|
2021
|
|
|
Baina, testuingurua nolakoa den, [PS [PS bost herritatik]+ ko] alkateak gisa ere interpreta liteke: ‘bost herritatik etorri diren alkateak’
|
Etorri
aditzaren ordez beste bat bagenu, bidali adibidez, azpian adlatiboa dugula ere interpreta liteke: Bost herrita (ra) ko gutunak bidali dituzte.
|
|
|
26.1.5.2c Ondoko taulan,
|
etorri
aditzaren iraganeko eta alegiazko paradigmak parez pare ezartzen dira bi forma multzoen arteko desberdintasun formalen agerian emateko.
|
|
|
Nola defini dezakegu forma horietako bakoitza?
|
Etorri
aditz kategoriako hitza dela esan dugu kapitulu honen hasieran; horixe da" hitz egiten duena dagoen tokira joan" ekintza izendatzeko erabiltzen duguna, hiztegietako sarrera dena. Baina morfologiaren ikuspegitik, bi morfema, bi osagai ditugu hor:
|
|
|
Aditz jakin batek adierazten duen gertaera, ekintza edo egoerak parte hartzaile batzuk izango ditu, aditz horrek eratzen duen perpausean nahitaez agertu dutenak.
|
Etorri
aditzak, esaterako, nahitaezkoa du nor datorren edo etorri den zehaztea, eta askotan nondik datorren eta/ edo nora datorren ere bai. Beste osagai batzuk, ostera, hautazkoak izango ditu, hala nola noiz datorren edo nola datorren adierazten dutenak.
|
|
|
Ausartu bezalako gobernatzaile batek perpaus osagarria baino ez du hautatzen.
|
Etorri
aditzak, ostera, har ditzake perpaus osagarri jokatugabeak (zertara), baina ez du hori aukera bakarra; mugimendu fisikoa adierazteko nondik eta norengana postposizio sintagma arruntez osa daiteke esaldia. Edo bi batera agertu (nora, zertara), aurreko adibidean bezala.
|
|
|
Edo bi batera agertu (nora, zertara), aurreko adibidean bezala. Baina osagarria hartzen badu, beste esanahi bat gehitzen zaio
|
etorri
aditzari: gogoaren mugimendu irudizkoarena, alegia.
|
|
|
Lehen adibidean behartuta egon predikatuak eskatzen du perpaus osagarria; hor ez da zalantzarik. Bigarrenean zalantza egin dezakegu
|
etorri
aditzak gobernatzen ote duen liburu hau erostera perpausa. Baina hor ere pentsa dezakegu hala dela, etorri aditzak gehienetan eraman ohi duen elementu baita zertara (edo nora), erabat eskatzera iristen ez bada ere.
|
|
|
Bigarrenean zalantza egin dezakegu etorri aditzak gobernatzen ote duen liburu hau erostera perpausa. Baina hor ere pentsa dezakegu hala dela,
|
etorri
aditzak gehienetan eraman ohi duen elementu baita zertara (edo nora), erabat eskatzera iristen ez bada ere. Argiagoa da bereizketa beste bi adibide hauen artean:
|
|
|
Lehen perpausean,
|
etorri
aditza dugu eta bigarrenean ikusi, eta bi perpausetako subjektuak desberdinki markatzen dira: batean zu forma dugu eta bestean zuk.
|
|
|
Sare semantiko horiek eredu jakin bati jarraiki eratzen dira arruntean. Esate baterako,
|
etorri
aditzak norbait etortzea eskatzen du, bestela ez luke zentzurik: Izeba etorri da.
|
|
|
Izatez, bi perpaus ditugu hor, aditz intrantsitibokoa lehena (etorri) eta trantsitibokoa bigarrena (galdu), eta aditz mota bakoitzarekin aditz laguntzaile bat edo bestea darabilgu: izan laguntzailea
|
etorri
aditz intrantsitiboarekin eta* edun laguntzailea galdu aditz trantsitiboarekin. Ohartzen garenez,* edun laguntzaileari aurretik izartxoa jartzen zaio ez delako berez dagoen dagoenean, forma horrekin, ager daitekeen aditza, izan ager daitekeen bezala (etxean izan da/* arazoa edun du):
|
|
|
Mikel berandu etorri zen diogunean, Mikeli buruz berandu etorri zela predikatzen dugu. Predikazio honen gunean
|
etorri
aditza dugu. Holakorik gabe nekez gauzatuko da perpaus bat.
|
|
|
38.4e Kausazko tzeagatik eta kontzesiozko tuagatik formen oinarrian dauden adizkiak aspektuak bereizten ditu:
|
etortze
aditz izena, esate baterako, [burutua] da, eta etorri partizipioa, berriz[+ burutua]; gatik atzizkia hartzen dutenean, ordea, neutralizatu egiten da bereizketa hori. Adiera semantiko baterako espezializatu da horietako bakoitza:
|