|
2000
|
|
|
Eta guztiz sineskaitza zitzaidan norabide horretan gora egin zuen. Oso ikastaro gogorretan parte hartu zuen,
|
Euskal
Herrian eta atzerrian, besteak beste Alemanian eta Israelen, bizkartzain" luxuzko ertzain", beraren hitzetan izatearren.
|
|
2001
|
|
|
Bistan da obra hori beste askoren aldamenean agertua dela, baina beste asko horien aztarrenak zeharo galdu dira. Horrenbestez esan nahi dut,
|
Euskal
Herria eta euskal literatura urriak izateaz gainera, urritasun horrek baduela arrazoi bat eta arrazoi hori dela, ez berez eta jatorriz urria eta exkaxa izatea, baizik gero urteak etorri eta urteak joan urritu eta pobretu izana neurri handi batean. Beste gauza bat ere aipatu behar da, guztiz beharrezkoa dena, Euskal Herriaren partiketa.
|
|
|
Lartzabal utzi eta mendira abiatu ginen," haize osasuntsuaz bizitza indartzera", bospasei urtez lehenago hasiak ziren haziagoen atzean. Inguruan lehenbizi (Jaizkibelen, harri arteko pinuetan; Sutolan, pago haritzen itzalpean), urrutiago gero,
|
Euskal
Herrian eta are Euskal Herritik kanpo.
|
|
|
Beren hizkuntzak ez du, beraz, lekurik hor. Eta Suedia ez da
|
Euskal
Herria eta horrelako oharrak ez dira han bakarrik agertzen. Arrotz guztiak ero sortu ote ditu Jainkoak, eta gu bakarrik zuhur?
|
|
|
Goresmenik behar balu, aski litzateke esatea, eta ez genuke egia soila baizik esango,
|
Euskal
Herriari eta euskarari eskaini dizkiola bere bizitza luze eta lanpetuaren fruiturik gehienak eta onenak, etengabeko ahaleginen gaina eta bikaina. Hori nahikoa ez balitz, gainera, esan daiteke bere obra dugula beharbada asmoz eta neurriz, erabat harturik eta inorena gutxietsi gabe, euskal idazle batek, noiznahikoa den, sortu duen larriena.
|
|
|
Halatan, desberdina da
|
Euskal
Herrian eta Espainiako estatuaren gainerako lurretan hedabideek euskal gatazkaren aurrean duten eragina. Estatu mailan, erreferentzia politiko sozial nagusietatik eta gizarte ingurutik beretik sorturiko ikuspegia bat dator modu positiboan hedabideenarekin, eta askoz ere handiagoa da hedabideek jendeak gatazkari buruz dakienaren eta ezagutzen duenaren gainean duen eragina.
|
|
2007
|
|
|
Autodeterminazioa aukera bat da, ez eginbehar bat. Ez dakit
|
Euskal
Herria eta Irlanda alderatzea atsegin dutenak konturatzen diren, Hirurak Bat (edo bakarrik Bizkai Gipuzkoak) independentea izanen balitz, Irlandaren hegoaldeko hogeita sei konderriak bezala, Ulster berria izanen litzatekeela Nafarroa. Manuel Irujok, behintzat, halaxe," Ulster", iritzi zion Erriberari duela hiru mende laurden.
|
|
|
Erabakitzen badugu hizkuntza dela nazio baten ezaugarria, gaur egun Iruñetik beherako Nafarroa ez da Euskal Herria. Erabakitzen badugu euskara mintzatu deneko eremua dela Euskal Herria, Tafallatik beherakoa ez da
|
Euskal
Herria eta Errioxa, Bureba, Aragoiren iparraldea, Biarno eta Gaskoniaren zati bat, aldiz, bai. Gainera, inork uste du benetan gaur egun Zarrakaztelu (non, diotenez, euskara mintzatu baitzen XIII. mendea arte) Tutera (mundua denez geroztik, erdal herria izan dena) baino euskaldunagoa dela?
|
|
|
Navarristek ikasiko dute Nafarroa, edo haren zati bat behintzat, Euskal Herria dela. Abertzaleek,
|
Euskal
Herria eta Euskadi ez direla bat, nahiz eta, jakina, bat izan daitezen borrokatu daitezkeen, bortizkeriarik gabe, baina sendotasunez. Espainian bi euskal autonomia erkidego (edo, berdin da, bi foru erkidego) daude, oraingoz eta, dirudienez, luzerako.
|
|
|
Lau hitz darabildan terminologiaz. Lan honetan
|
Euskal
Herria eta Euskadi ez dira bat. " Euskadi" Hirurak Bat da, hots, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa.
|
|
|
Liburuxka honetan erakusten saiatuko naiz nafartasunaren, euskalduntasunaren eta espainiartasunaren arteko etsaigoa gauza berria dela, Espainiako eta Euskal Herriko eraikuntza nazionalerako prozesuekin eta prozesu horiek sortu zituzten erreakzioekin lotua, gerra zibil anker batekin eta berrogei urte iraun zuen diktadura batekin areagoturik. Horretarako, sarrera historiko labur bat eginen dut, Nafarroaren,
|
Euskal
Herriaren eta Espainiaren kontzeptuen bilakaera historian zehar adieraziko duena.
|
|
|
Ezin izan: XVI. mendean Nafarroa,
|
Euskal
Herria eta Espainia ez ziren nazioak, gaur ulertzen dugun moduan, behintzat. Gerra nazionalak XIX. mendean hasi ziren.
|
|
|
" Zazpiak Bat" Europar Batasunak berriki onartu duen" In varietate concordia" goiburuaren euskal bertsioa izan liteke. Zaldubi bera, Casal Otegi, Abadia Ürrüstoi, Bernadou, Jaurgain, Campión eta" Zazpiak Bat" leloaren lehen bultzatzaile guztiak, ez baitziren nazionalista politikoak, konturatzen ziren Hego Euskal Herria Espainian baizik ez zitekeela baturik egon eta Hego
|
Euskal
Herria eta Ipar Euskal Herria Europan baizik ez zitezkeela baturik egon.
|
|
|
|
Euskal
Herriaren eta Espainiaren arteko kontraesana atzo goizekoa da. XVI. mendetik aurrera, Euskal Herria Espainiaren esentzien gordeleku  tzat jo izan zen.
|
|
|
Dudarik gabe, askok pentsatu badute ere, hemen inork ez du oraindik horrelakorik proposatu, jendaurrean behintzat, denak konturatzen direlako Nafarroaren zatiketak problema larriak sor litzakeela. Atzerako jauzia izanen litzateke, mila urtekoa gutxi gora behera, Iruñeak Aragoirekin bat egin baino lehenagoko egoerara itzultzea, noiz
|
Euskal
Herria eta Nafarroa (gutxi gorabehera) bat baitziren.
|
|
2008
|
|
|
ezarritako baldintzen pean. Lau gotorleku handik zaintzen zuten
|
Euskal
Herriaren eta Inperioaren arteko limesa: Aquarium, Castro Urdiales inguruan kokatu nuen; Babaorum, egun Miranda de Ebro; Laudanum, Castejondik hurbil; eta Petibonum, denborarekin Baiona bihurtuko zena; euskaldunek maiz masakratu zituzten, Behe Inperioaren garaian batik bat.
|
|
2009
|
|
|
|
Euskal
Herria eta txakolina,
|
|
|
Aurrerago, liburuaren erdialdera edo,
|
Euskal
Herria eta Herrialde Katalanak kontzeptuak berrirudikatzeko aukera eman diguten elementu politikoak eta historikoak bilatzen hasi gara batzuen eta besteen kanta hitzetan.
|
|
|
Hizkuntza eta pertenentzia
|
Euskal
Herrian eta horren eragina kantagintzan. Ondorioa.
|
|
|
Beste batzuek, noski, euskal kanta berriak euskarari eman zion abiada aprobetxatuz, euskara erabili zuten gai berak kantatzeko, eta gai nagusia
|
Euskal
Herriaren eta Estatuaren arteko gatazka politikoa zen, guztiz ankilosatua 80ko eta 90eko urteetan.
|
|
|
Kanta ibilgailu gisa hartuta
|
Euskal
Herrian eta Herrialde Katalanetan zehar egin dugun bidaia hau ezin zen amaitu jendeak elkarri kantatu dizkion kantei buruz hitz egin gabe.
|
|
|
Lehenik eta behin, edukitzailea bataiatu eta haren perimetroa zehaztu behar zen, ikusi dugunez, hori ez zen ondo konpondu gure kasuan?, eta, gero, eduki politikoz bete. Kontuan izan behar da
|
Euskal
Herria eta Herrialde Katalanak lehendik ere existitzen ziren lurralde erreferentzia zehatzak baziren ere, baztertuak izan zirela hamarraldi luzeetan zehar, egungo nazionalismo espainiarraren sorreraz geroztik batez ere. Orain sinesteak lan badu ere, errege erregina borboiek berek ere espazio politiko gisa onartu zituzten herrialdeok, adibidez, Karlos errege nahiak, bere kausaren aldeko laguntza eskatzera etortzen zenean gurera, Katalunia eta Aragoiko erresumetako zerbitzari leialez hitz egiten zuen.
|
|
|
HAIEK ZERGATIK DEITZEN DIOTE
|
EUSKAL
HERRIA ETA GUK ITHAKA?
|
|
|
Dena dela, Marc Biosca i Llahà jaunak galdera bat botatzen digu izenburuan bertan: " Haiek zergatik deitzen diote
|
Euskal
Herria eta guk Ithaka?". Galdera baino gehiago desafioa da hori.
|
|
2010
|
|
|
Behiala hain euskaltzale sutsua izan zen eta oraindik euskalduna den pertsona baten seme alabak gaur egun zergatik diren erdaldun hutsak euskarazko irakaskuntza nabarmen nagusitzen ari den garai honetan jakiteak gauza dezente argitzen dizkit niri; edozein azalpen sozio-politikok baino gehiago. Terrorismoak kalte handia egin dio
|
Euskal
Herriaren eta euskararen imajinari, eta okerragoa dena, jendearen euskal imajinarioari. Hala ere, lehengusuak ez du inoiz guztiz utzi bere euskaltzaletasuna, eta doktorego tesia ingelesez egin bazuen ere, gaia euskarari buruzkoa izan zen.
|
|
|
Abestiak egiten ari nintzela Yoyes hil zuten, 1986an, eta asko hunkitu ninduen, hainbeste jende bezala
|
Euskal
Herrian eta kanpoan. Gauza jakina denez, organizaziotik atera zenean ETAk debekatu egin zion Yoyesi Euskal Herrira itzultzea, eta bere askatasun pertsonalaren izenean desobeditu zuenean, erakunde armatuak ez zuen gupidarik azaldu, eta hil egin zuen.
|
|
|
Euskaraz idatzita, nire irakurleekin harreman estuagoak izan nitzakeela uste nuen. Txikia da
|
Euskal
Herria eta zoritxarrez ez gara asko txikitatik hizkuntza hau ikasi dugunok. Beraz, sarritan, erraza zaigu geure artean hitz egitea edo ulertzea.
|
|
|
Mende erdi baino gehiago du EBk; gaur Batasuna osatzen duten hogeita zazpi Estatuetatik zazpi ez ziren Estatu duela hogei urte, eta beste batek, Alemaniak, Europar Batasuneko kide zela, beste Alemaniarekin batasuna egin zuen autodeterminazio eskubidea baliatuz. Ez dakit nolakoa izango den Europar Batasuna mende erdi barru, baina badakit orduan, orain dela berrogeita hamar urte bezalaxe,
|
Euskal
Herria eta euskal nazioa existituko direla eta Europaren zati izango direla
|
|
|
Zeren beldur da Espainia? Epai horren argitan
|
Euskal
Herriak eta Kataluniako herriak duten erabakitzeko eskubidearen beldur da. Eta horrekin batera, Hagako epaiak Espainiaren bestelako amets gaiztoak berpiztu ditu:
|
|
|
Euskara da
|
Euskal
Herriaren eta Euskadiren hizkuntza, berezkoa eta berezia. Munduko kulturan, euskal nortasunaren elementu bereizgarri eta bikainena da.
|
|
2011
|
|
|
Abere guztiak desagertu zirenez, kanpotik ekarri behar izan zituzten berriak. Eta hain ahuldurik geratu zen herria, ezen kanpoko jendeak, ordura arte sekula ikusi edo entzun gabeak, hasi ziren sartzen
|
Euskal
Herrian eta bertako lurrez jabetzen. Horrela, dena hasi zen aldatzen, gobernatzeko moduak, legeak, ohiturak, tokien izenak, janzkera, sineskerak, hizkuntza, hitz eta truke egiteko moduak...
|
|
|
Irungoak berandu arte iraun izateak, Euskal Herriak aduana salbuespenak edukitzeagatik gertatu zen.
|
Euskal
Herria eta Espainia arteko muga ekonomikoa Urduña, Balmaseda, Gasteiz eta Tuteran ezarrita zegoen. Bertan, Gaztelan sartuko ziren produktuak erregistratu eta tasak ordaintzen ziren.
|
|
|
XIX. mendean, Frantziako okupazioek eta karlistadek,
|
Euskal
Herrian eta bertze lurraldeetan ere, biztanleen gehiengoari sufrimendu galanta eragin zioten. Honez gain, eta errealitate honek daukan garrantzia azpimarratuz, mugetan, oinarrizko ekonomia suspertzeko lagungarri izaten zen lanbidea, kontrabandoa, areagotu egin zen.
|
|
|
|
Euskal
Herria eta mugak
|
|
2012
|
|
|
–Honezkero jakina da indarkeriak indarkeria eragiten duela, erantsi du Luisek?. Antonio Juan Creix komisarioaren torturek, esate baterako, zenbat gorroto eta mendeku gogo ereingo ote zuten komunista eta sindikalistengan Katalunian,
|
Euskal
Herrian eta Andaluzian?, eta, hein bertsuan, Melitón Manzanasen torturek bestelako arrazoiengatik kartzelaratutako zenbat gazte bihurraraziko ote zituen etakide?
|
|
|
Giro horretan azaldu zen, Bilbon, Bizkaiko Foru Aldundian, Autonomia Estatutua. Azkenik, 1936an, beste gerra bat sortu zen
|
Euskal
Herrian eta Espainian. Eta 1936an Autonomia Estatutua eta Eusko Jaurlaritza antolatu ziren, baina gerra bukaeran, 1939an, Estatutua desegin egin zen eta horrezaz gain, Bizkaiak eta Gipuzkoak zuten kontzertu ekonomikoan oinarritutako agintea ere debekatu egin zen.
|
|
|
Euskal Herria ere Europako txokoa den heinean, erresuma nagusi biren esperientzia politikoan murgildurik dago. Iparraldeko edo Frantziako
|
Euskal
Herria eta Hegoaldeko edo Iberiako Euskal Herria, bata eta bestea dinamika politiko eta erakundetze gero eta desberdinagoetan sartu ziren. W.
|
|
|
Apaiz guztiak alde izan zituzten.
|
Euskal
Herrian eta Espainian, gizonezkoentzat sufragio unibertsala zegoenez, horri esker, emaitza nabarmenagoa izan zen. Eta behingoan, bandera horiek, karlismo izatera iritsi ziren.
|
|
|
1809an, Alamedako markesa zen Teotriste Urbina Gaitan de Ayalarekin ezkondu zen. Bere ondasunak oso zabalak ziren,
|
Euskal
Herrian eta baita Espainian zehar ere. Errenta ugari lur ondasunetik hartzen zituen eta bere sarrerak lege zaharreko ekonomian oinarritzen ziren.
|
|
|
Katalanista politikoentzat aginte politikoaren ikurra zen Gernikako arbola, eta, 1906an, Gernikan egon ziren. Beraz,
|
Euskal
Herria eta Kataluniaren artean nolabaiteko lotura eta zubi politikoak ernetzen hasi ziren, diferentzia nabarmenak ere tarteko zirela. 1914an, mankomunitatea antolatu zuten.
|
|
|
Egunkari guztietan foruen bidezko arazoak, autogobernuaren auzia, pil pilean ageri ziren. Eta irailean, gerra oraindik
|
Euskal
Herrian eta Katalunian bizirik zegoen arren, Espainiako Gobernuak berehala foruen etorkizuna bermatzeko asmoz lege proposamena egin zuen parlamentuan.
|
|
|
xviii. mendearen bigarren erdiko pertsonaia dugu. Garai hori Argien Garaia izan zen
|
Euskal
Herrian eta Europan ere. Argien Garaia eraginkorra izan zen.
|
|
2020
|
|
|
Miresmena ez ezik, Letek lurralde harekiko sentitzen zuen gertutasuna jasotzen du abestiak. Ez da kasutalitatea Marc Bioscak Leteren pieza hau nabarmendu izana Haiek zergatik deitzen diote
|
Euskal
Herria eta guk Ithaka, liburuan (2009).
|
|
|
Biosca i LlahÃ, Marc (2009 [2007]) Haiek zergatik deitzen diote
|
Euskal
Herria eta guk Ithaka. Euskaldunak eta katalanak zein bere nazioari kantari.
|
|
|
Beste alde batetik, etsipena dimentsio politiko eta sozialean ere manifestatzen da. Kasu horretan Leteren kokagunea
|
Euskal
Herria eta bere historia dira, eta poeta  etsita agertzen da haurrideak egiten ari diren urratsekin
|
|
2022
|
|
|
(1) aldaketak bide baketsuen bidez egin behar direla; (2) trantsizio politikoaren aurretik introspekzio sozial zabala eta inor prozesu politikotik kanpo utziko ez duen mobilizazio politiko orokorra egin behar direla; (3) funtsezkoa dela aurkari politikoen artean (nazionalistak, unionistak, sezesionistak, etab.) ados jartzea, indar kontserbadoreenek, askotan erreakzionarioak izaten direnak? erabiltzen duten" banandu eta garaitu" gisako estrategiari iskin egiteko mugimendu politiko handi bat abiarazi baino lehen; (4) autonomien estatua Euskal Herriko eta, horrenbestez, Kataluniako errealitate politikoarekin bat ez datorrela onartzea; eta (5) aurreko lau printzipio horiek
|
Euskal
Herria eta gainerako komunitate politikoak benetako subjektu politiko bihurtzen laguntzen dutela, erantzuna ematen baitiote politikoki zalantzan jarritako lurraldeetako adierazpen kultural soil gisa baizik ikusi nahi ez dituen estatu zentralari.
|