|
2012
|
|
|
E1 enuntziatzaileak modu neutroago batean adieraziko du; hau da, orokortasun batean. Behintzat
|
daraman
enuntziatu parentetikoko enuntziatzaileak, ordea, esatariarekin egingo du bat eta bere jarrera edo ikuspegia adierazteko erabiliko du. Esatari enuntziatzaile honek, bada, orokortasun horri mugak jarriko dizkio, besteren batek izan lezakeen kontrako argudioei aurre egin eta bere argumentazioa indartsuago eginaz.
|
|
|
EDO2 buruan
|
daraman
enuntziatu parentetiko birformulatzaileari esker, esatariak, aurretik esandakoa (bigarren une batean) berriz aztertu eta hausnartu balu bezala, esandakoaren kontrako ikuspuntua paratuko du. Horrela, muturrekoak eta kontrakoak diren bi ikuspegi edo iritzien arteko hautua egitera behartuko du norentzakoa.
|
|
|
Aditza
|
daramaten
enuntziatuak
|
|
|
Honenbestez, A eta B tipoak kontuan izanik, E2 enuntziatuak galderazko modalitatea dakarrenean eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoa bereizten da gainerakoetatik. Enuntziatu mota horretarako marrak hobesten ditu (5 adibide), baina gainerakoetarako, oro har, parentesiak (20 adibide).
|
|
|
Tipo bakoitzeko emankorrenak gertatzen zaizkion eredu bana izango dugu azterkizun: A tipoan aditza
|
daramaten
enuntziatuena eta B tipoan ETA
|
|
|
6.1.2.2 ETA buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoen kokagunea
|
|
|
– Emaitza guztiak kontuan hartuz, garbi ikus daiteke eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoa inguratzeko koma parearen eta marren alde egiten duela eta parentesien arteko adibideak oso urriak direla.
|
|
|
Beraz, kokagunearen edo distribuzioaren irizpidea ez da puntuazio marka jakin bat hautatzeko erabateko baldintzatzaile (kokagune jakin batzuetan zilegi baita eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoa parentesien, marren edo koma parearen artean kokatzea) baina, datuei erreparatuz, atera al dezakegu bestelako ondoriorik?
|
|
|
Azkenengo adibide horretan, gainerakoetan ez bezala, alternantzia ez da koma parearen eta marren artean gertatzen, koma parearen eta parentesien artean baizik eta, beraz, puntuazio marken arteko aldea handiagoa140 da. Eta buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikoetan joera nagusia komen artean eta (gutxiago) marren artean adieraztea bada ere, maiz puntuazio marka horiek, bata bestearen tokian ager daitezke, izaera sintaktiko bertsua duten enuntziatuek erakusten digutenez. Ondorengo adibidea atera dugun ondorioa indartzera dator:
|
|
|
3 Aditza
|
daramaten
enuntziatu parentetikoak aditzera emateko, nagusiki, marretara jotzen du eta gutxiagotan koma parera.
|
|
|
3 Eta buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikorik gehienak koma parearen artean (%59.39) edo marren artean (%36.84) inguratzen ditu. Askoz gutxiago parentesien artean (%3.75).
|
|
|
1 da, bada, goian aipatu dugun E1 eta E2 enuntziatuen arteko haustura mailaren eta puntuazio marken arteko harremana kontuan izanik tipo honetako enuntziatu parentetikorik gehienak koma parearen artean adieraziko dituela. Tipo honi baitagozkio E1 eta E2 enuntziatuen artean harreman sintaktikorik egon ez arren, marka sintaktiko formala
|
daramate
enuntziatu parentetikoak, eta horrek, formalki behintzat, lotura handiagoa erakusten du.
|
|
|
Ikusi besterik ez dago eta buruan duen enuntziatu parentetiko gehienak koma bidez mugatzen edo inguratzen dituela. Edo buruan
|
daraman
enuntziatuarekin ere beste horrenbeste gertatzen da.
|
|
|
Honenbestez, gerta daiteke kausazko, ondoriozko, baldintzazko... harremana adierazteko marka formala
|
daramaten
enuntziatuak onartzea, baldin eta modalizazio mailari, enuntziazio mailari nahiz argudio edo informazioaren antolamenduari badagozkio. Holakoetan, izan ere, E1 eta E2 enuntziatuek ez dute perpaus nagusi/ mendeko harremana gauzatzen; diskurtsoko maila desberdinetan dauden enuntziatuen arteko harremana baizik.
|
|
|
Aditza
|
daramaten
enuntziatuak: IS+ AS egitura
|
|
|
79 Modalitate aldaketa adierazten duten enuntziatu parentetikoak, aldi berean, izan daitezke aditza
|
daramaten
enuntziatu nahiz aditzik gabeko enuntziatu ere. Nahiz eta hori hala dela jakin, sail berezi batean biltzeari iritzi diogu egokien.
|
|
|
4.3.4.1.1 ETA buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoaren eta E1en arteko harremana
|
|
|
Hel diezaiogun, beraz, goian egindako galderari: ba ote dago lotura sintaktikorik eta buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikoaren eta E1 oinarrizko enuntziatuaren artean. Corpusak eskainiko digu galdera horri erantzuteko bitartekoa.
|
|
|
Laburbilduz, lehen atal honetan, eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoaren eta oinarrizko enuntziatuaren artean lotura sintaktikorik ez dagoela frogatzen saiatu gara, eta horretarako hiru froga nagusi erabili ditugu:
|
|
|
4.3.4.1.2 Eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoaren egitura formala
|
|
|
Ugariak dira eta buruan eramatearen premisa betetzeaz gain, aditza
|
daramaten
enuntziatu parentetikoak (73 adibide). A tipoko enuntziatu parentetikoetan gertatzen zen legez, komunikazioko aditzak ugariak dira:
|
|
|
Adibideen maiztasunak erakusten digunez, ordea, gehien agertzen den aditza IZAN aditz kopulatiboa da, eta badu bere arrazoia: lehen esana dugu eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoari esker esatariak E1 enuntziatuan esan duenari buruz, bere iritzia, bere balorazioa gehitzen duela (modalizazio mailako informazioa), eta horretarako. IS NOR+ Izena/ Izenondoa
|
|
|
Goiko datuek erakusten digutenez, etak abiatzen dituen enuntziatu parentetikoetatik, 22 adibidek (aditza
|
daramaten
enuntziatu parentetikoen
|
|
|
1) Garbi dago, bada, eta buruan daraman E2 enuntziatuak badakarrela aldaketarik E1 enuntziatuarekin parekatuz. Aztergai aditza
|
daraman
enuntziatuak izaki, aldaketa horiek aditzean oinarrituz islatzen eta sistematizatzen saiatu gara. Gainera, gure ustez, aldaketa horixe bera da hanpatu, azpimarratu edonabarmendu nahi dena eta lokailuarekin.
|
|
|
Eta buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikoek ez dute, ordea, guztiek aditza eramaten. Bada, jarraian ikusiko dugun bezala, aditzik gabekorik ere.
|
|
|
Deklinabideko kasu marka errepikatzeak, ordea, ez du esan nahi eta buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetiko horietan E1 enuntziatuarekin harreman sintaktikoa gauzatzen duenik, kohesio lotura baizik, nahiz eta kohesio
|
|
|
Eta, artxikonektagailua? aztertzeari hainbeste orri eskaini badizkiogu, goiko adibide guztiek erakusten digutenez, eta buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikoak azterkizun ditugun Mitxelenaren corpusean ugariak direlako eskaini dizkiogu. Mitxelenari bitarteko ezin hobea gertatzen zaio makroegiturako hainbat informazio txertatzeko, bereziki, informazio mailako eta modalizazio mailako informazioa txertatzeko.
|
|
|
Corpusean edo buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikoak 31 dira. Buruan ez, baizik eta enuntziatu parentetikoaren amaieran, berriz, beste 13 adibide ditugu.
|
|
|
Edo buruan
|
daraman
enuntziatu parentetiko hori, birformulazioa baino areago disjuntzioa delakoan gaude. Izan ere,. Argia?
|
|
|
Birformulazioa diskurtso estrategien barnean aztertuko badugu ere, aurrera dezagun zer ulertzen dugun birformulazioa diogunean eta zergatik uste dugun edo buruan
|
daramaten
enuntziatu parentetikoak birformulazioak direla; eta ez hautakariak, Euskaltzaindiak EGLU IIIn edo definitzen duen bezala. Eta birformulatzaile den kasuetan (enuntziatu parentetikoei dagokienez behintzat) ez zaigu iruditzen Larringanek (1995) bere tesian defenditu duen bezala, A multzoari dagokionik; hau da, ez zaigu iruditzen (enuntziatu parentetikoetan, behintzat) hots eta alegiaren pareko denik.
|
|
|
Beraz, gure ustez, eta Larringanekin bat egiten dugu?, sinonimiazko hizkuntza baliokidetza (semantismoen arteko sinonimia) baino harago doan zerbait da, eta diskurtsoaren erreferentzia begietsi beharra dago corpuseko adibideen inguruan taxuzko planteamenduak egingo baditugu. Hala ere, edo buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoa formalki ezaugarritzeko helburua dugunez gero, froga dezagun corpuseko adibideek ba ote duten tokirik eman dugun birformulazioaren definizio eta azalpen horretan.
|
|
|
A. Edo buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoaren ezaugarritze formala
|
|
|
Baina ez horrek bakarrik. Maiz edo buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoa beste kohesio emaileren batekin uztarturik agertzen da; hots, beste antolatzaileren batekin.
|
|
|
Kausazko perpausaren marka formala
|
daraman
enuntziatu parentetikoak ez du, bada, mendekotasun harremana E1 oinarrizko enuntziatuarekin gauzatzen, isilean, nahiz gorago edo gainetik dagoen ESAN edo kidekoa den aditzez osatutako perpausarekin baizik. Alde horretatik EGLU VI liburuan agertzen den azalpenezko kausala edo Lapesak erabili zuen, causa de dicto?
|
|
|
4.3.4.1.1 ETA buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoaren eta E1en arteko harremana..... 181
|
|
|
4.3.4.1.2 Eta buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoaren egitura formala............... 189
|
|
|
6.1.2.2 ETA buruan
|
daraman
enuntziatu parentetikoen koka
|
|
|
2) Aditza
|
daramaten
enuntziatuak bakarrik izango ditu aztergai (Laurin
|