|
2020
|
|
|
Gero, bertako prentsa garatzen joan zen neurrian, hemen ere tokia hartu zuen bertsolaritzak. Abbadiaren Lore Jokoen berri emango da urtero 1851tik aurrera, eta Manterolaren
|
Euskal
Erria aldizkariak sekulako bultzada eman zion bertsolaritzaren presentzia mediatikoari 1878tik aurrera. Bertso kronika ere, genero bezala, aldizkari horretan finkatu zen.
|
|
2021
|
|
|
[1] Fernando Lopez Alen() ziklo honetako sinadurarik jorienetakoa izan zen bertsolaritzari buruzko prentsan. Idazle eta pintore, Donostiako Udal Liburutegiko eta
|
Euskal
Erria aldizkariko zuzendari, Donostiako Lore Jokoen antolaketarako taldeko kide, bertso jartzaile gisa hainbat sari irabazi zituen.
|
|
|
Bertso kronikari dagokionean, ordea, euskarak aurrea hartu zion gaztelerari, egun gutxiko aldeagatik izan bazen ere: Klaudio Otaegi() zegamarrak sinatu zuen
|
Euskal
Erria aldizkarian 1880ko irailaren 2an, Bertsolariak Ondarrabian izenburuarekin. Bertsolaritzaz prentsan euskaraz argitaratutako lehen testua ere bada hau.
|
|
|
Bertsolaritzaz prentsan euskaraz argitaratutako lehen testua ere bada hau. Gaztelerazko lehen kronika ere
|
Euskal
Erria aldizkarian atera zen, 1880an baita ere, baina irailaren 26an sinatuta.
|
|
|
|
Euskal
Erria aldizkarian sorreratik izan zen kolaboratzaile. Bertso jarri ugari argitaratu zituen, euskarazko itzulpen batzuk eta baita kazetaritza testuren bat edo beste ere.
|
|
|
Kronika eskutitz gisa dago idatzia,
|
Euskal
Erria aldizkariko zuzendari Jose Manterolari zuzendua. Saioaren atarikoekin ekiten dio, bertsolariak zein ziren zehaztuz, eta balkoitik balkoirako saioaren berri ematen du.
|
|
|
Ezta beste inon ere.
|
Euskal
Erria aldizkariko kronika txiki batean ageri zaigu. Pello Errotari desafioa bota eta honek barregarri utzi zuela kontatzen du testuak.
|
|
|
Lehenengoa, A. Castel delako batek 1896an bertsolari ingelesei buruz
|
Euskal
Erria aldizkarian argitaratutakoa litzateke. Hau da dakarrena:
|
|
2022
|
|
|
Hainbat pieza konposatu zituen, zarzuela orkestra baten zuzendaria ere izan zen, eta berea da Pedro Mari Otañok idatzitako Artzai mutilla (1900) operaren musika. Idaztea ere atsegin zuen,
|
Euskal
Erria aldizkariko kolaboratzaile joria izan zen eta pare bat liburu argitaratu zituen euskal gaien inguruan.
|
|
|
Bitoriano Iraolaren marrazkia. 1885
|
Euskal
Erria aldizkaria
|
|
2023
|
|
|
Klaudio Otaegik() euskaraz argitaratu zituen prentsako bere testu guztiak, hori batere ohikoa ez zenean.
|
Euskal
Erria aldizkarian argitaratutako ‘Bertsolariak Ondarrabian’ honekin, hilabete batzuegatik bada ere, euskarazko lehen bertso kronika gaztelerazko lehenengoari aurreratu zitzaion 1880an.
|
|
|
Lehen bertso kronika goiztiarragoa da, Julien Vinsonek Revue de Linguistique et de Philologie Comparée aldizkarian, ikerketa modura frantsesez argitaratua 1870ean. Baina, esan bezala, generoa
|
Euskal
Erria aldizkarian finkatu zen. Euskarazko lehenengoa, Klaudio Otaegiren Bertsolariak Ondarribian 1880ko irailaren 2an sinatuta argitaratu zen, eta gaztelerazko lehenengoa Manterolaren Una fiesta euskara irailaren 26an sinatua.
|
|
|
Honela, L’ Avenir egunkariak 1894ko Jokoen kronikan Aña Etxegarai (Marie jartzen diote izena kasu honetan) bertsolari aparta dela dio (“Mlle Marie Etchegaray s’est révelée à Hasparren comme une improvisatrice hors ligne”), 1895ekoez
|
Euskal
Erria aldizkariak eskaintzen duen testuan Hargainek erantzun egokia topatzeko dohain gaindiezina (“qui possède au plus haut point le don de la riposte heureuse”) eta arerioak poltsikoratzeko gaitasuna dituela (“Son dernier mot est toujours un écrasement pour son adversaire”) azpimarratzen da, edota 1896koan garaiezintzat jotzen du (“l’invincible Marie Argain”)...
|
|
|
Aipatu dugu Iztuetaren 1824ko lanean jada topa zitekeela Fernando Amezketarraren ateraldi bat, eta prentsan topatu den bertsolari baten pasadizo zaharrena ere berari dagokio: 1884ko
|
Euskal
Erria aldizkariaren bigarren zenbakian Neguko arratsetan su ondoan kontu kontari/ Eranzuera egokiya izenburuarekin eta sinadurarik gabe argitaratua.
|
|
|
Amezketarrari buruzko istorioak pilatuz joan ziren [5], eta bilduma lanak argitaratzen hasi ziren. Honela iragartzen du lehenengoa
|
Euskal
Erria aldizkariak:
|
|
|
[1] Euskaltzale porrokatua izan zen Otaegi.
|
Euskal
Erria aldizkariko bere kolaborazio guztiak euskaraz idatzi zituen, aldizkariko kolaboratzaile euskaldun gehienek nagusiki gazteleraz argitaratu ohi zutenean. Ez zen kasualitatez izan, beraz, euskarazko lehen bertso kronikaren egilea.
|
|
|
[3] Arrese Beitiak
|
Euskal
Erria aldizkariaren 1893ko bigarren zenbakian argitaraturiko Chomiñ eta Premiñ trabenan bertsotan bertso sortan aipatzen du. Otañok urte bereko lehen zenbakian Perrando Amezketarra izeneko bertso sorta eskainiko dio, eta 1900ean La Basconia astekariaren 247 zenbakian bere ateraldi bat kontatu zuen.
|
|
|
Argentinako bigarren egonalditik itzuli berritan ageri zaigu lehen aldiz prentsan,
|
Euskal
Erria aldizkarian argitaratutako Amets bat izeneko bertso sortarekin. Bertan aldizkariari propaganda egiteaz gain leku bat eskatuko du haren orrialdeetan:
|
|
|
[2] 1906ko uztaileko
|
Euskal
Erria aldizkarian Indalezio Bizkarrondo (Bilinch) izenburupean 52, 117, 180, 226, eta 345
|
|
|
Bertsolaritzaren presentzia mediatikoaren historiaren abiapuntua (zaharragoak diren ale solte batzuk historiaurrekotzat hartuz) 1845ean jar daiteke, besteak beste, urte horretan argitaratu zituelako Xahok bere kantutegiko bertso sorta iruzkinduak. Era berean, bertsolaritzaren presentzia mediatikoak ziklo honetan bizi izandako gailurrean,
|
Euskal
Erria aldizkariak eskainitako arreta berezia funtsezkoa izan zen, eta aldizkari horrek argitaratutako kronikak izan ziren kazetaritza ikuspegitik gailur honen ekarpen esanguratsuena. Aldizkari horren zuzendaritzan eta kronika horien sinadura nagusi gisa, beste bertso biltzaile garrantzitsu bat topatzen dugu, Jose Manterola.
|