|
2010
|
|
|
Esan ohi denez, hizkuntza aglutinatzailea da euskara. Hortaz, Vinsonek aldi prehistoriko batean kokatuta begietaratu zituen
|
euskara
eta euskaldunak. Vinsonen iritziz euskararen lexikoak egiaztatu egiten ditu bai hizkuntzaren primitibotasuna eta bai euskaldun populuarena ere.
|
|
|
Begira, aholkatuko nizuke
|
euskara
eta kooperatibismoa lotzea, Ugarteri sinestaraziz soilik kooperatibak eraman dezakeela aurrera zure proposamen iraultzailea.
|
|
|
|
Euskara
eta Kooperatibismoa, egitasmo berri baten hastapenean.
|
|
|
Bah,
|
euskara
eta kooperatibismoa uztartu nahi izatea ere... beste" milonga" bat da!
|
|
|
Elkar ezagutu zuten Roberto Madrilen zebilela injeniaritza graduondoa ikasten eta orain Mar itxuraz gustura bizi da herrian, senarraren langiro zein lagunartean ongi kokatua. Euskaraz ere moldatzen da, gure elkarrizketa mistoetan(
|
euskara
eta espainola) parte hartzeko lain.
|
|
|
Mintzaira menperatzaileek menperatuak gailentzen dituztela hauek baino gehiago lantzen direlako frogatua dugu jadanik. Landu dezagun
|
euskara
eta kausa berak ondorio bera sortzen duela ikusiko dugu."
|
|
|
|
Euskara
eta euskalkien ikerketari ekin zion eta horretarako laguntzaile talde zabala eratu zuen, haien artean Jean Pierre Duvoisin, Klaudio Otaegi, M. Salaberri, Bruno Etxenike, Mariano Mendigatxa, Prudencio Hualde, Pedro Jose Minondo, Jose Antonio Uriarte, Emmanuel Intxauspe... Helburua betetzeko lan asko egin eta eginarazi zituen:
|
|
|
Ohartu
|
Euskara
eta nafar hizkuntza gauza bera direla testu honetan.
|
|
|
Arte de la Lengua Bascongada (Ezina garaitua. Euskal mintzairaren artea) eta 1745ean Diccionario trilingue del castellano, bascuence y latin (Gaztelania,
|
euskara
eta latinaren hiru hizkuntzetako hiztegia). Eredu bilakatu zen hiztegi honek eragin handia izan zuen idazleengan, Hegoaldeko literatur loraldiaren pizgarri suertatu zelarik.
|
|
|
Beraz, ingelesak ere trebatu behar izan ziren
|
Euskaran
eta armadak horren ardura hartu zuen, George Binghamen arabera: " Mendi hauetako biztanleak Espainia hegoaldekoez bestelako arrazakoak dira.
|
|
|
|
Euskara
eta Iberiera hizkuntza eremuen hurbiltasunak (auzotasuna, agian) eta beren aurreindoeuropartasunak bide eman zuen mintzo bera edo, bederen, ahaide zirela pentsatzeko (ikus 34). Denbora luzez mantendu zen teoria da, arrazoien artean bi hizkuntzetako hitz batzuk oso antzekoak direlako.
|
|
|
Markinako Lore Jokoetan (1883) Martin Hazpandarrak
|
Eskuara
eta Eskual Herria maitha izeneko bertsoak aurkeztu zituen. Batasuna aldarrikatzen du eta, bitxia dena, Araba kanpo utzirik, erdalduntzat jotzen zuelako, euskal izaera mintzairarekiko atxikimenduaren seinale.
|
|
|
|
Eskuara
eta Eskual Herria maitha 207
|
|
|
Horrela, 1975 urtean Franco hil zelarik, 160 zeuden jada lanean. Hurrengo urtean Ikastolen Konfederazioa eratu zen, Gipuzkoako ikastolen aldeko lehen Kilometroak festa antolatu zen urte berean; ondoren etorri ziren Nafarroa Oinez, Herri Urrats, Araba
|
Euskaraz
eta Ibilaldia.
|
|
|
Berriki, tokiko kazetetan Labazee kulebroiak
|
euskara
eta Frantziako ezkerraren arteko ezkontza ezina erakutsi du berriz ere. Hitzarmen bereziaren kontra altxatu zen kontseilu nagusiko biarnes hau berdintasunaren izenean.
|
|
|
Jakobinismoaren esku makila batek idatzi zuen euskal mugimendua errepublikaren eskolak boteretik haizatu kazike familien umeen erreakzioa dela, lehengo pribilegioak dituztela helburu. Bizpahiru gerlek erein nazionalismo frantses frustratu giroan bizi den Iparralde honetan,
|
euskararen
eta abertzaletasunaren alde jartzeak komunitatetik bota gaitu, ordea. Euskararen ikasteko nahiak oinarri laikoetan datzan sare zabalago eta laxoago batean ibilarazten gaitu.
|
|
|
Taldeko jende bezainbat helburu ziratekeen, trabesak anitzak baitira A, B eta C ri mintzo den antzerki tropa batean. Batzuen grina zitekeen
|
euskaraz
eta unibertsal bateragarriak zirela frogatzea, alderdi komertzial baten ikuspegitik Kortatuk jada esploratua, Okzitania handia hor zabal zabala delarik, Hegoaldeko sarean nabigatzea, proiektu handi eta berezi batekin lidership baten aldarrikatzea hinterland handiago batean, lehia gogorrean baitaude taldeak espazio biziki gutiziatu honetan... Ene partetik beti esperientzia Brooktiarra usaindu dut horretan, delako hizkuntzaren entzunaraztea ez dakiten mihien bidez ea gorputzek nola erreakzionatuko zuten, honek konpainiaren norabide artistikoan kokatzen duelako proiektua.
|
|
|
Egitura diglosiko hori euskaldun elebidun bakoitzaren baitan dago.
|
Euskara
eta bi erdarak1372 maila desberdineko hizkuntzak dira soziologikoki eta psikologikoki. Normalizazioarekin, ostera, itzulgarritasunaren printzipioa nagusitu da euskal literaturan.
|
|
|
Louis Gezek ere euskara berberearekin lotu zuen zuzenki731 eta Claudio Giacominok, berriz, antzinako egipterarekin.732 Aemilius Hubner ere basko iberismoaren aldekoa zen, euskaldunak zirelakoan Iberiar penintsulako biztanle zaharrak.733 Georg von der Gabelentz, filologia konparatuaren sortzaileetakoa, bide horren jarraitzailea izan zen eta, basko iberismoa oinarritzat harturik,
|
euskararen
eta berberearen arteko erlazioen azterketa egin zuen.734
|
|
|
Hugo Schuchardtek, bere aldetik, iberiarren hizkuntza berreraikitzeko zereginean euskara erabili zuen baliabidetzat, iberiar deklinazioa euskararen antzekoa zela imajinatu zuen. Kamitikotzat hartu zuen
|
euskara
eta, gainera, nubiera proposatu zuen ahaidetzat.735
|
|
|
Antonio Martinez Pajares, Liga Africanista Españolako juntakoa, hitzaldi bat ematera etorri zen Bilbora. Foileto bat argitaratu zuen gero
|
euskararen
eta berberearen arteko antzei buruz, hizkuntzen formazioa arakatu ondoren euskararazko eta amazigerazko hitzak konparatzen zituela. Ondorioa argia zen, laugarren atalean leitzen denez, itxurakoak eta familiakoak zirela:
|
|
|
"
|
Euskararen
eta berberearen artean azaldu denezdudarik gabeko kidetasun eta ahaidetasuna dago". 739
|
|
|
Gerhard Bahr gazteak, Hugo Schuchardt hil zenean, liburuxka bat argitaratu zuen haren ohorez.748 Udanatik Alemaniara itzulirik, hizkuntzalaritzan eta euskaren ikerketan jarraitu zuen. Ernest Zyhlarzek gogor kritikatu zuen
|
euskara
eta hizkuntza" kamitikoak" lotzeko Schuchardten teorien ahultasuna Bahr gazteak gaztelerara itzuli zuen artikuluan. Beste alde batetik, idazkera" iberikoa" dezifratzea lortu zenetik, ahultzen hasiak ziren basko iberismoaren harroinak.
|
|
|
Gauzak ez ziren berehala argitu. Gomez Morenoren aurkikuntzaren ondoren, Gerhard Bahr749 eta Julio Caro Baroja izan ziren, bakoitza bere aldetik,
|
euskararen
eta iberieraren arteko ahaidegoan denek sinesten zuten sasoian, senidetasun hori zalantzan jartzen lehenak.
|
|
|
Gerhard Bahr. zalantzan jarririk, Gerhard Bahrek
|
euskararen
eta iberieraren arteko ahaidetasunaren aldeko frogarik ez dagoela esan zuen eta, beraz, ahaidetasun aldetik, euskara isolaturik dagoela munduko hizkuntzen artean.
|
|
|
Bai metodoa, itxuraz zientifikoa, eta bai ondorioak aztertu eta ondo kritikatu dituzte gero, besteak beste, Joseba Lakarrak754 eta Luis Nuñezek.755 Hauen ustez,
|
euskara
eta berberea ahaideak izatearen aldeko froga ezin da etorri ehunekoetatik, ziurtasun eskasekoak direlako.
|
|
|
Hans G. Mukarovsky, afrikar hizkuntzetan espezializaturiko linguista austriarrak, euskarak Afrika mendebaldeko hainbat estatutan hitz egiten den fula hizkuntzarekin duela ahaidego genetikoa uste zuen.
|
Euskara
eta fula Europa mendebaldean eta Afrika iparraldean antzinatean hitz egiten ziren hizkuntza familiaren arrastoak lirateke. Berbereak heldu aurrekoak, gure aroa baino bi mila urte lehenago heldu zirelako, ustez, hauek Afrika iparraldera, geroagoko arabiar uholdearen aitzindari.
|
|
|
Amazigera gero helduko zen ekialdetik aurreko horien gainera.
|
Euskara
eta guantxea, libikoa bezala, Mendebaldeko hizkuntza familia libiko atlantiko zaharraren formak ziren. Hizkuntza libio atlantiko, megalitiko, garaldear horrekin zerikusia izango lukete sumerierak, Eskozia zaharreko piktoerak, Kaukaso ipar sartaldeko hizkuntzek, Kretako hizkerak eta beste batzuek.
|
|
|
Hizkuntza libio atlantiko, megalitiko, garaldear horrekin zerikusia izango lukete sumerierak, Eskozia zaharreko piktoerak, Kaukaso ipar sartaldeko hizkuntzek, Kretako hizkerak eta beste batzuek.
|
Euskara
eta amazigera, ostera, hizkuntza zeharo desberdinak izango lirateke.757
|
|
|
Sasoiko jakinduria eta ideia komunak onarturik, iberoen segidakotzat izango zituen Pedro H. Sarrionandiak euskaldunak.
|
Euskarak
eta amazigerak izan zezaketen antzaz arduratu zen, hiztegirako fitxetan euskarazko parekoak apuntatzen baitzituen. Seguru seinalatu zituela, Nadorreko ortu hartan erre ziren fitxa haietan, bi hizkuntzetan antzeko ziren berba:
|
|
|
Antzekotasun posibleak ikertuko zituen. Baina, bai
|
euskara
eta bai amazigera ezaguturik, bazekien bien arteko erlaziorik izatekotan oso atzera bota zela, antzinatera, eta hala azaldu zuen:
|
|
|
|
Euskararen
eta amazigeraren arteko erlazioaz, bakoitza bere lekuko hizkuntza zaharra dela da gaur egun zentzuz esan daitekeen bakarra. Salem Chakerrek idatzi duenez:
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura zapalduta dauden ala ez eztabaidatzen denean, ez da hau auto identifikazio nazionalaren interferentziarik gabe egiten. Bere burua euskal nazioarekin lotzen duenak gabezia eta erasoa baizik ez du sentituko Frantzian edo Espainian.
|
|
|
Nazio euskaldunaren asmoa gogoan duenarentzat, ostera, begi bistakoa da Espainiak eta Frantziak
|
euskarari
eta euskal kulturari ematen dioten espazioa baztertzailea dela gaur egun, historian zehar diskriminazio egoera mantendu ondoren.978
|
|
|
"
|
Euskara
eta gaztelera bateraezinak dira, esanak esan, zeren pertsona elebidunak badaude ere herri elebidunik ez dago; elebitasunarena aldaketa egoera baizik ez da. Bidezkoa da euskaraz otoitz egiten edo ogia eskatzen ikasi zutenen protesta; baina, kasu honetan, gehien protestatzen dutenek ez dute euskaraz egiten eta ez dute sekula egin, eta Bilbon ez da euskaraz egiten, eta ezin izango da euskaraz berriro hitz egin.
|
|
|
Orduan, zer leku dute arrifiek edo euskaldunek Munduko Literatura deitzen den horretan? Greenwich paralelotik urrun bizi ez garen arren,
|
euskara
eta arrifera hizkuntza minoritarioak dira, eta bazterrekoak dituzten literaturak.
|
|
|
ERRAZTI IGARTUA, Alberto: lurretako elizateko
|
euskara
eta toponimia, Iurretako udala, Zornotza, 1994.
|
|
2011
|
|
|
Aldarriak aldarri, baina, ez zen kontraesanik falta Abadia eta Hiriart Urrutiren eguneroko praxian: hain aspaldi ez dela miretsita nindaukan Larresoroko Eskolako idazle buketak, eta izatez nire kautan inoiz pentsatu izan dut
|
euskarak
eta
|
|
|
|
Euskaraz
eta, era berean gure inguruko hizkuntzetan, alfabetoa erabiltzen dugu, hogeita zazpi letra, edozein gauza idatzi edo irakurtzeko. Batzuetan, ezagutzen ez dugun hizkuntza batean ari bagara, letrak bereizten ditugu, baina ez dugu piperrik ere ulertzen; besteetan, ezagutzen dugun hizkuntza batean ari bagara, letrak bereizi ez ezik, ulertu ere egiten dugu; nolanahi ere, hotsaren ate hori iragan beharra daukagu hitzak bere barruan gordetzen duen adiera gureganatu ahal izateko zeren, azken batean, soinuak gogoratzeko egiten ditugu marrazkiok Mendebaldean.
|
|
|
Urterik beltzenetan, guztiz zokoratua eta gutxietsia zen garaian, jo eta ke aritu ziren
|
euskararen alde
eta euskaraz, nor bere lekutik, bakoitzak ahal zuen neurrian, zirrikitu guztiez baliatuz. Hizkuntza oroz gain jarriz, euskaltzaleen arteko batasuna beti helburu zutela, etsi gabe, zailtasun guztiei aurre eginez, hiltzear zegoen euskara berpiztu nahian.
|
|
|
Portutik hirira egin nuke ohiko bidea egiteko, ez hiritik mendietarakoa, nirea alegia.
|
Euskararen
eta belarraren eremua hasten da. Gidariarekin euskaraz dakidantxoa erabili dut, totelka bada ere.
|
|
|
Nicholaik zekien zazpigarren hizkuntza, euskara, ordea, ez du ikasteko inolako beharrizanik izan: kasualitate hutsez
|
euskara
eta ez beste hizkuntza bat ikastea suertatu zitzaion. Nicholaik, bere aitaordea hiltzeagatik Japoniako espetxean zegoelarik, isolamendu hartatik irteteko liburuak eta papera eskatu zituen, emango zizkiotelako esperantzarik izan gabe.
|
|
|
haurrentzako gida liburu bat, herri ipuinak eta atsotitzak eta hiztegi elebidun bat. Lehenengoa euskara hutsez eta azken biak
|
euskaraz
eta frantsesez idatziak.
|
|
|
Whitakerrek erakusten digu Euskal Herriaz,
|
euskaraz
eta euskaldunez jakintza sendoa duela, eta jakintza horretaz baliaturik, Nikolairen euskara ikaste prozesua azaltzen du. Hasteko, ikasle autodidakta da, azkarra eta diziplinatua dugu Nikolai, egunero hainbat ordu eskaintzen baitio euskara ikasteari, lehendik ezagutzen zituen beste hizkuntzak ahaztu gabe.
|
|
|
Anabitarte irakaslearen ahaleginak gorabehera, eta ikasleek oso eta modu ezberdinez maite badute ere, ez du lortu gezurrezko
|
euskara
eta Euskal Herria ikasleek sinets ditzaten:
|
|
|
Marino Lejarreta, Gary Cooper, Monster familia, Josetxu el vasco, Ulises, Penelope, Esplendor en la kierba... Horri gagozkiolarik, garai hartako kanten berri ematen digu
|
euskaraz
eta erdaraz:
|
|
|
Liburuak Testamentu Berriko Markoren ebanjelioa parafraseatzen du eta horren hizkerari jarraitzen dio, handitasun kutsua emateko. Liburu txikia da eta
|
euskaraz
eta erdaraz idatzita dago. Sinesgarria izateko baditu hainbat ohar:
|
|
2012
|
|
|
Beraz, gu bion arteko lotura eulien bitartez sortu da, batere harritzekoa ez den gauza uda kiskalgarri honetan murgilduta gaudelarik. Ezagun horrek ez daki
|
euskaraz
eta, beraz, nire nobela gaztelaniazko bertsioan irakurri behar izan du; berak bidalitako liburua ere gaztelaniaz dago eta ez da literaturaz baizik eta zientziaz. Egilea, Javier Sampedro, genetikan eta biologia molekularrean da doktore.
|
|
|
Horregatik eta horretarako ezin onuragarriagoak dira azkenaldi honetan ospatu diren bi ekintza. " Hablar en cristiano" leloaren inguruan erakusketa bikaina antolatu dute Bizkaia aldean, non garbi ikus daitekeen zer nolako eraso bortitza jasan zuen
|
euskarak
eta beraz, euskaraz mintzatzen zirenekgerra zibilaren osteko urte ilun eta triste haietan. Behar dira horrelako eta antzeko erakusketa eta saioak, eta gaur egun gero eta gehiago esango nuke.
|
|
|
Hori uste du behintzat jende askok eta baita Jabier Sainz Pezonaga ikerlariak ere (El Euskera en la Ribera de Navarra liburua oso gomendagarria da). Joan Coromines ikerlariaren iritziz harreman estua eta denboran nahikoa luzea izan bide zen
|
euskara
eta arabieraren artean, eta uste du, gainera, Tuteran egonen zela suq bat (merkatua, euskaraz azoka/ sokoa), nora bilduko baitzen euskaraz mintzatzen zen jende asko.
|
|
|
Hori notizia ona da, printzipioz. Arazoa da, ordea, Literaturaren Historia horretan
|
euskara
eta euskal literatura ahanztea, erabat ezabatzea erabaki dutela lan hori egin duten arduradunek (adituek?). Ez dago euskararik bertan, ez dago euskal idazle nafarren arrastorik batere... ez, barkatu, ba omen dator idazle baten seinalea eta.
|
|
|
Liburuak egileak egindako lan nekoso eta sakona erakusten digu eta gainera hala behar zelako kasu honetan behintzatgaztelaniaz dago idatzita hemendik aurrera inork ez dezan esan ezjakintasunak edota utzikeriak bultzatuta egin dutela egindakoa. Liburua XVI. mendean hasten da, 1561ean eta Lizarrako inprimategi batean Santxo Eltsok
|
euskaraz
eta gazteleraz idatzitako katiximarekin, eta azken erreferentziak 2002 urtekoak dira Pello Lizarralderen Larrepetit liburuak jasotako sariaren aipamenarekin. Hemendik aurrera eta liburu horri esker, jakin nahi duenak badauka non irakurri eta zer ikasi.
|
|
|
Komeni dira benetan horrelako eta antzeko liburuak zabaltzea eta ezagutzera ematea. Ez dakiguna zera da, ordea,
|
euskararen
eta euskal kulturaren aurka ari diren adituek(?) gogorik izango ote duten halako liburuak irakurtzen hasteko. Lehengoan Espainiako telebistan Rafael Contek (guztiz fosildua eta momifikatua dagoen kritikoa, Victor Morenoren ustez, baina halaz ere oraindik botere eta eragin handia daukan gizona) esan zuen:
|
|
|
Iritziak iritzi, bertan geundenon artean apika ezkorrena hizlaria bera izango zen eta horregatik entzuleetako zenbait nahiko lur jota joan zen egun hartan etxera. Hizlariak oso gora begiratzen du,
|
euskara
eta euskal kultura gaiak direla eta, eta jendea, entzuleetako batek esan zidan bezala, zapuztu egiten du. Duela gutxi egin zioten elkarrizketa batean Odriozolak gauza latzak esaten zituen, eguneroko bizitzatik hartutako konstatazio egiazkoak eta iritziak nahastuz.
|
|
|
1941ean jaiotako hizkuntzalari galestar honek liburu mordoa dauka hizkuntzen gainean eta hauen inguruko arazoez idatzita. Gauzak (hizkuntzei eta hauen egoerei buruz ari garela) beharrezko tokian jarri zituen, maiz
|
euskarari
eta galeserari buruzko aipamenak eginez eta adibideak jarriz. Bi hizkuntza horiek orain bertan antzeko hiztun kopurua daukatelarik (600.000 inguru), munduko hizkuntzen artean eraikitako piramidean ez daude oso gaizki kolokatuta, agian euskara galesera baino zertxobait hobeago dagoelarik (adibide bat jartzearren, galeserak ez dauka oraindik entziklopedia taxuzkorik, nahiz eta espero den datorren urterako kalean izatea lehendabizikoa).
|
|
2013
|
|
|
Euskararen komunitatearen kasuan, bigarren eremua, gizarte ekimen autoeratuarena, bereziki garrantzitsua da, hainbat aldiz azaldu dugun moduan. Esan dugu beronetatik sortu direla azken 50 urtetako
|
euskararen
eta kulturaren berreskurapenerako ardatz asko, eta etorkizunean ere, eremu honetan dagoela euskararen komunitatearen ekimenaren eta erdigune sinbolikoaren zati garrantzitsu bat, ahal dela erakunde publikoekin batera eta hauekiko elkarlanean.
|
|
|
Hogeita bost urte beranduago, emaitzak eta bilakaerak ikusirik, Aretxabaletako Loramendi euskara elkartearen errealitatea gogoan izanda, eta beste gune batzuetan euskara planak dinamizatzen dabiltzan aholkularitza enpresen lan egiteko modu txukuna ezaguturik, beharbada beste bide batzuk ere plantea litezkeela iruditzen zait gurea bezalako udal batean. Bestelako orekak,
|
euskara
eta kulturgintza sustatzeko dagoen diru publikoa erabiltzerakoan. Teknikari finkoak ere dira toki askotan, kasuistika konplexua izango da horretan.
|
|
|
Hipotesi itsusi bat marraz liteke:
|
euskara
eta kulturarako dagoen diru murrizkorraren gero eta zati handiagoa erabili beharra udaletako teknikari finkoen soldatak ordaintzen; programetarako, sortzaileentzako nahiz gizarte ekimenerako baliabideak gutxitzea; tarte emozionala handituz joatea ehun zibileko ekimenaren eta udaletako teknikarien artean. Hipotesi politagoa ere marraz liteke, Nafarroako teknikarien aldarte kezkatu horretatik, gai hauek eta beren irtenbideak hiztun komunitateko geruza antolatu izatearen kontzientziaz partekatuz gero.
|
|
|
Aniztasun hori ezinago asimetrikoa da gurean, estatu hizkuntzen, zibilizazio hizkutzaren,
|
euskararen
eta etorkin hizkuntzen artean. Baina bada beste asimetria bat ere:
|
|
|
Eta ‘euskal’ esatean,
|
euskarari
eta euskal hizkuntza komunitateari dagokionaz ari gara. Hiztun komunitatea hartuko dugu erreferentziatzat, eta ez lurraldea edo beste edozein elementu.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi administrazio desberdinei ere gidaritza horren zati bat ez dagokienik. Etxe zatiak ditugu, eta etxe bakoitzean su bat baino gehiago,
|
euskararena
eta beste hizkuntzena. Suaren gidaritza gure sukaldeko sukaldariei badagokie neurri batean, baina zati bakoitzeko etxe administratzaileekin partekatuta, ahal dela.
|
|
|
Oharkabean askoren buruetan ere halako irudi lauso bat dago ipar moduan:
|
euskara
eta erdarak elkarrekin biziko dira modu orekatu xamarrean, elebidun edo hirueledunak izango gara, espazio guztiak elebidunak izango dira eta hizkuntza bakoitzak bere aukerak eta garapena izango ditu.
|
|
|
Lanegunetan zapaltzen dudan Huhezi fakultatea bera da hegemonia gune egokia adibidea jartzeko. Bere sorreratik
|
euskaraz
eta euskaratik bizitzeko hautua egin du fakultate honek. Euskara ardatz jartzeko hautuak fakultatearen metabolismo osoa hartzen du.
|
|
|
Gehiago edo gutxiago dinamika elebidunetara hurbiltzen diren unibertsitateak ditugu. Horietan, euskal adarrek ez dute lortzen fakultateak
|
euskaraz
eta euskaratik mundura irekita funtzionatuko duten espazio bihurtzea.
|
|
|
Horretan, Baztarrikaren planteamendu batzuk pisuzkoak dira. Bizikidetzaren kontzeptua jartzen du
|
euskara
eta erdaren auziaren erdian. Elebitasunerako berme ofizialak, berdintasunerantz jotzeko politika sustatzaileak, adostasuna eta progresibotasuna.
|
|
2014
|
|
|
Hau ere asumitzen du.
|
Euskara
eta euskaldunentzat ari da. Ez euskaltzain izateko.
|
|
|
Maialen is back eta bertsolaria ere bai. Egoera orokorra gogorra da EHn eta mehatxuak badira
|
euskara
eta euskaldunentzat, da hemendik hara etxeko idi eta orgez okupatu. Ez dakit nori so dagoen, ez dakit nori mintzo zaion baina hor, parez par dago landderrarekin eta gu ez gara horren parrean baina gibelean.
|
|
|
" euskaldunek ez dute sekulan deus ahanzten, preskripziorik ez da". Errekartismoa, labegerismoa, nahi den bezala deiturik ere, gerla ondoko mugimendu politiko sozial horrek zerbait egin ote du
|
euskara
eta euskal kulturaren alde. Ikastolak sortu adibidez?
|
|
|
Eta kinka horretan paper triste horrek zertan bermatzen du pertsona batek euskara dakienez edo ez? EGA sekulako polemiken erdian da hego zein iparraldean, gai zabala da eta benetan
|
euskara
eta euskal sozietateari lotua. Sortuz geroztik istorioak badira, badakigu EGA dutenek ez dutela euskaraz hitz egin nahi ardura lana horrekin lortuz geroz eta errefusatzen zaie paper hori euskaraz bar bar bar ari direnei.
|
|
|
Maialen Lujanbio ez da horretan tronpatu sekulan. Deus kontatzen ez duten liburuak ez ditugu irakurriko, bakarrik errateko honenbeste liburu idazten dela
|
euskaraz
eta hainbeste mila jende txapelketan izateak ez du kalitatea egiten. Gainera hara eta garagardo bila joan jinka ari daitezen bertsoei behatzeko orde eta printze batek kantatzen duelarik negar egitera jiten badira mozkortuak direlako.
|
|
|
Nik" Ba, ni pesimista naiz naturalki baina hor ohartzen naiz gazte gazteetan badirela euskaraz aldebat ari direnak, kuadrilla oso batzuk, politeziaren traba gainditu dutenak, erdaldunekin frantsesez mintzo dira baina hauen aitzinean ere, euskaldunarekin euskaldunari euskaraz printzipioa aplikatzen. Entzuten da gehiago, asumituago, naturalago, estigmata gainditurik" Tupindegiko Roxalien" arralabak Tupindegian bizi dira beti, baina
|
euskaraz
eta ezpain gorria lore. Eta horrek.".
|
|
|
Beraz gaizki plazatua izaten ahal zara hamar urte haietan nahi baduzu parte hartu adin hoberenean. Santa Garazik emozio handia sortu zuen gure hedabideetan erranez azken maskarada zuketela,
|
euskara
eta gazte eskasez. Ez dakit hain berria den.
|
|
|
Usatu eskema hura, xuriak
|
euskararen alde
eta gorriak kontra ez da zuzena. Ama eskolara joatea orokortu aitzin, berdin euskaldunak ziren haurrak, trebezia bera zuten familia gorri edo xuritik ateratzen baziren.
|
|
|
Edo tobera dei daitekeen euskal antzerki mota horretan. Ez du honen errateak deus balio,
|
euskaraz
eta preseski nik Antton Lukuk edo Hiru Punttuk egiten duen antzerki batean. Denak konbentzituak zarete horretaz.
|
|
|
Baina kazeta euskaraz da. Zergatik idazten du
|
euskaraz
ETAren alde ez baldin bada. Hau segurtamenaren aldetik, baina jujea den ber, orain frogatu behar du.
|
|
2015
|
|
|
Euskara idatziaren prestigio beherakada hori XVII XVIII. mendeetan gertatua da, baina ez da zaila eszenario bat imajinatzea zeinean gaur egun errepika baitaiteke Beñat Oihartzabalek deskribaturikoaren moduko gainbehera bat. Inboluzio horretarantz bidera gaitzaketen hainbat elementu garandu ditugu saiakera honetan zehar, hala nola, lexiko deskolokatua, era desberdinetako purismoak, giglikoa, txontaren eta txolarrearen ikuspegien arteko lehia, armairu ez ondo hornituak... eta beste, eman dezagun liburuen prezioak,
|
euskarazkoenak
eta erdarazkoenak. Kontuak kontu, ez behin edo birritan, sarritxotan baizik, gure fakultateko autobusean ikusi ditut nire ikasleak euskal lerrokoak, esan gabe doaeuskal liburuen erdarazko itzulpenak irakurtzen.
|
|
|
adierazle hutsarena egiten asmatu egin du, zabalik da, eta neurri horretan beste traiektoria, beste praktika sekuentzia eta ildo askorekin lotzen da, eta elkar ernaldu eta sustatu egiten dute. Korrika n
|
euskararen
eta Euskal Herriaren alde egiten duzu korrika, baina beste eskari eta beste bizipen askoren alde ere bai. Sentierak ugari biltzen ditu Korrika k. Alde horretatik, adierazle hutsa ez dago hutsik, adiera asko onartzen ditu eta.
|
|
|
Aitor dezadan, eta bidenabar gezur txikia esan, jorratu nahi ditudan gaiak, euskal gaitegi oparokoak, ez zaizkidala berez interesatzen, ez diedala ikusten berezko balio transzendentalik.
|
Euskarak
eta euskal identitateak, biek ala biek, oso balio eta esangura desberdinak izan dituzte jende asko eta askorentzat, nork duda. Nire kasuan oso balio utilitarista aitor diet beti (baina ez soilik hori, aspaldi bihurtu nintzen honetan nahikoa fededun eta sektarioa).
|
|
|
Ahula eta ilauna, baina gu esateko modurik eman diguna, eta hala eraman diogu. Errealitatea deitu askotarikoan,
|
euskara
eta euskalduna diogun bakoitzean jarraidura eta identitate bat asmatzen dugu. Jakina, behin eginda, euskaraz egiteak berak emango digu identitate hura, baina soilik asmatu figurazioa identifikatzeko gai direnentzat.
|
|
|
euskaraz jarduteari eman nahi izan diot adierazle biltzailearen lekua, baina jakin badakit partzial ari naizela, ezinbestez. Egia esan, ez ninduke asko kezkatuko euskal identitateen inguruko borroka antagonikoen jokoak, ez balitz
|
euskara
eta euskaldunon historizitatea berrasmatzea hor jokatuko. Joko hori, ostera, ezin da izan iragan bati lotzea besterik gabe, iraganak asmatu behar zaizkio nahi dugun edo eraikitzen goazen geroari.
|
|
|
Bestalde, nazionalismoak artikulatu zituen
|
euskara
eta lurraldea edo, zuzen esan, lurraldeak. Gaur Euskal Herria diogunean irudikatzen dugunetik asko nazionalismoak mapa baten gainean egindako lanari zor diogu.
|
|
|
Utz dezagun momentuz
|
euskara
eta euskal Zeraren etengabeko genesia eta itzul gaitezen nazio identitatearen auziaren muinera. Nazioa, estatuek behar zuten legitimazio immanentea eta politikoa botere hutsetik kanpo eta norberarengan ezartzeko asmatu zen.
|
|
|
Hau da, berez ziren euskaldun.
|
Euskaraz
eta euskal Zeraz ondo elikatutako jendarteetan jaiotzen ziren eta nabarmendu barik euskalduntasunaren jarioan isuri. Egia esan, basa euskaldunek ez zuten asmoz eta jakitez jendea euskalduntzen, ez zuten jendea berariaz kultibatzen, euren" etnokultura" (alegia, euren jende lanketa) guztiz naturala zen.
|
|
|
Apologia estamentala:
|
euskara
eta euskaltasuna, foru erakundeen zerbitzura. Orduan, odol garbiaren eta jatorri berezi eta zaharraren berme, alegia, boterea legitimatzeko baliabide bihurtu zuten euskal Zera.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal Zera objektibatuz euskalduna izateko modu eta aukera berriak sortu ziren; inguruko gauza eta egoeretan, min egiten omen zion horretan bertan ere, topatu du jarraipen hari bat asmatzeko bide. Esaterako, objektibazio zientifikoak diskurtso moderno eta sendo bat eman zion euskaldun eta euskal herritar askori diferentzia identitate jokoan; Erromantizismoaren alienazio eta autoadierazpenaren hipotesiak oinarri ezin hobeak izan dira motibazio politikorako; folk bilduman mututu ziren kantak berpizturik enjoy euskara leloa sartu zitzaion buruan makina bat jenderi; euskal Zereko herria aberria zela sinetsirik hainbatek eutsi ahal izan zion deserriari, barneeta kanpo deserri arrotzari; Olentzero eta Mari Domingiren jaia asmatuz eta ospatuz euskal kutsu bat eman diogu kontsumo zartadari, aitzakia aurkitu dugu behinola eguberri egun argi berria zela kontatzeko...
|
|
|
" Naturak Frantzia eta Espainiaren mugetan barna ezarri zituen, alde batez mendian, bestez itsas kostan, mintzaira erdizka
|
euskara
eta frantsesa, eta besteentzat erdizka euskara eta espainiera. Frantzian baino gehiagotan, Nafarroan eta Espainian dituzten harremanek hala holako ohitura, aztura eta atxikimendu zehaztugabeetan biziarazten dituzte, behinik behin jende xumeak.
|
|
|
" Naturak Frantzia eta Espainiaren mugetan barna ezarri zituen, alde batez mendian, bestez itsas kostan, mintzaira erdizka euskara eta frantsesa, eta besteentzat erdizka
|
euskara
eta espainiera. Frantzian baino gehiagotan, Nafarroan eta Espainian dituzten harremanek hala holako ohitura, aztura eta atxikimendu zehaztugabeetan biziarazten dituzte, behinik behin jende xumeak.
|
|
|
2014/05/20]. Baina, hala ere,
|
euskararen
eta euskal Zeraren anomalia ez da mugatzen hizkuntza erabilerara, anomaliak euskararen" normalizazioari" eta Euskal Herriaren egituraketari loturik agertzen dira maiz, edo zabalago esan, euskal sentimenduari. Eta, diodan legez, anomalia egituraren aurka definitzen den egitura gaiaren tasuna da:
|
|
|
Baina, hala ere, identitate antzeko zerbait izatera heltzen den jarduera zirkuluetan, bizi harremanetan, berezkoa du zentzua: arizaleek bere egiten dituzte
|
euskara
eta euskaraz hitz egitea, ez dute zentzu erantsirik behar, euskara aldi berean baita jendeen disposizioa eta jendarte dispositiboa. Horixe da Egitura izatea, horixe da Identitatea izatea.
|
|
|
jarraiduraren irudia asko erabili arren, hartan uste serio eta osoa izan arren, euskararen jarraidura ontologikoa berezkoa barik, asmatu, praktikatu eta erregistratu behar dugun atzera begirada baino ez da. Alegia,
|
euskara
eta euskal Zera irudikatzeko zein performatzeko modu bat, zentzurik izan dezaten bezala, izaterik ere izan dezaten. Euskal anomalia ez da kausa, emaitza da:
|
|
|
Hots, unibertsal/ partikular banaketa alde batera utzi, eta beraz politika/ etnos banaketa deseginez, beste abiapuntu bat proposatzen du: jada EAE n ikus daitekeela
|
euskarak
eta euskal nortasunak ez dutela gerorik egitura eta instituzio ofizialen barnean. Hots, euskal etnosak ez duela inoiz euskal politika estatu zalean etorkizunik izango eta beraz, azken batean, politika unibertsalistari hobesten badiogu, etnosetik bananduta edo sahiestuta, euskal hizkuntzaren eta kulturaren amaia are gehiago azkartuko dugula.
|
|
|
" 1964 urtean Gero ren edizio berria egin nahi zen,
|
euskeraz
eta erderaz. Hortarako Juan Flors argitaratzaileak baldinkizunak jarri zizkigun.
|
|
|
Arrebak bere familiako hiru seme alaba Solberg bakarrik izanen zirela erabaki zuen. Nire hango ilobak
|
euskaraz
eta gaztelaniaz esaldi banaka batzuk ahoratzeko gai dira. Euren aitonaren argazkiari begira, antzinako aurpegi bat ikusiko dute; ez diote begien argi eriari erreparatuko.
|
|
|
Uzkudunek alde batera utzi zuenean aizkora proben mundua boxeolari izateko, Julio Ondarzabal, konfiantzako gizona izaki, hasi zen manager lanetan Espainia barruan jokatuko zituen konbate guztiak kudeatzen.
|
Euskaraz
eta gaztelaniaz kanpo Ondarzabalek ez zekien beste hizkuntzarik, eta boxeolari bat profesionalki kudeatzeko bere esparrua ezin zitekeen askoz gehiago zabaldu. Frantziarako, Uzkudunek bazuen jada Ladis Goiti doktorea, eta gainera, Parisen bertan zegoen bere entrenatzailea, monsieur Anastasie.
|
|
|
Ondoko urtean Txantreakoa, zeinaren irekiera oso txalotua izan baitzen, geroztik auzokideek ez zutelako bankuketa igan beharrik Iruñera. Inaugurazio ekitaldiaren gertakari jendetsuan San Jose Koruak kantatu zuen,
|
euskaraz
eta erdaraz. Emeki emeki zabalduko ziren bulego berriak Arrotxapea eta Etxabakoitz auzuneetan, eta Bigarren Zabalgunean, orobat Uharte eta Burlata udalerrietan.
|
|
|
Bigarrenik, zioen" euskara maitatu egin behar dela", hura izan baita" nafartarren gehiengo nagusiaren hizkuntza herrikoia, Prehistoriaz geroztik"; ezin omen zen" haren erabilera konparatiboaren argumentua balioetsi", izan ere," inork ez baitu bere ama errefusatzen, ezdeusa izanagatik ere". Hirugarrenik, ba omen zen" inkonpatibilitate faltsua
|
euskararen
eta aitzinamenduaren artean. Euskara —eskala indibidualean nahiz sozialean— behar da lengoaia nazional loriatsuaren haurride txipia izan".
|
|
|
Horiez aparte, bi komiki album atera ziren argitara: Nafarroako Kondaira,
|
euskarazko
eta espainierazko edizio banatan, Rafael Ramosek marraztua, eta Tiempo izeneko kolektiboaren gidoiaz; koordinazio lanetan ari izan ziren Ramos bera eta F. Hernandez, eta aholkularitza historikoan Carmen Asensio, Martin Larraiotz eta Jose Maria Jimeno Jurio. Amaya, euskaldunak VIII’gn. mendean albuma ere, Rafael Ramosek zuen marraztu, Navarro Villosladaren testua egokitzeaz beste.
|
|
|
Eta Pamielaren esku utzi zuen edizioa. Argitaletxe honen ibilbidea jarraitzen zuen haren fundazioaz geroztik, 1983an, noiz aldizkari literarioa baitzen,
|
euskaraz
eta erdarazko testuen agerle. Haren 4 zenbakiak, 1984koa, Pablo Antoñanari eskaini zion gehigarri berezia, eta harek ekarri zuen gero autorearen liburu bat, argitaletxearen abiapuntu.
|
|
|
897. Ez zen ELAri ENAMek Troiako zaldiarena egitea egozten zion lehenengo aldia; Landeian (94, 2001)
|
euskaraz
eta Astekarian (44,) gaztelaniaz idatzitako editorialek jaso zuten sindikatuaren arrapostua. Xerparena onartzen zuen ELAk —" sherpa izan ginen, hala erabakita"; ez, ordea EAJ faboratu eta Ezker Abertzalea ahultzeko helburuarekin, sektoreen arteko hurbilketa erraztekoarekin baizik:
|
|
|
Manifestazioak jendetza itzela bildu zuen: amaieran ELA Ertzaintzako bi kidek
|
euskaraz
eta gaztelaniaz irakurri zuten testuak Ertzaintzaren eta herriaren arteko lotura azpimarratu zuen; Eusko Gudariak ereserkiak eman zion amaiera ekitaldiari.426
|