|
2012
|
|
|
Leizarraga jatorrizko testuari ahalik eta fidelkien lotzen saiatu baldin bazen, Pedro Agerre. Axular, ek guztiz bestelako metodoa erabili zuen bere itzulpenetan. Axularrek argitaratutako lan bakarra den Gero (1643) itzulpena ez den arren, latinetik
|
euskarara
egindako itzulpen inplizitu eta esplizituak ugariak dira testu osoan zehar. Axularrek, normalean, latinezko pasarte bat ematen du, bere euskal, itzulpenaz?
|
|
|
Pott bandako kideek artikulu honetan egiten duten lehen salaketa
|
euskarara
egindako itzulpenen urritasunean datza:
|
|
2015
|
|
|
Gure kasuan, alemanetik
|
euskarara
egindako itzulpenak nola egin diren aztertu bitartean, honakogaldera hauetan jarri dugu arreta:
|
|
|
UPV/EHUko Itzulpengintza eta Interpretazioa jakintza arloan, euskaratik edo
|
euskarara
egindako itzulpenak aztertu dira hainbat doktore tesiren baitan (Barambones 2009; Manterola 2011; Zubillaga 2013) azken urteotan. Itzulpenek berebiziko garrantzia dute euskara bezalako hizkuntza gutxitu baten garapenean, eta itzulpen horiek ikuspuntu zientifikotik ikertzea ezinbestekoa iruditzen zaigu, hizkuntza berabultzatu eta euskal Itzulpen Ikasketen baitan aurrera egiteko.
|
|
|
Azpicorpus horien arteko bereizketa egin dugu, alde batetik, HGLko eta HLko testuak itzultzerako orduan dauden antzekotasun eta desberdintasunak aztertzeko, eta, bestalde, alemanetik zuzenean egindakoitzulpenen eta zeharka{ kasu gehienetan, gaztelaniatik{
|
euskarara
egindako itzulpenen artean alderik baote dagoen ikusteko. Zubi bertsioaren eragina neurtzeko, zeharka itzuli diren testuen kasuan, bitartekobertsio horiek ere jaso ditugu AleuskaPhraseo corpusean.
|
|
2016
|
|
|
Bere lehenbiziko euskal lanak Caracasen zegoela hasi zen argitara ematen Azkoiti gaitzizenez, Montevideon Zaitegik zuzentzen zuen Euzko Gogoa aldizkari sonatuan. Alde batetik
|
euskarara
eginiko itzulpenak agerrarazi zituen," Milla ta bat gauetako ipuiak"() edota" Izkuntza ta abenda, Arthur Kanpionena euskeraz" (1959), eta bestaldetik jatorrizko testuak ere eman zituen argitara, hala nola," Venezuelako matxinadak XVIII gizaldian" (1956)," Antxieta’tar Jose Brasileko mixiolaria" (1957)," Juan de Lakosa" (1958) edota" Futb...
|
|
2017
|
|
|
Harvester Wheatsheaf, 1993), 98 orr. (103 or.). Bestela ez bada adierazi,
|
euskarara
egindako itzulpen guztiak neuk eginak dira.
|
|
2018
|
|
|
Hilabete batzuk geroago, Akademiari kasu egin eta Sari Nazionalaren oinarri arauak aldatu zituen Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioak, aurrerantzean, gaztelaniatik Estatuko beste hizkuntza ofizialetara, hots, katalanera, galegora edo
|
euskarara
eginiko itzulpenak sarituko zirela aginduz; eta alderantziz, berdin.
|
|
2019
|
|
|
Erreibindikazioaren oinarrian itzulpenarena zegoen, horixe egia, baina euskaratik erdaretara eginarena. Ez ziren aipatzen erdaretatik
|
euskarara
egindako itzulpenak, nahiz ordurako bidea egiten hasita zeuden Igela argitaletxea osoro itzulpenei emana, Literatura Unibertsala bilduma, Elkar argitaletxeko literatura sailean integratutako lehen itzulpenen ibilbidea, Erein argitaletxearen Bartleby itzulpen saila...
|
|
2021
|
|
|
87). modu nabarmenagoan aurretik aztertu ditugun historiografien aldean, eta, gainera, erkatu ere egiten duelako beste literatur mugimendu batzuetako itzulpenaren funtzioarekin. Aldekoak, beste hainbat historiografok bezala, literatur joera eta eraginekin lotzen ditu
|
euskarara
egindako itzulpenak, eta, halaber, beste historiografo batzuek bezala, genero batzuen testu fundazionaltzat jotzen ditu.73 Ez hori bakarrik, ordea: genero batzuetako alor eta estilo aberastasunerako iturritzat ere jotzen ditu (adibidez, 1980ko hamarkadako haureta gazte literaturaz diharduenean). 74 Halaber, esan dugunez, literatur joeren eta joera aldaketen ildotik aipatzen ditu euskarara egindako itzulpenak, baina ez modu orokorrean soilik, ezen berariaz dio autore jakin baten asmo poetikoen eta haren literatur eraginen ispilu dela autore jakin batek itzulitakoa, beste behin ere itzulpenen funtzio kulturala agerraraziz.
|
|
|
Aldekoak, beste hainbat historiografok bezala, literatur joera eta eraginekin lotzen ditu euskarara egindako itzulpenak, eta, halaber, beste historiografo batzuek bezala, genero batzuen testu fundazionaltzat jotzen ditu.73 Ez hori bakarrik, ordea: genero batzuetako alor eta estilo aberastasunerako iturritzat ere jotzen ditu (adibidez, 1980ko hamarkadako haureta gazte literaturaz diharduenean). 74 Halaber, esan dugunez, literatur joeren eta joera aldaketen ildotik aipatzen ditu
|
euskarara
egindako itzulpenak, baina ez modu orokorrean soilik, ezen berariaz dio autore jakin baten asmo poetikoen eta haren literatur eraginen ispilu dela autore jakin batek itzulitakoa, beste behin ere itzulpenen funtzio kulturala agerraraziz. Esaterako, Lauaxetak" bere itzulpenen bitartez bere asmo poetikoen berri" (2008:
|
|
|
Hala, Aldekoaren historiografiako hainbat pasartetan
|
euskarara
egindako itzulpenak euskal idazleen luman izandako eraginari buzuko azalpenak ematen dira, batez ere euskal sortzaileek egindako itzulpenei buruzko datu arkeologikoak (nork, zer, noiz... itzuli duen) ematearekin bat. Euskaratik egindako itzulpenak, berriz, euskaraz sortutako lanek irakurleen artean izandako harrera onari loturik azaltzen dira.
|
|
|
Kapitulu honetan datu arkeologikoak interpretatzen ditu, eta itzulpenaren historiarako azalpena eta kritika egin. Oro har, beraz, López Gasenirena
|
euskarara
egindako itzulpenek euskarazko literatur sisteman izandako lekuaz gogoeta egiteko saioa da, itzulpengintzaren betaurrekoak jantzita, itzulpengintzatik itzulpengintzari begiratzeko saioa. Datu kuantitatiboei erreparatzeko egiten duen lana nabarmentzekoa da, Sarasolaren historiografiaz geroztik ez baita halakorik egin aztergai izan dugun corpuseko historiografietan.
|
|
|
75). Hala, euskal literatura itzuliaren (barne) eremuko parte dira, nola euskaratik
|
euskarara
egindako itzulpen intralinguistiko edo interdialektalak, hala dialekto jakin batera egindakoak eta horiek sustatu dituzten agente eta eragileak; nola euskarara itzultzen diren bildumak, hala euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzultzeko ematen diren laguntzak; nola editorial jakin baten bildumakoak, hala idazle batek ariketa legez egiten dituenak; halaber, euskal literatura itzuliaren (barne) ... Horrenbestez, garaian garaiko ezaugarri konbinazioek zehazten dute zer nolakoa den (barne) eremua sasoirik sasoi eta nolakoa izan den halako edo bestelako eraginen araberako bilakabidea.
|
|
|
119). Gurean ere bide hori egin du itzulpenak hein handi batean, eta XX. mende erditik aurrera euskal literatura autonomizatzen hasi zenez geroztik, xedeetako bat euskal testuen kapitala eta estatusa handitzea izan da; hara hor zergatik handitu diren, besteak beste,
|
euskarara
egindako itzulpenen kopuruak garai horretan, literatur sistema gazteetan, minorizatuetan edo aldaketa prozesuetan murgilduta daudenetan espero zitekeen bezala (cf Jaka, 2005). Edonola ere, Santanak (2015) eskaintzen dituen datuei erreparatuz gero, euskarazko itzulpenen ehunekoa (tarterako)% 22,2 da, eta gaztelaniazkoen kopurua, aldiz,% 36,3 (aldea ez da hain handia, hortaz).
|
|
|
Azken horiek lurraldetasuna nabarmentzen duten proiektuak indartzeko estrategiak dira, esaterako, lehenago aipatu izan ditugun bildumak, hala nola Nevadako Unibertsitateko Center for Basques Studies ek kaleratzen duen" Basque Literature Series" bilduma. Joera beraren adibide dira, bestalde,
|
euskarara
egindako itzulpenen kasuan, euskal literatur eremuko zenbait argitaletxek hartutako erabakiak: Espainiako hainbat lekutan une berean argitaratzea Iberiar penintsulako hainbat hizkuntzatara itzulitako obrak edota gaztelaniara itzulita ez dauden obrak itzultzeko hautuak egitea, adibidez.
|
|
|
Gure ustez, hala egin izanaren arrazoia, seguruenik, historiografiak eraikitzeko eredu nagusia eredu nazionala izatea da, Casenavek zehaztu bezala (2012: 21); nolabait,
|
euskarara
egindako itzulpenak euskal literaturaren barneko osagaitzat jo izan dira euskal literatura bat badela frogatu eta justifikatu beharrez, euskal testuen corpusa handitzeko; alabaina, eta arestian azaldu dugunez, horrela egitea zilegi ote den esplizituki plazaratu izan dute autore batek baino gehiagok. Horiek horrela, euskarara egindako itzulpenek funtzio sinboliko nabarmena bete izan dutela esan dezakegu, literatur esparrua bera autonomizatzen eta normalizatzen hasi arte bai, behintzat; eta geroago ere bai.
|
|
|
21); nolabait, euskarara egindako itzulpenak euskal literaturaren barneko osagaitzat jo izan dira euskal literatura bat badela frogatu eta justifikatu beharrez, euskal testuen corpusa handitzeko; alabaina, eta arestian azaldu dugunez, horrela egitea zilegi ote den esplizituki plazaratu izan dute autore batek baino gehiagok. Horiek horrela,
|
euskarara
egindako itzulpenek funtzio sinboliko nabarmena bete izan dutela esan dezakegu, literatur esparrua bera autonomizatzen eta normalizatzen hasi arte bai, behintzat; eta geroago ere bai. Geroago etorri dira euskal historiografietan itzulpenaren beste funtzio batzuk agerrarazteko ahaleginak, batez ere literaturari ikuspegi sistemikotik begiratzeko ahaleginetik eta literatura konparatua egitetik:
|
|
|
Esan dezakegu oro har XX. mende erditik aurrera euskal literatura itzuliaren xede nagusietako bat euskarazko testuen kapitala eta estatusa handitzea izan dela, bai
|
euskarara
egindako itzulpenen bidez (euskaraz ere posible dela frogatzeko hasiera batean, kultur oinarri diren testuak biltzeko gerora), bai 182 euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulitako testuen bidez (euskal literatura bat badela ikusaraztea izanik helburua). Bestela esateko, euskal literatura" literatura" gisa berrestea da, hein batean, euskal literatura itzuliaren eremuaren funtzioetako bat, hots, Casanovak (2004:
|
|
2022
|
|
|
Hitz egin didate
|
euskarara
eginiko itzulpen batzuei buruz, baina ez dut bat bera ere ezagutzen; ez dakit euskaraz, eta, beraz, nire interesa hizkuntza horretara ere itzulpenak eginda daudela jakitera mugatzen da.
|
|
|
Haur literaturaren kategorian, Angel Erro eta Rikardo Arregik eskuratu dute
|
euskarara
egindako itzulpen onenaren saria. Gazte literaturaren kategorian, Aitor Blanco Leoz saritu dute.
|
|
|
2002 urteaz geroztik, Gasteizko Udalak Vitoria Gasteiz Sariak banatzen ditu urtero, haur eta gazte literaturaren alorrean
|
euskarara
egindako itzulpenik onenak aintzatesteko. Aurtengoa XIX. edizioa izan da, eta bi sari banatu dituzte.
|
|
|
Sebalden adituak azaldu behar du ahalegindu, behintzatzergatik Sebald ez den ezaguna eta kanonikoa Alemanian, atzerriko kritikak Kafka baten mailan jartzen duen idazlea izanik. Bertara bildutako entzule alemaniarrak, gehien gehienak,
|
euskarara
egindako itzulpen bati esker ari dira lehenengoz Sebald deskubritzen. Agian, batek baino gehiagok joko zuen gero Sebalden zerbait irakurtzera.
|
|
|
Lan honetan Jean Philippe Belak, Belako zaldunak (Maule, 1709/07/08 Paue, 1796/03/15), frantsesetik
|
euskarara
egindako itzulpen bat eta horren testuingurua ditut hizpide2 Zaldunak 1.400 orrialde inguruko euskaldunen historia bat utzi zuen eskuizkribaturik hiru liburukitan, eta bertan ageri da testua.
|
|
2023
|
|
|
Bada, ingelesetik datorren hitz bat da federate (federazio) eta universe (unibertso) hitzak elkartuz sortutakoa. Fedibertsoa
|
euskarara
egindako itzulpena da. Software librea duten sare sozial txikiek osatzen dute fedibertsoa, eta sare sozial horiek euren artean federatuta daude, hau da, elkarreragina dago haien artean.
|