|
2002
|
|
|
Ondoko kapituluetan aztertuko da euskararako egin den hiru urratsetako deskribapena:
|
euskara
estandarra lehen mailan, aldaera dialektalak eta desbiderapenak bigarrenean, eta gainontzeko fenomenoak hirugarrenean.
|
|
2011
|
|
|
50 eta 60ko hamarkadan
|
euskara
estandarrik gabe, lexikoaren aldetik garaiko molde nagusiak bi ziren: batetik, euskara garbia, euskal jatorriko hitzak hobesten zituena, nahiz eta asmatuak izan, eta gerraurreko Azkue eta beste euskaltzain batzuek bultzatutakoaren ondorengo zuzena zena, hau da, gipuzkera osotutik hurbil zegoena; eta bestetik, euskara mordoiloa, erdal jatorriko hitzak mailegatzeko arazorik ez zuena, euskara errazte aldera.
|
|
|
Beraz, Euskal Idazkaritzaren esparrua kulturgintza bazen ere, azkenean bere egiteko nagusia euskararen batasunaren inguruan ardaztu zen, Txillardegiren gidaritzapean. Gerora, Euskara Batu gisa ezagutu den
|
euskara
estandarraren lehen oinarri sendoak Idazkaritzak Baionan 1964 urtean antolatutako biltzarrean jarri ziren.
|
|
|
Bigarrenean ebazten da aldizkariaren hizkuntza eredua, eta oinarrizko printzipio horiek gaur eguneko Jakinera arte iraun dute. Hasieran euskara erraz eta mordoiloaren alde eginez, eta geroago euskal kulturgintzako euskararen batasun ekimenekin bat eginez, esate baterako 1964ko Baionako biltzarrarekin,
|
euskara
estandarra edo Euskara Batua sortu arte. Hirugarrenak, aldiz, bat egiten du euskal gizartearen prozesu historiko eta soziologikoekin, eta aldizkari barruan hizkuntzaren gaineko auzi aipagarririk ez zen izan, Jakinek aspaldi ebatzita utzi zuelako bere norabidea.
|
|
|
Beraz, alde horretatik beste hiztegigintza biek, eskola mailakoak eta hiztegi batuarekin lotutakoak garrantzi handiagoa izan zuten. Eskola mailakoa, esate baterako, erakundearen barne kezka batetik eratorri zen, eta euskararen batasunarekin lotutako hiztegigintza, oinarrizko
|
euskara
estandarra finkatzeko beharretik.
|
|
2014
|
|
|
Agindu edo eskatu aditzekin ez bezala, esan aditzarekin subjektu isilakirakurketa askea du. Hots, irudi luke
|
euskara
estandarrean produn TZEKO perpausakere posible direla, PROdunekin alternantzian. Zehazkiago, (25) ek iradokitzen duabsolutibozko edo datibozko TZE argumentuak bezala, TZEKO perpausak izaerabikoitzekoak direla berez.
|
|
|
Hala ere, itzul gaitezen orain «erdialdeko aldaera laxoa» deitu dugun horretara. (25) eta (28) ren arteko kontrasteak
|
euskara
estandarretik errotik urruntzen delairadokitzen zuen. Baina orain, esan aditzaren kasuak aldaera laxoa bestelaikusarazten digu.
|
|
|
|
Euskara
estandarrean: pro. Ekialdeko aldaera batzuetan:
|
|
|
A. agindu/ eskatu:
|
Euskara
estandarrean: PRO Erdialdeko aldaera laxoa:
|
|
|
PRO Erdialdeko aldaera laxoa: pro.B. esan:
|
Euskara
estandarrean: pro. Ekialdeko aldaera zorrotza:
|
|
2017
|
|
|
Zeintzuk dira horrenerantzule?
|
Euskara
estandarrak bere funtzioa daukan honetan, zelako eragina dauka horrek Arratiakoberbakeran. Igorre eremuko erdigune sozioekonomikoa eta kulturala izanik ere, ba al dauka eraginlinguistiko esanguratsurik hizkeraren aldaketan?
|
|
|
Euskararen aldaera geografikoei dagokienez ere, bosteuskalki nagusi daude (Zuazo, 2014), eta, horiez gain, aldaera estandarra. Euskararen estatusaeta erabateko normalizazioaren ondorioz,
|
euskara
estandarraren ezagutza eta erabilera osobestelakoa da Euskal Herriko eskualde ezberdinetan.
|
|
|
Hala ere, hitz ezagunak aintzat hartzean irudikagarritasun puntuazioa oso antzerakoa da: Iparraldeko hiztunen artean batez beste 6,25 eta Hegoaldekoen artean 6,26 Bestalde, bi taldeen arteanadin kopuruan alde esanguratsua egon arren (Iparraldekoak zaharrago, p <, 0001), ez dagokorrelaziorik adinaren eta hitz ezezagunen kopuruaren artean, ezta oro har adinaren etairudikagarritasun puntuazioaren artean ere. Hala, bi hiztun taldeen arteko hitz ezagutzari buruzkoaldea Ipar Euskal Herrian euskarak duen estatusari zor dakiokeelakoan gaude; ez da ofiziala, hainbatesparrutan normalizatu gabe dago eta
|
euskara
estandarraren erabilera ez dago Hegoaldean bezainhedatua. Hortaz, emaitza horiek aintzat hartu behar dira CAT tresnan agertzen diren hitzak EuskalHerri osoan ezagunak izango badira, eta testa ezintasuna antzemateko fidagarria izango bada.
|
|
|
Hitzak
|
euskara
estandarrean aurkeztu genituen, eta parte hartzaile batzuentzat (bereziki Iparraldekoentzat)
|