|
2004
|
|
|
Duela hamabost urte inguru, txostenak jarraitzen du, nazioarteko egoera beste testuinguru batean dago. Elementu berriak agertzeak behar berriak ekarri dizkie mundu osoko gobernuei eta haien prestakuntza politikei, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan (PED) eta gutxien garatutako herrialdeetan (PMA). Nazioarteko behatzaileei ez zaie alde batera uzten herrialde garatuetan elikadura intoxikazio edo krisi kasu jakin batzuk zabaltzeak, eta, orobat, guztiek ezagutzen dituzten fenomeno berriak agertzeak (behien entzefalopatia espongiformea, genetikoki eraldatutako organismoak edo dioxinak, besteak beste) komunikabideen eta kontsumitzaileen sentsibilitate handiagoa eragin dutela elikadura segurtasunaren aldetik.
|
|
2005
|
|
|
Nazioarteko agenda politikoan lehentasuna Beherako eritasunen %88 uraren kalitate txarragatik, saneamendu zerbitzu prekarioengatik eta higienerik ezagatik sortzen dira. Uraren arazoak arazo ugari sortzen ditu herrialde askotan, batez
|
ere
garapen bidean daudenetan. Aspalditik, arazo horiek konpontzea izan da munduko erakunde nagusien helburua.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) azken datuen arabera, 1,8 milioi pertsona hiltzen dira urtero beherako eritasunen ondorioz. Horietatik %90 bost urtetik beherako haurrak dira, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetakoak. Heriotza horietako asko edateko urik eta saneamendu zerbitzurik ez izateagatik gertatzen dira.
|
|
2007
|
|
|
“Uraren kalitate eskasak edo baxuak ondorio garrantzitsuak ditu giza osasunean”. Hala berresten dute Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) datuek; horien arabera, 1,8 milioi pertsona hiltzen dira urtero beherako gaixotasunengatik (kolera barne), batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan. Egoera hori bereziki larria da Afrikan, landa eremuetako ur hornidurako sistemen% 30ek ez baitu funtzionatzen.
|
|
2008
|
|
|
Histatina, listuan dagoen peptido antimikrobiar bat, organismoak patogenoen aurkako lehen defentsa lerro gisa erabiltzen duena, leishmaniasia eragiten duen parasitoa hiltzeko gai da. Zientzia Ikerketen Kontseilu Gorenaren (CSIC) aurkikuntza horrek bide terapeutiko berri bat irekitzen du eritasun tropikal horren aurka, “ahaztutako” deiturikoen aurka, eta 12 milioi pertsonari eragiten die munduan, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan. Ikerketaren arduradunek, Luis Rivas buru zutela, mikrobioen aurkako peptidoetan jarri zuten arreta, patogenoen aurrean jarduteko gaitasun handia zutelako.
|
|
|
Proba horiek frogatzen dute nutrizioak bizitzako lehen hilabete eta urteetan duen garrantzia eta elikadura egokiek osasun egoera ezin hobea lortzeko duten funtsezko zeregina. Jakina da zenbait mantenugairen urritasunak, hala nola A bitamina, burdina, iodoa eta proteinak, haurren malnutrizioaren kausa nagusiak direla, eta asaldura nahiko larriak eragiten dituztela, hala nola itsutasuna, anemia, garuneko lesio itzulezinak edo garapen psikomotor desegokia, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetako haurrengan. Elikadura egokia jasotzeaz gain, hautatutako haurrak higiene baldintza egokietan bizi ziren, bai etxean, bai eguneroko dieta osatzen duten elikagaien manipulazioan.
|
|
|
Espainian 6.400 pertsona inguru hiltzen direla kalkulatzen da (3.900 gizon eta 2.500 emakume). Nahiz eta adituek behin eta berriz esaten duten osasun publikoko arazo garrantzitsua izaten jarraitzen duela, batez
|
ere
garapen bidean dauden eta, are gehiago, Japonia bezalako herrialde garatuetan, berri ona da 50eko eta 60ko hamarkadetatik aurrera urdaileko minbiziaren intzidentziaren eta hilkortasunaren zifrak gutxituz doazela. Hori, neurri batean, elikadura ohiturak hobetzearen eta Helicobacter pylori bidezko infekzioaren kontrolaren ondorio da.
|
|
|
Malnutrizioaren gaineko ondorioen zenbatespenei dagokienez, asko aldatzen dira eskualde batetik bestera. Klimarekin zerikusia duten lesioek eta gaixotasun gehienek, hiru horiek izan ezik, 150.000 heriotza baino gehiago eragiten dituzte urtero, eta hondamendi naturalek 60.000 baino gehiago, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan. Europan, 2003ko udako tenperatura handiek 70.000 heriotza baino gehiago eragin zituzten Espainian.
|
|
|
Gainera, haurren berehalako beharrak asetzen ditu, hala nola intsulina bidezko tratamendua, xiringak, monitorizazioa eta diabetes hezkuntza. " Zoritxarrez, oraindik haur asko daude munduan, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan, eskura intsulinarik ez dutenak eta hiltzen direnak", gehitu du Feltonek. " Life for a Child", gainera, Diabetearen Nazioarteko Egunaren kanpainaren laguntza jaso du.
|
|
|
Ekosistema horiek 633 gigatonelatu gordetzen zituzten 2005 urtean, hau da, 160 tona karbono hektareako, FAOren Munduko Baso Baliabideen Ebaluazioaren arabera. Deforestazioak, degradazioak eta basoek izan dituzten beste aldaketa batzuek (%17, 4, zehazki) asko laguntzen dute berotegi efektua eragiten duten gasen munduko emisioetan, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialde tropikaletan. Kudeaketa jasangarriaren garrantzia “Basoen kudeaketa iraunkorrak eginkizun estrategiko garrantzitsua du epe luzera klima aldaketa arintzea lortzeko, eta egokitze eraginkorrerako esparru sendoa eskaintzen du.
|
|
2009
|
|
|
Munduan 50 milioi epileptiko inguru daude, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan.
|
|
|
GKE horren arduradunek gogorarazi dute Itsasartean legez kanpoko arteak erabiltzen jarraitzen dutela, eta araudiak agintzen duena baino tamaina txikiagoko arrainak merkaturatzen dituztela. Bestalde, FAOko arduradunek onartzen dute legez kanpoko arrantza kontrolatzeko neurriak garestiak eta zailak direla, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeentzat, baliabide gutxi eta itsas eremu handiak kontrolatzeko. Imagen:
|
|
|
Bestalde, Europako zuzentarau batek pestizidak ekoizteko orain arte baimendutako 800 substantzia aktiboak erdira murriztera behartuko ditu estatu kideak. Hala ere, ekologistek gogoan dute produktu horiek ordezkatzeko laguntzarik gabe debekuak ez direla nahikoak izango, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan.
|
|
|
Herrialde aurreratuenetan duela urte asko debekatu ziren substantzia arriskutsuenak; garatze bidean dauden beste batzuetan, berriz, erabiltzen jarraitzen dute. Era berean, debeku horiek aurrerapauso bat badira ere, ez dira nahikoak produktu horiek ordezteko inbertsiorik eta laguntzarik ez badute, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan. Alde horretatik, neurri horiek agerian uzten dituzte, berriro ere, herrialde aberatsen eta pobreen arteko desberdintasunak:
|
|
|
Kalkuluen arabera, 700 milioi pertsonari eragiten die, gehienak garapen bidean dauden herrialdeetan. Iodo faltak mundu osoko 700 milioi pertsonari baino gehiagori eragiten diela kalkulatzen da, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan. Amaren nutrizio egoera desegokiaren ondorioz fetuak duen defizita lotuta dago bat bateko abortuen, sortzetiko anomalien, heriotza perinatal eta haurren hilkortasunaren, garapen psikomotorraren akatsen eta, akats larrien kasuan, kretinismoa (atzerapen fisikoa eta mentala ezaugarri dituen gaixotasuna).
|
|
2010
|
|
|
Horregatik guztiagatik, oso garrantzitsua da uraren kutsadura eta kalitatea kontrolatzea, ura edangarri bihurtzeko eta saneatzeko programa integralen bidez, eta baliabide hidrikoak egoki kudeatzea, kontsumorako uraren osasungarritasun egokia bermatzeko. Baliabide naturalen erabileran (eguzki argia, adibidez) oinarritutako ura desinfektatzeko sistemak garatzea eta ezartzea aurrerapauso handia da ur araztua lortzeko, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan, beste energia iturri batzuetarako edo produktu kimikoetarako sarbidea oso mugatua baita. Kalkuluen arabera, 2.500 milioi pertsona baino gehiago bizi dira ur saneamenduko sistema egokirik gabe.
|
|
|
Ura produktu kimikorik gabe desinfektatzea, modu ekologiko, azkar eta eraginkorrean, eguzki argiarekin bakarrik. Hori amets bat da askorentzat, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan edateko ur araztua eskuratzeko aukera oso mugatua ikusten dutenentzat. Diziplina anitzeko ikertzaile talde batek lortu du erronka hori, ura fotokatalizatzaileen bidez desinfektatzeko aurreko teknologia baten bidez, baina argi ultramorea besterik ez zuen erabiltzen.
|
|
|
Informazio horiek azpimarratzen dute nola eragiten dion modu negatiboan elikagaien ekoizpenari, eta lehorteak, uholdeak eta uzta galerak eragiten ditu. Horren ondorioz, lehen mailako ekoizpen modu tradizionala suntsitzen da eskualde askotan, eta, azken batean, herritar gehienek, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeek, elikagaiak eskuratzeko eskubidea dute. Baina ikerketa gutxik ebaluatu dute klima aldaketak elikagaien segurtasunean duen eragina, hau da, kalitate ona eta kaltegabetasuna.
|
|
2012
|
|
|
Finantzaketa eta Koordinazioa OMEk berrikuntza medikoan zeuden “kritikak” aztertzeko asmoz bildutako aditu talde batek hitzarmen lotesle bat ezartzea gomendatu zuen. MSFk esan zuen joan den astean Genevan egin ziren negoziazioek erakutsi zutela “babes handia dagoela nazioarteko hitzarmen baten ideiari, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeen artean, baina baita ekonomia berrien artean ere, zeinek protagonismo handiagoa har baitezakete osasunean I+G sisteman”. GKEak adierazi zuen gaur egun I+G sistema “interes komertzialen alde dagoela, eta ez osasun lehentasunen alde.
|
|
|
Aldaketak nekazaritzako ekoizpenean Elikadura aldatzeko arrazoi nagusietako bat berotze globala da, eta ondorio zuzenak ditu nekazaritzan eta laborantza baldintzetan. Berotze horrek ondorio kaltegarriak izan ditzake landareen errendimenduan, eta, beraz, elikagaien eskasia handiagoa izan daiteke, batez
|
ere
garapen bidean dauden eremuetan. Hori saihesteko, neurri batzuk hartu dira, hala nola, ingurumen faktoreekiko erresistenteagoak diren barietateak sortzea.
|
|
2013
|
|
|
Gainera, «enplegu osoa eta produktiboa eta lan duina guztientzat», baina argi dago helburu hori lortzetik urrun dagoela. Eta gosea egoera horretan dauden pertsonen ehunekoa erdira murriztea zen helburua, baina 2009an zifra maximoak lortu ziren eta, gaur egun, 870 milioi pertsonak gosea pasatzen dute aurrerapenak gelditu egin dira, eta haur askok pisu normala baino gutxiago dute, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan, landa eremuetan eta gatazkek eragindako eremuetan bizi diren adin txikiko pobreek. 2 MGH.
|
|
2014
|
|
|
Gaixotasun hau Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) ikerketako gaixotasunen zerrendan dago. Erakunde horrek datu errealak edukitzeko zailtasuna nabarmentzen du; izan ere, munduko biztanleriaren erdiak, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetakoek, ez du kasuen berri ematen, eta, beraz, ziurgabetasun handia sortzen da bakterioaren karga zehatzaren inguruan mundu osoan. Artikulu honek MOEk listeriosiak nola eta nori eragiten dion aztertzen du, eta bere berezitasunetako bat nabarmentzen du:
|
|
2016
|
|
|
gaixotasun ohikoenak, Salmonellaz gain, norobirusek eta Campylobacterrek eragin dituzte. Horrelako azterketek agerian uzten dute mundu osoko milaka milioi pertsona arriskuan daudela, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan. Ur kutsatua, ekoizpen prozesu desegokiak, azpiegiturarik eza, nekazaritzako produktu kimikoen erabilera desegokia edo arauak gaizki aplikatzeak, OMEren arabera, horretan laguntzen dute.
|
|
2020
|
|
|
Gaur egun, arroza eta garia dira munduan gehien kontsumitzen diren zerealak, eta horien atzetik, oloa, sorgoa, artoa, garagarra edo zekalea. Dieta gehienen oinarria dira, batez
|
ere
garapen bidean dauden herrialdeetan, non elikagai horiek, oro har, pertsonen energia kontsumoaren %70 edo gehiago ematen baitute. Hala ere, herrialde garatuetan, xurgapen geldoko karbohidratoak biztanleek kontsumitutako energiaren %40 baino gutxiago dira.
|