|
2002
|
|
|
Ez al dozuz ikusi, irakurle, Bilboko Gran Vian bertan, eskaparate aundian,
|
emakumeak
zurizko jantzita... baiña bakarrik?
|
|
2006
|
|
|
Beraz, arraza aipa liteke barra barra, eta errotik arbuiatu edozein doktrina arrazialista, h. d., edozein teoria (zientifiko) gizadiaren partiketarena arraza biologiko ezberdinetan. Gizon
|
emakumeak
zuriak, beltzak, garezur forma edo altuera edo ile kolore ezberdinetakoak eta abar direna, inork ez du ukatuko. Baina uka liteke, diferentzia horiek gizadia arrazatan bereizi eta klasifikatzea justifikatzen dutela (zientifikoki), buruaren soilak edo sapatsuak ez duen legetxe.
|
|
2007
|
|
|
Kantuan, han urrunean. Adats zuriko
|
emakume
zuri zuriak, esaten dutenak etorri... etorri...!, eta burua galtzen duten gizonak, elur panpinek egun haizetsuetan bezala. Lehenengoz kezko taberna batean ikusi ninduzula ere esan zenidan, han urrunean, emeki dantzan.
|
|
|
Zirkinik egin gabe geratu da
|
emakumea
zuri begira, kalearen erdian. Aurrez aurre ikusi zaituenean, ahoa ireki eta sakon hartu du arnasa, aire guztia barruan gordeaz.
|
|
|
Bezperan jaiotakoak ziruditen neska haren bularrek. Urrutiago, belarretan kasik,
|
emakume
zuri bat eta gizon beltz bat etzanda, hogeita hamar urte ingurukoak. Neska zurbila zen oso, eta krema geruza lodia zeukan aurpegian.
|
|
2008
|
|
|
%25ak (264 emakumek) ez zuen batere kafeinarik kontsumitu haurdun zegoen bitartean, %60ak (630 emakumek) 200 miligramo baino gutxiago hartzen zituen egunean, eta gainerako %15ak (164 emakumek) kantitate hori baino gehiago hartzen zuen. Kafeina gehien kontsumitzen zutenak
|
emakume
zuriak ziren, diru sarrera maila altua zutenak.
|
|
2009
|
|
|
Leihatilako saltzaileak anbulantzia eta polizia deitu zituen.
|
Emakumea
zuri zegoen eta negarrari eutsi nahiz eskua eramaten zuen aurpegira.
|
|
|
Txurrukaren ustez, ohiko feminismo horren atzean, emakumearen ikuspegi mugatua dago. Klase erdiko
|
emakume
txuri eta heterosexual batena, hain zuzen. Hortik kanpo geratzen zirenen errealitateak ez dira lehentasunezkoak izan.
|
|
2010
|
|
|
Baina, halere, oraindik ere bizirik jarraitzen du bere musikaren bitartez. Janis Joplin, rock munduan izartzat hartu zuten lehen
|
emakume
zuria, kontrakulturaren sinbolo izan zen. Haren ahots aberats, hunkigarri eta lazgarriak inoiz izan den rock eta blues kantari onena bihurtu dute Joplin.
|
|
|
Badakigu zenbait arrisku faktorek gaixotasuna izateko aukerak gehitzen dituztela: emakumezko heldua izatea, geneak, familiako aurrekariak, aurrekari pertsonalak, arraza(
|
emakume
zuriek sarriago garatzen dute), gehiegizko pisua, hilekoa (aurreratua edo menopausia berantiarra) eta hormonazko tratamenduak.
|
|
2011
|
|
|
arketipo: onartutakoa,
|
emakume
zuria, bular handia, ipurdi
|
|
|
Oraindik saltzen al dira? Ez du sekula jarriko eredu gisa mendebaldeko gizon edo
|
emakume
zuri baten erretraturik. Itsusiegiak iruditzen zaizkio mendebaldeko gizakien sudurrak, sobera luzeak baitira ederrak izateko.
|
|
2012
|
|
|
Inork ez daki nor den emakume nor gizona. Argiaren eta ilunaren kontrastean ari dira,
|
emakumeak
zuriz eta gizonak ilunez jantziak. Basak dira, joareekin, tximaz eta zarpail dabiltza munduaren inkoherentzia agertuz, inauteriaren senean, Anhauzeko karrika luzean barna, etxez etxe.
|
|
2013
|
|
|
Bide batez esanda, Jose el Cantor, artean indio gaztea, kantari aparta zen, eta elizako musika eta latina edozein apaizek bezain ondo ulertzen zituen. Arrillaga gobernadoreari lur eman ondoren, oroitarria altxa zuten haren hilobi gainean, eta urte askoan, azaroaren 2an, ehunka indio eta gizon eta
|
emakume
zuri asko joaten ziren hilobi hartara loreak jartzera. Soledad misioaren hondakinak baino ez dira gaur geratzen, elizaren puska bat baino ez dago zutik, baina hala ere segituan esango nuke non dagoen lurperatuta Arrillaga, haren hilobiaren aurrean askotan otoitz egindakoa naiz eta". 285
|
|
2014
|
|
|
astean zehar gogor lan egitea, miseria baten truke bada ere, eta asteburuan lagunekin elkartzea, jaioterriko kontuez hitz egiteko batzuetan, emakumeen atzetik ibiltzeko besteetan.
|
Emakume
zuriak dituzte gogokoen, baina haietako bat seduzitzea posible ez denean prostitutengana jotzen dute. Gizon beltzak ez dira jazarritako bakarrak The Lonely Londoners en; emakumeak merkantzia moduan azaltzen dira.
|
|
|
Kaka! Poliziak ematen duen deskripzioa da
|
emakume
zuri bat
|
|
|
Irlandako
|
emakume
zuriek.
|
|
2015
|
|
|
Jaiaren harira urtean zehar egin dituzten jardueren errepasoa ere egin du herri eskolako irakasleak: lekukoa jasotzea, Errealeko
|
emakumeak
txuri urdinez erakusketa, eskubaloi partidua, Jata, Jaku bideokliparen aurkezpena, Korrika, Euskararen Eguneko kalejira, Euskararen espektakulua ikuskizuna eta musika txikienei gerturatzeko ‘Txikimusika’ ekimena aipatu ditu, besteak beste.
|
|
|
| L hauspotzea izanj go zatekeen paiute batekin ezkontzea, baina hori baino askoz handiagoa zen ’’ beldurra, Bobbyren segurtasunari buruzko beldurra. Emakume indiarrekin ezkondutako zuriak ugariak ziren eta onargarriak —esan beharko—, baina hitzik ere ez zegoen
|
emakume
zuri batekin zebilen gizon indiarra izendatzeko.
|
|
|
|
Emakume
zuri batekin zaudelako gehiago zarela uste al duzu?
|
|
2016
|
|
|
Transfeministek aspaldi defendatu dute (dugu) ez dela kasualitatea instituzioek defendatzen duten indarkeria matxistaren definizio hertsia, ezkondutako
|
emakume
txuri heterosexuala erreferentzia bezala hartu izana. Mahai inguruan, greban dauden erresidentzietako langileen bozeramaile batek esan du euren sektorea hain feminizatua egon arren, ez dutela nahi bezainbeste sumatzen feministon elkartasuna.
|
|
|
Mendebaldeko gizon zuriak arrazionalak, objektiboak, neutroak, gardenak dira, zer dagoen ondo eta zer gaizki esaten dutenak. Beraz, mendebaldeko
|
emakume
zuriek, ez badute ezer zalantzan jartzen, uste dute beraiek ere gardenak, neutroak eta arrazionalak direla. Bitxia da, gizonek emakumeei esan digutena, alegia, haiek arrazionalak/ gu irrazionalak, haiek askatasunaren alde borrokan/ gu mendekoak, haiek zientzia egiten dute/ guk magia edo horrelako zerbait… beste kulturetako emakumeekin errepikatzen ari gara.
|
|
|
Umetatik eskola frantsesean eskolatuak izaki, frantsesez hitz egiten sartu dira saltokira. Dendako
|
emakume
zuriak muturra okertu du hiru neskatxa beltz ikustean, baina, frantsesez mintzo direla ohartzean, atzerritarrak direlakoan, atseginez hartzen ditu. Alegia, Davisen azal beltza zuritu egiten da dendariaren begietara frantsesez mintzo denean.
|
|
|
«Nire historia amerikarra», esanez ekin zion bere buruaren aurkezpenari: «Kenyako gizon beltz baten eta Kansasko
|
emakume
zuri baten semea naiz. [...] Amerikako eskola onenetako batzuetan ikasi dut, eta munduko nazio pobreenetako batean bizi izan naiz [Indonesia].
|
|
|
Ncisek duda egin zuen. Kontatuko al zion
|
emakume
zuri hari zergatik. Atzerako ispilutik begira sumatzen zuen Spencer anderea, tindatutako ile horia ongi orraztuta, ezpainak arrosaz margotuta, masailak ere bai.
|
|
|
Ikuspegi horren erakusgarri da nola berrikusten duen 1953ko gertakari bat, hain zuzen, Emmett Till hamalau urteko mutikoaren lintxamendua. Mutil gazte horrek txistu egin zion
|
emakume
zuri bati, Mississippin, eta, handik gutxira, hilotz aurkitu zuten mutikoa, mutilatuta, Tallahatchie errekaren hondoan. Brownmillerren esanetan,. Tillen ekintza ez zen soilik haur baten bihurrikeria lotsagabea?.
|
|
|
Emmett Tillek bere adiskide beltzei erakutsiko zien
|
emakume
zuri bat lor zezakeela berak, eta, ondorioz, baita haiek ere?, eta Carolyn Bryant zen han bertan modu komenigarrian zegoen objektua. Zehatzak izate aldera, emakume zuri ororen eskuragarritasunaz ari ziren(...).
|
|
|
Emmett Tillek bere adiskide beltzei erakutsiko zien emakume zuri bat lor zezakeela berak, eta, ondorioz, baita haiek ere?, eta Carolyn Bryant zen han bertan modu komenigarrian zegoen objektua. Zehatzak izate aldera,
|
emakume
zuri ororen eskuragarritasunaz ari ziren(...). Eta zer esan txistukadaz, Tillen, harropuzkeria keinu nerabeaz??.
|
|
|
Datu esanguratsua da, zeren, autoreak, hasiera batean, laurogeita hamabost elkarrizketa egin zituen, eta soilik elkarrizketen %26tan agertzen ziren koloreko erasotzaileak. Hautaketa prozesu zalantzazko horrek ez badizue arrazakeria susmorik pizten, irakur ezazue zer nolako aholkua ematen dien autoreak
|
emakume
zuriei:
|
|
|
Gizon beltz batzuei iruditzen bazaie
|
emakume
zuriak bortxatzea mendeku hartzeko modu bat dela, edo zurienganako etsaitasuna adierazteko modu justifikagarria dela, nire iritziz, berdin errealista da emakume zuriak gutxiago fidatzea gizon beltzekin, hots, emakume zuri batzuk orain fidatzen diren baino gutxiago.
|
|
|
Gizon beltz batzuei iruditzen bazaie emakume zuriak bortxatzea mendeku hartzeko modu bat dela, edo zurienganako etsaitasuna adierazteko modu justifikagarria dela, nire iritziz, berdin errealista da
|
emakume
zuriak gutxiago fidatzea gizon beltzekin, hots, emakume zuri batzuk orain fidatzen diren baino gutxiago.
|
|
|
Gizon beltz batzuei iruditzen bazaie emakume zuriak bortxatzea mendeku hartzeko modu bat dela, edo zurienganako etsaitasuna adierazteko modu justifikagarria dela, nire iritziz, berdin errealista da emakume zuriak gutxiago fidatzea gizon beltzekin, hots,
|
emakume
zuri batzuk orain fidatzen diren baino gutxiago.
|
|
|
Bibliako nozio bati heldu zion Firestonek,?(...) arrazak ez dira Gizonaren Familiaren askotariko guraso eta senideak baino? eta egitura bat eraiki zuen, zeinaren arabera aitaren tokian gizon zuria baitago, emaztearen eta amaren tokian, berriz,
|
emakume
zuria, eta haurren tokian, azkenik, beltzak. Freuden teoria ezaguna hartu zuen Firestonek, Edipo konplexuaren teoria, eta arrazaren eremura eraman.
|
|
|
Freuden teoria ezaguna hartu zuen Firestonek, Edipo konplexuaren teoria, eta arrazaren eremura eraman. Hala, autoreak iradokitzen du desira kontrolagaitza gordetzen dutela gizon beltzek,
|
emakume
zuriekin sexua izateko desira eutsiezina. Aita hil nahi dute, eta amarekin lo egin.
|
|
|
–Gizonduko? bada, gizon beltzak bere burua askatu behar du
|
emakume
zuriarekin lotzen duen estekatik, gutxiespenezko harremanak baitituzte soilik. Gainera, emakume zuriaren Jabea, hau da, gizon zuria lazki gorrotatzen duenez eta bekaitz izugarria dionez, emakume zuria konkistatzea irrikatzen du gizon beltzak, gizon zuriari mendeku hartzeko baino ez.
|
|
|
bada, gizon beltzak bere burua askatu behar du emakume zuriarekin lotzen duen estekatik, gutxiespenezko harremanak baitituzte soilik. Gainera,
|
emakume
zuriaren Jabea, hau da, gizon zuria lazki gorrotatzen duenez eta bekaitz izugarria dionez, emakume zuria konkistatzea irrikatzen du gizon beltzak, gizon zuriari mendeku hartzeko baino ez.
|
|
|
bada, gizon beltzak bere burua askatu behar du emakume zuriarekin lotzen duen estekatik, gutxiespenezko harremanak baitituzte soilik. Gainera, emakume zuriaren Jabea, hau da, gizon zuria lazki gorrotatzen duenez eta bekaitz izugarria dionez,
|
emakume
zuria konkistatzea irrikatzen du gizon beltzak, gizon zuriari mendeku hartzeko baino ez.
|
|
|
Izan ere, baldin eta onartzen bada gizon beltzek sexu grina eutsiezinak eta animaliazkoak dituztela, bada, ondorioz, arraza osoa blaitzen du basakeria horrek. Baldin eta gizon beltzek sexu objektutzat hartzen badituzte
|
emakume
zuriak, bada, orduan, emakume beltzek derrigorrean egin behar diote abegia gizon zurien sexu arretei. –Emakume laxotzat?
|
|
|
Frederick Douglassek adierazi zuen moduan, esklabotza garaian, gizon beltzak ez zituzten bortxatzailetzat jotzen, bereizi gabe. Are gehiago, Gerra Zibilean, ez zuten gizon beltz bakar bat ere publikoki salatu
|
emakume
zuri bat bortxatu zuela-eta. Douglassen arabera, baldin eta gizon beltzek bortxatzeko grina basati bat bazeukaten, orduan, dudarik gabe, emakume zuriak babesik gabe geratu bezain pronto piztuko zen ustezko bortxaketa sen hori; alegia, gizon zuriak Armada Konfederatuarekin borroka egitera joan eta berehala.
|
|
|
Are gehiago, Gerra Zibilean, ez zuten gizon beltz bakar bat ere publikoki salatu emakume zuri bat bortxatu zuela-eta. Douglassen arabera, baldin eta gizon beltzek bortxatzeko grina basati bat bazeukaten, orduan, dudarik gabe,
|
emakume
zuriak babesik gabe geratu bezain pronto piztuko zen ustezko bortxaketa sen hori; alegia, gizon zuriak Armada Konfederatuarekin borroka egitera joan eta berehala.
|
|
|
Jakina, bortxaketa zen akusazio zirraragarri eta burrunbatsuagoa hori. Orain, hegoaldeko
|
emakume
zuriak babesteko neurria ei ziren lintxamenduak: gizon beltzek eraso egiten ei zieten, eta gizon beltzei mendeku hartzeko bidea ziren.
|
|
|
Gizon zuri latz eta aurpegi goibelek heriotza ekartzen baldin badiote giza itxurako izaki bati,
|
emakume
zuri bat desloretu duelako, orduan, okerrik handiena mendekatu dute gizon zuri horiek, krimenik beltzena(...)
|
|
|
Lintxamendu indibidualen aurkako jarrerak apaldu ziren, zeinek defendatuko luke, bada, bortxatzaile bat??, eta, ez hori bakarrik, beltzen berdintasunaren aldeko borroka orokorrak ere zale zuriak galdu zituen. XIX. mendearen amaieran,
|
emakume
zurien aurkako ustezko erasoak zirela-eta, gizon beltzak erdeinatzen zituen emakume zurien masa antolakunde handieneko buruak. Are gehiago, Neurritasun Kristauaren Aldeko Emakumeen Elkarteko buru Frances Willardek esan zuen gizon beltzek alkoholismorako joera handiagoa zeukatela, eta alkoholak, gainera, bortxatzeko senezko grina handiagotzen ziela.
|
|
|
Lintxamendu indibidualen aurkako jarrerak apaldu ziren, zeinek defendatuko luke, bada, bortxatzaile bat??, eta, ez hori bakarrik, beltzen berdintasunaren aldeko borroka orokorrak ere zale zuriak galdu zituen. XIX. mendearen amaieran, emakume zurien aurkako ustezko erasoak zirela-eta, gizon beltzak erdeinatzen zituen
|
emakume
zurien masa antolakunde handieneko buruak. Are gehiago, Neurritasun Kristauaren Aldeko Emakumeen Elkarteko buru Frances Willardek esan zuen gizon beltzek alkoholismorako joera handiagoa zeukatela, eta alkoholak, gainera, bortxatzeko senezko grina handiagotzen ziela.
|
|
|
Baina bortxatzaile beltzaren mito izugarri indartsu horren atzean ba al zegoen oinarri errealik? Dudarik ez,
|
emakume
zuriak bortxatzen zituzten zenbait gizon beltzek. Hala ere, mitoaren bidez, neurriz kanpoko kopuruak iradokitzen ziren, egiaz gertatzen ziren bortxaketak baino askoz gehiago.
|
|
|
Esan dugu lehen ere: Gerra Zibil osoan ez zen halako kasurik salatu, bat bera ere ez; ez zen salatu esklabo batek
|
emakume
zuri bat bortxatu zuenik. Hegoaldeko ia gizon zuri guztiak gudu zelaian zeuden bitartean, ez zen bortxaketa bat bera ere salatu.
|
|
|
Ben Tillmanek AEBetako Senatuan esan bezala, hegoaldeko gizon zuriek?(...) ez zuten men egingo eta ez zioten [negroari] bere haragikeria asetzen utziko, emazte eta alaba zuriekiko haragikeria hura, negroa lintxatu gabe?. 1892an, Hego Carolinako gobernadorea zen Ben Tillman, eta, zortzi gizon beltz urkatu zituzten tokian bertan, Tillmanek adierazi zuen ezen lintxamendu aldra bat gidatuko zuela, pertsonalki,
|
emakume
zuri bat bortxatzera ausartzen zen gizon beltz ororen aurka. Are gehiago, Tillman gobernadorea zela, zurien aldra baten esku utzi zuen gizon beltz bat, nahiz eta bortxaketa salatu zuen emakume zuriak, aurrez, lintxamenduaren biktima jendaurrean absolbitu.
|
|
|
1892an, Hego Carolinako gobernadorea zen Ben Tillman, eta, zortzi gizon beltz urkatu zituzten tokian bertan, Tillmanek adierazi zuen ezen lintxamendu aldra bat gidatuko zuela, pertsonalki, emakume zuri bat bortxatzera ausartzen zen gizon beltz ororen aurka. Are gehiago, Tillman gobernadorea zela, zurien aldra baten esku utzi zuen gizon beltz bat, nahiz eta bortxaketa salatu zuen
|
emakume
zuriak, aurrez, lintxamenduaren biktima jendaurrean absolbitu.
|
|
|
deituak izateari uko egiten ziotenak eta gizon zurien sexu abusuei aurre egiten zieten emakume desafiatzaileak. Hala ere, iritzi publikoa erabat menderatuta zegoen, eta ontzat jotzen zen lintxamenduak erreakzio bat baino ez zirela,
|
emakume
zurien aurkako sexu krimen basatiei erantzuteko modu bat. Eta bazegoen inork erantzuten ez zuen galdera garrantzizko bat:
|
|
|
–Wells andereñoa Estatu Batuetara itzuli eta berehala,
|
emakume
zuri bati eraso zion gizon negro batek, New Yorken,, lizunkeria eta arpilatze asmoekin?. Gizon horren krimen zitalaren berri izanda, akaso, misiolari mulatoak behingoan sinetsiko du, justu oraintxe eta justu New Yorken, gutxien gutxienik tokiz kanpo daudela negroen aurkako ankerkeriei buruzko bere teoriak?.
|
|
|
Logika konbentzigarria erabili zuen Terrellek, eta Pageren zuribidea sistematikoki ezeztatu. Hain zuzen, Pageren arabera,
|
emakume
zuriei sexu erasoak egiten zizkieten, eta, ondorioz, erantzun erabat ulergarria zen lintxamendua.
|
|
|
Harper erraldoi historikoek. Ida B. Wellsek berak eskaera egin zien
|
emakume
zuriei, bai eta Mary Church Terrellek ere. Klubetako emakume beltzak ere saiatu ziren klub mugimenduko emakume zuriak konbentzitzen, lintxamenduaren aurkako kanpainaren alde jardun zitezen.
|
|
|
Ida B. Wellsek berak eskaera egin zien emakume zuriei, bai eta Mary Church Terrellek ere. Klubetako emakume beltzak ere saiatu ziren klub mugimenduko
|
emakume
zuriak konbentzitzen, lintxamenduaren aurkako kanpainaren alde jardun zitezen.
|
|
|
|
Emakume
zuriek ez zieten dei horiei trumilka erantzun harik eta 1930ean Lintxamendua Prebenitzeko Hegoaldeko Emakumeen Elkartea sortu arte, Jessie Daniel Amesen gidaritzapean. Luze zabal hedatutako adierazpena errefusatu nahi zuten hegoaldeko emakumeek; alegia, argi utzi nahi zuten lintxamendua ez zela hegoaldeko emakumeak babesteko beharrezko tresna bat.
|
|
|
Atlantan egin zuten elkartea sortzeko biltzarra. Emakumeen multzo txiki bat gerturatu zen, eta andre haiek hizpidean hartu zuten ea zer nolako rola jokatu zuten
|
emakume
zuriek azkenaldiko lintxamenduetan. Emakumeak, normalean, presente egoten ziren aldren bilkuretan, eta, elkarteko partaideek azpimarratu zutenez, kasu batzuetan aktiboki jarduten zuten lintxamendu aldretan.
|
|
|
Emakumeak, normalean, presente egoten ziren aldren bilkuretan, eta, elkarteko partaideek azpimarratu zutenez, kasu batzuetan aktiboki jarduten zuten lintxamendu aldretan. Gainera, baldin eta
|
emakume
zuriek beren haurrei uzten bazieten beltzen heriotzak ikusten, bada, orduan, hegoaldeko ikusmolde arrazistaren pean doktrinatzen zituzten. Emakumeak bildu baino urtebete lehenago, lintxamenduari buruzko ikerketa bat argitaratu zuen Walter Whitek, eta ikerketa horretan arrazoitu zuen huraxe zela aldra erailketen ondorio okerrenetako bat:
|
|
|
1930ean, Jessie Daniel Amesek eta Lintxamendua Prebenitzeko Hegoaldeko Emakumeen Elkartearen beste sortzaileek erabaki bat hartu zuten: hegoaldeko
|
emakume
zuriak samaldan biltzea, kanpaina bat egiteko eta beltzak erailtzea helburu zuten aldra arrazistak deuseztatzeko. Azkenerako, berrogei mila lagunen baino gehiagok sinatu zuten Elkartearen eskakizuna:
|
|
|
|
Emakume
zuri ausart horiek hainbat oztopo topatu zituzten bidean: kontra egin zieten, etsaikeriaz tratatu, eta heriotza mehatxuak ere egin zizkieten.
|
|
|
Beren ahizpa beltzen deiei erantzuteko asmoz etorri zen Lintxamendua Prebenitzeko Hegoaldeko Emakumeen Elkartea, berandu etorri arren. Eragin izugarria izan zuen, ordea, eta horrek argi islatzen du
|
emakume
zuriek toki berezia zeukatela arrazakeriaren aurkako borrokan. Emakume zuriengana jo zuten Mary Talbertek eta Lintxamenduaren Aurkako Gurutzatuek, hain zuzen ere, iruditzen zitzaielako emakume zuriak aiseago identifikatuko zirela beltzen kausarekin, emakumeak izanik haiek ere zapalduta zeudenez gero.
|
|
|
Eragin izugarria izan zuen, ordea, eta horrek argi islatzen du emakume zuriek toki berezia zeukatela arrazakeriaren aurkako borrokan.
|
Emakume
zuriengana jo zuten Mary Talbertek eta Lintxamenduaren Aurkako Gurutzatuek, hain zuzen ere, iruditzen zitzaielako emakume zuriak aiseago identifikatuko zirela beltzen kausarekin, emakumeak izanik haiek ere zapalduta zeudenez gero. Bestalde, lintxamenduak berak, arrazakeriaren tresna lazgarri bat izateaz gainera, gizonen menderakuntza indartzeko ere balio zuen.
|
|
|
Eragin izugarria izan zuen, ordea, eta horrek argi islatzen du emakume zuriek toki berezia zeukatela arrazakeriaren aurkako borrokan. Emakume zuriengana jo zuten Mary Talbertek eta Lintxamenduaren Aurkako Gurutzatuek, hain zuzen ere, iruditzen zitzaielako
|
emakume
zuriak aiseago identifikatuko zirela beltzen kausarekin, emakumeak izanik haiek ere zapalduta zeudenez gero. Bestalde, lintxamenduak berak, arrazakeriaren tresna lazgarri bat izateaz gainera, gizonen menderakuntza indartzeko ere balio zuen.
|
|
|
1970eko hamarkadaren erdialdean, arrazakeria berriz piztu zen, eta, horrekin batera, atzera azaleratu zen bortxatzaile beltzaren mitoa. Zoritxarrez, bortxaketaren aurka diharduten zenbait
|
emakume
zurik zilegizkotzat jo dute mito hori. Errepara diezaiogun, adibidez, Susan Brownmillerren liburuari,. A Question of Race?
|
|
|
Brownmillerrek probokazioz desitxuratzen ditu zenbait kasu historiko, hala nola Scottsboroko Bederatzien kasua, Willie McGeerena eta Emmett Tillena, eta, halaxe, bortxaketa salaketa faltsua egozten zaien gizon beltzen aldeko balizko elkartasun keinu oro deuseztatzen du. Emett Tillen kasuan, adibidez, argi eta garbi iradokitzen digu hamalau urteko mutiko horrek beste
|
emakume
zuri bat bortxatu izango zuela, baldin eta emakume zuri bati txistuka egin ondoren ez baliote buruan tiro egin eta Tallahatchie ibaira bota.
|
|
|
Brownmillerrek probokazioz desitxuratzen ditu zenbait kasu historiko, hala nola Scottsboroko Bederatzien kasua, Willie McGeerena eta Emmett Tillena, eta, halaxe, bortxaketa salaketa faltsua egozten zaien gizon beltzen aldeko balizko elkartasun keinu oro deuseztatzen du. Emett Tillen kasuan, adibidez, argi eta garbi iradokitzen digu hamalau urteko mutiko horrek beste emakume zuri bat bortxatu izango zuela, baldin eta
|
emakume
zuri bati txistuka egin ondoren ez baliote buruan tiro egin eta Tallahatchie ibaira bota.
|
|
|
Badirudi irudi zehatz bat sortu nahi duela Brownmillerrek, eta irakurleen gogoetan iltzatu: gizon beltzen armadak, zakilak zut, erasoan, abiada betean,
|
emakume
zuri komenigarriena jomuga. Armada horretako soldaduak dira Emmett Tillen mamua, Eldridge Cleaver bortxatzailea eta Imamu Baraka, zeinak, behin, hauxe idatzi baitzuen:
|
|
|
Bortxaketa eta arrazaren inguruko eztabaidak agerian uzten du bazegoela halako partzialtasun bat, hausnartu gabekoa, arrazakeriatik izugarri hurbil. Ustez, emakume ororen kausa defendatu nahi du Brownmillerrek; batzuetan, ordea,
|
emakume
zurien kausa berezia defendatzeko jarreran kaiolatzen da, eta horrek zer ekar lezakeen arduratu ez. Adibidez, esanguratsua da nola aztertzen duen Scottsboroko Bederatzien kasua.
|
|
|
alegia, bortxaketa egotzi zitzaiela bederatzi gizon gazteri, eta zigortu egin zituztela: urte luzeak eman zituzten kartzelan, zergatik eta bi
|
emakume
zurik zina hautsi eta gezurra esan zutelako epaiketan. Gainera, gizon beltzak eta haien aldeko mugimendua mespretxatzen ditu Brownmillerrek; emakume zurien aldera, berriz, elkartasun nabarmena agertzen du.
|
|
|
urte luzeak eman zituzten kartzelan, zergatik eta bi emakume zurik zina hautsi eta gezurra esan zutelako epaiketan. Gainera, gizon beltzak eta haien aldeko mugimendua mespretxatzen ditu Brownmillerrek;
|
emakume
zurien aldera, berriz, elkartasun nabarmena agertzen du.
|
|
|
Bestalde, hauxe dio testigantza faltsua eman eta Scottsboroko Bederatziak kartzelara bidali zituzten bi
|
emakume
zuriei buruz:
|
|
|
Hala ere, okerra litzateke emakumeok txotxongilo guztiz errugabetzat jotzea eta arrazakeriaren indarrekin elkarlanean jardun izanaren arduraz absolbitzea. Brownmillerrek berak egiten dio men arrazakeriari, bat egiten baitu
|
emakume
zuriekin, egoerari erreparatu gabe. Brownmillerrek ez zien emakume zuriei ohartarazi ezinbestekoa zela arrazakeriaren aurka ere tinko borrokatzea, sexismoaren aurka borrokatzeaz gainera, eta horrek abantaila garrantzitsua eman die arrazakeriaren indar garaikideei.
|
|
|
Brownmillerrek berak egiten dio men arrazakeriari, bat egiten baitu emakume zuriekin, egoerari erreparatu gabe. Brownmillerrek ez zien
|
emakume
zuriei ohartarazi ezinbestekoa zela arrazakeriaren aurka ere tinko borrokatzea, sexismoaren aurka borrokatzeaz gainera, eta horrek abantaila garrantzitsua eman die arrazakeriaren indar garaikideei.
|
|
|
Hainbat urtetako lanaren gailurra zen, zalantzakor eta sarritan isilik emakumeek erronka joa baitzioten beren egoera politiko, sozial, domestiko eta erlijiotsuari, egoera horiek kontraesanak sortzen zizkietelako, etsipenak hartzen zituelako eta zuzenean zapaldu egiten zituztelako, bai burgesiako emakumeak, bai hazten ari ziren langile klaseetako emakumeak. Nolanahi ere, Seneca Fallseko Adierazpenak, klase ertaineko
|
emakume
zurien dilemaren kontzientzia zorrotz islatzen zuenez, ez zituen aintzat hartzen langile klaseko emakume zurien estutasunak, ezta hegoaldeko eta iparraldeko emakume beltzen egoera ere. Bestela esanda, Seneca Fallseko Adierazpenak emakumearen egoerari buruzko analisi bat proposatu zuen, eta, han, ez ikusiarena egiten zitzaien agiria idatzi zutenen klase sozialetik kanpoko emakume guztien bizi baldintzei.
|
|
|
Hainbat urtetako lanaren gailurra zen, zalantzakor eta sarritan isilik emakumeek erronka joa baitzioten beren egoera politiko, sozial, domestiko eta erlijiotsuari, egoera horiek kontraesanak sortzen zizkietelako, etsipenak hartzen zituelako eta zuzenean zapaldu egiten zituztelako, bai burgesiako emakumeak, bai hazten ari ziren langile klaseetako emakumeak. Nolanahi ere, Seneca Fallseko Adierazpenak, klase ertaineko emakume zurien dilemaren kontzientzia zorrotz islatzen zuenez, ez zituen aintzat hartzen langile klaseko
|
emakume
zurien estutasunak, ezta hegoaldeko eta iparraldeko emakume beltzen egoera ere. Bestela esanda, Seneca Fallseko Adierazpenak emakumearen egoerari buruzko analisi bat proposatu zuen, eta, han, ez ikusiarena egiten zitzaien agiria idatzi zutenen klase sozialetik kanpoko emakume guztien bizi baldintzei.
|
|
|
Baina zer gertatzen zitzaien bizitzeko lan behar zuten emakume haiei, adibidez, ipar ekialdeko oihal lantegietan ari ziren
|
emakume
zuriei? 1831n, oihal industria zen, artean, industria iraultza berriaren gunea, eta emakumeak ziren industriako langile gehien gehienak.
|
|
|
Emakumeen lehen biltzarra baino puskaz lehenago, klase ertaineko
|
emakume
zuriak hezkuntza eskubidearen alde borrokatu ziren. Matildaren iruzkinek argi utzi zuten emakume zuriek eta beltzek egiazki konpartitzen zutela zerbait:
|
|
|
Esklabotzaren aurkako mugimenduko
|
emakume
zuri batek halako jarrera arrazista agertu bazuen iparraldean neska beltz baten aurka, argi geratzen zaigu kanpaina abolizionistak hutsune nabarmen bat zeukala: ez zuen lortu arrazakeriaren aurkako kontzientzia sustatzerik.
|
|
|
Frederick Douglassen akuilupean, Clevelandeko bilera hark ebatzi zuen emakumeak ere hautatu liratekeela ordezkari gisa, gizonen maila berean. Handik gutxira, Filadelfian, beltzen biltzar bateko kideek, emakume beltzak gonbidatu ez ezik,
|
emakume
zuriak ere gonbidatu zituzten biltzarrean parte hartzera, Seneca Fallsen abiatu berri zen mugimendua aitortze aldera. Lucretia Mott bertaratu zen, eta Elizabeth Cady Stantoni azaldu erabakiaren zergatia:
|
|
|
Emakume beltz batek bakarrik hartu zuen parte Akroneko biltzarrean, Sojourner Truthek, eta hark egin zuen gainerako
|
emakume
zuriek egin ezina. Mahaiburuaren arabera,, garai hartan, emakume gutxi ausartzen ziren bileretan hitz egitera?.
|
|
|
Mahaiburuaren arabera,, garai hartan, emakume gutxi ausartzen ziren bileretan hitz egitera?. Bere sexuaren alde ekin baitzuen, eraginkor, eta
|
emakume
zurien eta etsai gizon etenzaleen arreta bereganatu baitzuen, egun hartako heroia bilakatu zen Sojourner Truth; hala hautatu zuten, espontaneoki. –Sexu ahularen?
|
|
|
Are gehiago, Sojourner Truthen. Ain, t I a Woman?? hitzaldiak ondorio sakonagoak izan zituen, zeren, dirudienez, gerora Truth goretsiko zuten biltzarreko
|
emakume
zuri haiek beraiek jarrera arrazistak izan zituzten hasieran, eta horretaz guztiaz ere jardun zen esklabo ohia. Akroneko biltzarreko emakume batzuek, eta ez gutxik, hasiera batean, ez zuten nahi emakume beltz batek beren biltzarrean hitz egiterik, eta arrazakeria hori baliatzen saiatu ziren emakumeen eskubideen etsaiak.
|
|
|
Biltzarraren egunean, Sojourner Truth altxatu egin zen, eta nagusigo maskulinoaren erasoari erantzuteko prestatu; orduan, mugimenduko zenbait buruzagik,
|
emakume
zuriak denak, Gage konbentzitu nahi izan zuten ez ziezaion hitz egiten utz.
|
|
|
Zorionez, Frances Dana Gagek ez zien amore eman bere kamaraden presio arrazistei, eta zorionekoa izan zen erabaki hura Ohioko emakumeentzat, emakumeen mugimenduarentzat, borroka grina militante bat ekarri baitzuen Sojourner Truthen hitzaldiak?, bai eta geuretzat ere, Truthen hitzak inspirazio iturri baitzaizkigu, oraindik ere. Nagusigo maskulinoaren zaleei erantzun zien emakume hark eta lezio sakon bat irakatsi zien
|
emakume
zuriei ere. –Ez al naiz emakume bat??
|
|
|
Arraza eta egoera ekonomiko aldetik bestelakoa izan arren, haren emakumetasuna ez zen baliogabea. Gainera, emakume beltza izan arren, eskubide berdintasunaren aldeko bere aldarria zilegia zen, klase ertaineko
|
emakume
zuriena bezainbeste. Bi urte beranduago, emakumeen nazio biltzarrean, berriro ere eragotzi nahi izan zioten hitz egitea, eta berriro egin behar izan zien aurre oztopoei:
|
|
|
Huraxe izan zen Sojourner Truthen ekarpen historiko berezia. Baldin eta
|
emakume
zuriek ahazten bazuten beraiek bezain emakume zirela emakume beltzak, bada, orduan, hantxe zetorren Truth: hitza hartu, eta gogoratu beharrekoak gogoratzen zizkien.
|
|
|
Politikariek bost edo hamar urtetik gora eman ditzakete gai honen bueltan borrokan, baina, ikuspegi politiko batetik, gizon beltza, lurralde honetan,
|
emakume
zuri ikasia baino puskaz aurrerago dago. Nazioko emakume entzutetsuek beren esku zegoen guztia egin dute, azken hogeita hamar urteotan, negroaren askatasuna ziurtatzeko, eta, negroa izakien eskalako maila beherenean egon den bitartean, prest egon gara haren aldarrikapenak bultzatzeko, baina, orain, eskubide zibiletarako ate zerutiarra poliki zabaltzen ari den honetan, geure buruari galdetzen diogu, serioski, ea alboratu ote genukeen, eta. Sambo?
|
|
|
axalean baino ez zuela ulertzen bi borroken arteko uztarketa. Dirudienez, deliberatuta zegoen beltzen aurrerapena eragoztera?. Samborena?, alajaina!?, non eta
|
emakume
zuriek ez bazuten berehalako etekinik jasotzen aurrerapen horren ondorioz.
|
|
|
Biltzarreko hitzaldi nagusietako batean, Henry Ward Beecher abolizionista ezagunak zera argudiatu zuen: herrialdean jaiotako
|
emakume
zuri ikasien sufragio aldarrikapenak askoz konbentzigarriagoak zirela beltz eta etorkinenak baino, eta azken bi talde horiek deskribatu zituen, erdeinuz:
|
|
|
Arrazakeria, klase aurreiritziak eta nagusigo maskulinoa hertsiki lotutako ideologiak dira, eta Beecherrek argi uzten du hori; izan ere, garai hartan indarrean ziren estereotipo sexisten hizkuntzarekin deskribatzen du
|
emakume
zuria.
|
|
|
Eskubide Berdintasunaren Elkartearen lehen bileran, 1867ko maiatzean, Elizabeth Cady Stantonek gogora ekarri zuen Henry Ward Becheerren argudio hura, hots, askoz garrantzitsuagoa zela emakumeek boto eskubidea lortzea (esan nahi baita,
|
emakume
zuriek), gizon beltzek boto eskubidea lortzea baino.
|
|
|
Elizabeth Cady Stantonen arabera, emakumeek (hots,
|
emakume
zuriek) lezio argi bat ikasi zuten, Gerra Zibilean jardun ostean: emakumeek ez lukete sekula, lan egin behar beste gizon baten aldeko langintzetan eta haren sexua goratu beren sexu propioaren gainetik?.
|
|
|
Alderdi errepublikanoak ez zuen emakumeen sufragioa gerraosteko agendan sartu, eta, era berean, politikari garaile horiei ez zitzaizkien askorik axola beltzen jaiotzetiko eskubide politikoak ere. Boto eskubidea eman behar izan zieten orduantxe askatutako gizon beltzei, bai, baina horrek ez zuen esan nahi gizon beltzak lehenesten zituztenik
|
emakume
zurien gainetik. Gizon beltzen sufragioa, halaxe adierazi zuten errepublikanoek Hamalaugarren eta Hamabosgarren Zuzenketetan?
|
|
|
Dena dela, badirudi Stantonek eta bere kideetako batzuek, zoritxarrez, tresnatzat hartzen zutela elkartea, helburu zehatz bat lortzeko tresnatzat: gizon beltzek ez zezatela boto eskubidea eskuratu, non eta
|
emakume
zuriek ere eskuratzen ez bazuten. Hamalaugarren Zuzenketaren aldeko kanpainan aritzea erabaki zuen Eskubide Berdintasunaren Elkarteak, legebiltzarreko kideen kopurua murrizten zuen zuzenketa horrek, hauteskunde federaletan bozkatzeko eskubiderik ez zeukaten herritar gizonen kopuruaren arabera?; ondorioz, emakume zuri horiek sentitu zuten oinarri oinarrian traizionatu zituztela.
|
|
|
gizon beltzek ez zezatela boto eskubidea eskuratu, non eta emakume zuriek ere eskuratzen ez bazuten. Hamalaugarren Zuzenketaren aldeko kanpainan aritzea erabaki zuen Eskubide Berdintasunaren Elkarteak, legebiltzarreko kideen kopurua murrizten zuen zuzenketa horrek, hauteskunde federaletan bozkatzeko eskubiderik ez zeukaten herritar gizonen kopuruaren arabera?; ondorioz,
|
emakume
zuri horiek sentitu zuten oinarri oinarrian traizionatu zituztela. Era berean, Elkarteak erabaki zuen Hamabosgarren Zuzenketa babestea, zuzenketa horrek debekatu egiten zuen herritarrei boto eskubidea ukatzea arrazagatik, koloreagatik edo aurrez esklabo izateagatik?; horren ostean, barne mailako tirabirak lehertu ziren, eta borroka ideologiko irmo bilakatu.
|
|
|
Hala ere, gauza bat argi dago: klase ertaineko
|
emakume
zuriak izaki, tinko defendatu zituzten beren interesak, sarri, modu berekoi eta elitista batean?, eta agerikoa da emakume haiek harreman ahul eta azalekoa izan zutela beltzen berdintasunaren aldeko gerraosteko kanpainarekin. Ados:
|
|
|
Arrazakeria eta sexismoa sarri elkartzen dira, eta
|
emakume
zuri langileen egoerak zerikusia izaten du, maiz, beren koloreko ahizpen lazturarekin. Halaxe, emakume beltz zerbitzarien soldatak ezartzeko irizpideen arabera ezarri izan dira etxeko zerbitzari zurien soldatak ere.
|
|
|
Etxeko enpleguak onartu behar izaten zituzten emakume etorkinek ez zuten irabazten beren kide beltzek baino askoz gehiago. Soldataren harira,
|
emakume
zuri haiek gertuago zeuzkaten beren ahizpa beltzak, diru truke lan egiten zuten beren neba zuriak baino.
|
|
|
|
Emakume
zuriek azken aukera gisa baino ez zuten onartzen etxeko zerbitziari aritzea, alegia, ondo baldin bazekiten ez zutela hori baino hoberik topatuko; emakume beltzak, aldiz, lanbide haietan harrapatuta egon ziren Bigarren Mundu Gerra abiatu arte. 1940ko hamarkadan ere, New Yorken eta beste zenbait hiri handitan azokak egiten ziren kale izkinetan, esklaboen enkante blokeen bertsio modernoak?, eta emakume zuriei gonbita egin, lan bila zebiltzan emakume beltzetatik gustukoena aukera zezaten.
|
|
|
Emakume zuriek azken aukera gisa baino ez zuten onartzen etxeko zerbitziari aritzea, alegia, ondo baldin bazekiten ez zutela hori baino hoberik topatuko; emakume beltzak, aldiz, lanbide haietan harrapatuta egon ziren Bigarren Mundu Gerra abiatu arte. 1940ko hamarkadan ere, New Yorken eta beste zenbait hiri handitan azokak egiten ziren kale izkinetan, esklaboen enkante blokeen bertsio modernoak?, eta
|
emakume
zuriei gonbita egin, lan bila zebiltzan emakume beltzetatik gustukoena aukera zezaten.
|
|
|
Nahiz eta Susan B. Anthonyk, Elizabeth Cady Stantonek eta egunkariko beren gainerako kideek ekarpen garrantzitsuak egin emakume langileen kausari, ez zuten sekula egiaz onartu sindikalismoaren printzipioa. Aurrez ere, nekez agertu ziren beltzen askapenaren alde, nekez utzi zuten lehentasun izan zedin, tarte batez behintzat,
|
emakume
zurien interesen gainetik; bada, era berean, ez zituzten guztiz besarkatu langile mugimenduaren boterearen funtsezko printzipioak, alegia, batasuna eta klaseen arteko elkartasuna. Sufragisten ikuspegitik,, emakumea?
|
|
|
orain, gizon langileekin, eta, lehen, Eskubide Berdintasunaren Elkartean, gizon beltzekin. Anthonyk eta Stantonek eraso egin zieten gizon beltzei, konturatu baitziren
|
emakume
zuriek baino lehen lortuko zutela akaso esklabo ohiek boto eskubidea, eta berdin oldartu ziren langileriako gizonen aurka ere. NLUtik kanporatu zituztela ikusita, Stantonek azpimarratu zuen argi geratzen zela?(...) Revolutionek behin eta berriz esan duen hori, hau da, langile klaseko gizonak direla Emakumeen Sufragioaren etsairik okerrenak?.
|