ez baitzen modan.
|
|
|
Gure jokaera askok hori erakusten dutelako. Lagun talde euskaldunean
|
euskaraz
ulertzen ez duen norbait sartzen bada zer egiten dute besteek. Gazteleraz hitz egiten dute berarekin baina baita gainontzekoekin ere.
|
|
|
Hizkuntza ohiturak direla eta ez direla, lehen hitza nola esaten genuen eta horrelako gaiekin ere jardun genuen bueltaka; ezezagunekin izaten ditugun jarrerak;
|
euskaraz
ulertu bai, baina hitz egiten ez dakitenekin nola jokatzen dugun... Honekin lotuta itxura eta tokia aipatzen dira batik bat.
|
|
|
Hala ere, estres linguistikoaren ideia ere atera da eta hainbat unetan euren buruhausteak izaten dituztela garbi utzi dute. Horrez gain,
|
euskaraz
ulertu bai eta hitz egiten ez dakitenekin euskaraz egitea bortitza egiten zaiela aipatu dute pare batek. Ez omen luke horrela behar, baina horretara ohitu gaituztela esaten dute.
|
|
|
Lapuebla de Labarcan «inoiz baino euskara gehiago» entzun zutela nabarmendu du Azkolainek. Alde horretatik, herriak euskalduntzeko bidean egindako pausoak gogorarazi ditu; azaldu duenez, gaur egun, 35 urtetik beherako bizilagun gehienek, gutxienez,
|
euskara
ulertzen dute. «Mugan egon arren, herritarrek euskara babesten dute, eta geroz eta gehiago erabiltzen dute».
|
|
|
Berdin du kantaldia ikastola baten alde eta Lapurdi barnealdean bada ere. Entzuleen artean ba omen dira
|
euskara
ulertzen ez dutenak, eta aurkezpen horiek egiten dituzte, haiek ere jakin dezaten kantu bakoitza zertaz den. Lehen ere baziren euskararik ez zekiten entzuleak, baina ulertzen zuten euskarak bere eremuak behar zituela.
|
|
|
Gutunokidatzi zituenak < g> eta < q> antzekoak idazten zituen eta horrek nahasmena eragindu, lagintxoan ikus daitekeenez. Euskara jakinda, ordea, esan dezakegu presentareguin ek ez duela inolako esanahirik euskaraz, ezta zoinna haita k ere; baina, aldiz, presentarequin eta zoinna baita
|
euskaraz
uler litezke eta testuinguruarekin bat datoz.Lagin horrek, beraz, edizio berriak egitearen beharra islatzeko balio lezake.
|
|
|
Liberalek ere
|
euskaraz
ulertzen zutela ondorioztatzeko besterik ez du balio esaldiak, politikagintzan, esan bezala, ez baita euskararen aztarnarik mantendu. Baieztapen horri eusten dion beste adibide bat da 1868tik 1876ra arte errepublikano eta liberalek idatzi zituzten egunkarietan euskarazko aipurik aurkitu ez izana.
|
|
|
Idazle handia izango zenaren begietatik beste irakurketa bat sartu omen zen: tramankulu hark ez zuen
|
euskara
ulertzen. Horregatik hitz egiten zuen amak gaztelaniaz.
|