|
2008
|
|
|
Serafin Baroja aitaren eta Pio Baroja semearen artean zein da aldea euskal giroari dagokionez; izaera soilik? Izan ere, Serafin Baroja Manterolaren eta Bilintxen laguna izan zen eta pozik zegoen
|
Euskal
Erria aldizkarian euskarazko erdi bertso erdi poesia haiek argitaratuz, edo argitaratugabe2 geratu ziren. Amairu damacho, bezalako zarzuelak idatziz, edo garai hartan hain ospetsu bihurturiko apokrifoen generoan eleberriak idatziz, honako izenburu honekin esate baterako:
|
|
|
Mespretxatu ere egiten zuen umorea eta aldarte ona baizik nagusi ez zuen kultur giro hura, maila artistiko apal batean konforme bizi zen fuerismoaren aurreko eta garaiko euskal mundu hura.
|
Euskal
Erria aldizkariak joera ezberdinetako jendea bere ingurura biltzen asmatu zuen, hala tradizionalistak nola errepublikazaleak, hau da, karlistak eta liberalak, geroztik inoiz gertatuko ez zen harreman maila sustatuz gainera. Azken batean, euskararen antzinatasun, birjintasun eta noblezia, Euskal Herriaren metonimia gisa (edo irudi adierazgarritzat), ikuspegi ideologiko erkidea zen bigarren karlistada irabazi eta galdu zutenen artean.
|
|
|
1889an azken nobela historiko foruzalea idatzi zen (Arturo Campionen DonGarcía Almorabid) 245, 1889an Antonio Truebaren heriotza, 1890ean Vicente Aranaren heriotza (eta berarekin batera Revista Vizcaya rena), 1894an Sagarminaga lider foruzalearen heriotza. Aurreko belaunaldiko kide batzuk oraindik bizirik segitu zuten, hala nola, Arrese Beitiak zein Arakistainek (biak 1906 arte) eta haien belaunaldian hasitako enpresa batzuk (aipagarriena
|
Euskal
Erria aldizkaria, 1918 arte). Baina jada ez ziren kultur arloan iniziatiba markatzen zutenak.
|
|
|
Euskaraz, Azkue agertu arte, apenas zegoen inolako euskal irakurleria artikula zezakeen eremurik. Donostiako
|
Euskal
Erria aldizkarian, adibidez, nekez esan liteke ideia intelektualak euskaraz transmititzen zirenik. Euskarari literaturarako uzten zitzaion batez ere tokia, gehien bat olerkiei, gutxiago prosari.
|
|
|
Azkueren asmoen berririk izan gabe, eta izatez Artiñanoren proiektu bera ezagutu gabe, Cosme Txurruka gipuzkoarrak, beste proiektu bat aurkeztu zuen urte berean.
|
Euskal
Erria aldizkarian argitaratu zen proiektu hori eta Gipuzkoako Diputazioari zuzentzen zitzaion66 Txurrukaren Akademiak xede nagusitzat aurrenik euskal hiztegi osoa biltzea, eta ondoren ortografia finkatzea zuen (justu Azkuek egiten zuen proposamenaren alderantzizko ordenan). Azkue Txurrukarekin harremanetan jarri zen, eta bere egitasmoa helarazi zion, are Euskalzaletik sustengua emanez67 Txurrukaren asmoa baina Azkuerenetik aldentzen zen, ezen batik bat hizkuntzaren inbentario bat egin nahi zuen, «salvar, siquiera sea para la historia, los restos de la lengua Euskara», hizkuntza arautu eta suspertzeko itxaropen handirik gabe68.
|
|
|
Bazterketa horri esker Euskal Herrian euskararen inguruan zebiltzan belaunaldi, ideologia eta herrialde desberdinetako pertsonak hurbildu ziren Hendaiara. Hutsune aipagarririk egon bazen bereziki Donostiako Euskalitzjostaldien Batzarrearen eta
|
Euskal
Erria aldizkariaren inguruan mugitzen ziren gipuzkoar idazleena izan zen, gonbidatuta egon arren, ez zirenak agertu, nahiz atxikimendu gutun batzuk igorri. Seguruenik hamarkada bat edo bi lehenagoko ereduetan finkatuta egonik (kultura, euskaroaren?
|
|
|
Zazpiak bat leloa artean asmatu gabe zegoen, eta euskaltzaleek ahal bezala izendatzen zuten mugaren beste aldeko errealitatea. Arrese Beitia baino zehatzago ibili zen urte berean sortutako Donostiako
|
Euskal
Erria aldizkari euskaltzalea (Iruñeko Revista Euskararen ildo berekoa), bertan zazpi probintzien izenak banan aipatzen baitziren88 Hala ere, elkar ezagutzak erabatekoa izan gabe segitzen zuen. Adibidez, 1885eko Aizkibelen hiztegian, zazpi probintziei erreferentziak egin arren, liburuak apaingarri gisa zekarren ilustrazioan, Arabako, Bizkaiko, Gizpuzkoako eta Nafarroako armarriak aurki bazitezkeen ere, irudigileak ez zuen Iparraldeko herrialdeen armarria marrazten jakin; eta Lapurdik eta Zuberoak armarririk ez zeukatela esplizituki adierazi ondoren haientzat armarri berri bat asmatzen zen.
|
|
|
Itxura guztien arabera Azkuek, garaikoek bezala, ez zeukan lurralde kanona bat ere argi finkatuta, hiru zein lau probintzien erreferentziak tartekatuz. Halaber, garai hartan aski ezaguna zen
|
Euskal
Erria aldizkarian ere maiz egiten zitzaion erreferentzia mugaren beste aldeko euskal herrialdeei. Eta Azkuek seminarista garaitik Arturo Campionen gramatika ezagutzen zuelarik, han ere mugaz bestaldeko lurraldeen berri izan zuen.
|
|
2009
|
|
|
especial para las cuatro provincias hermanas (1879) zuzendu zuen Truebak). Donostian Jose Manterolak beranduxeago sortzen du
|
Euskal
Erria aldizkaria, 1880an, artean Cancionero Vasco ko folklore bilketa amaitzen ari baita. Ipar Euskal Herrian almanakak eta Eskualduna, M. Elizanburu, Gratien Adema, Jean eta Louis Etxeberri, Jean Hiriart Urruti.
|
|
2012
|
|
|
te ren zati baten itzulpena (hitzaurrea eta lehenbiziko hiru kapituluak; 1904 eta 1905ean argitaratua, bigarren hau Dodgsonen zuzenketekin),
|
Euskal
Erria aldizkarian argitaratu ziren Stabat Mater (1889), Sub Tuum, l. Inviolata, Languentibus (1893), Super Flumina Babilonis (1887), Arrese Beitiaren. Neguko goix zoragarri bat? (1882).
|
|
2016
|
|
|
Antonio Arza Alberdik() Donostiako
|
Euskal
Erria aldizkarian parte hartu zuen, 1880an Jose de Manterolak sortua, garai hartako berpizte kulturalaren mugimenduan kokatu behar dena.
|