|
2000
|
|
|
Foruen galeraren ondotik, hogeigarren mende hasierako egoerak
|
eskatzen
zuenaren arabera, garaiko iritziei buruzko galdera egin zuen Gipuzkoako Diputazioak Eibarko sozialisten Casa del Pueblora, eta honek beraien artean intelektual mailan burutza zeraman Toribio Etxebarriari eskatu zion gai horretaz zerbait presta zezala. Bi hitzaldi eman zituen 1918 urtean, La liga de naciones y el problema vasco izenburupean eta Eibarren bertan V. Fernández tipografian inprimatuak izan ziren.
|
|
|
Foruen galeraren ondotik, hogeigarren mende hasierako egoerak eskatzen zuenaren arabera, garaiko iritziei buruzko galdera egin zuen Gipuzkoako Diputazioak Eibarko sozialisten Casa del Pueblora, eta honek beraien artean intelektual mailan burutza zeraman Toribio Etxebarriari
|
eskatu
zion gai horretaz zerbait presta zezala. Bi hitzaldi eman zituen 1918 urtean, La liga de naciones y el problema vasco izenburupean eta Eibarren bertan V. Fernández tipografian inprimatuak izan ziren.
|
|
|
Estrasburgon Europako Kontseiluak eskualdeetako edo gutxituriko hizkuntzei buruzko Eurogutuna 1992ko otsailaren 19 aurkeztu eta laster European Ombudsman Institute erakundeak batzarra antolatu zuen, bere eskualdean hizkuntza bat baino gehiago mintzatzen ziren herrietako arartekoak deituaz. Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea
|
eskatzen
zitzaigun. Egia esan, guztiok onartu genuen.
|
|
|
Espainiak ere, 1978ko Konstituzioaren 3 artikulua aldatu behar luke, Estatupean dauden hizkuntza guztiak Konstituzio beretik onartzeko, Suitzan XIX. mende hasieratik duten bezala. Horri buruz, ikus bere garaian Euskaltzaindiak
|
eskatu
zuena (Euskera, XXIV, 1979, 131 orr.). Ez baita egokia autonomien baitara uztea zenbait eskualdetako hizkuntzak ofizial izan ala ez.
|
|
|
Ez baita egokia autonomien baitara uztea zenbait eskualdetako hizkuntzak ofizial izan ala ez. Haserreak sortzeko hori baita biderik egokiena, eta ibiliak erakutsi digu bertako hizkuntza jatorra errespetaraztea
|
eskatzen
dugunok zenbat haserre leporatu behar izan dugun.
|
|
|
Horrez gainera, 276 orr. berriz: . Badakite bada horrelako aginteak
|
eskatzea
, ta erakartea, dala goitikan behera gure fueroa haustea: eta ez dirala egin beharrak, baizik huts hutsik obeditu beharrak.
|
|
|
Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu. Eta benetako abertzaleek hobe dute lehenik beraiek zuzen bete besteei
|
eskatzen
dietena. Izan ere, abertzalearen lehen eginkizuna izan behar luke euskara ikastea.
|
|
|
Kontu horietan, bakoitzari bere izaera jatorrez datorkiona baita berezkoena eta naturalena. Eta Euskaltzaindiaren jarrerarik egokiena hain premiagarri den hizkuntzaren sustapenean datza, bere arautegiak
|
eskatzen
duen bezala. Beste hizkuntzak ukatu gabe errespetatuz, eta aldi berean gurea errespetaraziz.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian orain, ONU eta Unescok giza eskubideez
|
eskatzen
dutenarekin bakarrik balia gintezke. Baina ez da gutxi, zeren otoi eta oroi horiek mundu zabalerako gomendagarri ematean Frantzia bera ere sinatzaileen artean partaide izan zela eta hortik sortzen zaiola erantzun beharra.
|
|
|
Euskararen Legeak markatutako helburu hori ahalik eta hobekien bete ahal izateko, Gobernuak Irratien FM frekuentzia berrien banaketarako deia egin baino lehen, Kontseiluaren gehiengoak
|
eskatutako
ohiz kanpoko bilera batean, Kontseilukoek Nafarroako Lehendakari jaunari eskatu zioten Iruñerrirako deialdi bikoitza egin zezala, gaztelaniazko eta euskarazko irratiena alegia.
|
|
|
Euskararen Legeak markatutako helburu hori ahalik eta hobekien bete ahal izateko, Gobernuak Irratien FM frekuentzia berrien banaketarako deia egin baino lehen, Kontseiluaren gehiengoak eskatutako ohiz kanpoko bilera batean, Kontseilukoek Nafarroako Lehendakari jaunari
|
eskatu
zioten Iruñerrirako deialdi bikoitza egin zezala, gaztelaniazko eta euskarazko irratiena alegia.
|
|
|
Esleipenean, ordea, Gobernuak Kontseilu honi agindutakoa ez betetzeaz gainera, alderantzizkoa egin zuen, eta hori izan zen, hain zuzen ere, 1998ko azaroaren 20ko prentsaurrekoan salatu zuena. Eta horrekin batera, jakitera eman zuen Kontseiluaren gehiengoak 1998ko urrian beste bilera bat egitea
|
eskatu
zuela eta Gobernuaren erantzuna ezezkoa izan zela.
|
|
|
Berrikiago, Amnesty International erakundeak 1984an, Joaquín Ruiz Giménez en aurkezpenez, Espainiako lau hizkuntzetan argitaratu zuen, eta euskal testua nik neuk moldatu nuen, ha la
|
eskatu
zitzaidanez, Orixe eta beste euskarazko itzulpenen laguntzaz.
|
|
|
ONUk, Unescok eta bereziki Erret Dekretu horrek eskaintzen dizkiguten ahalmenez ondo baliaturik, zuhurki jokatu beharra dugu gure Hegoaldeko herriaren aurrean eta, premiazko deritzagunean, politikariei betearaztea
|
eskatu
(Horretarako ikus: Euskera, XXIV, 1978, 131 orrialdeak).
|
|
|
Izan ere, gehiegi
|
eskatzea
ote da milaka urtetan iraun duen hizkuntzaren alde?
|
|
|
Liburu honen edukiari buruz, Euskal Herriko Unibertsitatetik, Henrike Knörr adiskidearen eskariz, J. L. Alvarez Enparantza Txillardegiri bere erretiroa dela-eta eskaini nahi dioten elkarlaneko bildumarako deia jaso nuenean idatzi nuen. Euskal Herritik giza eskubideen alderako emaitzak?. Eta Adrian Celaya Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko (Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País) Bizkaiko batzorde arduradunak 1999ko azaroaren 20ko jardunaldietarako hitzaldi bat
|
eskatu
zidanean. Aportación vasca a los derechos humanos, prestatu nuen.
|
|
|
Ez: barkamena
|
eskatzeko
eta musu bat bidaltzeko. Eiderren azken musua berarentzat zen.
|
|
|
Bere ikaran oiloak esnatu zituen, eta ondoren kortako hiru behiak, zeinak lo sakonean baitzeuden, minutu gutxiren buruan gertatuko zen hondamendiaren berri jakin gabe. Oilarrak keinuz aitortu zien gertatuko zena, munduaren akaberaren aurrean zeudela eta jateko, jateko gogoz, behintzat tripa beteta hil zitezen, eta agur esan zien hegoekin, heriotza gauza luzea da lagunok esan nahi izan zien, eta gauaren ondorengo amildegian ahalik eta duintasun handienarekin eror zitezen
|
eskatu
zien oilar izutuak. Hilda gaude, hilda gaude!
|
|
|
Bere garagardoari begiratu zion, aldare baten aurrean mesedez zerbaiterako indarra
|
eskatzen
duenak bezala. " Iazko atentatuaz ari naiz.
|
|
|
Ez dakit zer gertatu zen, ezta jakin nahi ere, baina gehienon mozkorraldia une horretan eten zen. Batzuk haserre, besteak lotsatuta, eta gutxi batzuk (Duncan eta ni, zehazki esateko) gertatutakoagatik elkarri barkamena
|
eskatzen
, denak bueltatu ginen aterpetxera. Lo egitea lortu badut nekeagatik izan da, baina amorrazioz beteta, hori bai.
|
|
|
" Another one, please",
|
eskatu
zion hain denbora luzez begira izan zuen tabernariari. Bikote batek irriak praktikatzen zituen, eta mutilaren ahoak alkohol tantaz bustitzen zituen neskaren ezpainak, eta bi droga gogor iruditu zitzaizkion horiek Txemari:
|
|
|
Izar koitadua. Eta ahaztuta nuen arren, ez nizuke birritan
|
eskatuko
nire diruz erositako pisura bizitzera etortzeko.
|
|
|
Eta alde batetik barkamena
|
eskatuko
nizuke, behar zenuena baino gehiago eman nizulako. Eta sentitzen dudala ere esango dizut.
|
|
|
Tabernariak beste garagardo bat zeraman eskuan. Antza, Txemak berak
|
eskatu
zion, nahiz eta horretaz konturatu ez. Tabernariak aitortu zuen ez ziola Txemari piperrik ere ulertu; soilik noizean behinka altuegi esandako" Aidar" edo" Ider" edo antzeko zerbait, eta noski, azken uneetan behin eta berriro errepikatu zuen" Connemara" hitza.
|
|
|
Konputadorearen memoriak apur bat pentsatzeko ahalegina egin zuen. " Entrar contraseña",
|
eskatu
zion pantailak, txikitan zuhaitzetan eraikitako txaboletara sartzeko santoiseña behar izaten zen moduan.
|
|
|
Barrara hurbildu, edatekoa
|
eskatu
eta ez zen ordu laurdena ere igaro esku bat nabaritu zuenean bere lepoan. Burua jiratu zuen zerbeza beltza barran utzirik, baina ez zuen eskuaren jabearen aurpegia ikusterik izan, begietara zuzen zetorkion argi batek zeharo itsutu baitzuen Txema.
|
|
|
" Gurekin etorri zenuke", eta beste bizkarrondoko zakar bat, ia barraz bestalde bidali zuena. Gizon handiak lau guinness pinta
|
eskatu
zituen eta konturatu orduko Txema mahai batean zegoen gizon handiarekin eta beste birekin batera. Hirurak ziren zaharrak, baina edanean edozein gazte etzanarazteko modukoak.
|
|
|
Eta horrela besterik ez dizut
|
eskatuko
, azken minutu hauetako maskara kendu eta ez dut berriro jantziko, zin degizut. Betiko ateoa izaten jarraituko dut, lasai alde horretatik.
|
|
|
Zeren Rocíok zerbait dauka ia magnetikoa, ez dakit, deabrutxo polit bat da, bere alkandora gorria bezain arriskutsua iruditzen zait neska hau. Eta bere begirada enigmatikoak
|
eskatzen
dit berarekin geratzeko, sikiera deskubritu arte begi nini bi horien dirdira lotsagabearen atzean zenbat plater gehiago apurtzeko intentzioa dagoen.
|
|
|
Adi geratu zait begira," tell me, tell me"
|
eskatuz
.
|
|
|
Barkamena
|
eskatuko
nioke jende askori orain, baina zertarako. Ni neu izatera ez al naiz etorri hona?"
|
|
|
Abuztuko egunkariak
|
eskatu
zituen, eta gero irailekoak, baina tarte horretan beste mila atentatu gertatu ziren eta horiek hartzen zuten aurrekoaren lekua, eta inon ez Ralphik edo atxiloturik.
|
|
|
Gainera, Txemak onar zezakeen (kostata, minduta edo nahi den bezala, baina onar zezakeen) Eiderrek ez maitatzea, baina amorru berri bat piztu zitzaion konturatzean lagun bezala ere ezin izan ziola bere arazoen berri eman. Dena azaltzeko adorea hartu (moduren batean edo bestean amaitu zen euren harremana, lehenago edo beranduago), egindakoa onartu eta mesedez laguntza
|
eskatu
. Eta orain, egia esan behar bada, Txemak poz txiki bat sentitzen zuen barruan, Eider ez zelako hori guztia egiteko kapaz izan, Txema baino hauskorragoa izan zelako, nolabait beldurra eman ziolako laguntza eskatzeak.
|
|
|
Dena azaltzeko adorea hartu (moduren batean edo bestean amaitu zen euren harremana, lehenago edo beranduago), egindakoa onartu eta mesedez laguntza eskatu. Eta orain, egia esan behar bada, Txemak poz txiki bat sentitzen zuen barruan, Eider ez zelako hori guztia egiteko kapaz izan, Txema baino hauskorragoa izan zelako, nolabait beldurra eman ziolako laguntza
|
eskatzeak
. Ez zion errukirik, eta hori garaipentzat zuen Txemak.
|
|
|
bat atzean geratu da, zutik, bere Cetme edo zena zelakoa eskuetan. Bestea, aurreko jesarlekuetatik hasita, dokumentazioa
|
eskatzen
hasi da bidaiari guztiei, baita zaharrenei ere. Ze kabroiak diren:
|
|
|
Nik uste nuen Ralphi bihotzekoak eman behar ziola. Baina gure aulkietara hurbildu eta paperak
|
eskatu
dizkigunean, Ralphek kristoren ahalegina egin du eta nahiko itxura lasaia eta aurpegi erlaxatua erakutsi ditu karneta luzatu dionean morrosko uniformatuari.
|
|
|
Txemaren pisura etorri naiz, berak hala
|
eskatuta
. Larregi iruditzen zitzaidan hiru eguneko tartea berarekin egon barik.
|
|
|
Gaur osteguna da.
|
Eskatu
dit asteburua behintzat berarekin pasatzeko, baduela-eta premia.
|
|
|
Jabi nire egoeraz konturatu da. Beharbada denak konturatu dira, baita Txema ere, baina Jabi etorri zait ondora, tabernako barran edatekoa
|
eskatzen
ari nintzela.
|
|
|
Eta nora noa, Txema utziz gero, kalean zehar burua makurturik ibili behar badut, inori begietara so egiteko beldurrez? Eta nori laguntza
|
eskatu
, merezi ere merezi ez dudala jakinik. Pentsatuko duzu, Bitakoratxo, umekeriatan nabilela, nagusia naizela nerabeen kontu hauetan jarraitzeko.
|
|
|
Ralphek
|
eskatu
dit, nire egoera zaila ikusita, guztia utzi eta berarekin joateko Derryra. Ezinezkoa da.
|
|
|
Honaino eman du sokak, gehiago ezin luzatuta hautsi denak. Batez ere, zilegi bazait, suizida askok egiten duten legez, barkamena
|
eskatu
nahi nioke pertsona bati: Txemari.
|
|
|
Eta hala, 498 haietatik erdia baino gehiago etorritako bidetik bueltatu ziren kartzelara. Ez zuten nora joan, ez zekiten laguntza nori
|
eskatu
. Konfiantzazko inortxo ere ez zuten.
|
|
|
Eta Txemak isiltasunik mutueneko elkarrizketa nahi zuen. Bere eskutan balego, ordaindu ere egingo zien gidariei ahoko kremailera itxi zezaten,
|
eskatutako
herrira eraman zezaten tutik ere esan gabe. Ingelesez pentsatzen laguntzen zioten dozenatxo neurona haiei jai emango zien modu horretan.
|
|
|
Artxibo berri bat ireki behar zuen toki bakoitzera iristean egiten zuen lehen gauza zen hori: turismo bulegora joan eta bertako aterpetxeen zerrenda
|
eskatu
. Ondoren, altxorraren giltza zerrendako izenen bat izateak ematen duen ziurtasunaz, banan banan ahalegintzen zen:
|
|
|
Bitakoran egun batzuk atzera joan eta zera aurkitu dut: " Barkamena
|
eskatuko
nioke jende askori orain...". Beno, jende askori ere ez da:
|
|
|
Dudarik gabe 68ko maiatzak bere eragina izan zuen belaunaldi hartako gazteengan, nahiz eta Txema, artean, gertatzen ari zenaz konturatu ere ez zen egiten. Iraultza txikiaren hamargarren urtemugan, UHFko erreportaia baten bidez jakin zuen Paris"
|
Eska
ezazu ezinezkoa" zioten muralez bete zutela. Txemak bere egin zuen lema hori, beharrizanen arabera pixkatxo bat aldatuz:
|
|
|
Motxilak ahoa irekitzen zuen Txemak arropa berri bat sartzen zion bakoitzean, gehiago
|
eskatuz
bezala, gose denaren ase ezinaz. Arrazoi hori zela medio, aireportuko kontsignako balantzaren orratzak zerotik hamarrera segundo laurdenean egin zuen salto.
|
|
|
Aterpetxea autobus geltokitik hurbil dago. Geltokian bertan
|
eskatu
dut lo egiteko tokiren bati buruzko informazioa, eta beharbada neke aurpegia ikusi didate, ez dakit, kontua da hasieran uste nuena baino gertuago dagoen" Isaac’s" aipatu didatela. Eta orain hemen nago, beheko solairuko gelatxo honetan, sofa erdia niretzat harturik, makinatik ateratako kafe merkea eskuan.
|
|
|
Euskal literatura gaur baino erkinagoa zen garaietan, eleberriak
|
eskatzen
ziren, irakurleak lortzeko. Idazleak jarri ziren eleberriak idaztera, eta orduan halako edo holako nobelak eskatzen zizkiguten:
|
|
|
Euskal literatura gaur baino erkinagoa zen garaietan, eleberriak eskatzen ziren, irakurleak lortzeko. Idazleak jarri ziren eleberriak idaztera, eta orduan halako edo holako nobelak
|
eskatzen
zizkiguten: eleberri poliziakoak behar dira, esaten zen, edo erotikoak, edo zientzi fikziozkoak...
|
|
|
Gaur egun euskal idazle batek abenturazko eleberri bat idazten badu, seguru asko ez du egingo norbaitek horren falta azaldu eta gure literatura normalizatu nahi duelako: gogoak emanda egingo du, barruak horixe
|
eskatzen
ziolako, abenturazko kontakizun bat egin nahi edo behar zuelako, eta kitto. Eta hori da, hain zuzen ere, literatura ona egiteko bide normalena.
|
|
|
ze koño zen Eiderrek artxiboaren amaieran idatzi zuen mezu erdi apokaliptiko hura? Zergatik barkamena
|
eskatu
–Eta nori?
|
|
|
Eta nori? Barkamena ez da edozelan
|
eskatzen
, eta gutxiago edozergatik. Mila eta bat buruhauste sortu zizkion esaldi hark:
|
|
|
Ezinbestean gainera, norbera izatearen bilaketan gauza batzuek mina ematen dute. Hortik barkamena
|
eskatzea
. Txemak lasai hartu zuen arnasa.
|
|
|
" Swift logela"
|
eskatu
zuen harreran. " Betetzen den azkena da beti, eta nahi eta nahi ez eman dizut logela hori, beste denak hartuta baitaude", erantzun zion aterpetxeko jabeak, giltza luzatzen zion bitartean.
|
|
|
Izan ere, gutun batean aditzerat eman nizun bezala, gauza segura da ezen jaun Esteban Etxegoienek lagun mami bat izan zuela, Parisen studiatu zuena, zeinari Joseph Elizanburu baitzeritzan eta zeinak igorri baitzizkion Paristik, Lutherok 1517an latinez skribatu zituèn 95 tesiak, eta halatan egin zela gure etxeko ardi beltza luthertar. Eta jakin ere jakinen zuen gure etxeko arbaso hark, eratxikitzen dizut nik orain, nola aita sainduak
|
eskatu
zion Lutherori, Exsurge Domine buldaren bitartez, gibela egiteko, eta nola Lutherok ez zuen amore eman, buldari su emaiten ziola, Wittenbergeko plaza publikoan, 1520ko abenduaren 10ean, zeren eta berri hura oinazturak hartua bezala zabaldu baitzen Europa osoan, ezin fitezago.
|
|
|
Ikasgelaren ondoko pasabideetarik batean itzarri nintzen, bi ikaskidek zaintzen eta begiratzen nindutela. Eta, galdetu zidatenean nola nengoen," Ongi", ihardetsi nien... eta, hala, handik gutirat, atean jorik eta zuri baimendua
|
eskaturik
, berriro sartu ginen ikasgelan.
|
|
|
Damu nintzen, bada, nehoiz ez bezala damu, eta, halatan, zure aitzinean belaunikaturik, eskuak junt, barkamendua
|
eskatu
nizun.
|
|
|
Eta, liburua apaletik hartu, eta zegokion orritik zabaltzen zenuela, irakurtzen hasi, eta hala jakin nuen nola Korintioko herrian bazen, Aulo Gelioren erranetan, Lais zeritzan emazte eder bat, famatua, amoltsua eta plazer egilea, bere ofizioaren baliatzen ongi zekiena, eta nola, egun batez Demostenes filosofo handi hura emazteki haren aldetik iragaiten zela, kilikatu zen, ernatu zen, linburtzen hasi zen, eta galdegin zion Laisi berari ea zenbana saltzen zuen fruitua, zer balio zuen merkatalgoak. Eta, batean liburuari eta bertzean neuri so egiten zenidala, hala jakin nuen, orobat, nola Laisek, usterik ezen ehiza sarean zuen, suma handi bat
|
eskatu
zion, gehiago bortz ehun ezkutu baino, eta nola Demos te nesek, aditu zuenean ema mutiriaren demanda, ihardetsi zion ezen hark ez zuela damua hain garesti erosten.
|
|
|
Ai, nola hustu nizun orduan neure barrena, eta nola biluztu neure kontzientzia, barkamendua behin eta berriro
|
eskatzen
nizula! Eta Demostenes aipatu zenidan, eta hasi nintzaizun kontatzen ezen izen bereko txakur bat izan genuela etxean, zeren eta osaba bat bainuen, txakurrak halako izenekin bataiatzen zituena.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen, zure aitzinetik, osaba ere salatu nahi izan nuela, nahiz eta ezin izan nuen, zeren eta bertze zin batek behartzen baininduen...? Baina damu naiz, jaun André, damu naiz... halako suertez, non zin baitegizut ezen Urbiainerat itzuli bezain fite barkamendua
|
eskatuko
diodala...
|
|
|
BERTZE egun batean, finean, Mathalasez hitz egin zeniezadan
|
eskatu
nizun, zeren behin baino gehiagotan aditu izan bainuen haren izena zure mihitik, eta zeren artean ez baitzintzaizkidan haren bizitzaz mintzatu, nahiz eta zuk promes egin zenidan luze eta zabal mintzatuko zintzaizkidala zeure lehengusu hartaz, zeure etxerat eraman ninduzun lehen egunean berean.
|
|
|
Baina kontua ez zen hartan akabatu. Zeren, ehizaren itzultzeaz denaz bezainbatean, tigrea ordu arte guztiz meneko azaldu izan bazitzaigun ere, atzaparretan zuèn pieza
|
eskatu
bezain fite edo begiak estali bezain fite laxatzen zigula, protesta eta kexu handirik gabe, egun hartan, aldiz, orroka aritu zitzaigun, eta morroietarik bati, noiz eta pieza bereganatu nahi izan baitzuen, sekulako atzaparkada egin zion.
|
|
|
Harri eta zur geratu zen aita, begiak zabal, zeren eta, bere bidaietarik itzultzen zen bakoitzean, beti edireiten baitzuen gure ama bere zerbitzurat, haren obligazinoetarik eta postutik den mendrenik ere higitu gabe, morroi neskameei bere manuak emaiten, txilina noiznahi eskuan —ekarri pitxer bat ur eta garbiontzia honat!, eraman etxeko jaunaren zaldia harat! —, bere senarrari deus ere falta ez zekion amoreakatik. Honek, halarik ere, ez zizkion amari argibideak
|
eskatu
, eta, etsiak hartua bezala, bi hitz haiek erraiterat mugatu zen:
|
|
|
...kapitaina eta hirurok akometatzen gintuzten, hain fortuna gaixtoarekin, non tiroz hil baitzuten kapitain italiarra; oroitzen nuelarik, halaber, osaba Joanikoten kontseilua, erran zidanean ezen ametsek ez zutela logikarik, eta logikarik ez duten kontuak ez direla logikoki gertatzen; eta oroitzen nuelarik, finean, ezen egun batzuk lehenago tigreak gure morroietarik bat atzaparkatu zuela, honek ehiza
|
eskatu
zionean; anaia eskutik atxiki eta, esku hartan izerdiaren hotza nabaritzen nuela, erran nion:
|
|
|
Baina aita jesuitak ez zuen, artean, etsi nahi, eta erran zion eta
|
eskatu
zion, arren eta arren, ezen utz ziezaiola apur bat gehiago bere egiteko hartan eta bere utziezinezko trabailu hartan, baina aitak ezetz eta ezetz, gaua eta goiz osoa izan zuela hartarakotz, eta aski zela, zeren eta lehenbailehen akabatu nahi baitzuen tigrearen historia harekin... Eta aita Bartolomek orduan erran zion:
|
|
|
Baina amak ez zuen etsi eta, haren aitzinean belaunikaturik,
|
eskatu
eta erregutu zion, arren eta arren, aitorraren egiteko...
|
|
|
Edo, despit hutsez jaurtiki ote zituen hitz haiek, gogaiturik zegoelako kontu hartaz eta berdin zitzaiolako jada guztia? Edo, Maddalenek
|
eskatu
ote zion hura, zeren eta Maddalenek arauz bizi nahi baitzuen eta zeren Eliza Katolikoa baitzen inguru hartan araua. Edo...
|
|
|
Hantxe ene orazinoen fruitua...! Zeren eta hura baitzen, zalantzarik gabe, nik Jainkoari
|
eskatu
desgrazia, Jainkoak berak obratu zuena, osaba eta Madda len zentza zitezen amoreakatik!
|
|
|
Pentsa zitekeenaren kontra, afari arina
|
eskatu
zuen gonbidatuak, eta arnoa ere neurriz edan zuen.
|
|
|
—Errespetuaz eta begiruneaz mintzatu da berori, aita, baina jauregiaren erantzukizuna ene esku utzi zuen, eta
|
eskatu
eta eskertuko nioke, baldin berorrek ere eneganako tratua errespetatuko balu. Eta barka biezat bertze hau ere erraiten badiot, zeren, oker ez banago, berorrek aitortu baitzidan ez zuela olen negozioan asmatu, eta horrek erran nahi du ezen berorren moduak eta moldeak berregokitu beharra zegoela, eta nik hori bertzerik ez dut egin.
|
|
|
Gero, igan zen osaba arestian seinalatu zuhaitzerat, ohi zuen bezala, urtxintxa baino bizkorrago eta fitezago;
|
eskatu
zuen sokaburu gakoduna, eseki zuen gakoa adarretik, laxatu genuen guk soka luze hura... eta sokak zuloan beheiti egiten zuela, bele bat jalgi zen bertatik karranka.
|
|
|
Nola hunkitu ninduten hitz haiek...! Zeren eta nik ere aspaldi
|
eskatu
bainion eta eskatzen nion Goikoari mirakulu bat, eta mirakulu hura zen ezen eman ziezadala beharrezko argia, neure egiaren erabaki ahal izaiteko, katoliko edo protestant izan behar ote nuen, apez edo zientzilari... Eta osabak ere nahi zuen, ongi aditu banion bederen, nik gogoeta egitea, neure arimaren indarztatzeko eta sendotzeko...
|
|
|
Nola hunkitu ninduten hitz haiek...! Zeren eta nik ere aspaldi eskatu bainion eta
|
eskatzen
nion Goikoari mirakulu bat, eta mirakulu hura zen ezen eman ziezadala beharrezko argia, neure egiaren erabaki ahal izaiteko, katoliko edo protestant izan behar ote nuen, apez edo zientzilari... Eta osabak ere nahi zuen, ongi aditu banion bederen, nik gogoeta egitea, neure arimaren indarztatzeko eta sendotzeko...
|
|
|
Hantxe ene urduritasunari eta neure ezinegonari leku emaiteko okasionea! ...sabak min har zezakeelakoan edo, izutu egin nintzen hatsarrean, eta ez nuen, halatan, irririk egin, harik eta osaba bera irriz hasi zitzaidan arte; lohiaren gainerat erori zen bertze egun hartan, alabaina, nola urduritasunaren eraginagatik fintasun eta sentikortasun orotarik kanpoan bainengoen, istantean hasi nintzen irri karkaraka, gogo biziz eta neure ezinegonari leku emanez, osabari baimendurik
|
eskatu gabe
. Berehala joan zitzaidan, ordea, irri egiteko gogoa!, zeren, ene irria aditu bezain sarri, tximistak harturik bezala zutitu baitzen osaba, eta, ukabila altxaturik, erran zidan:
|
|
|
Eta, egun batean, xakeari buruzko historia harrigarri hura kontatu zigun: nola gizon batek joko hura asmatu, erregeganat joan, eta nola honek erran zion ezen
|
eska
ziezaiola nahi zuena, asmakuntzaren ordain; eta eskatu zizkion asmatzaileak taulako lehen koadroagatik bi gari bihi, hurrengoagatik lau, eta hurrengoagatik zortzi, bakoitzean bi aldiz gehiago... eta erran zion ezen segi zezala gisa hartan koadroz koadro, hirurogeita laugarrenerat arte, eta hirurogeita laugarren eta azken koadroak jakinaraziko ziola berari eman beharreko ordaina; eta kontatu zigun... Eta jartzen gintuen aitonak problema haren erresoluzionean... eta, kalkuluak egin ondoren, kontatzen hasten ginen numero luze hura, eta milioien, bilioien eta trilioien artean galtzen ginen, zeren numero hark infinitutik hurbil behar baitzuen, eta infinitua ez zegoen nehola ere atzemaiterik.
|
|
|
Eta, egun batean, xakeari buruzko historia harrigarri hura kontatu zigun: nola gizon batek joko hura asmatu, erregeganat joan, eta nola honek erran zion ezen eska ziezaiola nahi zuena, asmakuntzaren ordain; eta
|
eskatu
zizkion asmatzaileak taulako lehen koadroagatik bi gari bihi, hurrengoagatik lau, eta hurrengoagatik zortzi, bakoitzean bi aldiz gehiago... eta erran zion ezen segi zezala gisa hartan koadroz koadro, hirurogeita laugarrenerat arte, eta hirurogeita laugarren eta azken koadroak jakinaraziko ziola berari eman beharreko ordaina; eta kontatu zigun nola hatsarrean erregek irri egin zion, baina baita ha... Eta jartzen gintuen aitonak problema haren erresoluzionean... eta, kalkuluak egin ondoren, kontatzen hasten ginen numero luze hura, eta milioien, bilioien eta trilioien artean galtzen ginen, zeren numero hark infinitutik hurbil behar baitzuen, eta infinitua ez zegoen nehola ere atzemaiterik.
|
|
|
Bidean, ahaideez eta Urbiaingo eta Ubarneko jende ezagunaz aritu ziren osaba Joanikot eta Pedro, baita gure Pisarat joaiteko asmoaz ere, gaingiroki izan bazen ere. Gero, tabernarat heltzean, mahai batean eseri, oilasko errea
|
eskatu
, eta Pedro Huizik bere historia kontatu zigun:
|
|
|
Eta ene zalantza haiek ene kontzientziako arantzak ziren, barrendik eztenkatzen eta zaurtzen nindutenak. Eta, horrela, gaztainarik gabeko gaztain karloa baino ezdeusago eta arantzaz josiago sentitzen nintzela,
|
eskatzen
nion Jainkoari ezen ez zezala luza ene arantzen eta ene zalantzen aldia; aitzitik, arantza bat kendu orduko sartzen zitzaidan bertze bat, eta sartzen zitzaidan ariman barrenago eta sakonago. Eta, entseiatzen nintzen arren neure imajinazino beroaren oldarraldi bakoitzari intentzionerik onenarekin buru egiterat, ene intentzione ona ez zen etsai izugarri haren aurkako gaztelurik eta dorrerik aski.
|
|
|
Baina aita jesuitak gehiago jakin nahi zuen, eta bertze egun batean, hark propio
|
eskaturik
, Pagabasoko leizerat eraman nuen.
|
|
|
Gonbidatu eginen dut, halarik ere. Zeren
|
eskatu
bainion, azken bidaiari ekin baino lehen, ezen ez zedila Maddalenekin ibil, bazterren ez nahasteko eta ez aztoratzeko, ni kanpoan nengoen bitartean, eta, baldin bere hitza bete badu, hori da inportantena. Eta gehiago erranen dizuet:
|
|
|
Eta horregatik, hain zuzen ere, ez naiz Ma dda len berriro jauregirat ekartzearen aldeko, na hiz eta gure eskubidea den, zeren jauregiko eta gure etxeko zerbitzaria den... eta zeren, bertzenaz, Joanikot harekin ezkontzeko tentamenduan sar baitaiteke, setakeriaz. Zeren jaunaren eta neskamearen arteko ezkontza izanen bailitzateke zinez contra natura eta zinez iraingarri, eta ez jaunak neskamea bere zerbitzuan jartzea eta hari faboretxo batzuen
|
eskatzea
... —eta, isilune baten ondotik, erran zuen—:
|
|
|
—Baina, deusetan hasi aitzin, fabore bat
|
eskatu
nahi nioke. Izan ere, Mattinek ez luke deus ere ulertuko eta nahi nuke hau guztia isilpean eramaitea eta bion artekoa izaitea, apezari eginikako aitor sekeretua balitz bezala.
|
|
|
Baina Joxe Aberasturik etxalde edo etxaleku haietarik batean enplegatu nahi zuen, eta halaxe jakinarazi zion Fernando Pachecori, etxaldeetako jaunei buruzko eta han egiten ziren trabailuei buruzko xehetasunak
|
eskatzen
zizkiola. Eta uste genuenean ezen, ohi bezala, luze ihardetsiko ziola, aitzitik, Fernando Pa che cok ezin laburrago erran zion:
|
|
|
Pitxer bat yaraki
|
eskatu
genuen, eta saltokiko jabeak ekarri eta edaten hasi ginen.
|
|
|
Nik Joxeri behatzen nion, eta bere onetik aterea ikusten nuen... eta Jain koari
|
eskatzen
nion ezen zaint zitzala eta begira zitzala haren humoreak eta haren moko zorrotza, zeren, hura bere onetik ateraz gero, galduak egon baikintezkeen.
|
|
|
Zeren ene bihotza ez baita lehengoa, eta ez dabilkit gaztetan bezala, noiz eta
|
eskatzen
niòn guztia emaiten baitzidan, kolpe bat bertze bati zerraiola, neurri, justu eta doi. Ez, oinazerik ere ez dut, baina galdu zuen ene bihotzak neurria, galdu zuen konpasa, eta hala dirudi orain aitzina egin nahi duen eta aitzina egiten duen oinezkoa, baina etengabe ere behaztopa egiten duena.
|
|
|
Eta nik osaba Joanikot eta Maddalen oroitzen nituen, noiz eta haiek edabe bana hartu baitzuten, bertze mundurat egiteko, amets gozo batean bezala... eta, orduan, barren barrendik
|
eskatzen
nion Jainkoari, neure zalantzen erditik, zeren Hark ez baininduen sinesbera egin, ezen eraman zezala ama ere, noizbait, bertze amets gozo batean: Jainkoak entzun egin zidan, ustez bai behintzat, zeren ohean lotan zegoela izan baitzuen hark bere egunen fina eta akabantza, handik bi urterat.
|
|
|
Eta don Luziok bertze ipuin luze bat kontatu zidan, zeinetik aski bainuke kontatzea nola Axularrek
|
eskatu
zion sakristauari, ipuinaren azken aldean, hil zezala mezerdian, ogia eta arnoa sagaratzeko mementuan, zeren Sarako erretoreak baitzekien orduko, halatan baizik ezin beregana zezakeela bere itzala, eta nola Axularrek eskatu eta solizitatu behar izan zion behin, bi aldiz eta hiru aldiz, sakristauak, finean, amore eman zezan eta hartarat ausart zedin.
|
|
|
Eta don Luziok bertze ipuin luze bat kontatu zidan, zeinetik aski bainuke kontatzea nola Axularrek eskatu zion sakristauari, ipuinaren azken aldean, hil zezala mezerdian, ogia eta arnoa sagaratzeko mementuan, zeren Sarako erretoreak baitzekien orduko, halatan baizik ezin beregana zezakeela bere itzala, eta nola Axularrek
|
eskatu
eta solizitatu behar izan zion behin, bi aldiz eta hiru aldiz, sakristauak, finean, amore eman zezan eta hartarat ausart zedin.
|
|
|
Baina, horretan hasi aitzin, utzi kontatzen zer erran zidan Piarres Oihartzabal kapitainak, noiz eta Irunen adio egin baitzidan, nik hari
|
eskatu ondoren
ezen etor zedila enekin Urbianerat, zeren ama egon baitzitekeen hura ikusteko gogoz ere.
|
|
|
Hasteko, Pagabasoko leizetik iragaiterat gindoazenean, gurdizainari
|
eskatu
nion gera zedila, zeren, etxeratu aitzin, haurtzaroko zuhaitz hura ikusi nahi bainuen, nondik jarri baitzen osaba Joanikot dilindan, jauregiko morroi neskameei erakusteko ezen ez zela deabrua zulo hartan ezkutatzen.
|
|
|
Eta hala igorri nion egun batean Maddaleni gutun hura —zeren bainekien ezen osaba Joanikotek irakurtzen irakatsi ziola—, non osaba Joanikoten heriotzarekin mehatxatzen bainuen, baldin honen dorretxetik alde egiten ez bazuen. Eta hura egin nuen eta are gehiago eginen nuen, baldin egoerak hala
|
eskatu
izan balit, zeren Jainkoa eta Erroma baitzeuden jokoan, Erroma eta Jainkoa, eta Jainkoaren borondatea baitzen Ha ren ohorearen izenean nork bere ohorea ere galtzea, baita hartarakotz betiko laguna salatu behar bazen ere, heresea zelako —eta, isilune baten ondotik hats hartzen zuela, erran zuen—: Gero, badakizu, aita hil zen, Mattin hil zen, eta zuk Iruñako jesuiten kolejiorako bidea hartu zenuen.
|
|
|
Eta aita Bartolome bere sermoietan erraiten hasi zen ezen Pagabasoko leizea zinez zela infernuko ahoa, zeren, ba ote zen froga argiagorik eta ebidentagorik, han berean zure aitari tigrearekin gertatu zitzaiona baino?; eta erran zuen, halaber, ezen infernuko aho hartarik jalgi zela Luthero, deabruen printze berria, urbiaindarren etsaia eta galgarria, izen bereko osaba Joanikoten txakurraren baitarat egiteko, zeren deabruek ahal hori baitzuten, gizonen baitan edo animalien baitan sartzekoa eta itxuraldatzekoa, nola ikus baitzitekeen ebanjelioan ere, hainbat etsenplutan. Gero, badakizu zer gertatu zen osaba Joani ko ten eta don Bartolomeren artean, noiz eta aita jesuitak txakurra
|
eskatu
baitzion osabari, bere izenean eta herritarrenean, eta noiz eta txakurrak bere menerat hartu baitzuen aita jesuita. Ha ren ondoren, sinetsirik ezen osaba Joanikot deabruak hartua zela, haren salatzerat bulkatu genuen aita Bartolomek eta biok hainbat herritar, babes osoa emaiten geniela.
|
|
|
Eta kapatazek gain batean zegoen zurezko etxe polit baterantz eraman gintuzten, non ediren baikenuen nagusia, etxeko atarian, hamaka batean etzanik. Eta kapataz haietarik batek ene berri eman zion, eta nagusi nafarrak argibideak
|
eskatu
zizkidan, euskaraz.
|
|
|
" Don Fidel, zaude lasai, zeren eta zure semea ez baitago infernuan, baina purgatorioan. Izan ere, semeak konfesionea
|
eskatu
zizun eta, baldin konfesionea eskatu bazizun, damu zelako eskatu zizun; eta, baldin damu bazen, barkatua izan zen... nahiz eta ez guztiz, baldin bekatu mortalean bazegoen, zeren bekatu mortalak beti uzten baitu ariman itzal bat, ezin ezaba daitekeena purgatorioan baizen". Eta galdetu nion orduan zenbatekoa edo noiz arterainokoa izan zitekeen purgatorioko pena, eta aita misionestak erran zidan:
|
|
|
" Don Fidel, zaude lasai, zeren eta zure semea ez baitago infernuan, baina purgatorioan. Izan ere, semeak konfesionea eskatu zizun eta, baldin konfesionea
|
eskatu
bazizun, damu zelako eskatu zizun; eta, baldin damu bazen, barkatua izan zen... nahiz eta ez guztiz, baldin bekatu mortalean bazegoen, zeren bekatu mortalak beti uzten baitu ariman itzal bat, ezin ezaba daitekeena purgatorioan baizen". Eta galdetu nion orduan zenbatekoa edo noiz arterainokoa izan zitekeen purgatorioko pena, eta aita misionestak erran zidan:
|
|
|
" Don Fidel, zaude lasai, zeren eta zure semea ez baitago infernuan, baina purgatorioan. Izan ere, semeak konfesionea eskatu zizun eta, baldin konfesionea eskatu bazizun, damu zelako
|
eskatu
zizun; eta, baldin damu bazen, barkatua izan zen... nahiz eta ez guztiz, baldin bekatu mortalean bazegoen, zeren bekatu mortalak beti uzten baitu ariman itzal bat, ezin ezaba daitekeena purgatorioan baizen". Eta galdetu nion orduan zenbatekoa edo noiz arterainokoa izan zitekeen purgatorioko pena, eta aita misionestak erran zidan:
|
|
|
Eta emazteki harenganik atsegin izaiten nuen, halaber, haren umorea ere, zeren bere buruari ere irri egiteko gai baitzen, halako moldez, non noiznahi den erraiten baitzigun ezen, alargundu ondoren, hiru gizonek
|
eskatu
ziotela eskua, baina haiek guztiak gibelat bihurtu zitzaizkiola, noiz eta jakin baitzuten ezen etxea eta etxeko errentak miserikordietako obrentzat zituela, zeren hura izan baitzen haren senarraren —zeinari jaun Ricardo Meneses baitzeritzan— azken nahia, eta berak zin egin baitzion bai bere buruari eta bai bere senar izan zenari ere ezen bete eginen zuela haren hitza. Eta gero, txantxetan eta irria ezpainetan, solasaldi haietan biltzen ginenoi beha, erraiten zigun:
|