2004
|
|
idazpuru honekikoak egin aurretik, goazen Monzonen irizpen bila. Honela ikusten zuen abertzale handi hark
|
euskaren
eta Euskal Herriaren arteko harreman hertsia: –Biharko Euskal Herria euskalduntzen ez badugu, Euskal Herriaren hizkuntza, mintzaira, hizkera, bene benetan, beheko mailetatik hasi eta goiko mailetaraino egiten ez baldin badugu, esan dezakegu hori ez dela Euskal Herria.
|
|
Izan ere, euskararen egoera dela-eta oraindik orain eginak dituen adierazpenak hartuko ditugu gai honetan murgiltzeko aitzakia eta bide. Euskal irakurleak agian oraindik ere gogoan izango ditu
|
euskararen
eta euskal kulturaren harian isuri zituen ustekizun eztabaidagarriak. Eta gogoan ez baditu, berriz, oraintxe ekarriko dizkiogu burura hitzez hitz:
|
|
Eta gogoan ez baditu, berriz, oraintxe ekarriko dizkiogu burura hitzez hitz: ?
|
Euskara
eta euskal kulturaren etorkizuna, benetan egoera oso kaskarrean dago, eta aurrerantzean gerta daitekeen ondorioetako batzuen artean, euskararen desagerpena ere izan daiteke horietako bat. Horrekin batera, euskal komunitatearen desagertzea horri lotuta egongo litzateke, inolako ezbairik gabe?. 156
|
|
Gatozen harira ordea:
|
euskararen
eta euskal kulturaren egungo abagunea Atxagak irudikatzen duen bezain hitsa ote da. Ondoren ikusi ahal izango dugunez, euskaltzale batzuentzat bai, beste batzuentzat berriz ez.
|
|
Aitor Aranaren aipamena eginaz sartuko zaigu ezbaiaren plaza honetara Elixabete Garmendia, honen irizkide eta beste batzuen aurkari gisa: . Aitor Aranaren ikuspegitik Atxagarenetik baino gertuago aurkitzen dut nire burua, eskuetako hamar hatzak eta bat baino gehiago behar baititut duela 25 urte kazetaritzan sartu nintzenetik
|
euskarak
eta euskal kulturaren munduak izan dituzten aurrerapenak kontatzeko. Nire lagun batek dio euskaldunok beti galtzera apustu egiten dugula.
|
|
Harreman minduak:
|
euskara
eta euskal ideologia
|
|
Tentuz, gehiegikeriarik gabe, jokatzeko gomendioa egin digu Zabalok. Euskalgintzaren izari politikoa aitorturik, eta aitortzeaz batera berretsirik,
|
euskararen
eta euskal abertzaletasunaren arteko joan etorrietan, ahal den neurrian, kidetasun makurrak ekiditeko iradokizuna isuri digu. Ahal den neurrian, gauzak horrela egitea, zentzuzkoa ez ezik, ezinbestekoa ere badela esango nuke nik.
|
|
|
Euskararen
eta euskal ideologiaren arteko gorabehera hauek ez dira batere sinpleak. Badirudi, alde batetik, inondik inora ezkondu ezinezko kideak direla hizkuntzaren eta ideologiaren zer horiek; beste alde batetik, aldiz, bata bestearen beharrean bezala hautematen ditugu nahi gabe ere.
|
|
Hauxe da, hain zuzen, beste gauza batzuen artean, Juan Ignacio Pérez Iglesiasek Atxagari egozten dion hutsegitea. Ez baitu uste honek
|
euskararen
eta euskal kulturaren bilaka era asteasuarrak uste duen bezain kaskarra denik: –Asko dago egiteke:
|
|
Eta kultura etniko horren aurretik jarri genukeela gizarte politikoaren kultura, honi zor omen diogu-eta gizarte horren askotariko izaera bermatu ahal izatea. Baina, ikusi ahal izan dugunez, euskaltasunaren(
|
euskarak
eta euskal kulturak osatutako izaria) ikuspuntutik ez du arreta handirik pizten planteamendu horrek: zer axola dio, izan ere, gizarte politikoaren kulturak eskain diezaiokeen aniztasunaren kontu horrek, euskaltasunaren arabera bizitzeko aukera arrastorik ez duenari?
|
|
Hala balitz, ez lebilke oso oker. Izan ere, euskaltasunaren dimentsioa
|
euskarak
eta euskal kulturak osatzen baitute bereziki. Ez hizkuntzak soil soilik.
|
|
–euskaraz ez dakiena oso urrun bizi da euskal kulturatik?. Barren barrenetik lotutako lokarri batek lotzen ditu
|
euskara
eta euskal kultura. Euskaraz hitz egite hutsak sortzen duen kultura horixe bera da, hain zuzen, diogunaren agerbiderik behinena.
|
|
Labur esateko bi dira gure unibertsitateak behar lituzkeen ezinbesteko ardatzak:
|
euskara
eta euskal ikuskera. Daudenetan nekez lor genezake lehena, eta arrunt ezinezkoa da bigarrena lortzea.
|
|
Harreman minduak:
|
euskara
eta euskal ideologia
|
2005
|
|
Badugula denok nork bere iraungi data, gizaki izan edo herri. Eta
|
euskarak
eta Euskal Herriak ere badute berena.
|
2006
|
|
ulergaizkiro, Unamuno-k Euskal Herriaren gaia –historia ere– hasierako filosofiarekin jarraitu du gogoetatzen, beste eremuetan filosofia hori baztertu eta gero ere. Badauka bere handitasun bat,
|
euskararen
eta Euskal Herri historikoaren fingaitz saihestezina kontsideratzen dena sublimatzeko modu honek. Campion-ek, melankolikoago, euskara, Jainkoagandik hurbilago hiltzeko, hirietatik mendietara erretiratzen ari zela esaten zuen.
|
2008
|
|
Berrikuntzaren bat ere ekarri du Del Burgok navarrismora. Hasteko,
|
euskararekiko
eta euskal kulturarekiko begirunea zeharo baztertu du Del Burgok. Izan ere, interesgarria da oso bere aurrekariekin alderatzea.
|
|
Bai, jakina, baina hori ez zen islatzen administrazioaren hizkuntzan, estatuaren hizkuntzan alegia. Nola uztartu, orduan,
|
euskara
eta euskal estatalitatearen historia. Euskara, izan ere, gorputz arrotz bihurtzen da euskal estatuaren balizko historian, ulergaitza eta azalgaitza.
|
|
Espainia eta Frantziatik nolabait desberdintzea bilatzen du euskal nazionalismoak, eta hori euskararen bidez edo bestelako bidez egin dezake.
|
Euskara
eta euskal nazionalismoa ez daude elkarren menpe; elementu autonomoak dira. (...) Euskararen aldeko jarduera maila autonomo batera pasatu, eta euskal nazionalismoak euskararekiko mendekotasun teorikoa (praktikoa gutxiago izan baitu) gutxitu behar duela uste eta defendatu gura dut?.
|
|
–
|
Euskara
eta euskal herritar sentimenduaren arteko lotura hori euskaldunek eta zaharrek dute argien. (?) Euskara euskal nortasunaren eta euskal herritar sentimenduen ezinbesteko osagaitzat hartzeko joera motelagoa da belaunaldi gazteen artean.
|
2009
|
|
Are, giza historian aurrerapenik egon ere, Jainkoa gabe ez dago, Villasanteren esanean. Eta azkenean, Villasanterentzat, Jainkoan sinesten ez bada,
|
euskara
eta Euskal Herririk ere laster ez da egongo (199). Villasante hil zenean, Kulturako Kontseilariak obligaziozko gorazarrea egin zion,, demokraten?
|
|
Natura eta Euskal Herria oraindik elkartu gabe daude, bakoitza beretzat. Denbora galdu alde n, aitzitik,
|
euskararen
eta Euskal Herriaren heriotza bere heriotza bezala ikusten da (DGA, 137, 144, 159). Baina, kasu, Gandiagaren Euskal Herria ez da, aitaren etxea?; Orbelaun pobreko natura da, jende xume apala, marjinatua (Euskal Herrian bertan), euskararen herria.
|
|
1974, Hiru gizon bakarka:
|
euskararen
eta Euskal Herriaren garrasia. Jada beste Gandiaga bat da hau; Euskal Herria ere bai, liburuari harrera egiteko:
|
|
Beste erantzun antropologiko kulturalago baten arabera (Arana Goirik ere asumitzen duena ordea) Euskal Herria euskararen herria da eta bere identitatea hor indartu behar du: Foruen galerari
|
euskara
eta euskal literatura sendotzeko enkarnu berritu batek jarraitu dio.
|
|
|
Euskara
eta Euskal Herriaren berri ematen saiatu naiz aurrez aurre dudan gazteari. Hogei urteko mutila da.
|
|
Mila bider esan dut: abertzale izatea
|
euskararen alde
eta Euskal Herriaren independentziaren alde egotea da?.
|
2010
|
|
ez, hala ere, Horazioren bake biribila, beatus ille qui procul negotiis? negozio batzuk?
|
euskarari
eta Euskal Herriari buruzkoak, batez ere, izugarri interesatzen baitzaizkit:
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura maitarazten nien, horixe zen nire lanaren ardatza, baina ahaleginik zorrotzena egiten nuen horren irakurketa politikorik izan ez zedin, banaketa horrek eskizofrenia moduko batera ninderamala ohartzen nintzen arren; adibidez, Sarrionandia nire idazle faboritoa izan arren, nire ikasleei iurretarra ez aipatzea erabaki nuen, ibilbide literarioan ez baizik beste zeozertan imitatzeko...
|
2011
|
|
|
Euskararekin
eta euskal gizartearekin zerikusia duten gaiek hornitu zuten Ikuska, honako hurrenkeran: ikastolen jarduna (Ikastolak, Jose Luis Egea zuzendari); Gernikako bonbardaketa, lekukoen hitzetan (Gernika, Pedro Olea); Bilboko arazo urbanistikoak (Bilbo, Antton Merikaetxebarria); etorkizuneko euskal telebista publiko bati buruzko eztabaida (Euskal Telebista, Xabier Elorriaga); euskararen egoera gaztelaniaren aldean (Elebitasuna, Koldo Izagirre); euskararen erabilerak Nafarroan jasandako beherakada (Euskara galdutako Nafarroa, Juanba Berasategi); Jose Migel Barandiarani elkarrizketa omenaldia (Barandiaran, hainbaten artean); Arabako nekazari munduko despopulazioa eta bakardadea (Araba, Koldo Larrañaga); euskal artea (Artistak, Jose Julian Bakedano); landa mundua vs. mundu urbanoa (Kontrasteak, Iñaki Eizmendi); Erriberako errealitatearen argazkia (Herribehera, Montxo Armendariz); emakumearen situazioa Euskal Herrian (Emakumeak, Mirentxu Loyarte); euskal kantagintza berria (Abeslariak, Imanol Uribe); artzaintza Zuberoan (Artzainak, Antxon Ezeiza); helduak euskalduntzeko arazoak(, Juan Miguel Gutierrez); Donibane Lohizuneko arrantzaleak (Donibane Lohitzun, Antxon Ezeiza); euskaldunen kemena Gerra Zibileko Matxitxakoko batailan, gertaera historikoaren lekukoek kontatua (Matxitxako itxasguda, Pedro Sota); bertsolariaren teknika (Bertsolariak, Antxon Ezeiza); euskara kultur transmisore gisa (Euskara, Pedro Sota); eta Ikuska saila izan zenaren laburpena, Ezeizaren beraren gidaritzapean.
|
|
Ikuska ren ildoari jarraiki, 1980 urtean hiru dokumental laburreko bilduma egin zuen Koldo Izagirrerekin batera, Euskara eta kirola izenburupean: Euskara eta arrauna, Euskara eta mendia, Euskara eta futbola. Honako honetan ere,
|
euskara
eta Euskal Herria oinarri ukiezinak izan ziren, eta halaxe azaldu zion Argia ri, bere ohiko molde kritikoan: –Planteatzen den tematikak heroi positiboaren eredua jarraitzen du, Everest eta Zabaleta, estropadak, futbola?
|
|
–
|
Euskara
eta euskal kultura zapalduta dauden ala ez eztabaidatzen denean, ez da hau auto identifikazio nazionalaren interfentziarik gabe egiten?. Joseba Sarrionandia, Moroak gara artean?
|
2012
|
|
Lanerako ez zuen behar, baina denok lortu genuen gaztetan, berak izan ezik. Pikutara
|
euskara
eta Euskal Herri dena!, zioen. Ustelkeria nonahi ikusten zuen, deus ez zebilen gizalegez.
|
2013
|
|
Oso saiatua zen. Asko maite zituen
|
euskara
eta euskal kultura, eta beti izan zuen lehenago ez ikasi izanaren pena».
|
2015
|
|
Margolan haien memorian, monastegiaren abaroan sorturiko liburuen hitzetan.
|
Euskarak
eta euskal kulturak bezala, pentsatu nuen bat batean arratsaldean Jexuxi esandakoak gogoratuz, denboraren mailupean iraute hutsaz gainditu ditu bere etsaiak.
|
|
|
Euskararen
eta euskal nazionalismoaren arteko desidentifikaziora jotzearen ondorioa euskarak jaso lezakeen abegitasun zabala izan liteke, esan denez, baina horren bigarren ondorioa ez da, aldiz, euskararen etorkizunaren bermea. Helburu horren bila Euskararen Aldeko Taldeak arituko dira, zalantzarik gabe, baina euskara mintzatua den lurralderako nahikoa izan daitekeena asmo hutsal gerta daiteke erdal lurraldean.
|
|
Mota honetan hizkuntza euskal nazioaren ezaugarri nagusia da, goikoan bezala, baina hemen ez da determinatzailea (askotan horrelaxe iragarri arren), Euskal Herriko errealitate soziologikoak oso zaila egiten baitu jarrera horri oratzea, eta, orduan, ñabardurak ipintzen zaizkio, euskal herritar gehienek euskaraz ez egitea ulergarri eta justifikagarri egin dadin.
|
Euskararen
eta Euskal Herriaren subiranotasunaren aldeko jarrera erakustea bihurtzen da euskal nazionalistaren ezaugarri nagusia, eta euskaraz ez egitea aitzakia desberdinez saihestea lortzen da: arrazoi historikoak, frankismoaren errepresioa, berreskurapena oraingo haurren gain ipinita, eta abar.
|
|
|
EUSKARAREN
ETA EUSKAL NAZIONALISMOAREN ARTEKO HARREMANAK
|
|
Euskararen politizazioa kaltegarri ala onuragarria da?
|
Euskararen
eta euskal nazionalismoaren arteko harremanez aritzea da atal honen helburua.15
|
|
Are gehiago, bere teoriaren mamiari dagozkiola esango nuke, nazioa hizkuntzan oinarritzean ezina baitzaio hizkuntza horretatik kanpo geratzen den kultur ondarea balio berez onartzea. Euskal nazioaren ardatza
|
euskara
eta euskal kultura badira, balio bera eman diezaiokegu gaztelaniaren kultur esparrukoa den (nafar) jotari?
|
|
Espainia eta Frantziatik nolabait desberdintzea bilatzen du euskal nazionalismoak, eta hori euskararen bidez edo bestelako bidez egin dezake.
|
Euskara
eta euskal nazionalismoa ez daude elkarren menpe; elementu autonomoak dira, ordea. Hala ere, argi dago gaur egun euskaltzaletasuna eta abertzaletasuna batera joaten direla askotan, eta banaezin ematen dutela.
|
|
3
|
Euskararen
eta euskal nazionalismoaren arteko harremanak
|
|
Beste era batera azalduta, esan nahi dut, mugimendu politiko legez ulerturik, nazionalismoari ezinbestekoa egiten eta egingo zaiola funtsezko banaketarik ez egitea jardun behar duen giza esparruan, eta egokiagoa dela, orduan, nazioarekiko atxikimendu azkar eta automatikoa eskaintzen duen definizio politikoa erabiltzea oinarrian, eta, gero, definizio etniko kulturala erabiltzea atxikimendu horri forma emateko eta mamiz betetzeko.
|
Euskara
eta euskal kultura baliabide aproposak dira beste nazioekiko desberdintasuna adieraziko duen unibertso sinbolikoa eraikitzeko, baina erreferentzia izanik eta ez saihestezineko funts gisa. Horrekin zer esan nahi dudan beherago azalduko dut zehatzago.
|
|
Baina euskararekiko edo Euskal Herriarekiko maitasuna ez da nahastu behar nazionalista izatearekin (ik. 1 atala) eta, beraz, nazionalista ez denak ere
|
euskara
eta Euskal Herria maite dituela, edo maite ditzakeela, ezarri behar da. Euskara ez da nazionalisten monopolioa, eta euskarari eusteko nazionalista izan beharra argudio okerra da.
|
|
Zentzu politiko zuhurrez jokatzen ez duen edozein (euskal) nazionalismoren arriskua izan daiteke, nazioa oinarritzeko baliabideek ez baitute uzten aukerarik biztanleria osoa bil dadin. Euskal taldeak
|
euskara
eta euskal kultura bermatzeko eta bultzatzeko beharra senti dezake, eta horretarako diskriminazio positiboa eskatu erdararen aurrean, baina beste gauza bat da, esan dudanez, nazioa euskal kulturan bakarrik oinarritzea. Hurrengo atalean adieraziko dudanez, lurralde osagaiaren laguntza behar da.
|
|
Mende bete iraun zuen euskara lapurtarraren goratasunak: XVII. mendearen bigarren erdirako,
|
euskara
eta euskal literatura ahultzen hasita zeuden Iparraldean (Sarasola 1976: 182).
|
|
euskara batu itxia eta hertsia erabili zuen zenbaitek solasaldi eta jardun mota guztietan. Hizkeren ugaritasunak, eta batez ere euskalkiek,
|
euskararen
eta Euskal Herriaren batasuna arriskuan jartzen zutela uste zuten.
|
|
Dena dela, irizpide zenbait eduki behar lirateke gogoan: a) txokokeriak eta bitxikeriak baztertzea, b) frantsesaren eraginari muga jartzea, eta c)
|
euskararen
eta Euskal Herriaren osotasunari arreta handiagoz begiratzea. Eta egiari zor, maizegi egiten da huts hiru irizpide horietan.
|
|
Literatura euskalkiak ere aipatu dira, baina horiek iraganeko tresnatzat jo dira,
|
euskara
eta Euskal Herria bere osotasunean ikusi gabe, norbere euskalkiari eta norbere herrialdeari begiratzen zitzaizkion garaikotzat. Dena dela, euskara batua errotu bitartean badute balioa, euskara batu horretatik urrun gelditzen diren alderdietan gehienbat:
|
|
Mogel bezala, markinarra zen Frai Bartolome Madariaga eta, Mogelek bezala, Markinako hizkeran idatzi zuen hark ere. Dena dela,
|
euskara
eta Euskal Herria zeuzkan gogoan, eta ozen eta garden aldarrikatu zuen euskararen batasuna (Madariaga 1828: 33):
|
|
Esate baterako, Aranak aipatzen zuen euskalkietako bilakaera fonetiko miragarria?, el extenso y admirable desarrollo fonético?, zioen berak?
|
euskarak
eta Euskal Herriak bizi izan duten zorigaiztoko egoeraren ondorioa besterik ez da: Herri zatituaren oihartzuna, sakabanatuta bizi diren hiztunen lekukotasuna, hizkuntza gaitzetsiaren eta baztertuaren halabeharra.
|
|
Alfabetizazioarekin batera, beste gertakari batzuk ere badira jokoan. Batetik,
|
euskararen
eta Euskal Herriaren ikuspegia. Norbere herritik edo norbere eskualdetik irteten ez dena eroso bizi da bere euskalkian, eta nekez egingo du euskara zabalagoa ikasteko ahalegina.
|
|
Mogel, ostera, ez zetorren horrekin bat. Bide horretatik joanez gero,
|
euskara
eta Euskal Herria zatitzeko arriskua ikusten zuen, nonbait, eta gainerako bizkaitar gehienengandik bereiz ibili zen. Baliteke bere burua babes nahikorik gabe ikusten zuelako edo, bere iritziak isildu izana.
|
|
Bizkai aldean, beraz, nolabaiteko etena gertatu zen XIX. mendeaz gero ibilitako bidean: gainerako euskaldunengandik aldenduta eta euren herrialdeari eta euren euskalkiari begira itsu itsuan jardun ondoren,
|
euskararen
eta Euskal Herriaren osotasuna kontuan hartzen hasi zen bertako jende multzo bat. Euzkadi aldizkarian agertutako erantzunetatik Ikabalzetarena eta Belaustegigoitiarena dira ikuspegi horretakoak.
|
|
Asko dira hori ulertzeko arrazoiak. Alde batetik, jendearen baitan ez zegoen behar bezain argi
|
euskararen
eta Euskal Herriaren osotasuna; nork bere herrialdea eta, gehienean ere, Pirinioak bitarteko alderdia zeukan ikusmiran.
|
|
Jakina, salbuespenak ere izan ziren eta, XIX. mendearen hasieran Mogel bezala, XX.enean ere agertu ziren, Bizkaiko euskalkia ez ezik, Euskal Herriko euskara ere ikusten eta aintzakotzat hartzen zuten bizkaitarrak.
|
Euskararen
eta Euskal Herriaren osotasunari begira, euskalki giputzean ikusi zuten heldulekurik egokiena, eta zuzenak ziren horretarako arrazoiak. Zoritxarrez, askozaz geroago nagusitu zen arrazoion indarra.
|
|
a. Hizkera estandarrak Hegoaldeko eta Iparraldeko euskaldunak batzeko balio behar zuela zioen.
|
Euskara
eta Euskal Herria bere osotasunean izan zituen gogoan.
|
|
Egoki bete zituen, beraz, hizkera ereduaren baldintzak, baina bazuen akats bat larria: ez zuen aintzakotzat hartzen
|
euskararen
eta Euskal Herriaren osotasuna. Txokokeriak eta azken orduko berrikuntzat oso eskuzabal onartu zituen eta, azken batean, euskararen batasunari begira, oztopo bat gehiago izan zen.
|
|
Gipuzkoarren jokabideak
|
euskararen
eta Euskal Herriaren osotasuna aintzakotzat ez hartzea salatzen du, eta ez dezagun uste izan iraganeko kontua dela, gaur egun gaindituta dagoena. Bai zera!
|
|
Azkueren hiztegia osatzen eta zuzentzen ziharduen aspaldi luzean, euskararen fonetika historikoaz egina zuen bere doktoretza tesi bikaina, aditua zen onomastikan, Euskal Herri osoko hainbat izkribu zahar argitaratuak eta aztertuak zituen, Erronkari eta Zaraitzuko euskalkiak bertatik bertara bilduak eta landuak zituen, eta gainerakoez ere. Bizkaikoaz eta Gipuzkoakoaz, gehienbat? bazuen ezagutza zabala,
|
euskararen
eta Euskal Herriaren bilakaera ikertuak zituen, euskarak beste hizkuntza batzuekin izan ditzakeen ahaidetasunak aztertuak zituen, euskal literatura gertutik ezagutzen zuen, mundu zabaleko hizkuntzalaritzan egindako aurrerapenen berri bazuen, eta berak ere bere ekarriak eginak zituen... Hitz bitan esateko, premia ordu hartan behar zen laguna suertatu zen Euskal Herrian.
|
|
Gogor salatu zuen zenbait idazleren jokabidea,
|
euskara
eta Euskal Herria batzen ahalegindu beharrean, txikikeriak eta txokokeriak erabiliaz, hizkuntza desegiten eta desegituratzen zihardutelako (38 or.):
|
|
Garrantzizko ezer kentzerik onartzen al dio erdal irakurleak? Zer uzten zaio
|
euskarari
eta euskal kazetariari. Gainera, euskara eta euskal taldea arrotzak ziren erredakzioko beste kazetarientzat.?
|
|
Zer uzten zaio euskarari eta euskal kazetariari? Gainera,
|
euskara
eta euskal taldea arrotzak ziren erredakzioko beste kazetarientzat.?
|
|
|
Euskara
eta euskal kulturaren aldeko aldarriak ziren nagusi, beraz, Baionako astekarian. Nolanahi dela, 1960an euskaltzale ez ezik abertzale ere baziren testuak agertzen hasi ziren.
|
|
Gaur egun hiru lau pertsona (emendatzekotan da) egitura berri horretan lanean ari dira. Irrati bakoitzak bere nortasuna begiratzen badu ere, Euskal Irratiak erakundea gero eta indartsuagoa da,
|
euskara
eta euskal kulturaren laguntzan tresna nagusi bilakatua dela.?
|
|
1975ean, berriz, tabloide formatudun hamabi orrialdeko astekaria zen Zeruko Argia; goitik behera zuri beltzez atera ohi zuten, argazkiek presentzia lar ez zeukatela. Muinari gagozkiola,
|
euskara
eta euskal kulturari buruzko lanek, iritzi artikuluek, eztabaida ideologikoek eta herrietako kronikek betetzen zuten lekurik gehien. Garai hartan Donostiako Okendo kalean zeukan egoitza Zeruko Argiak.
|
|
–Erabiltzen den euskara apurra,
|
euskarari
eta euskal kulturari buruz hitz egiteko erabiltzen da, batez ere.
|
|
–(...) ezinbestekoa da oinarriari eustea:
|
euskarari
eta euskal mundu imaginarioari. Izatekotan ere hor egongo delako nukleo erreferentzial eta lotura egingo duen gauza bakarra.
|
|
XARRITON, Piarres: ?
|
Euskara
eta euskal literatura Iparraldean?, in Ipar Euskal Herria, Jakin sorta, Ed. Franciscana Aranzazu, Oñati, 1969, 57 or.
|
|
Dena oreka batean dago. Eta gure galdera bakarra da, nola lagundu
|
euskara
eta Euskal Herriaren garapena??
|
|
Zer pentsatu behar da guzti honi buruz? Uste al duzue
|
euskara
eta euskal kultura desarroilatzeko gogorik dagoela??. Eta apur bat aurrerago, sail berean, Egin egunkaria hizpide hartuta:
|
|
Etxepare Euskal Institutuaren berri baduzu honezkero. Sarean duen ataria
|
euskara
eta euskal kultura
|
2016
|
|
Bi ideia horien inguruan eraiki dute diskurtso osoa. Eta horiek erabiltzeko tenorean, alegia, administrazio berriak
|
euskara
eta euskal kultura inposatzen dituela eta oposizioan kokatzen diren alderdi, sindikatu eta eragile sozialak baztertuak daudela adierazteko tenorean?, denak balio izan du.
|
|
Urte gutxiren buruan, ordea, aldatu egin zen elite nafarren diskurtso ofiziala.
|
Euskararen
eta euskal nortasunaren aldeko jarrera teorikoa agertzen zuten arren, mesfidantzaz begiratzen zieten, ikuspegi kultural zein etnografikoaz harago, Euskal Herria proiektu politiko baten jatorri eta ardatz gisa planteatzen zutenei. Euskal Herria bai, baina bitrinaren barruan.
|
|
Manipulazio mediatikoa begien bistakoa izanagatik ere, Epaltzak dio auzia kezkagarria dela. Prentsan ageri diren
|
euskararen
eta euskal hiztunen aurkako jarrera xenofoboek, azkenean, gizartean ongi errotuta dagoen ikusmolde zahar bati erantzuten diotelako. –Euskararen kontrako gorroto hori puztua dago, bai, baina aldi berean, badu errealitatetik zerbait.
|
|
Ez guztiok batera, pentsamendu bera izanik, ezpada gutxieneko batzuk hitzartuta, horien inguruan koordinazio lana egiteko. Batzuetan badirudi
|
euskararen
eta euskal kulturaren munduan bakoitza bere txokotxoan dagoela. Ikusten dugu euskara eta euskal kultura garrantzitsua dela, baina gure txokotik ateratzeko nagi eta nekez ibiltzen gara.
|
|
Batzuetan badirudi euskararen eta euskal kulturaren munduan bakoitza bere txokotxoan dagoela. Ikusten dugu
|
euskara
eta euskal kultura garrantzitsua dela, baina gure txokotik ateratzeko nagi eta nekez ibiltzen gara. Horri heldu behar diogu.
|
|
Euskaltzaindia tresna bat da, helburu jakin baterako:
|
euskara
eta euskal kultura sustatzea».
|
|
Kazetaria eta antropologoa.
|
Euskarari
eta euskal kulturari buruzko ikerketetan parte hartu du. Jakin aldizkariko zuzendaria da.
|
|
transmititzea;
|
euskara
eta euskal kultura gaur egun arte nola iritsi zaizkigun aztertzea
|
|
eta
|
euskararen
eta euskal kulturaren transmisore izatea, ez dezazuen apur katea!
|
|
|
Euskara
eta Euskal herria Galtzera ditugu uzten. Erdara eta erdal herria Ari zaizkigu nausitzen!
|
2017
|
|
Baina oraingo inbasioa familietan sartzen da, tresna modernoagoak direnez. Franco hil ondoren ikaragarri egin da
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde, baina arriskua ere askoz handiagoa da orain. Zeren gerta liteke euskaraz hitz egitea, baina espainolez pentsatuz eta kultura espainola transmitituz.
|
|
Ez da nire moduko batzuen biografien kontu hutsa. Oroit XIX eta XX. mendeen itzulian egon den
|
euskara
eta euskal kulturaren isekazko kanpaina, eta nola zentro industrialetara jaitsi den baserritar euskaldun asko bere, euskalduntasun arloteaz, lotsatu den, eta autogorrotoan txingartu eta espainolizatu, modernizatzeko eta, internazionalizatzeko?
|
2019
|
|
Dekalogoaren hamaikagarren puntuan aipatu ditugun esportazioei dagokienez, nabarmentzekoak dira egin diren ahaleginak eta zenbait alorretan izandako lorpenak: itzulpenak, zinema, musika taldeen birak, etab. Erakundeetatik,
|
euskararen
eta euskal kulturaren nazioarteko presentzia bultzatzea garrantzitsua da,, jalgi hadi mundura!, aspaldiko hura gauzatzeaz gain, gure sortzaileen eragin eremua zabaltzeko, munduan zehar gure berri zabaltzeko, harreman eta konplizitate sareak ehuntzeko, eta baita gure autoestimua indartzeko ere.
|
|
–
|
Euskarak
eta euskal komunitateak ekoizpen indar mugatua izango dugu.
|
|
Hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik ere, euskaldunok ahalik eta burujabetza mailarik handiena eta eremu administratibo desberdinen arteko harreman ahalik eta estuenak lortzen saiatu genuke, beraz, Europako bazter honetan. Zenbat eta botere politiko gehiago izan, orduan eta aukera gehiago izango ditugu
|
euskararen
eta euskal hizkuntza komunitatearen geroa bermatzeko. Zentzu honetan, euskal estatu batek kanpo injerentziarik gabeko hizkuntza politikak blindatzea eta bideratzea erraztuko luke.
|
|
Paradigma aldaketa honek gure historiari begiratzeko modua aldarazten digu, eta baita berau irakurtzeko eta interpretatzeko egin beharreko galderak ere. Izan ere,, galeraren paradigma, k erakusten diguna da
|
euskarak
eta euskal hizkuntza komunitateak atzera egin dutela mendeetan zehar, jazarpena, debekuak eta bazterketa soziala jasan dituztelako, hala kanpoko botereen nola bertoko agintarien partetik. Ikuspegi honek eskaintzen digun, errelatoa?
|
2020
|
|
Herri izaera propio horri eutsi nahian,
|
euskarak
eta euskal kulturak ibilbide handia egin dute pasa den mendeko 60ko hamarkadatik hona. Desagertze bidean zen hizkuntza biziberritu eta kultura modernizatzeko, ezin bestekoa izan zen herri ekimena.
|
|
|
Euskararen
eta euskal kulturaren egoera zaila ez da COVID ondorio, aurretik genuen egoera zaila, eta krisi honek hori areagotu egin du. Euskarak eta euskal kulturak lortu behar dute bere lurraldean, Euskal Herrian, nagusitasun nahikoa bigarren mailakoa izan ez dadin, eta gaur egun hala da.
|
|
Euskararen eta euskal kulturaren egoera zaila ez da COVID ondorio, aurretik genuen egoera zaila, eta krisi honek hori areagotu egin du.
|
Euskarak
eta euskal kulturak lortu behar dute bere lurraldean, Euskal Herrian, nagusitasun nahikoa bigarren mailakoa izan ez dadin, eta gaur egun hala da. Norabide horretan lan egitea ezinbestekoa da eta hori lortzeko beharrezkoa da hizkuntzaren ezagutza unibertsalizatzea.
|
|
euskal herritar orok euskaraz jakitea ez da bakarrik desiratuko genukeen zerbait, lortu genukeena baizik, hori baita bidea euskal kulturan bizitzeko, eta hori baita bidea herri bat, izaera propioko komunitatea osatzeko. Bai, kultura anitzetako jendea hartu duen eta hartuko duen herri bat izango da Euskal Herria, eta hori aberatsa da, ez da txarra; gainera ona izango da nork bere kultura propioa ere lan dezan, gal ez dezan, baina denon egitekoa da, komunitatea bera osatuko dugun neurrian, lurralde honetan, bat egiteko lekua
|
euskarak
eta euskal kulturak jar ditzan, hori izan dadin elkartzeko lekua.
|
|
Esango nuke gaur egun ez dugula bat egiten norabide horrekin, eta oraindik asko direla
|
euskara
eta euskal kultura traba gisa ikusten dutenak. Euskararen eta euskal kulturaren lehentasuna eta euskararen ezagutzaren unibertsalizazioa ekarriko duten politikak behar ditugu Euskal Herrian, eta horietatik urrun gaude, besteak beste, askorentzat existitu ere ez baitira egiten, edo askok jokatzen baitute existituko ez balira bezala.
|
|
Esango nuke gaur egun ez dugula bat egiten norabide horrekin, eta oraindik asko direla euskara eta euskal kultura traba gisa ikusten dutenak.
|
Euskararen
eta euskal kulturaren lehentasuna eta euskararen ezagutzaren unibertsalizazioa ekarriko duten politikak behar ditugu Euskal Herrian, eta horietatik urrun gaude, besteak beste, askorentzat existitu ere ez baitira egiten, edo askok jokatzen baitute existituko ez balira bezala.
|
|
Egoera horretan, ezin pentsa daiteke, ingurutik datozen indar guztiak kontrara datozenean, aldaketak egun batetik bestera etorriko direnik; aldaketak eragin egin dira, eta, horiek eragiteko, euskalgintza eta kulturgintzak motor izan behar dute.
|
Euskara
eta euskal kulturarako eragileok bi egiteko nagusi ditugu: batetik, nahi dugun Euskal Herria definitu eta helburuak argitu behar ditugu; eta bestetik, hori lortzera begirako herri ekimena lortu behar dugu elkarrekin.
|
|
Baina futbol jokalari ospetsuen harrobi ez ezik, euskal kulturako izarren harrobi ere izan zen Lekarozko ikastetxea. Gerra Zibila hasi bitartean,
|
euskararen
eta euskal kulturaren irradiazio gunea izan zen. Euskaraz eman zizkieten eskolak ikasle batzuei, fraide batzuek Euskaltzaindiarekin eta Eusko Ikaskuntzarekin harremanak baitzituzten.
|
2021
|
|
Baina horrek eman digun indarra ezin da sinetsi. Azken hamarkadetan begira zer egin dugun
|
euskararen
eta euskal kulturaren alorrean, eta imajinatu nola sentituko litzatekeen gaur egun Aresti bera kontatuko bagenio Tafallako herriak baduela argitaletxe bat, euskalduna; entzungo balu Bilboko abuztuan jendetza batek egiten duela" Mari Mari" oihu" uger uger" Mari Jaia datorrenean; eramango bagenu Erriberako ikastolako umeak ezagutzera edo Iruñera, Berri Txarraken azken kontzertu... Ez litzateke erraza izango sarrerarik lortzea, egia da, baina pentsatu nahi dut Gabriel Arestirekin joanik ate batzuk zabaldu egingo liratekeela.
|
|
80ko hamarkadan, adibidez, zine gehiago egingo zen militantziaz:
|
euskaragatik
eta euskal kulturagatik. Gure aurreko belaunaldia militantziaren belaunaldia izan zen.
|
2022
|
|
Euskaliak ez zuen mugarik jartzen bere elkargoan tokian tokiko hizkuntza zein kulturak bultzatu edo sustatzeko, eta harro zabaltzen zuen askatasun hori lau haizetara. Aldi berean, Euskaliaren Galaxiarteko Elkargoan egoteak eskaintzen zituen abantaila guztiak
|
euskaraz
eta euskal ikuspegitik zetozen. Pixkanaka, jendeari praktikoagoa iruditu zitzaion Euskaliara batzea, euskara hizkuntza moduan hartzea, euskal kultura barneratzea.
|
2023
|
|
Ez da gehiago ahalke Saillardek asmatu zuelako noizbait Euskal Herrira itzuliko zela erratean. Ez zen bakarrik Euskal Herrira itzuli;
|
euskararekin
eta euskal giroarekin ere berradiskidetu zen. Hein batez Saillardi esker.
|