|
2000
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko alderdi abertzaleei ere aditzera eman behar diegu, administrazio postuetarako euskara jakitearen puntuazioa ezinezkoa dela, lehenik abertzaleek beraiek euskara goi mailako karguetarako kontuan hartu gabe.
|
Euskarari
eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea. Txarrago oraindik euskaldun herrietako zenbait Udaletan euskararik ez dakiten alkateak jartzea.
|
|
|
Gainera, argi dago haurtzarotik
|
euskaraz
eta erdaraz dakitenek, bi hizkuntzok beraien egituraz elkarregandik hain desberdinak izanik, errazago ikasten dutela hirugarren hizkuntza. Ikastoletan aspalditik irakasten duten ingelesa dugu horren lekuko.
|
|
|
Arartekotzan nengoela, UAkoengandik (Unidad Alavesa) entzuten nituenak kontuan harturik, arabarren jakinerako argitara eman nuen Eguberrietako txartel batean 1695 urtean Gasteizen Gabon gauean kantatzeko Burgosen inprimatu zen Villancico bat,
|
euskaraz
eta gazteleraz zegoena. Gazteleraz gainera euskara ere bertakotzat har zezaten, bertako hizkuntza jatorra hain zuzen.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan esan beharra dago haurtzarotik elebidun direnek gainerako hizkuntzak lasterrago ikasteko ahalmena dutela; aldiz, hizkuntza soil bat baizik ez dakitenei kaltegarri zaie beraien hertsitasuna. Gainera, hizkuntz tipologiaz elkarregandik hain desberdinak diren
|
euskara
eta gazteleran hezitzen direnek berez dute beste batzuk lasterrago ikasteko ahalmena. Eta inoiz ez ahaztu, elebakardunek beren baitan eramaten duten itsutasuna, besteena gorrotatzerainokoa dela.
|
|
2001
|
|
|
Hainbat kale bazterretan, berriz, alde batetik
|
euskaraz
eta bestetik erdaraz idatzitako paper multikopiatuak agertu ziren lurrean, eta guardia zibilen jeep berdeak hasi ziren herrian gora eta behera patruilan.
|
|
|
‘Kendu hortik, txakurrak! ’ deiadarra entzun dut
|
euskaraz
eta Arantxa ikusi dut baserriaren ataritik beherantz datorrela.
|
|
|
‘Eser zaitez. Jantzi eginen naiz, ’ esan zion Arianek
|
euskaraz
eta naturaltasunez.
|
|
2003
|
|
|
Zeingehiagoka horretarik zerbait onik atera badute ere gure
|
euskarak
eta gure aberriak, greziar zaharrek erraiten omen baitzuten: –Gauza guzien aita dela gerla?, pater pantoon ho polemos?, azken finean, iduri luke eskuineko belaunaldien ondotik etorri belaunaldi berriek ezkerreko muturretik ekarri diguten sorgin berrien katiximak eraman gaituela iragan mendeetako sabeltxuri sabelgorrien borroka itsuetara.
|
|
2004
|
|
|
idazpuru honekikoak egin aurretik, goazen Monzonen irizpen bila. Honela ikusten zuen abertzale handi hark
|
euskaren
eta Euskal Herriaren arteko harreman hertsia: –Biharko Euskal Herria euskalduntzen ez badugu, Euskal Herriaren hizkuntza, mintzaira, hizkera, bene benetan, beheko mailetatik hasi eta goiko mailetaraino egiten ez baldin badugu, esan dezakegu hori ez dela Euskal Herria.
|
|
|
Euskaldunaren mintzaira euskara bada, ikus dezagun orain euskaldunen artean zer esan den eta nolako iritziak ondu diren hizkuntza honen gainean. Horretarako,
|
euskarak
eta euskaldunok hainbeste zor diogun euskalari handi baten jakituriari isuritako hitz ederrok har ditzakegu abiapuntu gisa: –Eta gainerakoen gain, gorago eta barrenago, gure izaera osoa biltzen eta barrentzen duen hizkuntza, barrengo mintzabeharrari hitz iturri luzea ematen diona.
|
|
|
Bigarrenik, beraz, zantzu honen berri emango dugu: . Badirudi egoerak
|
euskararen
eta euskaltasunaren aldeko bilakaera duela, zeren eta: 1) euskaldun sentitzea hazten doa gazteen artean; 2), euskaraz euskalduntzat?
|
|
|
Izan ere, euskararen egoera dela-eta oraindik orain eginak dituen adierazpenak hartuko ditugu gai honetan murgiltzeko aitzakia eta bide. Euskal irakurleak agian oraindik ere gogoan izango ditu
|
euskararen
eta euskal kulturaren harian isuri zituen ustekizun eztabaidagarriak. Eta gogoan ez baditu, berriz, oraintxe ekarriko dizkiogu burura hitzez hitz:
|
|
|
Eta gogoan ez baditu, berriz, oraintxe ekarriko dizkiogu burura hitzez hitz: ?
|
Euskara
eta euskal kulturaren etorkizuna, benetan egoera oso kaskarrean dago, eta aurrerantzean gerta daitekeen ondorioetako batzuen artean, euskararen desagerpena ere izan daiteke horietako bat. Horrekin batera, euskal komunitatearen desagertzea horri lotuta egongo litzateke, inolako ezbairik gabe?. 156
|
|
|
Gatozen harira ordea:
|
euskararen
eta euskal kulturaren egungo abagunea Atxagak irudikatzen duen bezain hitsa ote da. Ondoren ikusi ahal izango dugunez, euskaltzale batzuentzat bai, beste batzuentzat berriz ez.
|
|
|
Aitor Aranaren aipamena eginaz sartuko zaigu ezbaiaren plaza honetara Elixabete Garmendia, honen irizkide eta beste batzuen aurkari gisa: . Aitor Aranaren ikuspegitik Atxagarenetik baino gertuago aurkitzen dut nire burua, eskuetako hamar hatzak eta bat baino gehiago behar baititut duela 25 urte kazetaritzan sartu nintzenetik
|
euskarak
eta euskal kulturaren munduak izan dituzten aurrerapenak kontatzeko. Nire lagun batek dio euskaldunok beti galtzera apustu egiten dugula.
|
|
|
Hizkuntza horien legitimazioa mekanismo ideologiko batzuen bitartez burutzen bada, ideologia horien izaeran eta garapenean jarri behar genuke gure arreta, hauek modu naturalean txertatu baitzaizkigu gure adimenean. Aldiz,
|
euskaraz
eta euskalgintzaz dihardugun bezainbatean, indarrean daukagun ideologia biluzik eta bere burua nola zuritu ez dakien euskaltzale kikilduaren aho lumetan ageri zaigu. Ez da naturala euskaltzalearen ideologia hau, ideologiak izaera mota hori bereganatuko badu, sistema ideologikoaren baitan leku hegemonikoa erdietsi behar duelako nahitaez.
|
|
|
|
Euskarari
eta euskalgintzari darien ideologia esplizitua izanik eta bere burua zilegitzeko ahalmenik ez duen sistema sozialaz hornitua, zer egin eta nola jokatu. Nondik jo horren jokaleku irristagarrian zutik irauteko eta burua makurtu gabe ibiltzeko?
|
|
|
|
Euskararen
eta ideologiaren arteko gorabehera hauek behin eta berriro ahotan hartu dituen euskaltzale bat, euskal idazlerik garaienetako bat dugu. Bai, Ramon Saizarbitoriak behin eta birritan azaldu izan digu kezka hau:
|
|
|
Bai, Ramon Saizarbitoriak behin eta birritan azaldu izan digu kezka hau:
|
euskararen
eta ideologia nazionalistaren arteko ezkontzak, dirudienez, hala holako komenentziatik areago du zinezko maitasunetik baino. Maitasun gorrotoen ehundura nola josia dagoen ikusteko, has gaitezen idazle donostiarraren pasarte batzuk hona iraultzen, eta irauli ahala iruzkintzen:
|
|
|
Estatuaren egitura beren eskuko duten hizkuntzen erabilera desideologizatua dagoen bitartean, hizkuntza ez normalduen auzia izaten da ideologizatzeak sorrarazten duen gaitz hau.185 Zertan ote da egungo egunean, horrenbestez,
|
euskararen
eta ideologia nazionalistaren arteko hartu emana. Noiz iritsiko zaigu gure hizkuntza nazionala haiek dagoeneko eskuratua duten estatus desideologizatura?
|
|
|
–Esan nahi dut defendaezina gertatuko dela ideologikoki; edonola ere, jasanezina, gehiengo batentzat?. Jasanezina diozu,
|
euskara
eta berari dagokion nazionalismoaren arteko lotura. Euskal herritar gehien gehienentzat eramanezina bihurtuko zaigu beraz euskararen auzia.
|
|
|
Harreman minduak:
|
euskara
eta euskal ideologia
|
|
|
|
Euskara
eta euskalgintza abertzaletasunaren upeleko sagardoa dira ideologia espainolistaren aho lumetan. Ideologia horren esanetara dabiltzanak ezeren kutsurik gabeko euskara nahi dute, ordea, euskal gizarte osoak aho batez onartuko lukeen hizkuntza garbia.
|
|
|
Tentuz, gehiegikeriarik gabe, jokatzeko gomendioa egin digu Zabalok. Euskalgintzaren izari politikoa aitorturik, eta aitortzeaz batera berretsirik,
|
euskararen
eta euskal abertzaletasunaren arteko joan etorrietan, ahal den neurrian, kidetasun makurrak ekiditeko iradokizuna isuri digu. Ahal den neurrian, gauzak horrela egitea, zentzuzkoa ez ezik, ezinbestekoa ere badela esango nuke nik.
|
|
|
|
Euskararen
eta euskal ideologiaren arteko gorabehera hauek ez dira batere sinpleak. Badirudi, alde batetik, inondik inora ezkondu ezinezko kideak direla hizkuntzaren eta ideologiaren zer horiek; beste alde batetik, aldiz, bata bestearen beharrean bezala hautematen ditugu nahi gabe ere.
|
|
|
Noren esku dago inoren kontzientzia harako haren edo honako honen arabera moldatzeko debeku ahalmena?
|
Euskararen
eta abertzaletasunaren arteko uztarria nork bere kontzientziaren eta irizpideen esanetara lotuko du; eta lotu, nahi duen neurriraino tenkatuz edo lasaituz. Antzeko zerbait ohartarazi nahi izan digu nafar idazleak.
|
|
|
Batetik bestera jauzi eginda, euskararen politizazioa aldarri. Bai, Mikel Urkolaren burubideari irmotasuna dario non nahitik,
|
euskararen
eta politikaren artekoan lotura hertsia egon behar lukeela irudikatzerakoan: –Kolektiboki, Euskara politizatu egin behar da.
|
|
|
ogi kozkorra ematen zaio zakurrari bakea eman dezan. Euskal Herrian jende batek
|
euskara
eta euskarazko bizitza bigarren mailako herritar bezala hartzen du praktikan?. 87
|
|
|
Estatu modernoek eta ekoitz sistema ahalguztidunek zokoratzen dituzten esparruetan bizi edo, hobeto esateko, irauten du euskarak. Hiria ez dena, industria ez dena, administrazio ez dena, euskal herri gehienetan eskola ez dena, soldadutza ez dena, eliza ez dena, hitz batez aginte ez den hortan dukegu,,
|
euskara
eta euskaldunen espazioa?. 109
|
|
|
Hauxe da, hain zuzen, beste gauza batzuen artean, Juan Ignacio Pérez Iglesiasek Atxagari egozten dion hutsegitea. Ez baitu uste honek
|
euskararen
eta euskal kulturaren bilaka era asteasuarrak uste duen bezain kaskarra denik: –Asko dago egiteke:
|
|
|
Karmelo Landak era honetara ikusarazi nahi digu Euskal Herriko espetxetik
|
euskararen
eta demokraziaren arteko kinka. Hara:
|
|
|
Erdaldun nahi dute euskalduna, Euskal Herrian ere erdaldun. Demokrazia espainiar hori
|
euskararen
eta euskaldunon zapalkuntza eta bortxa besterik ez da, are mingarriagoa txapel gorriz242 edo Agirre deituraz estalia burutzen dutenean. Hemen eta orain euskara da demokrazia, euskara aho bete, esku bete euskara.
|
|
|
Interesgarria eta jakingarria da
|
euskararen
eta demokraziaren arteko sokatira hori. Hizkuntzen arteko gatazka honetan ez baitu hainbatek eta hainbatek demokraziaren zantzurik hautematen.
|
|
|
|
Euskararen
eta demokraziaren arteko hartu emanak harilkatzen dituen esparruan gabiltzanez, jakitekoa da esparru horretaz euskaltzaleon artean dabilen hizpidea. Demokraziaren joko arauetan bizi baldin bagara, gisa denez, nagusi ditugun arauen aldeko jarrera hartuko dugu.
|
|
|
Eta, jakina, gizataldeen arteko oinarrizko ideia hori baldin bada, irudi horren sortzaile den ideologiaz ezin gara ahantzi hizkuntzen arteko harremanak aztertzeko unean. Zeren eta ez dago gehiegi pentsatu beharrik, Euskal Herriko bi erdal komunitate nagusiek
|
euskarari
eta euskaldungoari buruz egiazki izan dezaketen irudia, itxurak itxura, guretzat bihotz urragarria izan litekeela uste izateko. Ez naiz, bistan denez, aldian aldian han hemenka egiten dituzten inkesta soziolinguistikoen emaitzez ari; izan ere, hauetan euskararen gainean agertzen diren iritzi usteek egiatik duten gauza bakarra itxurazko nahikundearen aitorpena izaten baita.
|
|
|
Oso oker ez banago, behintzat, euskaltzaleon kultura soziolinguistikoak betidanik daukan gabeziarik larrienetako baten aurrez aurre gaudela iruditzen zait.
|
Euskararen
eta euskaldungoaren estatus egoera irudikatzeko unean, inork gutxik nabarmendu izan du komunztadura mota hori. Gehien gehienek, gehien gehienetan, estatus egoera horren berri ematerakoan, hori bere baitan bakarturik, bere hartan harturik, azaldu izan dute.
|
|
|
Hortaz, zuhurtziaren ahotsari adi: . Nik, hala ere, garbi ikusten dut nireak direla
|
euskara
eta erdara. Eta euskarak etorkizunik baldin badu gizarte elebidunean bakarrik ziurtatuko duela etorkizun hori.
|
|
|
Zeren eta, horrela gertatuko bada, bere izatearen funtsa duen elebitasun sozialaren egituran ia inoiz ematen ez den baldintza bat bete luke gure kasuan: hots,
|
euskararen
eta erdararen komunitateak estatus eta botere antolamenduan modu simetrikoan uztarturik egotea. Azken honen isla baita banakoaren elebitasun eredua.
|
|
|
Eta kultura etniko horren aurretik jarri genukeela gizarte politikoaren kultura, honi zor omen diogu-eta gizarte horren askotariko izaera bermatu ahal izatea. Baina, ikusi ahal izan dugunez, euskaltasunaren(
|
euskarak
eta euskal kulturak osatutako izaria) ikuspuntutik ez du arreta handirik pizten planteamendu horrek: zer axola dio, izan ere, gizarte politikoaren kulturak eskain diezaiokeen aniztasunaren kontu horrek, euskaltasunaren arabera bizitzeko aukera arrastorik ez duenari?
|
|
|
Norma euskara izanik. Dekretua, ordea,
|
euskararen
eta gaztelaniaren statusari buruz ari da. Norma euskara eta gaztelania izanik.
|
|
|
Dekretua, ordea, euskararen eta gaztelaniaren statusari buruz ari da. Norma
|
euskara
eta gaztelania izanik. Hauxe da elebitasunaren tranpa.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria ren hamargarren urteurrenean Joan Mari Torrealdaik irakurri zuen agiritik honako puntu hau ekarri nahi nuke hona: . Komunikazio esparru aski bat osatu behar du
|
euskarak
eta berdin euskal nazio nortasunak. Komunikabideak dira gaur egun hizkuntza nahiz kultura baten adierazpiderik behinenak.
|
|
|
–Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk, baina euskarak ez du etorkizunik Euskal Herriaren normalkuntzatik at. Gauzak horrela, apolitizismoan edota gai politiko orokorretatik at euskararen normalkuntza planteatzea okerra da.
|
Euskara
eta lurraldetasuna ezin dira bereizi, euskara eta subiranotasun politikoa bereizi ezin daitezkeen moduan, eta lurraldetasuna eta subiranotasuna gai politikoak dira bete betean?. 306
|
|
|
–Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk, baina euskarak ez du etorkizunik Euskal Herriaren normalkuntzatik at. Gauzak horrela, apolitizismoan edota gai politiko orokorretatik at euskararen normalkuntza planteatzea okerra da. Euskara eta lurraldetasuna ezin dira bereizi,
|
euskara
eta subiranotasun politikoa bereizi ezin daitezkeen moduan, eta lurraldetasuna eta subiranotasuna gai politikoak dira bete betean?. 306
|
|
|
Erabateko elkarrekikotasunean dakusa euskal izatearen etorkizun itxaropentsu bakarra: ?
|
Euskara
eta independentzia elkarri lotuta daude. Bereiztezinak dira.
|
|
|
Lurraldea egituratzen duen faktoretzat dauka Larrartek euskararen bidezko herrigintza. Gabi Basañezen irizpidean nola uztartzen ote dira
|
euskara
eta lurraldea. Jakin dezagun bada gai honekin amaitu baino lehen:
|
|
|
euskaldun itxura duenari euskaraz egingo diote; alderantziz, erdaldun itxura due nari gaztelaniaz. Honen ondorioz, baserritar edo nekazari irudia duenari
|
euskaraz
eta gazteei (edo hiri kutsua dutenei) gaztelaniaz. Auto-zentsura mekanismoa agertzen da, azken finean, gizarte legitimitatea gaztelaniarena delako(, gaztelania denek dakite eta euskara batzuek bakarrik?)?. 621
|
|
|
(...) Erabiltzailearen jokabideak, gustukoak ala ez gustukoak, hizkuntzari berari eranstea tranpaz jokatu eta iruzur egitea da, eta hori egiten duenak, zalantzarik gabe, borondate txarra erakusten du?.
|
Euskara
eta euskaldunak, Euskaldunon Egunkaria, 1997/5/7.
|
|
|
Hala balitz, ez lebilke oso oker. Izan ere, euskaltasunaren dimentsioa
|
euskarak
eta euskal kulturak osatzen baitute bereziki. Ez hizkuntzak soil soilik.
|
|
|
esan dezagun, bada, elkarrekiko eragina ez dela osagarria eta abesgarria, itogarria eta menderagarria baizik.
|
Euskararen
eta erdaren arteko hartu emanetan idoro dugun gertaera berbera sumatzen ahal dugu kulturgintzaren dinamikan ere. Alegia, herrien elkarbizitzarako ustez osagarriak izan behar luketen identitate bereizgarriek gizarte indarraren legeari men egiten diote.
|
|
|
–euskaraz ez dakiena oso urrun bizi da euskal kulturatik?. Barren barrenetik lotutako lokarri batek lotzen ditu
|
euskara
eta euskal kultura. Euskaraz hitz egite hutsak sortzen duen kultura horixe bera da, hain zuzen, diogunaren agerbiderik behinena.
|
|
|
Gizartean nagusi diren nazio balioak bestelakoak izanda, ageriko gauza denez, nekez oinarrituko du eskolak alderantzizko nazio nortasunaren ideologia sistemarik.
|
Euskara
eta politika ez dira nahastu behar, bateko eta besteko iritzi zorrotzek dioskutenez: horixe izan da, ondo dakigunez, lelo gogaikarria.
|
|
|
Zorioneko edo txarreko demokraziak orduko gaitasun kritikoa indargabetuta utzi ote du? Oro har, irakasleak neurririk hartu ote dio
|
euskararen
eta nazio identitatea taxutzen duten osagaien arteko dialektikari?
|
|
|
A ereduak euskalduntzen ez duela jakinik ere, Buesak ikaskuntzaren ia erdia eredu horren arabera funtzionatzen uzten du?. 475 Otsoa artzain. Euskal eskolaren zaindari nagusia
|
euskararen
eta euskaltasun ororen etsai amorratua. Herri honen berezko hizkuntza eta kultura nortasunaren zeinuak gorroto zituena kargu horretan ipini zuen Eusko Jaurlaritzak zer izan zezakeen euskaldunetik eta zer espainoletik?
|
|
|
Erantzunak, horrenbestez, ezin du saihestu zauriaren oinazea: bihotzaren ordez buruari jaramon eginez, nazio identitatez euskal nortasunaren aurka ari diren euskaldunok ez dira
|
euskararen
eta euskaldungoaren adiskideak, arerioak baizik.
|
|
|
155 Bernardo Atxaga:
|
Euskara
eta gizartea: idazle bi, Euskaldunon Egunkaria, 1999/11/9.
|
|
|
243 Karmelo Landa:
|
Euskara
eta demokrazia, Egin, 1998/2/22.
|
|
|
309 Gotzon Garate:
|
Euskara
eta independentzia, independentzia eta euskara, Gara, 2003/1/12.
|
|
|
339 Erramun Baxok:
|
Euskara
eta Departamendua, Euskaldunon Egunkaria, 1999/10/31.
|
|
|
Ondoren, berriz, sokaren etena zeri zor zaion arrazoitu nahi digu Pello Salaburuk: . Unibertsitatean
|
euskararen aldekoak
eta kontrakoak daude gizarteko beste arlo batzuetan bezala, ez gaude kristalezko kutxa batean sartuta. Hala eta guztiz ere, euskararen alde daudenek uste dute hau jauja dela, nahi izanez gero unibertsitate euskaldun bat izango genukeela bihar bertan.
|
|
|
Labur esateko bi dira gure unibertsitateak behar lituzkeen ezinbesteko ardatzak:
|
euskara
eta euskal ikuskera. Daudenetan nekez lor genezake lehena, eta arrunt ezinezkoa da bigarrena lortzea.
|
|
|
Hizkuntza nagusien errepiderik sekula ezagutu ez duen herri mintzaira. Nolanahi ere, noiztik dabil
|
euskara
eta euskaldungoa bide bazterretan zokoratua, beste hizkuntza batzuek jauregi erreinuetan ostatu zuten bitartean. Inondik ere, txit aspaldiko kontuak dira bazterkeria honen hastapenak.
|
|
|
167 Xabier Aizpurua:
|
Euskara
eta gaztelania parekatzea dugu helburu, Gara, 2001/6/15.
|
|
|
Portzentaiak ikusten baditugu, ereduan dauden umeen guraso denak ez dira nazionalistak eta abertzaleak. Baina
|
euskara
eta politika nahasten baditugu, gureak egin du. Justu hori da UPNk egiten duena?.
|
|
|
–Ordua dugu dagoeneko, noren bidez datorren baino, zer dakarren eta ondorioz zer lor genezakeen kontutan hartzeko eta ez da izango, euskararen politizaziorik? alderdi guztiak
|
euskararen alde
eta euskaraz lehian jardungo balute?. Zabarkeriaz erdararen alde, Egin, 1989/2/15.
|
|
|
193 Aitor Zuberogoitia:
|
Euskaraz
eta kitto!, Gara, 2000/6/19.
|
|
|
211 Urtzi Urrutikoetxea: . Eta konpromiso hori hartu ez,
|
euskaratik
eta euskararen kontura ondoen bizi izan direnak datozkigu abertzaleek ere badutela erruaren zati bat, patrimonializatu egin ei dutelako? (nik azpimarratua).
|
|
|
Hizkuntza ez baita hor nonbait eraikia dagoen gizarte bizitzaren lanabes soila, behin eta birritan esana dugun moduan, gizarte bizitza horren eraikuntzan esku zuzena duen egilea baizik. Jakina,
|
euskararen
eta euskaldunen gizarte eraikuntza zertan den dakienak, erraz asko ulertuko du zergatik dagoen euskaldungoa sormenik gabe. da, horrelakoetan, jadanik eraikia dagoen mundu sin bolikoan eta kulturalean eraikimen eta sormenik gabeko hizkuntzak ezin duela bizitzaren mezua dagoen dagoenean baizik errepikatu.
|
|
|
Segi dezagun bide beretik Jakin taldeko beste kide batekin,
|
euskararen
eta pentsamenduaren arteko lokarriak lotuak edo askatuak dauden jakite aldera. Lokarri horiek lotuak bide zeuden lehen.
|
|
|
Erdarara jo behar derrigor. Osotasuna, hortaz,
|
euskaraz
eta erdaraz egiten da, pertsona larri baten kasuan?. 653
|
|
|
Gizaburua eta zaldigorputza zuten izaki horiek ez dira sekula izan.
|
Euskaraz
eta erdaraz ari den Euskal Herria zentaurokeria hutsa da. Pertsona batek espainolez ala euskaraz pentsatuko du.
|
|
|
Harreman minduak:
|
euskara
eta euskal ideologia
|
|
|
ortarako erri euskeratik urbil dabillen literatura sortu. Baña, artaz gañera, eta denpora berean, 2) euskaldun ikasientzat,
|
euskeraz
eta ikasien gisa idatzi: kultur maillako idaztiak".
|
|
|
Zergatik hori?
|
Euskeraz
eta españeraz, euskeraz eta erderaz ere askotan, lumeroari gagozkiola, gure giza-esperientzia liferenteki agertzen dugulako. Eta ez guk bakarrik:
|
|
|
Zergatik hori? Euskeraz eta españeraz,
|
euskeraz
eta erderaz ere askotan, lumeroari gagozkiola, gure giza-esperientzia liferenteki agertzen dugulako. Eta ez guk bakarrik:
|
|
|
Denbora luzea behar izaten da herri bati hizkuntza aldarazteko. Irunberri’n eta Gares’en milla urtez entzun dira
|
euskera
eta españera; eta Brussel’en berdin frantsesera eta neerlandera. Hizkuntzaren trukeak mintzaira bikoiztasun aldi luze baten buruan obratzen dira, ez behingoz edo kolpez.
|
|
|
–Horrez gain –jarraitu zuen Ibarrak–, gazte argia haizela esan niean, asko irakurtzen duala, musika gorgarri hori entzutea atsegin duala,
|
euskaraz
eta gaztelaniaz gain alemanez ere badakiala, eta abar.
|
|
2005
|
|
|
Badugula denok nork bere iraungi data, gizaki izan edo herri. Eta
|
euskarak
eta Euskal Herriak ere badute berena.
|
|
2006
|
|
|
ulergaizkiro, Unamuno-k Euskal Herriaren gaia –historia ere– hasierako filosofiarekin jarraitu du gogoetatzen, beste eremuetan filosofia hori baztertu eta gero ere. Badauka bere handitasun bat,
|
euskararen
eta Euskal Herri historikoaren fingaitz saihestezina kontsideratzen dena sublimatzeko modu honek. Campion-ek, melankolikoago, euskara, Jainkoagandik hurbilago hiltzeko, hirietatik mendietara erretiratzen ari zela esaten zuen.
|
|
|
1888an
|
euskararen
eta" euskal arimaren" berdintasuna inoiz baino sendoago baieztatzen da eta euskaraz" Agur, arbola bedeinkatube!" artikuluan: " Gorputzarako irudije legez, bardiñ de izpirituarako berbakuntza.
|
|
|
Caro Baroja, bere gorabeherekin (eta baditu gorabeherak abertzaletasunaren interpretazioan ere, beti ez argitsuak:
|
euskararen
eta ikastolen bere interpretazioan, adibidez), salbuespen total bat da herriaren izpiritu edo arimaren kontuan. Inoiz ez du ukatu, ordea, (euskal) herri bat badagoena, bere kultura eta historia eta nortasun bereziarekin.
|
|
2007
|
|
|
37 WERLEN, I., Sprachliche Relativität, Tübingen Basel 2002, 134 Humboldt-ek halaxe jokatu du
|
euskara
eta euskaldunekin. –Sprache ist immer in Zusammenhang mit Land, Nation, Geschichte, Sitten zu untersuchen(?).
|
|
|
41 PUJANA, J. J.k
|
euskaraz
eta espainolez itzulia, ik. Theophrastosen kharakterea. Los caracteres de Theophrastos, Vitoria Gasteiz 1995.
|
|
2008
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri; esan nahi baita, hamar urte zituenerako,
|
euskarak
eta euskarak bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoene... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...atuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz,
|
euskararenak
eta euskararenak bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere, mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere?, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Gutun trukaketa hartan, berak. Reginak? idatzi zion lehena, Villalbakoen jauregian hilabetea eginda gero, ahal izan zuen moduan, erdia
|
euskaraz
eta beste erdia gaztelaniaz; neskak, baina, gauzak garbi zituen ordurako, lehenego karta hartan horrela esan baitzion ahizpari: –Tu escri birme en casteyano, aber si yo aprender?.
|
|
|
–Las lenguas peninsulares; cuando el castellano se hace español?. Deus baino lehen aitortu behar da arraroa dela penintsulako hizkuntzak mintzagai dituen saiakera batean
|
euskara
eta galegoa behin ere ez aipatzea. Erran nahi baita, ezjakinon buruak argitu nahi dituen 30 orriko saiakera batean.
|
|
|
Berrikuntzaren bat ere ekarri du Del Burgok navarrismora. Hasteko,
|
euskararekiko
eta euskal kulturarekiko begirunea zeharo baztertu du Del Burgok. Izan ere, interesgarria da oso bere aurrekariekin alderatzea.
|
|
|
Bai, jakina, baina hori ez zen islatzen administrazioaren hizkuntzan, estatuaren hizkuntzan alegia. Nola uztartu, orduan,
|
euskara
eta euskal estatalitatearen historia. Euskara, izan ere, gorputz arrotz bihurtzen da euskal estatuaren balizko historian, ulergaitza eta azalgaitza.
|
|
|
Espainia eta Frantziatik nolabait desberdintzea bilatzen du euskal nazionalismoak, eta hori euskararen bidez edo bestelako bidez egin dezake.
|
Euskara
eta euskal nazionalismoa ez daude elkarren menpe; elementu autonomoak dira. (...) Euskararen aldeko jarduera maila autonomo batera pasatu, eta euskal nazionalismoak euskararekiko mendekotasun teorikoa (praktikoa gutxiago izan baitu) gutxitu behar duela uste eta defendatu gura dut?.
|
|
|
Euskal nazioaren benetako balioren batek? Esate baterako,
|
euskarak
eta euskarari darion euskal nazioaren kulturak eta kontzientziak. Ala festa giroko nazio errituren batek?
|
|
|
Aitor dezagun, nolanahi ere, auzi honi dagozkion kezkak urriak ez ezik axal axalekoak direla herri honetan, eta pentsamendu abertzalearen kamustasunak giro intelektual hori duela bazkaleku. Ez omen ditugu ohikoak
|
euskararen
eta kulturaren arteko hartu emanak zertan diren pentsatzeko gogoetak. Badirudi, labur eta zakar esanda, euskal kultura zer den ez dakien herri batean bizi garela.
|
|
|
–
|
Euskara
eta euskal herritar sentimenduaren arteko lotura hori euskaldunek eta zaharrek dute argien. (?) Euskara euskal nortasunaren eta euskal herritar sentimenduen ezinbesteko osagaitzat hartzeko joera motelagoa da belaunaldi gazteen artean.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ordea, gauzak ez dira horren xaloak eta sinpleak.
|
Euskararen
eta herri euskaldunaren izana dago jokoan afera honetan, eta hori esatean, herri euskaldunaren biziraupena dugu kezka iturri.
|
|
|
2006ko udaberrian irakurraldia izan nuen Cambridgen, Elizabeth Macklinek lagunduta. Olerkiak irakurri genituen
|
euskaraz
eta ingelesez.
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri; esan nahi baita, hamar urte zituenerako,
|
euskarak
eta euskarak bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lot... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...r zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz,
|
euskararenak
eta euskararenak bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere –mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere–, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Lekutan santa Teresa! Gutun trukaketa hartan, berak –Reginak– idatzi zion lehena, Villalbakoen jauregian hilabetea eginda gero, ahal izan zuen moduan, erdia
|
euskaraz
eta beste erdia gaztelaniaz; neskak, baina, gauzak garbi zituen ordurako, lehenego karta hartan horrela esan baitzion ahizpari: " Tu escri birme en casteyano, aber si yo aprender".
|
|
2009
|
|
|
artikulua dauka, eta horretan. Mertxeri? idatzitako Gandiagaren zutabe batzuk kausitzen dira,
|
euskaraz
eta gaztelaniaz, aipatu ditugun ideiekin Arantzazuko prehistorismoaz. Gandiagaren testamentua bezala izan daitezke gogoeta hauek.
|
|
|
Bera den eta, orain, izan gura duen (garai batean desizandu nahi izan zuena) lehen gizon primitiboaren onarpena. Bere
|
euskaragatik
eta baserritargatik, txikitatik jada rustiko eta oihes bezala erdeinatua izan den euskalduna, erraz identifikatzen da mendiarekin, dolmenekin, iraganarekin, izan diren eta gehiago ez diren munduekin. Gandiagak maite du mundu hori.
|