|
2001
|
|
|
VSFk dioenez, nekazariak ez du dirurik jasotzen, animalia bat jasotzen du, adibidez behi bat, 5 urtean beste behi bat hondora itzuli duela esanez. Ugandako
|
emakume
nekazarien artean gauzatzen ari den eredu bat da. Lan egiten hasi ziren leku askotan, Guatemalan, Haitin, Kuban edo Ugandan, nekazariek eskala txikiko animaliak dituzte, “baliabide edo itsulapiko bat da, eta, batzuetan, seme alaben ikasketak ordaintzeko aukera ematen du”.
|
|
2006
|
|
|
Horren froga, petxarien ahalegina dugu, 1345etik aurrera, lur aske horiek zergak ordain zitzaten. Beraz, petxariak?
|
emakume
nekazari horren familiakoak askotan, modu guztietan saiatu ziren lur horien izaera petxaria izaten jarraitzea, ondorioz, zergak ordaintzeko.
|
|
|
Manos Unidas de Valencia erakundeak Nikaraguan sustapen sozialeko proiektu bati ekin dio, baliabiderik gabeko 160
|
emakume
nekazari gaitzeko eta prestatzeko. Gehienak ama ezkongabeak eta analfabetoak dira, eta Valentziako Algemesí herriko parrokiek hartuko dute parte, Artzapezpikutzako iturriek Avanen bitartez adierazi zutenez.
|
|
2007
|
|
|
Brasilgo MST Lurrik Gabekoen Mugimendua eta Nekazaritza Bidea erakundeetako gizon emakumeek egin dituzten hainbat heziketa tailerren berri eman dute gai honen inguruan plazaratu duten liburuan. Oro har, gizon
|
emakume
nekazarien trebetasun komunikatiboak lantzeko esperientziak izan dira. Inguru horretako hainbat gizarte mugimenduk" Minga4 informatiboa" deitu dute egitasmo hau.
|
|
2009
|
|
|
Foroan, hilabetero gai bat debatitzen dute, adituak ere ekarriz: sagarrondoen kimaketa, produktu kimikoak xaboietan, Brasilgo
|
emakume
nekazariak... Gai oso ezberdinak, kontsumoaren inguruan herritarren kontzientzia lantzeko.
|
|
|
Ayuda en Acción elkarteak Gabonetan animatzen du emakumeentzako foulard bat edo haurrentzako jostailu kaxa bat bezalako opariak erostera. Foulard a Kolonbiako Timbio Cauca eskualdeko
|
emakume
nekazariek osatzen duten zeta ehuleen elkarteak egiten du. Selyn, berriz, Sri Lankan oinarritutako gizartea da.
|
|
2011
|
|
|
Alderdi politikoei aurkeztuko die datozen asteetan, eta konpromisoa eskatuko die, udalek, batzar nagusiek eta diputazioak neurri horiek aplikatzeko.Iñaki Lazarobaster eta Bego Aristi Gipuzkoako EHNEko presidenteak eta presidenteordeak azaldu dutenez, «dekalogoa ez da asmo onen aldarrikapen huts bat, gauzatu ahal izateko tresna praktikoak eskainiko dizkiegulako alderdiei». Proposatutako hamar puntuen artean daude, besteak beste, garaian garaiko eta lekuan lekuko ekoizpena sustatzea, baserrietan ekoizpen dibertsifikatuak bultzatzea, transgenikorik ez onartzea, baserritarrentzako bizi baldintza duinen alde egitea,
|
emakume
nekazarien izaera aktiboa aldarrikatzea eta lurraren artifizializazioa geraraztea.Sindikatuaren iritziz, ezinbestekoa da baserria biziberritzea, «Europak ezarritako nekazaritza politikak porrot egin baitu». Eta, horretarako, ezinbestekotzat jo du alderdien inplikazioa.
|
|
2012
|
|
|
Cécilek nire izeba zahar baten hitz ikaragarriak gogorarazten dizkit: bere babespean hartua zeukan
|
emakume
nekazari behartsu bat eta ahal zuen guztia eramaten zion: jakiak, oinetakoak, bere umeentzako goxokiak eta jostailuak...
|
|
|
Ipar aldean, mendi bat du babes, mendi ez oso altua, baina zure festa jantzi hoberenaren kolore berde bizi berekoa. Katedrala harlandu zoragarri doiez egina dago, eta harriaren tonua mudatuz joaten da orduek aurrera egin ahala,
|
emakume
nekazarien azala udan pixkana mudatzen den bezalaxe, eta Runa izeneko ibai batek bereizten du hiria zure diademaren urre distira bereko gari alorretatik.
|
|
2013
|
|
|
«Haiek elikatzen dituzte familiak, landu, uzta bildu, arrantzan egin, ura eraman, egurra eraman, elikagaiak prestatu…», azpimarratzen du. 1
|
Emakume
nekazarien erakundeak Irudia: Intered Emakumeek ekoizpen baliabideak eskura badituzte, nekazaritza ekoizpena% 2,5 handitu daiteke garapen bidean dauden herrialdeetan.
|
|
|
Gainera, beren komunitate eta familien garapenaren lider bihurtzen badira, diru sarrerak handituko lituzkete eta, ondorioz, familien baldintzak hobetuko lituzkete. Intered GKEarentzat,
|
emakume
nekazariek «nekazaritza garapena sustatzen, elikagaien segurtasuna hobetzen eta landa pobrezia ezabatzen laguntzen dute». Emakumeek munduan gosea pairatzen duten pertsonen kopurua murrizten lagunduko luketelako ustea dela eta, Intered ek Kwu barrutiko lau lurraldetako emakume nekazarien prestakuntza eta lidergoa bultzatzen du, Kongoko Errepublika Demokratikoan.
|
|
|
Intered GKEarentzat, emakume nekazariek «nekazaritza garapena sustatzen, elikagaien segurtasuna hobetzen eta landa pobrezia ezabatzen laguntzen dute». Emakumeek munduan gosea pairatzen duten pertsonen kopurua murrizten lagunduko luketelako ustea dela eta, Intered ek Kwu barrutiko lau lurraldetako
|
emakume
nekazarien prestakuntza eta lidergoa bultzatzen du, Kongoko Errepublika Demokratikoan. Nekazaritza jardueretan dituen gaitasunak indartzen ditu, eta ez kooperatibei bakarrik laguntzen die, baita produktuak merkaturatzea ere.
|
|
|
Peru:
|
emakume
nekazariak irakurtzen eta idazten ikasten dute Irudia: ESCESES Manos Unidaserako Peruko Piura eskualdean ikasleek gelak betetzen dituzte.
|
|
|
Eta horrek balio berezia du. Neskak zirenean eskolara joateko aukerarik izan ez zuten
|
emakume
nekazariak dira, eta orain irakurtzen eta idazten ikasten dute. Bizitza irauli egin dela uste dute, Manos Unidas azaltzen du.
|
|
|
Zer egiten du Manos Unidasek Perun? Manos Unidas, ESCESES erakundeak babesten dituen GKEetako batek
|
emakume
nekazari andeei irakurtzen eta idazten irakasten die. Bizi aldaketa batean parte hartzen du, eta, horren bidez, ezagutza eskuratzea ez ezik, emakumeei autoestimua ere ematen die.
|
|
2015
|
|
|
|
Emakume
Nekazariaren Estatutua onartu du Legebiltzarrak
|
|
|
|
Emakume
Nekazariaren Estatutua aho batez onartu du Eusko Legebiltzarrak, nekazaritza sektorean emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna gauzatu nahi duena. Besteak beste, Gizarte Segurantzan emakume baserritarren afiliaziorako dirulaguntzak sortzea posible izanen da hemendik aitzina.
|
|
2017
|
|
|
16).
|
Emakumeek
nekazari lanetan egindako ekarpenari eta ekoizpen soberakinaren gaineko kontrolari buruz, ikusi berebat Shahar (1983: 239? 42).
|
|
|
Europan, biktima gehien gehienak
|
emakume
nekazariak ziren, eta argigarria izan daiteke hori, genozidio horren aurrean historialariek erakutsitako indiferentziaren berri emateko; konplizitate zantzuak dituen indiferentzia da, historiaren orrietatik sorginak kentzeak haiek sutan erreaz fisikoki desagerrarazi izanari garrantzia kentzen lagundu baitu; folklore kontua ez bazen, esangura txikiko gertakaria izan zela iradoki da horrela....
|
|
|
Antzeko ereduak aurkituko ditugu Eskozian berebat: akusatuak
|
emakume
nekazari behartsuak ziren, artean lurzati bat zutenak, baina neke handiz bizi zirenak; askotan, auzokoen etsaitasuna eragiten zuten, ganaduari haien lurretan bazkatzeko bultza egiteagatik, edota errenta ordaindu ez zutelako (Larner 1983).
|
|
2018
|
|
|
Bestalde, eta bere foruak kontrakoa agintzen bazuen ere, San Zernin burguko inguruetako nekazariak ere bertan auzotu ziren. Garaiko zenbait agirik franko en eta
|
emakume
nekazarien arteko ezkontzak aipatzen dituzte. Beste batzuetan, agiriek aitortzen dute nekazari hauetako batzuk auzokidetzat onartu zituztela burguan modu ofizialean, auzotarren erroldan erregistratuz.84 Alfontso Borrokalariak emandako foruaren agindua, beraz, ez dugu ulertu behar modu guztiz itxian (askotan egin den bezala), irekian baizik:
|
|
2019
|
|
|
obradore kolektiboak onartzea. Bai
|
emakume
nekazarion egoerarentzako zein dugun sistemarako askoz sostengarriagoa eta aberatsagoa litzatekeela deritzogu, baldintza asko hobetzea eragingo lukeelako.
|
|
|
Eta hori gertatzen zaigu lehen sektoreko egitura guztietan. Guzti honetaz gain, lehen aipatu dudanez,
|
emakume
nekazari gehienok lan osagarriren bat egiten dugu; bada, kanpoan egiten dugun beste lantxo hori, kasurik gehienetan zaintzari lotuta dago, eskola jantokietan eta abar.
|
|
|
Arantza, baserritarraren lan ardatza ez da zaintza, baina
|
emakume
nekazariek etxearen eta senideen zaintzaren zama gizonek baino gehiago izaten al dute?
|
|
|
Gero, lege aldetik, kotitulartasun figura juridiko bat sortu zen, ustiategi batean bikote heterosexualak lan eginez gero ustiategiaren kudeaketa erregularizatzen duena, eta banaketa kasuetan emakumeentzat pentsio konpentsatzaile bat onartzen duena. Legeari dagokionez beste aldaketa bat izan da
|
Emakume
Nekazarien Estatutuarena, eta horrek aukerak ematen ditu, nahiz eta beti gertatu ohi den gisara, bitarteko gizatiar eta ekonomikorik jartzen ez baduzu, ezer gutxi den. Momentu honetan Eusko Jaurlaritzak nekazal kolektibo guztietara bidali du gutun bat esanez organo guztietan %40a emakumeek osatu behar dutela, eta neurria bete ezean dutela laguntzarik jaso.
|
|
|
Nomadetan, haurrak izatea akzidente hutsa dela ematen du, eta ez dakite zein diren lurraren aberastasunak; nekazariak, ostera, miretsi egiten du lur ildoen eta amaren sabelaren emankortasunaren misterioa; badaki bera ere azienda eta uztak bezala sortua dela, eta nahi du bere klanak beste gizon batzuk sortzea, klana iraunaraz dezaten, soroen emankortasuna ere iraunaraziz; ama moduko bat iruditzen zaio natura guztia; lurra emakume da, eta emakumeari lurraren indar ilun berak bizi zaizkio barrenean. Neurri batean, horrexegatik arduratzen da
|
emakumea
nekazari lanez: arbasoen larbak bere sabelera erakartzeko gai izanik, orobat ernearazten ditu fruituak eta buruxkak lur ereinetatik.
|
|
|
Herrialde batzuetan, gizonek eserita egiten dute pixa, eta gerta liteke emakumeek zutik egitea: halaxe egiten dute
|
emakume
nekazari askok, besteak beste; gaur egungo gizarte mendebaldarrean, ordea, usadioa izaten da emakumeak kokoriko jartzea eta gizonek bakarrik egitea zutik. Alde hori da sexu bereizgarririk deigarriena neskatoarentzat.
|
|
|
ezaugarri nagusiak, baina balio sinbolikoak ematen die garrantzia. Krisia ez da inola ere hain gogorra den dena feminitatean oinarritu ez duten emakumeentzat; etxean nahiz etxetik kanpo lana latz egiten dutenentzat, arindu handia da hileroko zama desagertzea;
|
emakume
nekazariak eta obreroaren emazteak, beti haurdun geratzeko arriskuan egonak direnez, poza hartzen dute azkenean arrisku horretatik libratzen direnean. Egoera horretan, beste askotan bezala, emakumearen ondoezak ez datoz hainbeste norberaren gorputzetik, nola gorputzaz izaten duen kontzientzia larriminezkotik.
|
|
|
–huts? egin duen
|
emakume
nekazariak bere burua botatzen du mandiotik edo eskaileretatik behera, eta, askotan, zauritu bai baina ez du lortzen helburua; batzuetan, hilotz txikitxo bat aurkitzen dute, itota, sasiartean, sastrakan, hobi septikoetan. Hirian, berriz, emakumeek laguntza ematen diote elkarri.
|
|
|
Haren eginen arabera neurtzen dugu.
|
Emakume
nekazari batez, esan daiteke langile ona edo txarra dela; emakume aktore batez, talentua duela edo ez duela, baina emakume bat bere presentzia immanentean kontsideratzen badugu, ezin dugu ezertxo ere esan hari buruz; zernahi kalifikaziotatik harago dago. Bada, amodio edo ezkontza harremanetan, emakumea mirabea eta bestea den harreman guztietan, bere immanentzian hautemana da.
|
|
|
Kontsidera dezagun, esaterako,
|
emakume
nekazarien patua. Frantzian, laborariak dira produkzio lanetan aritzen diren emakume gehienak, eta ezkonduak izaten dira.
|
|
|
Ezkongabea, gehienetan, neskame aritzen da aitaren etxean edo anaiaren edo ahizparen batenean; etxekoandrea izateko, senar baten mende geratzea onartu beharra dauka; usadioak eta tradizioak eginkizun batzuk edo bestetzuk ematen dizkiote, zein eskualdetan bizi den:
|
emakume
nekazari normandiarra mahaiburu izaten da, eta korsikarra, berriz, ez da esertzen gizonen mahai berean; edozein moduz, etxeko ekonomian arrunt garrantzitsua denez, parte hartzen du gizonaren arduretan, bat egiten du haren interesekin, eta biona da jabetza; errespetatua da, eta, maiz, hark gobernatzen du egiaz: haren egoerak gogora ekartzen du nola zegoen antzinako nekazari komunitateetan.
|
|
|
Emakumea etxaldean geratzen da, inolako jostetarik gabe.
|
Emakume
nekazari dirudunak dira bizimodu ederki orekatua duten bakarrak, neskameen laguntza baitute, edo ez baitute nekazari lanak egin beharrik: gizarteak begirunea die, eta etxean autoritate handia dute, baina lanak itota egon gabe.
|
|
|
Badirudi, oro har, bisita, eta bereziki atsolorra, emakumeen ardura zela. Gogoratu behar dugu,
|
emakumea
nekazari gizarte tradizional gehienetan bezalaxe, etxeko eremuari, eremu domestikoari, lotuta zegoela. Eta hala ikusten da emakumeei galdetuz gero; izan ere, emakumea egun seinalatuetan bakarrik ateratzen zela esaten dute, eta horregatik, besteak beste, zutela hain estimatuta atsolorra, etxetik ateratzeko aukera zelako.
|
|
|
5 GJH genero berdintasuna lortzeari eta emakumeen jabekuntzari buruzkoa da.
|
Emakume
nekazarien kasuan, arazo batzuk areagotu egiten dira, esaterako, lurrarekin, teknologiarekin, prestakuntzarekin edo kredituarekin lotutako baliabideak ez eskuratzeari eta kontrolatzeari dagokionez. Hori dela eta, GJH 5 egiteko, ezinbestekoa da emakumeak Familia Nekazaritzan duen estatusa eta eskubideak indartzea, eta baliabide produktiboak, kreditu zerbitzuak, asegurua, trebakuntza eta landa eremua berdintasunez eskuratzeko aukera bermatzea.
|
|
2020
|
|
|
|
Emakume
nekazari eta artisauen azoka eginen dute gaur Zornotzako Zelaieta parkean. Zuzeneko musika eta taloak ere izanen dira
|
|
|
Zornotzako Zelaieta parkea (Bizkaia)
|
emakume
nekazari eta artisauen bilgune bihurtuko da gaur goizean. Emakumeen Nazioarteko Eguna kari, 23 aldiz eginen dute emakume nekazari eta artisauen produktuak saltzeko azoka.
|
|
|
Zornotzako Zelaieta parkea (Bizkaia) emakume nekazari eta artisauen bilgune bihurtuko da gaur goizean. Emakumeen Nazioarteko Eguna kari, 23 aldiz eginen dute
|
emakume
nekazari eta artisauen produktuak saltzeko azoka. Denera hogei postu paratuko dituzte, eta denetariko eskaintza egonen da.
|
|
|
|
Emakume
nekazari eta artisauen azokarekin batera, beste jarduera batzuk ere izanen dira: eguerdian, Ane Gebara ipuin kontalaria ariko da udal liburutegian; eta 20:15ean, Elisa y Marcela antzezlana emango du A Panadaria konpainiak, Zornotza aretoan.
|
|
|
|
Emakume
nekazari eta artisauen azoka
|
|
|
Gipuzkoako herri txiki batera joan zirenekoa ekarri du gogora Nekane Berriotxoak. Landa eremuko
|
emakume
nekazariekin bildu ziren han, haien errealitatea ezagutzeko eta haiei Oneka plataformaren berri emateko. Oraindik ere buruan dauzka topaketa hartan entzundakoak.
|
|
|
Euskal landa eremuan zama feudalek presentzia zabala zuten eta, testuinguru horretan, familiaren horniketaz gain, nekazariek tokiko jaun edo andreari errenta ordaintzeari erreparatu behar izaten zioten. Hartara,
|
emakume
nekazariek arlo askotan parte hartu zuten eskulan gisa: nekazaritza eta abelazkuntzan, basogintzan, errota eta burdinoletan...
|
|
2021
|
|
|
Bai, eta, hain zuzen, aurten 25 urte betetzen ditu. Arabako
|
emakume
nekazarien elkartea da, eta sortu eta urte eta erdira sartu nintzen. Senarrak eman zidan haren berri, nik soilik emakume horien senarrak ezagutzen nituelako.
|
|
2022
|
|
|
Haurtzaro laburra izaten dute
|
emakume
nekazariek. Lagun goibela da miseria, jolasik eta denbora pasa lasairik onartzen ez dituena.
|
|
|
Melissa beti ezagutu dut injustizien kontra apasionatua, ni baino apasionatuagoa debatean, indignatua, gai horiez hizketan noiznahi berotzen dena errealitatearen kontra. Unibertsitateko klaseetan ere horretaz ari da etengabe, eta bere bestelako ekintzak ere konprometituak dira
|
emakume
nekazariekin eta oro har, herrialdeko klase pobreekin. Hala dira bere inguruko unibertsitateko kide batzuk ere.
|
|
|
Unibertsitateko irakasle laguna duen beste emakume batekin, Tamararekin, joan behar dugu gaur bazkaltzera, agroekologia eta feminismoaren arteko sintesian
|
emakume
nekazariekin egiten ari diren lanaz eta abar hitz egiteko. Berrogeita bost bat urteko emakumea da Tamara, jatorriz Alagoasekoa.
|
|
|
Unibertsitate federaleko irakaslea, hara eta hona dabil Brasilen eta Hego Ameriketan gai horiekin, baina batez ere bi gauza konbinatzen ditu: unibertsitateko irakaskuntza eta
|
emakume
nekazariekin lan egitea.
|
|
|
Legearen onarpenetik aurrerako ibilbidean, 2017an Europako Parlamentura eraman zen
|
Emakume
Nekazarien Euskal Estatutuaren eredua balizko Emakume Nekazarien Europako Estatutua egiteko ekarpen iturri gisa, eta ekarpen horiek Europatik New Yorkera egin zuten salto, Nazio Batuen Erakundearen egoitzara, 2018an. Aldiz, sektoreko erakundeetan ez du halako hedabiderik izan, are gutxiago oinarrietan.
|
|
|
Legearen onarpenetik aurrerako ibilbidean, 2017an Europako Parlamentura eraman zen Emakume Nekazarien Euskal Estatutuaren eredua balizko
|
Emakume
Nekazarien Europako Estatutua egiteko ekarpen iturri gisa, eta ekarpen horiek Europatik New Yorkera egin zuten salto, Nazio Batuen Erakundearen egoitzara, 2018an. Aldiz, sektoreko erakundeetan ez du halako hedabiderik izan, are gutxiago oinarrietan.
|
|
|
[26] 8/ 2015 Legea, urriaren 15ekoa,
|
Emakume
Nekazarien Estatutuari buruzkoa. 2015eko urriaren 21eko Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariko 200 zenbakian argitaratu zen.
|
|
|
elkarrekiko erlazioan daude, eskala bakoitzean ematen diren aldaketek gainerakoetan eragiten dutelarik. Horretarako, Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean
|
emakume
nekazariekin egindako banakako elkarrizketa eta talde lan saioen emaitza batzuk erabiliko dira [30]. Hauek eta bestelako gaiak modu sakonagoan lantzen dira aipatutako azterlanean.
|
|
|
“Berdin, azpisektoreen pare jarriko nuke emakumeen problematika, edo horren inguruko ekarpenak…
|
Emakume
nekazarien elkarte bateko ordezkari bat dagoenean juntan, haren proposamenak beti gelditu izan dira ‘gai zerrendan jarriko ditugu protokoloa bete behar delako eta bestela politikoki oso itsusia gelditzen delako, baina jarriko dugu gai zerrendan azkena eta gero, ai, denbora, benga, esan di da…’ Hori da nire sentsazioa”.
|
|
|
Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean bibliografia ezberdinetan identifikatu eta elkarrizketatutako emakumeekin kontrastatutako hainbat oztopo jaso ziren, erabakiguneetako beraien esperientzia osoa kontuan hartuz; ariketa beharrezkoa
|
emakume
nekazariek erabakiguneetan parte hartzeko orduan topatutako eragozpenen argazkia egiteko.
|
|
|
Aipatutako ikerlanean banaka elkarrizketatutako
|
emakume
nekazarien% 52k emakumeen parte hartzea ondo ikusia izan dela sentitu du bere esperientzian, eta% 19k gaizki ikusia. Gainerako% 29ak bi bizipenak izan ditu:
|
|
|
emakumeek diskriminazio aktiboko egoerak gainditu behar izaten dituztela, eta maskulinitatea loriatzeaz gain, jazarpena isilbidez onartzen duen kultura saihestu behar izaten dutela. Aipamen hori
|
emakume
nekazarien lekukotasun honetan ere ikus daiteke islatuta:
|
|
|
Jakina da parte hartzean kanpo eta barne faktoreek eragiten dutela. Horregatik, Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean banaka elkarrizketatutako
|
emakume
nekazariei eskatu zitzaien, beren pertzepziotik abiatuta, partekatu zezatela orokorrean nola sumatzen zituzten sektoreko emakumeak parte hartzearekin lotura zuten gai zehatz batzuen inguruan, beraien burua ikusi eta hautemateko moduekin harremana zutenak. Jarritako termometroak tenperatura hau markatu zuen:
|
|
|
|
Emakume
nekazariak ez dira zomorro arraroak, eta hala balira, oso espezie emankorra izango litzateke. Guztiok daramagu odolean emakume baserritar bat; denok izan dugu arbasotzat lurra landu duen amona bat, elikagaiak erein, landatu eta bildu dituena, haziak maitatu, hobetu eta trukatu dituena.
|
|
|
|
Emakume
nekazariei buruz aparteko espezie bat bezala hitz egiten denean, partzialki egia da, zoritxarrez, galtzeko arriskuan gauden espezie bat baikara. Hori da errealitatea; gaur eta hemen, desagertzen ari den espezie bat da (Arriola et al., 2009: 151).
|
|
|
Niri gertatu izan zait
|
emakume
nekazarien partaidetzaren inguruko ikerlan bat entregatu eta beste aldetik jasotako erantzuna izatea gaiarekin zerikusirik ez duten kontuak aipatzen direla, lekuz kanpo daudela iradokiz, emakumeekin egindako saioetan adierazi dutelako (eta nik hala jakinarazi) sektoreko prezioak kontuan hartuta ezinezkoa dela egun dauden egiturak existitzea horien mantentze kostuekin, dagoen pertsonal kopuru hand... Niri ulergarriak egiten zaizkit aldarriok, eta zerikusi zuzena dute beraien parte hartzean:
|
|
|
Gaur egungo
|
emakume
nekazariek beren lana biderkatu behar dute hitzaldiak emateko, mobilizazioetan parte hartzeko eta esperientziak partekatzeko, hain zuzen ere beren lanaren eta bizitzeko moduaren biziraupenaren alde borrokatzeko.
|
|
|
Liburuko lehenengo atalean erakutsi da landa eremuak, nekazaritza jarduerak eta emakumeen jardunak bat egiten duten puntu horren balioa. Gaia potoloegia da, erantzukizuna handiegia eta, azken buruan, bidegabeegia,
|
emakume
nekazarien biziraute, ongizate eta parte hartzearen zama osoa beraien gain ezartzeko. Partekatua lukeen mugimendu horren adibide bat jartzearren, bolo bolo dabil emakume nekazarien aintzatespena eta ikusgarritasuna lortzea garrantzitsua dela.
|
|
|
Gaia potoloegia da, erantzukizuna handiegia eta, azken buruan, bidegabeegia, emakume nekazarien biziraute, ongizate eta parte hartzearen zama osoa beraien gain ezartzeko. Partekatua lukeen mugimendu horren adibide bat jartzearren, bolo bolo dabil
|
emakume
nekazarien aintzatespena eta ikusgarritasuna lortzea garrantzitsua dela. noski.
|
|
|
Emakume asko neka neka eginda daude beraien egoera eta sektorearena ulertu gabe de cara a la galería egiten diren ekimenez. Eta, batez ere, sektore batean lan egiten duten pertsona profesional gisa tratatu beharrean erakusgai den izaki exotiko bezala aurkezten direnean, bereziki
|
emakume
nekazarien ikusgarritasunaren izenean sortzen diren jardueretan.
|
|
|
Horrek ematen dit amorrua. Azkenean zu bertan egotea nahi dute baina ez hala izan behar dela sentitzen dutelako, beharrezkoa ikusten dutelako zu egotea, zure ekarpen eta iritziak intereseko dituztelako… Azkenean, nire kasuan, ‘Bai, noski, egon egin behar da dauden
|
emakume
nekazari gazte gutxietako bat delako. Deitu egin behar zaio, egon egin behar du’ Ni ez naiz argazki bat emakumea izateagatik”.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, mahai gainean jartzen dira harreman edo autozaintza praktikak, bideragarritasun faktore giltzarri gisa, eta ez soilik aparteko elementu gisa (Alvarez & Benlloch, 2020: 47). Planteamendu berri horiek eragina izan dezakete
|
emakume
nekazarien parte hartzean. Baiezkoan nago.
|
|
|
Eta aliatuak askotarikoak izan daitezke. Diziplina eta espazio ezberdinetara nekazaritza eremuaren eta
|
emakume
nekazarien kontuak dakartzatenak, adibidez, “Aizue, hauek ere badira” diotenak. Begiratuko al dugu betikoak ez diren tokietara?
|
|
|
Nik ere bat egiten dut planteamendu horrekin. Sareek ematen dute aukera lehen eskutik aditzeko beste bizimodu batzuen egunerokoa, jarduna, trabak eta beharrak; bat batean,
|
emakume
nekazarien elkarteek badute plaza bat, bitarteko horiekin konpontzeko gai diren banako emakume nekazariek duten bezala, ditxosozko algoritmoek lagundu ez arren ere, beste inoren/ ezeren beharrik gabe beraien mezua zabaltzeko. Zentzu horretan, eskertzekoa da adibidez Josebe Blanco artzainak egiten duen emankizuna, Twitterreko @hausnarrean kontuaren bitartez.
|
|
|
Nik ere bat egiten dut planteamendu horrekin. Sareek ematen dute aukera lehen eskutik aditzeko beste bizimodu batzuen egunerokoa, jarduna, trabak eta beharrak; bat batean, emakume nekazarien elkarteek badute plaza bat, bitarteko horiekin konpontzeko gai diren banako
|
emakume
nekazariek duten bezala, ditxosozko algoritmoek lagundu ez arren ere, beste inoren/ ezeren beharrik gabe beraien mezua zabaltzeko. Zentzu horretan, eskertzekoa da adibidez Josebe Blanco artzainak egiten duen emankizuna, Twitterreko @hausnarrean kontuaren bitartez.
|
|
|
Lan horiek, ordea, sortzaileen helduaroko hausnarketetatik etorri izan dira sarri, ezagutu denaren galerak edo galbideak sortutakoengatik. Alabaina, 2019an Miren Amurizaren Basa eleberriak ikusi zuen argia, adineko
|
emakume
nekazari baten azaletik ezarritakoak eta esperotakoak astintzen dituen lana, Altzerreka baserrian kokatua; eta 2020an Jon Ander Urrestiren Tribiz. Baserri galdua antzezlan dokumentala estreinatu zen.
|
|
|
Baserri bat gelditzen den momentuan erortzen hasten dela dio, eta erabilera galtzen ari den ondarearekin zer egin galdetzen du. Amurizak ez du
|
emakume
nekazaria erromantizatzen; Urrestik ez du baserri bizimodua idealizatzen. Ez dira lan estatikoak.
|
|
|
Esnatzeko garaia iritsi zaigu. Nekazaritzak bizi aukera bat izan behar du,
|
emakume
nekazariek beraien jarduna aurrera eramateko modu berrituak topatu, bideragarritasun ekonomiko eta bitalaz gain, beraien parte hartze soziopolitikoa ere ahalbidetuko duena. Liburu hau jaio den munduko toki honetan, egunean hiru otordu egiteko aukera dugu askok; elikagaiei, paisaiei eta (bizi) moduei ez zaie bakarrik eusten.
|
|
|
Gainerakook [39] lagunduz gero, egoera hobetu daitekeelakoan nago. Horretarako ezin da
|
emakume
nekazariengan, edota sektoreko erakundeetako erabakiguneetan jarri pisu guztia. Maila ezberdinetako erakundeak modu koordinatuan inplikatu behar dira; sektorearen eta emakumeen egoera kontuan hartuta (badago non kontsultatu, eta, noski, emakumeekiko interlokuzio jarraitua existitu litzateke), ekintza plan eta programa zehatzak garatu lirateke.
|
|
|
Maila ezberdinetako erakundeak modu koordinatuan inplikatu behar dira; sektorearen eta emakumeen egoera kontuan hartuta (badago non kontsultatu, eta, noski, emakumeekiko interlokuzio jarraitua existitu litzateke), ekintza plan eta programa zehatzak garatu lirateke.
|
Emakume
Nekazarien Estatutuak potentzial handia du sektorean eta bertako emakumeengan eragin positiboa izateko, baina horretarako hornitu egin behar da. Estatutua da hezurdura, baina orain osatu behar da giharrez, azalez, askotariko sistemez.
|
|
|
Unatuta egonagatik, badira esperantza galdu ez duten
|
emakume
nekazariak. Suposatzen dut egoera kaskarra denboran iraunkor bilakatzen denean, batetik aklimatazio bat ematen dela, baina, bestetik, baita hoberako izan daitekeen zantzuren bat bilatzeko ahalmena ere.
|
|
|
2021eko Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanaren bueltan
|
emakume
nekazariekin banaka eta taldean izandako topaketak irakaspen handia izan ziren niretzat. Bazeuden denaz kokoteraino zeudenak, baina hala ere elkarrizketatzeko aukera eman eta gero talde lan saioetara ere animatu zirenak; bazeuden sektorera eta erabakiguneetara sartu berriak zirenak, beraien bidearen hastapenetan, begi eta belarriak zoli; bazeuden oso diskurtso politiko artikulatua zutenak, eta beraien burua hortik urrun kokatzen zutenak.
|
|
|
Banakako topaketetan testigantza batzuek hartzen dute lekua, talde topaketetan ematen ez direnak; eta, alderantziz, talde topaketek banakako elkarrizketetan eman ezin daitezkeen txinpartak sortzeko gaitasuna daukate. Esan dezaket ikusten dudala aukera, eta badagoela itxaropena, oraino ere,
|
emakume
nekazarien parte hartze sendo bat artikulatzeko, beti ere gainerako parteek beraien ardurak betetzen badituzte.
|
|
|
Ikertalde & EBEL (2017).
|
Emakume
nekazarien kopurua eta ezaugarriak Gipuzkoan.
|
|
|
Argazki hau presente izatea lagungarria izan litzateke nagusiki landa eremukoak diren
|
emakume
nekazarien abiapuntua ulertzeko. Hurbilketan aurrera eginez, ikus dezagun nortzuk diren landa eremuko emakumeak.
|
|
|
Behin hau guztia argituta, bueltatu gaitezen hasierako ariketa horretara. Landa eremuko emakumeak
|
emakume
nekazariekin berdindu ditzakegu. Jakina da gaur egun landa eremuko emakumea profil oso ugariek osatzen dutela.
|
|
|
Landa eremuko amalgama honetan, esan behar da bertako emakumeen taldea
|
emakume
nekazariek edo nekazarien emazteek osatutakoa baino talde askotarikoagoa dela. Bertan aurki daitezke oso teknifikatuta dauden nekazaritza ustiategiak bakarrik edo beste norbaitekin kudeatzen dituztenak, jarduera aniztasuna naturaltasun handiz praktikatzen dutenak, ustiategi ekologikoak sortzeko ekimena hartzen dutenak, landa turismoaren negozioari ekiten diotenak, gero eta garatuago dagoen zerbitzu sektorean lan egiten dutenak, landa eremuarekin harreman berriak asmatzen eta (ber) asmatzen dituztenak; asteburuetako egoiliarrak aisialdia dela-eta, beste herrialde batzuetako jornalariak… batzuk adinekoak dira, beste batzuk helduak, badaude itxaropen zehatz batzuk dituzten gazteak, berdinen arteko esperientziak biltzen dituzten emakumeak, baita ezberdinen artekoenak ere (2006: 108).
|
|
|
Baina oraindik ez dugu zehaztapenik eskaini landa eremuko emakumeek nekazaritzarekin duten harremanaz. Aipatu da landa eremuko emakumea eta
|
emakume
nekazaria sinonimoak direla asko eta askorentzat, lehen bulkadan bederen. Esan behar da landa mundua asko aldatu dela azken hamarkadetan (eta aldatzen jarraitu duela ordutik hona); oso aldaketa sakonak jasan ditu, eta eraldaketa horren ezaugarririk argiena nekazaritza jarduerak landa nortasunaren bi dimentsio nagusietan (ekonomikoa eta sinbolikoa) izan duen zentraltasun galera izan da (Sampedro, 1999).
|
|
|
Argitu nahi da baita datuok ez direla jaso zifra txikia dela-eta garrantzi gutxikoa dela erakusteko, ezpada kontrakoa: landa eremuak eta landa eremuko emakumeek berezko ezaugarriak dituztela azaldu den bezala, nekazaritzak ere baditu bereak, eta
|
emakume
nekazariek aipatutako guztiak berenganatzen dituzte orokorrean (landa eremukoak, landa eremuko emakumeenak eta nekazaritzarenak). Baita ezaugarri horien argiak eta itzalak ere.
|
|
|
Baita ezaugarri horien argiak eta itzalak ere. Hori dela eta, nekazaritzaren funtzio eta ezaugarriak ekarriko dira, horien bitartez
|
emakume
nekazarien testuingurua osatzeko.
|
|
|
Hortaz, atala bukatzeko,
|
emakume
nekazariak kokatzen direneko lurralde eta sektorearen berezitasunak ikusita eta hurrengo atalerako aurrerakin gisa, aldarrikatu nahi da emakume nekazariak beti egon direla gure paisaiak eratzen dituzten lurretan. Beste gauza bat da nortzuek idatzi duten historia, zeintzuk jarri dituzten protagonistatzat, zeintzuk atrezzoaren pareko.
|
|
|
Hortaz, atala bukatzeko, emakume nekazariak kokatzen direneko lurralde eta sektorearen berezitasunak ikusita eta hurrengo atalerako aurrerakin gisa, aldarrikatu nahi da
|
emakume
nekazariak beti egon direla gure paisaiak eratzen dituzten lurretan. Beste gauza bat da nortzuek idatzi duten historia, zeintzuk jarri dituzten protagonistatzat, zeintzuk atrezzoaren pareko.
|
|
|
Eta, emakumeek beraiek, ze autopertzepzio izan duten, zein sakon eta egiturazko sentitu mandatuak, rolak, proiektatutako irudiak eta beraiek proiektatu nahi zituztenak. Azken urteetan landa eremuko emakumeei eta
|
emakume
nekazariei egindako hamarnaka elkarrizketen ehuneko oso handi batean (batez ere landa eremuan jatorria dutenen artean), aho batez adierazi dute beraien familiako emakumeen presentzia, lana, sakrifizioa; eta, gehien gehienetan, aitortza falta. Lur gainean egon dira eta daude emakume nekazariak, baina ezagutzen transmisioa eta ahozkotasuna desagertzen ari diren honetan, lehenagokoen erregistroak ditugu faltan (grafikoak, idatzizkoak…); izenak, ezaugarriak, jakintzak.
|
|
|
Azken urteetan landa eremuko emakumeei eta emakume nekazariei egindako hamarnaka elkarrizketen ehuneko oso handi batean (batez ere landa eremuan jatorria dutenen artean), aho batez adierazi dute beraien familiako emakumeen presentzia, lana, sakrifizioa; eta, gehien gehienetan, aitortza falta. Lur gainean egon dira eta daude
|
emakume
nekazariak, baina ezagutzen transmisioa eta ahozkotasuna desagertzen ari diren honetan, lehenagokoen erregistroak ditugu faltan (grafikoak, idatzizkoak…); izenak, ezaugarriak, jakintzak. Eta oraingoak… liburu osoa da oraingoen egoera aditzera emateko, askotarikoa eta aberatsa bezain konplexua baita, egiturazko elementu argi batzuen testuinguruan.
|
|
|
Eta hori da zeharkatzen gaituen sistema. Liburu honetan
|
emakume
nekazarien parte hartzearen egoera gerturatzea da asmoa: batetik, erakusteko emakumeek sistema patriarkaleko edozein arlo eta eremutan dituzten egiturazko ezaugarriak partekatzen dituztela [17]; eta, bestetik, ikusarazteko nola landatar eta nekazari izaerak zapalkuntza geruza gehigarriak dakarzkien testuinguru urbanozentrista eta kapitalistan.
|
|
|
Aspektu honek eragin zuzena du
|
emakume
nekazariez hitz egiten ari garen honetan beraien aienatzearekin, zentzu guztietan. Aspaldiko kontuetan argi ikus dezakegun gauza bat da, baina ustiategi familiarretan egunez egun diharduten emakumeengan oraindik eragiten duen kontu bat dago:
|
|
|
lanen izaeren eta espazioen genero banaketa, eta emakumeei dagozkienen likidotasuna. 1989an Vicente Mazariegosek jaso zuen etxeko lanen izaera eta irismena, ikusezina dena, dibertsifikatu eta zabaldu egiten direla familia erabilerako ondasunen ekoizpenera bideratutako etxe ustiategietan, sakabanatutako habitata nagusi den lekuetan, eta etxe familiaren eta ustiategiaren arteko integrazio espazial horren garrantziak berebiziko ondorioak zituela
|
emakume
nekazarien errealitatean (1989: 212). Muñizen hitzak hartuta, emakumeen zailtasunetako bat ustiategian bertan egindako lanaren, etxeko lanaren eta landa lan jakin batzuen arteko banalerroa egitea da, emakume nekazariak familia esplotazioan egiten duen lana bi aldiz ikusezina delako, etxeko lanak ez ezik, kontabilizatzeko zailak diren ustiategiko ekoizpen lanen zati handi bat ere hartzen duelako (2002: 5).
|
|
|
1989an Vicente Mazariegosek jaso zuen etxeko lanen izaera eta irismena, ikusezina dena, dibertsifikatu eta zabaldu egiten direla familia erabilerako ondasunen ekoizpenera bideratutako etxe ustiategietan, sakabanatutako habitata nagusi den lekuetan, eta etxe familiaren eta ustiategiaren arteko integrazio espazial horren garrantziak berebiziko ondorioak zituela emakume nekazarien errealitatean (1989: 212). Muñizen hitzak hartuta, emakumeen zailtasunetako bat ustiategian bertan egindako lanaren, etxeko lanaren eta landa lan jakin batzuen arteko banalerroa egitea da,
|
emakume
nekazariak familia esplotazioan egiten duen lana bi aldiz ikusezina delako, etxeko lanak ez ezik, kontabilizatzeko zailak diren ustiategiko ekoizpen lanen zati handi bat ere hartzen duelako (2002: 5).
|
|
|
|
EMAKUME
NEKAZARIEN PARTE HARTZEA
|
|
|
Sistema patriarkal honen beste edozein esparrutan aurki daitezkeen eragozpenei landa eremuak eta nekazaritzak bereak dituen konplexutasunak gehituz, irakurleak erraz deduzi dezake
|
emakume
nekazariek ez dutela erraz erraza beraien parte hartze eskubidea gauzatzea. Duela hogei urte Millanek esan zuen nekazaritza erakunde sozioekonomikoetan, nekazaritza sektoreari eta landa garapenari eragiten dieten neurriak benetan hartzen diren eremuetan, emakumeen presentzia eta parte hartzea oso urria zela, eta horrek erabakiak hartzeko unean oso maskulinizatutako sektorea dela ondorioztatzea ekar lezakeela, egunez eguneko landa lanean hala izan ez arren.
|
|
|
Landa inguruneko hurbileko gizarte zerbitzuen sarea edo garraio sareak oraindik ez dira nahikoak, eta horrek egoera hori indartzen laguntzen du. Eremu horretan lan egin behar da,
|
emakume
nekazarien eta abeltzainen alderdi profesionala behar bezala eta bete betean garatzeaz gain, hori guztia beren familia bizitzarekin guztiz uztartzeko (Millan, 2002: 6).
|
|
|
Arloko ikerlanetan behin eta berriz errepikatzen den ideia da hau.
|
Emakume
nekazari gehien gehienak landa eremuko emakume direnez, aplikagarriak dira landa eremuko emakumeekin Bizkaian gauzatutako bi prozesutan jasotakoak. Lehena, landa eremuko amatasunei buruzko eztabaida ikuspegi feministatik aberasteko materiala sortzeko, Muxikako landa eremuko emakumeekin Errotik kooperatiba feministak egindakoa.
|
|
|
|
Emakume
nekazariei dagokienez, Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean banaka elkarrizketatutako emakumeei [20] etxeko lanen banaketaren hurbilketa bat egitea eskatu zitzaien. Etxeko lan kontsideratu ziren erosketak egitea, otorduen prestaketa, garbiketa lanak eta zaintza lanak.
|
|
|
“Guztiei eragiten dieten erabakiak guztiek hartu behar dituzte, eta emakumea landa ingurunean erabakiak hartzeko prozesuan sartzea funtsezkoa eta premiazkoa da; gure zaintza eta lana merezi ditu eginkizun horrek” (Millan, 2002: 6). Baina
|
emakume
nekazariek erabakiguneetan duten parte hartzeaz hitz egitean, ba al dakigu nortzuek har dezaketen parte. Eta nortzuek hartzen duten?
|
|
|
[20] EAEko 21
|
emakume
nekazari, adin, eskualde eta azpisektore ezberdinetakoak.
|
|
|
Eta hor kokatzen dira
|
emakume
nekazariak, hiru aldiz subalterno (landatar, nekazari eta emakume), heteropatriarkatu kapitalista urbanozentrista liberal hertsian kabitzen ez diren bestelako ertz adina menderakuntza lerro gehitzeko aukerarekin.
|
|
|
Landa eremuaren inguruan, hiru ezaugarri demografiko jaso zituen Sampedrok (1996), zenbat eta gune isolatuagoa izan (komunikabideak, biztanle kopurua…) orduan eta bistakoagoak zirenak [8]. Era berean, ezaugarrion elkarrekiko erlazioa argia da, jarraian ikusiko den bezala, eta zuzeneko harremana dute
|
emakume
nekazarien testuinguruaren azterketarekin.
|