|
2000
|
|
|
a) Erabiltzen den euskara apurra,
|
euskarari
eta euskal kulturari buruz hitz egitekoerabiltzen da, batez ere.
|
|
|
Euskarak metahizkuntza funtziorik nabarmena du Diario Vascon.Bestalde, euskarari buruzkoak ez diren euskaraz idatzitako artikuluek Euskal Herriadute jomuga.
|
Euskaratik
eta Euskal Herritik at, euskaraz ez da deus ezer argitaratzenegunkari donostiarrean. Euskaraz argia ikusitako albiste apurrek Euskal Herria dutesorburu eta Euskal Herria helburu.
|
|
|
Batetik, erabiltzen den euskara apurra,
|
euskarari
eta euskal kulturari buruz erabiltzen da, batez ere; eta kasuren batzuetan horretarako bakar bakarrik. Ildohorretatik, egunkariek eskainitako euskarazko informazioen artean, ezin ahaztu bigarren maila batean gelditzen direla, oso atzeraturik gelditu ere, politikari, ekonomiarieta kirolari buruzko albisteak.
|
|
|
Sarrera horietan Txillardegik agertu dituen ideia nagusi eta gehien erabiliak bildu etaaztertu ditu Paulo Agirrebaltzategik, zortzi gaitara ekarriz eta bakoitzari buruzko iritziaknabarmenduz: 1
|
Euskara
eta Euskal Herria (horien bereizi ezina), 2 Euskararennormalkuntza, arazo soziala (norbanakoen jarreretatik harantzago), 3 Soziolinguistikarenpremia (beharrezkoa, euskararen normalkuntza zentzuz aurrera eramateko), 4 Euskararen aldeko herri mugimendu jantzia (mugimenduaren eginkizuna, eta militanteek arazosoziolinguistikoen jabe izan beharra), 5 Beste Herrien esperientziak ezagutu beharra (etahor... alde positiboak eta negatiboak (horien egitekoa, euskarari buruzko horien politikapraktikoaren balioztapena, aldekoa eta kontrakoa).
|
|
|
|
EUSKARA
ETA EUSKAL HERRIA
|
|
2001
|
|
|
a) Bere buruaz irudi positiboa izatea, euskalduntzeko/ alfabetatzeko egindakoahaleginari ondo iriztea, ingurune euskaldunetan euskaraz gogo onezjardutea eta
|
euskarak
eta euskal kulturak eskaintzen duen aberastasunabalioestea.
|
|
|
Batetik, autonomia ikuspegi soziokulturaletik aldarrikatuko genuke. Izan ere, talde batera biltzen diren ikasle guztien berezko motibazioa, ingurune soziala/ pertsonala,
|
euskarari
eta euskal kulturari buruzko ikuspegia eta bestehainbat ikuspegi desberdinak dira. Gainera, bakoitzak ikas esperientzia, gaitasunkomunikatibo eta epe laburreko aurreikuspen ezberdinak izango ditu.
|
|
|
Azken hogeita hamar urteotan, batez ere laurogeikoetan, anitz ikertu da emaztesortzaileen izatea
|
euskaraz
eta Euskal Herrian: batetik, historian zehar euskarazzein erdaraz, emaztearen gainean?
|
|
|
Nahiz eta lau arlo teoriko horien artean korrelazio positiboak izatekojoera izan, dimentsio horiek elkarren artean askeak dira, horregatik ez diranahi eta nahi ez positiboki korrelazionatuta aurkitu behar, lehen aipatu denmoduan. Hala ere, korrelazio positibo hori gertatzen denean, hau da, estatusaltuko taldea menperatzailea denean eta gehiengo taldea bere egoera mantentzen saiatzen denean, ukipen egoeran dauden taldearteko distantzia handitu egiten da; horixe da
|
euskara
eta euskal hiztunen egoera (estatusbaxuko taldea, menperatua, gutxiengoa eta egoera aldatzen saiatzen dena). 3) Lehen aipatu diren analisi eta aplikazio mailak baino orokorragoak direnak: maila sozietala eta politiko territoriala (Azurmendi, 1987, 1988, 1999), edo sozietala eta historiko soziala (Hogg eta Abrams, 1999); ikuspegihorretatik taldeak sortu eta garatzen diren eszenatokiak kontuan hartzendira; emaitza enpirikoen kontraesanak esplikatzeko azken analisi maila hauerabiltzen da askotan.
|
|
2002
|
|
|
Edonola ere, unibertsitatearen beraren nahia da, eta horrela jaso da bere Estatutu etaPlan Estrategikoan?
|
euskara
eta euskal giroa bultzatzea, nahiz eta irakasgaietaneuskararekin batera beste hizkuntzak erabiliz (Garmendia, 1997).
|
|
|
Heguy, Tx. (1998): . XXI. mendearen bezperan,
|
euskara
eta euskal kulturaz bigogoeta?, Jakin 107: 79
|
|
|
(1997): ?
|
Euskara
eta euskal kultura Nafarroako Unibertsitatean?, Jakin100: 55
|
|
|
1961 urtean Donostiako Goi Mailako Ingeniarien Eskola sortu zen, eta ISSA (Instituto Superior de Secretariado y Administracion), 1963an.
|
Euskararena
eta euskal kulturaren garapena ere, geroxeago ikusikodugunez, urte horretan hasi zen, Jose Migel Barandiaranen etorrerarekin batera.
|
|
|
Bigarren multzoaunibertsitateen antolaketa akademiko autoritarioarekin eta azpiegituren gabeziekinlotuta dago, hala nola tasen igoerarekin, irakasleen egonkortasunik ezarekin etaaraudien zorroztasunarekin. Hirugarrenak, azkenik,
|
euskararen
eta euskal kulturaren irakaskuntzaren aldarrikapenean zuen bere sorrera. Azken horrek, ikusikodugunez, laurogeiko hamarkadan hartu zuen berebiziko garrantzia.
|
|
|
4.1
|
Euskara
eta euskal kultura ikergai
|
|
|
Bertan eskaintzen ziren ikasketen motagatik, Nafarroako Unibertsitatea etaDeustukoa izan ziren frankismoaren lehen garaian
|
euskara
eta euskal kulturaikergai izan zuten bakarrak. Nafarroako Unibertsitatean 1963 urtean Jose MigelBarandiaran Euskal Herriko Historiaurrea eta Etnologia emateko deitu zutenean, gure kulturaren lanketa hasi zen.
|
|
|
Zalantzarik gabe azken urteotan lan asko eta ona egin da Euskal Unibertsitatearenalde, hau da, erreferentzia nagusitzat Euskal Herria eta euskal gizartea hartuko dituen eta oinarritzat
|
euskara
eta euskal kultura izango dituen unibertsitatea eraikitzearen alde. Hala ere, urte hauetako balantzea egiterakoan, ezin dugu ezkutatu geure desadostasuna eta dezepzioa euskal irakaskuntzak gaur egungo unibertsitateetanbizi duen egoeraz, eta, oro har, aurrera egiteko perspektiba garbiaren gabeziaz.
|
|
|
g) Oinarri modura, alde batetik,
|
euskararen
eta euskal kulturaren garapena, eta, bestetik, Euskal Herri osoaren erreferentzialtasuna dituen unibertsitate proiektu honek, formalki Unibertsitate bat izan daitekeena edo ez, unibertsitateetako jendearen eta sektore politikoen elkarlana eta estrategiakonpartitua eskatzen du, gaur egungo sakabanaketa gaindituz, EuskalUnibertsitatearen aldeko urrats kualitatibo berriak eman ahal izateko....
|
|
|
Foruen galeraren garaitik eta II. Errepublikara iristen den aldiari dagokionez (estatuko hezkuntza sistemaren ezarpen mailakakoa,
|
euskara
eta euskal kulturarenaldeko defentsa eta haren ezarpenari jarritako erresistentziak. Hego Euskal Herrian?, eskola eredu berriak, irakaskuntza elebiduna, unibertsitatea...), badituguzenbait lan: Bizkaiko auzo eskolak, lehenengo euskal nazionalismoaren hezkuntza ideologia, Euzko Ikastola Batzaren esperientzia, eta Eusko Ikaskuntza edotaDeustoko Unibertsitateari buruzkoak12 Nafarroari dagokionez, badugu Errepublikaren garaiari dagokion hezkuntza politikaren azterketa (Berruezo, 1991b).
|
|
|
Errefuxiatu horien inguruan sostengu taldeak eratzeaz gain, mugimendu euskaltzalea indartzen hasi zen iparreko herrialdeetan. Barnealdean euskal ohiturak ondo gordeta ziren arren, euskara oso egoera latzean zegoen; kostaldean, berriz, turismo basatiaren eraginez,
|
euskara
eta euskal usadioak folklorera mugatuta zeuden. Beraz,, beste aldetik?
|
|
|
Xorroxin Irratia Baztanen, eta Euskalerria Irratia Iruñerrian. Biak jende nafarrak eginak ziren, eta Nafarroako bizitzan sustraituta bertako berezitasunak kontuan hartua,
|
euskararen
eta euskal kulturaren egoerari zegokionez, batik bat. Administrazioak, hizkuntza zonaldeetan zatituta, Euskararen Legeak mugatuta eta Euskal Autonomia Erkidegotik zetorren, okupazio kulturalaren?
|
|
|
|
Euskararen
eta euskal kulturaren egoera administratiboa egokiena ez zen arren, edo beharbada horregatik, euskal irrati berriak sortu ziren Nafarroan 1990eko hamarkadan. Euskararen aldeko elkarteei loturik zeuden gehienetan, oso lokalak ziren eta askotan bertako udalek lagunduta sortuak; entzuleria urriari heldu arren, herri bizitzan oso murgildutakoa zen, eta zeresan handikoa.
|
|
|
– Era berean, irrati askeen asmo komuna herri mugimenduetako sektoreak ordezkatzea zen bezala, sortu berriek
|
euskara
eta euskal eremu komunikatiboa sortzeko ideiak batzen ditu, aipatu bezala desberdintasunak dituzten arren. Badaude euskara hizpide bakarra ez dutenak ere, baina horiek ere euskalduntzearen alde agertu dira, gutxienez oinarrietan.
|
|
|
Mundu osorako bere seinalea
|
euskaraz
eta euskal edukiak mundura zabalduz arituko gara eguneko 24 orduak. Orain arte, mundu osoko irratiak eta telebistak gurera noiz helduko zain izan gara.
|
|
|
COPE k ABC egunkariaren jokaera ekarri zuen irrati mundura, gizarte giroa zakartuz eta txartuz; eta bai kultur arloari zegokionez:
|
euskera
eta euskal kulturaren aldeko zenbait ekimen eta ekitaldi irainduz eta gutxietsiz. Ez genuen horrela aurrera egiterik gure artean eta gure entzule askorengan nolabaiteko, eskizofrenia?
|
|
|
Zalantzarik gabe, trantsizio garaian Hego Euskal Herrian zeuden eta sortu ziren komunikabideek erronka handia zuten
|
euskara
eta euskal kultura ezagutarazi eta bultzatzeko. Berrogei urteko zentsura eta ukazio ofiziala jasan eta gero, Hego Euskal Herriko emisora askok euskaldunen eskakizunei egokitu behar izan zieten irrati hizkuntza.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura bultzatzeko ez ezik, euskal nortasuna sendotzeko tresnak eratzeko eta euskal ikuspuntutik informazioa jasotzeko aldarrikapenak hedatu ziren Hego Euskal Herrian zehar autodeterminazio nazionalaren eskakizunarekin batera; eta horretarako, ezinbestekoak ziren euskal komunikabideak izatea. Prentsa arloan bi iniziatiba ezberdin sortu ziren 1977an:
|
|
|
Javier Díaz Noci irakasleak dioenez, Radio San Sebastián delakoak euskarazko saioak eskaini zituen hasieratik. Era berean, Argia aldizkariak oso begi onez hartu zuen komunikabide berria,
|
euskara
eta euskal kultura hedatzeko oso tresna egokitzat jotzen zuelako, kontuan hartu behar da, lehenengo garai horretan emisorak Europa osoan entzun ahal zirela?. Emandako garrantziaren adibidez, astekariak programazioa argitaratzen zuen, eta horrez gain, bertako bi idazlek. Joseba Zubimendik eta Luzear ezizena zuen Ander Arzelusek?
|
|
|
Izendapen bakoitzak bere esangura du, konkretu eta zehatza dena, izendapen bakoitzak argiro markatzen ditu haurrideen kolektiboa osatzen duten pertsonen arteko diferentziak. Desberdintasun horiek beharrezkotzat dauzkate
|
euskarak
eta euskal hiztunek; bestela zertarako sortu terminoak. Inguruko hizkuntzetan, ez dugu, ostera, horrelakorik aurkitzen, inguruko hizkuntzek ez dituzte beharrezkotzat jo desberdintasun horiek, eta ez dute horrelako kategorizaziorik egin behar izan; hiztunek berek ere ez diote horrelakorik eskatu kode komunari, hizkuntzari.
|
|
2003
|
|
|
Frankismoaren urteetan sortutako ikastetxeek kaosa areagotu zuten. Aukeratutako ereduak eta lurralde banaketak eragin nabarmena izan zuten
|
euskara
eta euskal kulturak unibertsitatean biziko zuten bilakaerarekin. Beraz, ez da harritzekoa, askatasun egarria zabaldu zenean, Frankoren diktaduraren azkeneko garaian, Euskal Unibertsitatearen aldarrikapenak oihartzun zabala izatea, askatasun politikoaren eta sozialen eskariak Euskal Herriari atxikitako unibertsitatearen eskariarekin lotuta egon baitira historikoki.
|
|
|
Elizaren eta erlijio katolikoaren nagusitasuna ere kolokan jarri zen garai horretan. Honen guztiaren ondorioa
|
euskararen
eta euskal tradizioen aurkako giroa zabaltzea dugu; izan ere, euskaldun batek moderno izan nahi baldin bazuen, bere hizkuntza eta ohiturak alde batera utzi eta, frantses bilakatu behar zuen.
|
|
|
Egoera berri horrek beste erreakzio mota batzuk ere sorrarazi zituen, eta
|
euskara
eta euskal kultura mundu modernora egokitu beharra azpimarratu zen. Hezkuntzaren arloan, 1969an sortu zen Seaska ren lehen ikastola; eta arlo politikoan, 1960 urtean Enbata taldea sortu zen, turismoak eta zerbitzu publikoen eskasiak sortutako eredu neokolonialaren aurka protestatzeko eta euskal abertzaletasuna aldarrikatzeko37 Ipar Euskal Herriko biztanle askok beren kultura alboratu eta frantseztearen alde egin bazuten ere, ez ziren gutxi izan bigarren aukeraren alde egin zutenak.
|
|
|
Bigarren multzoa unibertsitateen antolaketa akademiko autoritarioarekin eta azpiegituren gabeziekin lotuta zegoen, hala nola, tasen igoera, irakasleriaren egonkortasunik eza eta araudien zorroztasuna ziren arazo nagusiak. Hirugarrenak, azkenik,
|
euskararen
eta euskal kulturaren irakaskuntzaren aldarrikapenean zuen sorrera. Azken horrek, ikusiko dugunez, laurogeiko hamarkadan hartu zuen berebiziko garrantzia, zenbait urtez isilduta egon ondoren.
|
|
|
Gazte horien ustez, Eusko Kontseilu Nagusiak sail berezi bat sortu behar zuen unibertsitatearentzako, unibertsitatearen transferentzia negoziatu behar zuen eta Euskal Unibertsitatearen araudia zehaztu. Horrek
|
euskara
eta euskal kulturaren garapena babesteaz gain, Espainiaz kanpoko ereduak eta irakasleak erabili behar zituen. Unibertsitate berria «deberá estar totalmente desvinculada del poder que ejerce el. Cuerpo de catedráticos numerarios españoles»28.
|
|
|
1.3 Ikastetxeak.
|
Euskara
eta euskal kultura, euskaraz irakastera progresiboki pasatuko dira. Hau da, irakaskuntza osoa euskal unibertsitateraino, euskaraz hartzeko egoki iritsi daitezen.
|
|
|
Dena den, hasierako urterik beltzenak pasa tu ondoren, bide desberdinak erabiliz, beti ere maila apalean, eta agintarien umorearen menpe, euskararen aldeko mezuak zabaldu ziren. Unibertsitatean, Nafarroako Unibertsitatea eta Deustukoa izan ziren frankismoan
|
euskara
eta euskal kultura ikergai izan zuten bakarrak, euren ikasketa motengatik, besteak beste. Nafarroako Unibertsitatean 1963 urtetik 1980 urtera bitartean, Jose Migel Barandiaranek Euskal Herriko Historiaurrea eta Etnologia irakatsi zituen.
|
|
|
zein toki izan behar zuen euskarak unibertsitatean. Gerra aurrean, Euskal Unibertsitatearen aldeko gehienen ustez, unibertsitatearen zereginen artean, lehenengo mailako tokia izan behar zuten
|
euskarak
eta euskal kulturaren azterketak eta babesak. Lehenengo mailako irakaskuntza euskaraz azaldu behar zelakoan ere bazeuden.
|
|
2006
|
|
|
Batetik, sinetsarazten diguteeuskaldunak, estatuek euskaldun izateagatik mehatxatzen dituztela. Gero, beldurrabada talde armatuak kritikatzen baldin badira, mutilak kikilduko direla etaguretako hain garrantzitsuak diren
|
Euskara
eta Euskal Herria defenditzeari ukoeginen diotela. Orduan akabo liteke gurea.
|
|
|
Nik uste dut hemen, biolentzia politikoaren amaierarekin batera, antzekozerbait gertatuko dela. Alegia, begirada, sentsibilidade, mundu ikuskera berriaksortuko direla
|
euskararen
eta euskal literaturaren alorrean. Eta orduan bai, izangodugula munduari zer kontatua.
|
|
2007
|
|
|
Zubi gogorra eta sendoa, pasatzeko eta lotzeko da. Euskal identitate politikoa,
|
euskara
eta euskal kultura konexio handi eta ugariko lotune gogor eta sarbideerrazekoa izango ahal dira!
|
|
|
|
Euskara
eta euskal nortasunari dagokionez, egoera anbiguo baten aurreangara: alde batetik, euskarak ofizialtasun politikoa lortu du Euskal Herriko alderdibatzuetan, inoiz izan duen sendotze ahalegin handiena jorratu da; bestaldetik, ordea, euskaldunek, hirigunetan batez ere, ez dute euskaraz, eta hori dadiskurtso normalizatzailearen aldarrikapen nagusia.
|
|
|
XX. mendeko 60ko hamarkadan apurtu egin zen Eusko Pizkundearen espirituarekin eta pentsamendu ildo berriak agertu ziren euskaraz ere. Hamarkada horretan mamitzen da
|
euskara
eta euskal identitatea modernizatzeko ahalegin eta asmoarin eta maiz desordenatua ere. Garaikoak dira modernotasunari egozten zaizkionezaugarri nagusiak euskarazko lehenengo agerkuntzak:
|
|
|
Subjektu horien eragozpenen sorburu zen, baztergarria? (
|
euskara
eta euskal nortasuna gure kasuan) orain nortasun zentroan dago zutabe, subjektu horiek legezko nortasunsegurua izateaz gain, «menpeko subiranoak» dira78 Ustez, Estatua etagizartea beraienak dira.
|
|
|
Eta ondorioz, ez dute ikusten, ez dute, bizitzen?
|
euskararen kontrako
eta euskal identitatearen kontrako inongo zapalkuntza edo bazterketa. Horien ustez, euskara ezaugarri partikularra eta naturala da, ez politiko kolektiboa, eta ikusi ditugun giltzadurak zentzugabekeriak.
|
|
|
Azaldu dudanez, horren zergatia metadiskurtsoen bukaera izan liteke, edota egoerari tentuz erantzuteko modua:
|
euskara
eta euskal hiritartasuna oso era partzialean dira, ofizialak, eta euskaldunentzat hau oso nabaria da, erdara eta espainiar edo frantziar hiritartasunak beharrez eta, inolako lan edo gogoeta pertsonalik gabe, ezartzen direlako.Horrenbestez, euskaldun gehienek, antza, oso argi daukate euskara eta euskalduntasuna, aldeak alde, ez direla izango, ez dutela iraungo, beraiek izanarazi etairaunarazi barik.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kulturaren etorkizuna, benetan egoera oso kaskarrean dago etaaurrerantzean gerta daitekeen ondorioetariko batzuen artean, euskararen desagerpenaere izan daiteke horietako bat. Horrekin batera, euskal komunitatearen desagertzeahorri lotuta egongo litzateke, inolako ezbairik gabe (Bernardo Atxaga).
|
|
|
Ideologia abertzaleak, ezker nahizeskuin, izaera eta biziera nazionalean espainoldua dagoen borondatean kokatzendu euskal arazoaren sendabidea, baina borondateak ez gaitu euskaldun egiten.Borondateak ez zuen herri hau euskal herri egin.
|
Euskarak
eta euskal identitateaksortu zuen herri hau. Beraz, etnozidioaren arazoa arazo objektiboa da, herri batsuntsitu digute bere izaera nazionalari dagokionez, izaera horren ezaugarriakbirrinduz (hizkuntza, kultura, lurraldea...).
|
|
2009
|
|
|
(?) gaur egun inoiz ez bezala publikatu eta idazten da euskaraz, baina
|
euskara
eta euskal literatura maitatzen dugunontzat egoera horrek ez du gure nahia asetzen. Euskal literaturaren merkatua oso finkatuta dago eta oso zaila da hortik kanpo zabaltzea.
|
|
|
Badago dagoeneko domeinu propio hori eskuratzea xede duen mugimendu bat, Puntueus elkartearen inguruan gorpuztua. Proiektu horren helburua
|
euskara
eta euskal kulturaren komunitatea modu esanguratsuan ordezkatuko duen. eus domeinua sortzea da, Interneten euskara eta euskal kultura sustatzeko tresna berri gisa.
|
|
|
Badago dagoeneko domeinu propio hori eskuratzea xede duen mugimendu bat, Puntueus elkartearen inguruan gorpuztua. Proiektu horren helburua euskara eta euskal kulturaren komunitatea modu esanguratsuan ordezkatuko duen. eus domeinua sortzea da, Interneten
|
euskara
eta euskal kultura sustatzeko tresna berri gisa.
|
|
|
–
|
Euskararen
eta euskal kulturaren sustapen eta zabalkundea.
|
|
|
Instituzio publikoek euskararekiko jarrera irekia: Frankismoa eta gero sorturiko instituzio publikoek
|
euskara
eta euskal kulturarekiko jarrera irekia erakutsi zuten. Esaterako, garai hartan Arrasateko alkate Xabier Zubizarreta zen, HBkoa.
|
|
|
Euskaltzaleak elkartea 1927an sortu zen Arrasaten, euskal prentsa sustatu eta
|
euskara
eta euskal literatura hedatzeko xedearekin. Eusko Ikaskuntzaren babesean jaio zen eta Lizardi eta Aitzol izan zituen bultzatzaile nagusi.
|
|
|
Programazio lengoaia ahaltsua da Perl, berariaz testuen tratamendurako sortua izan zena. Garrantzitsua iruditu zaigu, orobat, lengoaia honen zabalkuntza lana euskaraz egitea, eduki eta aplikazioak
|
euskara
eta euskal kulturara egokituz.
|
|
|
Ez esan beharreko guztiak esan ditugulako, ezta gutxiagorik ere, bidearen hasiera erakustea besterik ez baitugu egin. Baina hasieratik garbi utzi dugu ez zela gure asmoa Perl lengoaiaren zirrikitu guztiak miatzea, bere mamia ezagutaraztea baizik; eta batez ere testu digitalen tratamendurako nola erabili erakustea, bide batez
|
euskara
eta euskal kulturaren edukietara egokituz. Orain, aurrerako bidean lagungarri izan ditzakezun erreferentziak ematea besterik ez zaigu gelditzen.
|
|
2010
|
|
|
Ekintza kulturala. 1939an itzulera gertu aurreikusten zelarik, Euskal Herrian
|
euskara
eta euskal kultura berpizteko mota eta tankera guztietakoprogramak martxan jartzea izan zen 1938 eta 1940 bitarte Parisko delegazioan Jaurlaritzako Kultura Sailaren baitan lan egin zuen lan taldearenzeregina. Atzerriko kultur ekintzako jarraibidearen helburu nagusienartean ditugu euskal kultur etxea edota ministerioa osatzea, euskalgaietan espezializaturiko argitaletxea eratzea edota Europako eta Ameriketako unibertsitateetan euskara eta euskal kultura katedrak sortzea.
|
|
|
1939an itzulera gertu aurreikusten zelarik, Euskal Herrian euskara eta euskal kultura berpizteko mota eta tankera guztietakoprogramak martxan jartzea izan zen 1938 eta 1940 bitarte Parisko delegazioan Jaurlaritzako Kultura Sailaren baitan lan egin zuen lan taldearenzeregina. Atzerriko kultur ekintzako jarraibidearen helburu nagusienartean ditugu euskal kultur etxea edota ministerioa osatzea, euskalgaietan espezializaturiko argitaletxea eratzea edota Europako eta Ameriketako unibertsitateetan
|
euskara
eta euskal kultura katedrak sortzea.
|
|
2011
|
|
|
Euskaltzaindiak kide gutxi batzuk eta diru-laguntza gutxi jasotzen zituen momentu horretan. Frankismoak
|
euskara
eta euskal hiztuna zokoratuta, Euskaltzaindiaren egitekoa zein zen? «Euskaltzaindiak elkarte eruditu ilun bat bezala funtzionatu zuen, txosten partikularrak irakurtzeko bilgune gisa, hiztegigintza lan isilean, garai hobeen zain» (Kintana Goiriena, 2006:
|
|
|
Biltzarrak antolatu zitzakeen, baina ez oraingoz batasuna gidatu. Hala ere, biltzarrak interesgarriak ziren
|
euskara
eta euskal kulturaren gaineko ezagutzan sakontzeko ikerketak eta erabilera sustatzeko proposamen desberdinak plazaratu ziren. Guztira 11 lan aurkeztu ziren, eta biltzar hiritarra izanik, abade eta eliztarren kopurua, Arantzazu edo Loiolan baino txikiagoa izan zen64.
|
|
|
batetik, Comité de Estudio de Planificacion Educativa, bestetik Comité de Investigación eta, azkenik, Comité de estudio de las necesidades universitarias en relación con la cultura vasca. Azken lantalde hori eratzearen ideia Karlos Santamariarena izan zen
|
euskara
eta euskal kulturaren unibertsitate beharrizanak aztertu eta neurriak proposatzeko. Mikel Aizpuruk eta Roldan Jimenok aipatzen dutenez, Santamaria Hezkuntzakontseilari bihurtu zenean, unibertsitatea ez zegoen bere eskumenen artean.
|
|
|
Baina Santamariaren ekarpena unibertsitate arloan ez zen mugatu bileretara. Ikusten ari garenez, bera izan zen
|
euskara
eta euskal kulturari buruzko lantaldearen sortzailea.
|
|
|
Lehenengo garaian bilerak astero edo bi asterik behin egiten ziren. Izan ere, lantaldeak txosten bat prestatu behar zuen
|
euskara
eta euskal kulturaren egoera unibertsitatean zein zen aztertuz eta 1979/ 80 ikasturterako plan bat prestatu euskal hizkuntza eta kultura unibertsitatean inplementatzeko. Txostena (Premia larriko neurrien txostena) 1979ko uztailean amaitu zen, txostenaren azken erabakiak Iruñean UEUk antolatutako Udako Ikastaroetan hartu ziren uztail hartan bertan.
|
|
|
106); bestetik, Jakinlarien hurrengo bilerak aldez aurretik erabakitako gai batzuen inguruan egitea, eta hizkuntza ereduaren eztabaida gainditzea, eta, azkenik, irakurleen artean inkesta bat egitea lexiko berezituaren gainean. Hurrengo urteko bileran, beraz, zenbait hitzaldi izan ziren,
|
euskara
eta euskal kulturaren gainekoak, baina hizkuntzaren auzia ez zuen inork aipatu, eta hurrengo urteko bilerako gaia finkatu zen, Filosofiaren historiari buruzkoa izango zen. Horretaz guztiaz gain, 1960ko bileran Jakinlarien bileran laikoak onartzea erabaki zen.
|
|
|
Horretaz guztiaz gain, Deustuko Unibertsitatean 1967an Euskal Kultur Mintegia/ Seminario de Cultura Vasca (aurrerantzean EKM) sortu zen. EKMk
|
euskara
eta euskal kultura unibertsitatean suspertzea zuen helburu. Hala, mintegiaren zeregin nagusia euskara ikasteko ikastaroak antolatzea izan zen.
|
|
|
bi aldizkariak osorik euskaraz argitaratu ziren, eta abade euskaltzale banaren proiektu, zuzendaritza, eta ondasun pertsonaletan eutsi ziren. Bestalde ez dago dudarik, Euzko Gogoan gerraurreko
|
euskara
eta euskal kulturaren dinamikak indarrean zeudela, lankideetako gehienek gerraurrean bertan argitaratu zituztelako beren lehen lanak.
|
|
|
lehena, politikoak (protesta antifrankistak, abertzaleak, eta gizarte berdinatasunaren aldekoak); bigarrena, «unibertsitateen antolaketa akademiko autoritario eta azpiegituren gabeziekin lotutakoak» (Aizpuru eta Roldan, 2002: 32), eta hirugarrena,
|
euskara
eta euskal kulturaren aldarrikapenari dagozkionak. Atal honetan azkenari buruz arituko gara, gure gaia bete betean ukitzen duen gaia delako.
|
|
|
Fakultate edo unibertsitate eskolen arabera, ikasleek bakarrik parte hartzen zuten, edo ikasle eta irakasleek. Elkarteok
|
euskara
eta euskal kulturaren gaineko interesa zuten unibertsitariak biltzen zituzten, baina kide guztiek ez zuten zertan euskaldunak izan, eta beraz, bilerak erdaraz ere izan zitezkeen. Hain zuzen ere, elkarteetako asko, hasieran unibertsitarioek antolatutako kultur talde gisa sortu ziren, baina barne hausnarketaren bidez, euskal kulturan zentratu ziren, eta azkenean euskara sustatzera eta zentroko euskararen irakaskuntzaren antolaketara dedikatu ziren.
|
|
2012
|
|
|
Esandako guztiak nolabaiteko baikortasunera bagaramatza ere, begitantzenzait
|
euskarak
eta euskal kulturak ahultasun asko dituztela balizko Euskal Estatusendo bat sortzeko.
|
|
|
Frankoren diktadurak
|
euskara
eta euskal kultura debekatu zituen, etaeuskarazko antzerkia ia desagertu egin zen. Dena dela, 60ko hamarkadako eta70eko hamarkadaren hasierako testuinguru soziopolitiko berezian, antzerki joeramodernoak ekarri zituzten taldeak ugaldu ziren (Jarrai, 1960 urtean sortu zen; Goaz, 1974 urtean; Geroa...).
|
|
2014
|
|
|
Nire ama hizkuntza erderada, kulturalki erdalduna naiz. Nire
|
euskara
eta euskal munduaren ezagutzamugatuak dira, gramatika falta zaidalako, hitzak, aditz batzuk(...) Esatendiet lagunei: –zuek ez duzue ulertzen ni nola sentitzen naizen barrutik egoerabatzuetan?.
|
|
2015
|
|
|
Gainera, lehen hiru alderdiek euskararen estatusbereiztua Euskal Herrira zabaldu dute; alegia, euskara Euskal Herriko berezko hizkuntza, ondare kultural eta identitate zeinu moduan onartzen dute. PSE EEk eta PPk, ostera, EuskalHerria ez dute buruan hartzen eta PPk
|
euskara
eta euskal kultura Espainiar Estatuaren parte joizan ditu. Bestalde, Ezker Anitzak euskarak euskaldunentzako duen estatus berezia onartu etaEuskal Herriaren aitorpena burutzen duen era berean, euskara, euskal kultura eta Euskal HerriaEspainiar eta Frantziar Estatuen baitan kokatzen ditu.
|
|
|
Jakina da
|
euskarak
eta Euskal Herriak ez dutela inolako aitortza estatusik frantses Estatuan.Errepublikako hizkuntza ofizial bakarra frantsesa da, eta euskal lurraldeak, Bordele hiriburuduen Akitania eskualdean sartuta daude administratiboki, Pyrenees Atlantiques departamentuan, Biarnoarekin batera. Hala, bertan inolako egiturarik ez egonki, Euskal Herrirako espreskiegindako telebista saioak, Akitanian (hots, Bordelen) Pariseko telebistaren adar bat sortuondotik etorri ziren, halabeharrez.
|
|
|
Maite Barnetche (Bidarrai 1941 Bidarte 1986), Biarritzeko aeroportuan idazkari izatetikzetorren. Ezer gutxi zekien irratiaz eta kazetaritzaz, eta
|
euskaraz
eta euskal kulturaz, berriz, haur denboran etxean jasotakoa bakarrik. Ez zen inolako mugimendu edo aktibitateeuskaltzaletan inplikatua, eta Xipri Arbelbidek dioenez, irratiak emandako aukerari esker hasizen, nolabait, bere haurtzaroko kultura berreskuratzen.
|
|
|
Aberri txikiari (Hots, Euskal Herriari) eta haren nortasun ezaugarriei (partikularismo deituei, tartean zelarik hizkuntza) folkloretikgertu behar zuen kultur eremu murritz bat uzten zitzaien, Aberri Handiari zegozkiongainontzeko gaietan (politika, lan harremanak, arlo soziala...) ez sartzeko baldintzarekin (Martinez, 2014). Alta, eskema honek 50eko hamarkadararte euskaltzaleengan ere onarpenazuen arren, 60ko hamarkadatik aurrera, Iparraldeko euskal abertzaletasunaren sorrerarekin, kritika eta erresistentzia aktiboa jasoko ditu, lehen aldiz
|
euskara
eta Euskal Herria zentroanjartzen duten euskaldungoaren sektore baten partetik.
|
|
2019
|
|
|
Ikertzaile euskaldun garen neurrian, UEUko sortzaileek zuten motibazio bera dugu: sorkuntzaintelektuala
|
euskaraz
eta euskal mundutik abiatuta egitea. Abiapuntu horrek erabat baldintzatu dusoziologia elektoralaren arloan egin dugun ikerketa honen noranzkoa, baita hura lantzean hobetsidugun perspektiba ere.
|