|
2022
|
|
|
Legearen onarpenetik aurrerako ibilbidean, 2017an Europako Parlamentura eraman zen
|
Emakume
Nekazarien Euskal Estatutuaren eredua balizko Emakume Nekazarien Europako Estatutua egiteko ekarpen iturri gisa, eta ekarpen horiek Europatik New Yorkera egin zuten salto, Nazio Batuen Erakundearen egoitzara, 2018an. Aldiz, sektoreko erakundeetan ez du halako hedabiderik izan, are gutxiago oinarrietan.
|
|
|
Legearen onarpenetik aurrerako ibilbidean, 2017an Europako Parlamentura eraman zen Emakume Nekazarien Euskal Estatutuaren eredua balizko
|
Emakume
Nekazarien Europako Estatutua egiteko ekarpen iturri gisa, eta ekarpen horiek Europatik New Yorkera egin zuten salto, Nazio Batuen Erakundearen egoitzara, 2018an. Aldiz, sektoreko erakundeetan ez du halako hedabiderik izan, are gutxiago oinarrietan.
|
|
|
[26] 8/ 2015 Legea, urriaren 15ekoa,
|
Emakume
Nekazarien Estatutuari buruzkoa. 2015eko urriaren 21eko Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariko 200 zenbakian argitaratu zen.
|
|
|
elkarrekiko erlazioan daude, eskala bakoitzean ematen diren aldaketek gainerakoetan eragiten dutelarik. Horretarako, Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean
|
emakume
nekazariekin egindako banakako elkarrizketa eta talde lan saioen emaitza batzuk erabiliko dira [30]. Hauek eta bestelako gaiak modu sakonagoan lantzen dira aipatutako azterlanean.
|
|
|
“Berdin, azpisektoreen pare jarriko nuke emakumeen problematika, edo horren inguruko ekarpenak…
|
Emakume
nekazarien elkarte bateko ordezkari bat dagoenean juntan, haren proposamenak beti gelditu izan dira ‘gai zerrendan jarriko ditugu protokoloa bete behar delako eta bestela politikoki oso itsusia gelditzen delako, baina jarriko dugu gai zerrendan azkena eta gero, ai, denbora, benga, esan di da…’ Hori da nire sentsazioa”.
|
|
|
Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean bibliografia ezberdinetan identifikatu eta elkarrizketatutako emakumeekin kontrastatutako hainbat oztopo jaso ziren, erabakiguneetako beraien esperientzia osoa kontuan hartuz; ariketa beharrezkoa
|
emakume
nekazariek erabakiguneetan parte hartzeko orduan topatutako eragozpenen argazkia egiteko.
|
|
|
Aipatutako ikerlanean banaka elkarrizketatutako
|
emakume
nekazarien% 52k emakumeen parte hartzea ondo ikusia izan dela sentitu du bere esperientzian, eta% 19k gaizki ikusia. Gainerako% 29ak bi bizipenak izan ditu:
|
|
|
emakumeek diskriminazio aktiboko egoerak gainditu behar izaten dituztela, eta maskulinitatea loriatzeaz gain, jazarpena isilbidez onartzen duen kultura saihestu behar izaten dutela. Aipamen hori
|
emakume
nekazarien lekukotasun honetan ere ikus daiteke islatuta:
|
|
|
Jakina da parte hartzean kanpo eta barne faktoreek eragiten dutela. Horregatik, Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean banaka elkarrizketatutako
|
emakume
nekazariei eskatu zitzaien, beren pertzepziotik abiatuta, partekatu zezatela orokorrean nola sumatzen zituzten sektoreko emakumeak parte hartzearekin lotura zuten gai zehatz batzuen inguruan, beraien burua ikusi eta hautemateko moduekin harremana zutenak. Jarritako termometroak tenperatura hau markatu zuen:
|
|
|
|
Emakume
nekazariak ez dira zomorro arraroak, eta hala balira, oso espezie emankorra izango litzateke. Guztiok daramagu odolean emakume baserritar bat; denok izan dugu arbasotzat lurra landu duen amona bat, elikagaiak erein, landatu eta bildu dituena, haziak maitatu, hobetu eta trukatu dituena.
|
|
|
|
Emakume
nekazariei buruz aparteko espezie bat bezala hitz egiten denean, partzialki egia da, zoritxarrez, galtzeko arriskuan gauden espezie bat baikara. Hori da errealitatea; gaur eta hemen, desagertzen ari den espezie bat da (Arriola et al., 2009: 151).
|
|
|
Niri gertatu izan zait
|
emakume
nekazarien partaidetzaren inguruko ikerlan bat entregatu eta beste aldetik jasotako erantzuna izatea gaiarekin zerikusirik ez duten kontuak aipatzen direla, lekuz kanpo daudela iradokiz, emakumeekin egindako saioetan adierazi dutelako (eta nik hala jakinarazi) sektoreko prezioak kontuan hartuta ezinezkoa dela egun dauden egiturak existitzea horien mantentze kostuekin, dagoen pertsonal kopuru hand... Niri ulergarriak egiten zaizkit aldarriok, eta zerikusi zuzena dute beraien parte hartzean:
|
|
|
Gaur egungo
|
emakume
nekazariek beren lana biderkatu behar dute hitzaldiak emateko, mobilizazioetan parte hartzeko eta esperientziak partekatzeko, hain zuzen ere beren lanaren eta bizitzeko moduaren biziraupenaren alde borrokatzeko.
|
|
|
Liburuko lehenengo atalean erakutsi da landa eremuak, nekazaritza jarduerak eta emakumeen jardunak bat egiten duten puntu horren balioa. Gaia potoloegia da, erantzukizuna handiegia eta, azken buruan, bidegabeegia,
|
emakume
nekazarien biziraute, ongizate eta parte hartzearen zama osoa beraien gain ezartzeko. Partekatua lukeen mugimendu horren adibide bat jartzearren, bolo bolo dabil emakume nekazarien aintzatespena eta ikusgarritasuna lortzea garrantzitsua dela.
|
|
|
Gaia potoloegia da, erantzukizuna handiegia eta, azken buruan, bidegabeegia, emakume nekazarien biziraute, ongizate eta parte hartzearen zama osoa beraien gain ezartzeko. Partekatua lukeen mugimendu horren adibide bat jartzearren, bolo bolo dabil
|
emakume
nekazarien aintzatespena eta ikusgarritasuna lortzea garrantzitsua dela. noski.
|
|
|
Emakume asko neka neka eginda daude beraien egoera eta sektorearena ulertu gabe de cara a la galería egiten diren ekimenez. Eta, batez ere, sektore batean lan egiten duten pertsona profesional gisa tratatu beharrean erakusgai den izaki exotiko bezala aurkezten direnean, bereziki
|
emakume
nekazarien ikusgarritasunaren izenean sortzen diren jardueretan.
|
|
|
Horrek ematen dit amorrua. Azkenean zu bertan egotea nahi dute baina ez hala izan behar dela sentitzen dutelako, beharrezkoa ikusten dutelako zu egotea, zure ekarpen eta iritziak intereseko dituztelako… Azkenean, nire kasuan, ‘Bai, noski, egon egin behar da dauden
|
emakume
nekazari gazte gutxietako bat delako. Deitu egin behar zaio, egon egin behar du’ Ni ez naiz argazki bat emakumea izateagatik”.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, mahai gainean jartzen dira harreman edo autozaintza praktikak, bideragarritasun faktore giltzarri gisa, eta ez soilik aparteko elementu gisa (Alvarez & Benlloch, 2020: 47). Planteamendu berri horiek eragina izan dezakete
|
emakume
nekazarien parte hartzean. Baiezkoan nago.
|
|
|
Eta aliatuak askotarikoak izan daitezke. Diziplina eta espazio ezberdinetara nekazaritza eremuaren eta
|
emakume
nekazarien kontuak dakartzatenak, adibidez, “Aizue, hauek ere badira” diotenak. Begiratuko al dugu betikoak ez diren tokietara?
|
|
|
Nik ere bat egiten dut planteamendu horrekin. Sareek ematen dute aukera lehen eskutik aditzeko beste bizimodu batzuen egunerokoa, jarduna, trabak eta beharrak; bat batean,
|
emakume
nekazarien elkarteek badute plaza bat, bitarteko horiekin konpontzeko gai diren banako emakume nekazariek duten bezala, ditxosozko algoritmoek lagundu ez arren ere, beste inoren/ ezeren beharrik gabe beraien mezua zabaltzeko. Zentzu horretan, eskertzekoa da adibidez Josebe Blanco artzainak egiten duen emankizuna, Twitterreko @hausnarrean kontuaren bitartez.
|
|
|
Nik ere bat egiten dut planteamendu horrekin. Sareek ematen dute aukera lehen eskutik aditzeko beste bizimodu batzuen egunerokoa, jarduna, trabak eta beharrak; bat batean, emakume nekazarien elkarteek badute plaza bat, bitarteko horiekin konpontzeko gai diren banako
|
emakume
nekazariek duten bezala, ditxosozko algoritmoek lagundu ez arren ere, beste inoren/ ezeren beharrik gabe beraien mezua zabaltzeko. Zentzu horretan, eskertzekoa da adibidez Josebe Blanco artzainak egiten duen emankizuna, Twitterreko @hausnarrean kontuaren bitartez.
|
|
|
Lan horiek, ordea, sortzaileen helduaroko hausnarketetatik etorri izan dira sarri, ezagutu denaren galerak edo galbideak sortutakoengatik. Alabaina, 2019an Miren Amurizaren Basa eleberriak ikusi zuen argia, adineko
|
emakume
nekazari baten azaletik ezarritakoak eta esperotakoak astintzen dituen lana, Altzerreka baserrian kokatua; eta 2020an Jon Ander Urrestiren Tribiz. Baserri galdua antzezlan dokumentala estreinatu zen.
|
|
|
Baserri bat gelditzen den momentuan erortzen hasten dela dio, eta erabilera galtzen ari den ondarearekin zer egin galdetzen du. Amurizak ez du
|
emakume
nekazaria erromantizatzen; Urrestik ez du baserri bizimodua idealizatzen. Ez dira lan estatikoak.
|
|
|
Esnatzeko garaia iritsi zaigu. Nekazaritzak bizi aukera bat izan behar du,
|
emakume
nekazariek beraien jarduna aurrera eramateko modu berrituak topatu, bideragarritasun ekonomiko eta bitalaz gain, beraien parte hartze soziopolitikoa ere ahalbidetuko duena. Liburu hau jaio den munduko toki honetan, egunean hiru otordu egiteko aukera dugu askok; elikagaiei, paisaiei eta (bizi) moduei ez zaie bakarrik eusten.
|
|
|
Gainerakook [39] lagunduz gero, egoera hobetu daitekeelakoan nago. Horretarako ezin da
|
emakume
nekazariengan, edota sektoreko erakundeetako erabakiguneetan jarri pisu guztia. Maila ezberdinetako erakundeak modu koordinatuan inplikatu behar dira; sektorearen eta emakumeen egoera kontuan hartuta (badago non kontsultatu, eta, noski, emakumeekiko interlokuzio jarraitua existitu litzateke), ekintza plan eta programa zehatzak garatu lirateke.
|
|
|
Maila ezberdinetako erakundeak modu koordinatuan inplikatu behar dira; sektorearen eta emakumeen egoera kontuan hartuta (badago non kontsultatu, eta, noski, emakumeekiko interlokuzio jarraitua existitu litzateke), ekintza plan eta programa zehatzak garatu lirateke.
|
Emakume
Nekazarien Estatutuak potentzial handia du sektorean eta bertako emakumeengan eragin positiboa izateko, baina horretarako hornitu egin behar da. Estatutua da hezurdura, baina orain osatu behar da giharrez, azalez, askotariko sistemez.
|
|
|
Unatuta egonagatik, badira esperantza galdu ez duten
|
emakume
nekazariak. Suposatzen dut egoera kaskarra denboran iraunkor bilakatzen denean, batetik aklimatazio bat ematen dela, baina, bestetik, baita hoberako izan daitekeen zantzuren bat bilatzeko ahalmena ere.
|
|
|
2021eko Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanaren bueltan
|
emakume
nekazariekin banaka eta taldean izandako topaketak irakaspen handia izan ziren niretzat. Bazeuden denaz kokoteraino zeudenak, baina hala ere elkarrizketatzeko aukera eman eta gero talde lan saioetara ere animatu zirenak; bazeuden sektorera eta erabakiguneetara sartu berriak zirenak, beraien bidearen hastapenetan, begi eta belarriak zoli; bazeuden oso diskurtso politiko artikulatua zutenak, eta beraien burua hortik urrun kokatzen zutenak.
|
|
|
Banakako topaketetan testigantza batzuek hartzen dute lekua, talde topaketetan ematen ez direnak; eta, alderantziz, talde topaketek banakako elkarrizketetan eman ezin daitezkeen txinpartak sortzeko gaitasuna daukate. Esan dezaket ikusten dudala aukera, eta badagoela itxaropena, oraino ere,
|
emakume
nekazarien parte hartze sendo bat artikulatzeko, beti ere gainerako parteek beraien ardurak betetzen badituzte.
|
|
|
Ikertalde & EBEL (2017).
|
Emakume
nekazarien kopurua eta ezaugarriak Gipuzkoan.
|
|
|
Argazki hau presente izatea lagungarria izan litzateke nagusiki landa eremukoak diren
|
emakume
nekazarien abiapuntua ulertzeko. Hurbilketan aurrera eginez, ikus dezagun nortzuk diren landa eremuko emakumeak.
|
|
|
Behin hau guztia argituta, bueltatu gaitezen hasierako ariketa horretara. Landa eremuko emakumeak
|
emakume
nekazariekin berdindu ditzakegu. Jakina da gaur egun landa eremuko emakumea profil oso ugariek osatzen dutela.
|
|
|
Landa eremuko amalgama honetan, esan behar da bertako emakumeen taldea
|
emakume
nekazariek edo nekazarien emazteek osatutakoa baino talde askotarikoagoa dela. Bertan aurki daitezke oso teknifikatuta dauden nekazaritza ustiategiak bakarrik edo beste norbaitekin kudeatzen dituztenak, jarduera aniztasuna naturaltasun handiz praktikatzen dutenak, ustiategi ekologikoak sortzeko ekimena hartzen dutenak, landa turismoaren negozioari ekiten diotenak, gero eta garatuago dagoen zerbitzu sektorean lan egiten dutenak, landa eremuarekin harreman berriak asmatzen eta (ber) asmatzen dituztenak; asteburuetako egoiliarrak aisialdia dela-eta, beste herrialde batzuetako jornalariak… batzuk adinekoak dira, beste batzuk helduak, badaude itxaropen zehatz batzuk dituzten gazteak, berdinen arteko esperientziak biltzen dituzten emakumeak, baita ezberdinen artekoenak ere (2006: 108).
|
|
|
Baina oraindik ez dugu zehaztapenik eskaini landa eremuko emakumeek nekazaritzarekin duten harremanaz. Aipatu da landa eremuko emakumea eta
|
emakume
nekazaria sinonimoak direla asko eta askorentzat, lehen bulkadan bederen. Esan behar da landa mundua asko aldatu dela azken hamarkadetan (eta aldatzen jarraitu duela ordutik hona); oso aldaketa sakonak jasan ditu, eta eraldaketa horren ezaugarririk argiena nekazaritza jarduerak landa nortasunaren bi dimentsio nagusietan (ekonomikoa eta sinbolikoa) izan duen zentraltasun galera izan da (Sampedro, 1999).
|
|
|
Argitu nahi da baita datuok ez direla jaso zifra txikia dela-eta garrantzi gutxikoa dela erakusteko, ezpada kontrakoa: landa eremuak eta landa eremuko emakumeek berezko ezaugarriak dituztela azaldu den bezala, nekazaritzak ere baditu bereak, eta
|
emakume
nekazariek aipatutako guztiak berenganatzen dituzte orokorrean (landa eremukoak, landa eremuko emakumeenak eta nekazaritzarenak). Baita ezaugarri horien argiak eta itzalak ere.
|
|
|
Baita ezaugarri horien argiak eta itzalak ere. Hori dela eta, nekazaritzaren funtzio eta ezaugarriak ekarriko dira, horien bitartez
|
emakume
nekazarien testuingurua osatzeko.
|
|
|
Hortaz, atala bukatzeko,
|
emakume
nekazariak kokatzen direneko lurralde eta sektorearen berezitasunak ikusita eta hurrengo atalerako aurrerakin gisa, aldarrikatu nahi da emakume nekazariak beti egon direla gure paisaiak eratzen dituzten lurretan. Beste gauza bat da nortzuek idatzi duten historia, zeintzuk jarri dituzten protagonistatzat, zeintzuk atrezzoaren pareko.
|
|
|
Hortaz, atala bukatzeko, emakume nekazariak kokatzen direneko lurralde eta sektorearen berezitasunak ikusita eta hurrengo atalerako aurrerakin gisa, aldarrikatu nahi da
|
emakume
nekazariak beti egon direla gure paisaiak eratzen dituzten lurretan. Beste gauza bat da nortzuek idatzi duten historia, zeintzuk jarri dituzten protagonistatzat, zeintzuk atrezzoaren pareko.
|
|
|
Eta, emakumeek beraiek, ze autopertzepzio izan duten, zein sakon eta egiturazko sentitu mandatuak, rolak, proiektatutako irudiak eta beraiek proiektatu nahi zituztenak. Azken urteetan landa eremuko emakumeei eta
|
emakume
nekazariei egindako hamarnaka elkarrizketen ehuneko oso handi batean (batez ere landa eremuan jatorria dutenen artean), aho batez adierazi dute beraien familiako emakumeen presentzia, lana, sakrifizioa; eta, gehien gehienetan, aitortza falta. Lur gainean egon dira eta daude emakume nekazariak, baina ezagutzen transmisioa eta ahozkotasuna desagertzen ari diren honetan, lehenagokoen erregistroak ditugu faltan (grafikoak, idatzizkoak…); izenak, ezaugarriak, jakintzak.
|
|
|
Azken urteetan landa eremuko emakumeei eta emakume nekazariei egindako hamarnaka elkarrizketen ehuneko oso handi batean (batez ere landa eremuan jatorria dutenen artean), aho batez adierazi dute beraien familiako emakumeen presentzia, lana, sakrifizioa; eta, gehien gehienetan, aitortza falta. Lur gainean egon dira eta daude
|
emakume
nekazariak, baina ezagutzen transmisioa eta ahozkotasuna desagertzen ari diren honetan, lehenagokoen erregistroak ditugu faltan (grafikoak, idatzizkoak…); izenak, ezaugarriak, jakintzak. Eta oraingoak… liburu osoa da oraingoen egoera aditzera emateko, askotarikoa eta aberatsa bezain konplexua baita, egiturazko elementu argi batzuen testuinguruan.
|
|
|
Eta hori da zeharkatzen gaituen sistema. Liburu honetan
|
emakume
nekazarien parte hartzearen egoera gerturatzea da asmoa: batetik, erakusteko emakumeek sistema patriarkaleko edozein arlo eta eremutan dituzten egiturazko ezaugarriak partekatzen dituztela [17]; eta, bestetik, ikusarazteko nola landatar eta nekazari izaerak zapalkuntza geruza gehigarriak dakarzkien testuinguru urbanozentrista eta kapitalistan.
|
|
|
Aspektu honek eragin zuzena du
|
emakume
nekazariez hitz egiten ari garen honetan beraien aienatzearekin, zentzu guztietan. Aspaldiko kontuetan argi ikus dezakegun gauza bat da, baina ustiategi familiarretan egunez egun diharduten emakumeengan oraindik eragiten duen kontu bat dago:
|
|
|
lanen izaeren eta espazioen genero banaketa, eta emakumeei dagozkienen likidotasuna. 1989an Vicente Mazariegosek jaso zuen etxeko lanen izaera eta irismena, ikusezina dena, dibertsifikatu eta zabaldu egiten direla familia erabilerako ondasunen ekoizpenera bideratutako etxe ustiategietan, sakabanatutako habitata nagusi den lekuetan, eta etxe familiaren eta ustiategiaren arteko integrazio espazial horren garrantziak berebiziko ondorioak zituela
|
emakume
nekazarien errealitatean (1989: 212). Muñizen hitzak hartuta, emakumeen zailtasunetako bat ustiategian bertan egindako lanaren, etxeko lanaren eta landa lan jakin batzuen arteko banalerroa egitea da, emakume nekazariak familia esplotazioan egiten duen lana bi aldiz ikusezina delako, etxeko lanak ez ezik, kontabilizatzeko zailak diren ustiategiko ekoizpen lanen zati handi bat ere hartzen duelako (2002: 5).
|
|
|
1989an Vicente Mazariegosek jaso zuen etxeko lanen izaera eta irismena, ikusezina dena, dibertsifikatu eta zabaldu egiten direla familia erabilerako ondasunen ekoizpenera bideratutako etxe ustiategietan, sakabanatutako habitata nagusi den lekuetan, eta etxe familiaren eta ustiategiaren arteko integrazio espazial horren garrantziak berebiziko ondorioak zituela emakume nekazarien errealitatean (1989: 212). Muñizen hitzak hartuta, emakumeen zailtasunetako bat ustiategian bertan egindako lanaren, etxeko lanaren eta landa lan jakin batzuen arteko banalerroa egitea da,
|
emakume
nekazariak familia esplotazioan egiten duen lana bi aldiz ikusezina delako, etxeko lanak ez ezik, kontabilizatzeko zailak diren ustiategiko ekoizpen lanen zati handi bat ere hartzen duelako (2002: 5).
|
|
|
|
EMAKUME
NEKAZARIEN PARTE HARTZEA
|
|
|
Sistema patriarkal honen beste edozein esparrutan aurki daitezkeen eragozpenei landa eremuak eta nekazaritzak bereak dituen konplexutasunak gehituz, irakurleak erraz deduzi dezake
|
emakume
nekazariek ez dutela erraz erraza beraien parte hartze eskubidea gauzatzea. Duela hogei urte Millanek esan zuen nekazaritza erakunde sozioekonomikoetan, nekazaritza sektoreari eta landa garapenari eragiten dieten neurriak benetan hartzen diren eremuetan, emakumeen presentzia eta parte hartzea oso urria zela, eta horrek erabakiak hartzeko unean oso maskulinizatutako sektorea dela ondorioztatzea ekar lezakeela, egunez eguneko landa lanean hala izan ez arren.
|
|
|
Landa inguruneko hurbileko gizarte zerbitzuen sarea edo garraio sareak oraindik ez dira nahikoak, eta horrek egoera hori indartzen laguntzen du. Eremu horretan lan egin behar da,
|
emakume
nekazarien eta abeltzainen alderdi profesionala behar bezala eta bete betean garatzeaz gain, hori guztia beren familia bizitzarekin guztiz uztartzeko (Millan, 2002: 6).
|
|
|
Arloko ikerlanetan behin eta berriz errepikatzen den ideia da hau.
|
Emakume
nekazari gehien gehienak landa eremuko emakume direnez, aplikagarriak dira landa eremuko emakumeekin Bizkaian gauzatutako bi prozesutan jasotakoak. Lehena, landa eremuko amatasunei buruzko eztabaida ikuspegi feministatik aberasteko materiala sortzeko, Muxikako landa eremuko emakumeekin Errotik kooperatiba feministak egindakoa.
|
|
|
|
Emakume
nekazariei dagokienez, Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanean banaka elkarrizketatutako emakumeei [20] etxeko lanen banaketaren hurbilketa bat egitea eskatu zitzaien. Etxeko lan kontsideratu ziren erosketak egitea, otorduen prestaketa, garbiketa lanak eta zaintza lanak.
|
|
|
“Guztiei eragiten dieten erabakiak guztiek hartu behar dituzte, eta emakumea landa ingurunean erabakiak hartzeko prozesuan sartzea funtsezkoa eta premiazkoa da; gure zaintza eta lana merezi ditu eginkizun horrek” (Millan, 2002: 6). Baina
|
emakume
nekazariek erabakiguneetan duten parte hartzeaz hitz egitean, ba al dakigu nortzuek har dezaketen parte. Eta nortzuek hartzen duten?
|
|
|
[20] EAEko 21
|
emakume
nekazari, adin, eskualde eta azpisektore ezberdinetakoak.
|
|
|
Eta hor kokatzen dira
|
emakume
nekazariak, hiru aldiz subalterno (landatar, nekazari eta emakume), heteropatriarkatu kapitalista urbanozentrista liberal hertsian kabitzen ez diren bestelako ertz adina menderakuntza lerro gehitzeko aukerarekin.
|
|
|
Landa eremuaren inguruan, hiru ezaugarri demografiko jaso zituen Sampedrok (1996), zenbat eta gune isolatuagoa izan (komunikabideak, biztanle kopurua…) orduan eta bistakoagoak zirenak [8]. Era berean, ezaugarrion elkarrekiko erlazioa argia da, jarraian ikusiko den bezala, eta zuzeneko harremana dute
|
emakume
nekazarien testuinguruaren azterketarekin.
|
|
|
|
emakume
nekazariak eta parte hartzea
|
|
|
Gogorra izan zen Martxoaren 8ko ekitaldi baten amaieran entzutea “feminismoa izango bada, beganoa izango da”. Non geratzen gara
|
emakume
nekazariak. Non abeltzainak?
|
|
|
Lur gainean, itzal azpian dio egileak izenburuan. Eta ez zaio arrazoia falta; hor baikaude
|
emakume
nekazariok. Halaxe bizi ziren gure aurrekoak, lur gainean eta, aldi berean, itzalpean, inork ez ikusteko moduan.
|
|
|
|
Emakume
Nekazarien Estatutua onartu zuen Eusko Legebiltzarrak, aho batez, 2015eko urriaren 15ean. Data hori ez dela kasualitatea argi dut:
|
|
|
landa eremuko emakumeen nazioarteko eguna da, hain zuzen bakoitzak egin dezala bere irakurketa. Non geratu dira, ordea,
|
emakume
nekazariak eta abeltzainak. Non egun hartan esandako hitzak, emandako diskurtsoak?
|
|
|
2020ko urte arraro hartan, opa nuen baina espero ez nuen berri bat jaso nuen: Emakundek, Emakumeen Euskal Erakundeak, emakumeen eta gizonen berdintasunari buruzko ikerlanak egiteko 3 motako beka esleitu zion
|
emakume
nekazariek sektoreko erabakiguneetan zuten partaidetza aztertzeko aurkeztu nuen proposamenari. Beka mota horren helburua da erabaki soziopolitikoak hartzeko eremuetan emakumeek duten sarbidea, parte hartzea eta eragina aztertzea, eta ekimenak eta estrategiak bilatzea emakumeen ahalduntze politikoa, ekonomikoa nahiz soziala eta lidergoa mesedetzeko eta sistema patriarkala aldatzen edo gainditzen laguntzeko.
|
|
|
Bi izan ziren ikerketa proposamen hori aurkezteko arrazoiak: batetik,
|
emakume
nekazariekiko aditasun eta adeitasun falta, horien ikusezintasuna, jakinik balio eta balore [1] handiko kolektiboa dela; bestetik, 2015etik existitzen da lege bat EAEko emakume nekazariek sektoreko erabaki organoetan duten partaidetzan eragin zuzena duena, beraien presentzia dirulaguntza publikoen eskuratzearekin lotu duena. Dokumentazio eta bibliografia espezifikoan sakondu, eskala eta eragin eremu ezberdinetako agenteekin hartu emanak izan eta, batez ere eta bereziki, emakume nekazariekin gaia partekatu eta hausnartzeko aukera ezin hobea izan zen, beraien begirada eta ahotsak jaso eta aurkeztekoa.
|
|
|
Bi izan ziren ikerketa proposamen hori aurkezteko arrazoiak: batetik, emakume nekazariekiko aditasun eta adeitasun falta, horien ikusezintasuna, jakinik balio eta balore [1] handiko kolektiboa dela; bestetik, 2015etik existitzen da lege bat EAEko
|
emakume
nekazariek sektoreko erabaki organoetan duten partaidetzan eragin zuzena duena, beraien presentzia dirulaguntza publikoen eskuratzearekin lotu duena. Dokumentazio eta bibliografia espezifikoan sakondu, eskala eta eragin eremu ezberdinetako agenteekin hartu emanak izan eta, batez ere eta bereziki, emakume nekazariekin gaia partekatu eta hausnartzeko aukera ezin hobea izan zen, beraien begirada eta ahotsak jaso eta aurkeztekoa.
|
|
|
batetik, emakume nekazariekiko aditasun eta adeitasun falta, horien ikusezintasuna, jakinik balio eta balore [1] handiko kolektiboa dela; bestetik, 2015etik existitzen da lege bat EAEko emakume nekazariek sektoreko erabaki organoetan duten partaidetzan eragin zuzena duena, beraien presentzia dirulaguntza publikoen eskuratzearekin lotu duena. Dokumentazio eta bibliografia espezifikoan sakondu, eskala eta eragin eremu ezberdinetako agenteekin hartu emanak izan eta, batez ere eta bereziki,
|
emakume
nekazariekin gaia partekatu eta hausnartzeko aukera ezin hobea izan zen, beraien begirada eta ahotsak jaso eta aurkeztekoa. Master ederra, erronkaz eta aurkikuntzaz betea.
|
|
|
Ikerlan berria izan arren, aurreko urteetako esperientzia guztiek izan zuten hura elikatu eta aberasteko parada: 2014tik aurrerako formakuntza arautua eta ez arautua, elikadura sistemei eta elikagaiak ekoizteko lurrei lotuta profesionalki gauzatutako parte hartze prozesuak, eta 2017tik berariaz landa eremuko emakumeekin eta
|
emakume
nekazariekin egindako diagnostiko, proiektu, topaketa, auzolan eta bestelako esperientziak, bai lan arloan zein arlo pertsonalean.
|
|
|
Ziurrenik,
|
emakume
nekazariak, XX. mendera arte bi identitateok zatiezinak baitziren. Orduan izan zen, Jaime Izquierdoren hitzetan, besteak beste, baserritarren kulturek eraikitako ondare aberatsa eta ugaria bazterreratu eta haien lekua pentsaera industrialaren bi korronteek hartu zuten unea:
|
|
|
Jendeak uste du landa eremuan baserritarrak eta baserritarren eredua dagoela, baina errealitatea beste bat izaten da askotan”. Hortaz,
|
emakume
nekazariek badute tokia gure iruditeria kolektiboan. Aldiz, badute tokirik gure memoriaren, distantziaren edota erositako (oinordetzan hartutako?) errelato baten ondorioz egokitutako espaziotik at?
|
|
|
Puntu honetan, eta aurrera egin aurretik, liburu honen ardatz den ideia aurkezteko unea iritsi da: subalternotasunak zeharkatzen ditu
|
emakume
nekazariak. Badalek aipatu du metropolien munduan, landatarrak alteritatea osatzen duela.
|
|
|
5 Salbuespen gutxi batzuk kenduta,
|
emakume
nekazariak ez diren eta bestelako arrazoiengatik ustiategietako titular diren emakumeak ez dira erabakiak hartzeko espazioetara joaten: ez bazkideen bileretara, eta are gutxiago hautagaitza bat eratu eta batzordeetara.
|
|
|
6 Eta sektorean diharduten
|
emakume
nekazarientzat ere, oro har, titular izan arren ez da kontu erraza: denbora falta, genero rolak, kanpo eta barne oztopoak… Ez dira gutxi beren ordez gizon/ seme/ aita/ neba joaten direneko kasuak; eta, iraganean are gehiago baina egun ere gertatzen da, espazio horietara bertaratzea erabakitzen duten emakumeek bidesari pertsonala ordaindu behar izaten dutela sarritan.
|
|
|
Genero rolak definitu eta horiek iraunarazteko eginahalak egin zituen frankismoak, eta
|
emakume
nekazarien kasuan, landa eremuetan bizi zen biztanleria oro har eta arrazoi ezberdinengatik tradizionala izaki, egundoko kortsea izan zen. Ez ziren samurragoak sasoiko eta ondoz ondoko urteetako administrazioek jarritako trabak, emakumeek jardueran alta eman nahi zutenean.
|
|
|
Zer gertatzen da hor? Neurri horiek ekarri izango dutela agian egiaz
|
emakume
nekazaria den norbait titular edo titularkide bilakatzea, altan ematea… baina lehenago ez zegoen beste perbertsio bati ere eman dio bide: onurengatik ustiategia emakumearen izenean jartzea, atzetik emakume horren benetako lana egon ez arren.
|
|
|
Horrekin lotuta, Alvarez eta Benllochen ikerlanak (2020) jasotzen du elkarrizketatutako nekazaritza erakundeetako zenbait teknikari kritiko agertzen direla sarri emakume horiekin egiten diren erabilera estatistikoekin; izan ere, batzuetan, administrazio publikoa edo erakundeak “fikziozko [24] emakume bazkide”en irudiaz baliatzen dira emakumeek nekazaritza jardueran edo erakundeen oinarri sozialean duten presentziari buruzko datuak puzteko. Eta horrek ez dakar
|
emakume
nekazarientzako ezer onik.
|
|
|
Liburuaren puntu honetara iritsita, bada ordua EAEko
|
emakume
nekazarien parte hartzearen maparen ez jakin lurraldearen egituraketan hautsak harrotu dituen elementua aurkeztekoa, aipatutako kontuetan zuzenean eragiten duena: Emakume Nekazarien Estatutua.
|
|
|
Liburuaren puntu honetara iritsita, bada ordua EAEko emakume nekazarien parte hartzearen maparen ez jakin lurraldearen egituraketan hautsak harrotu dituen elementua aurkeztekoa, aipatutako kontuetan zuzenean eragiten duena:
|
Emakume
Nekazarien Estatutua.
|
|
|
|
EMAKUME
NEKAZARIEN ESTATUTUA [25] (ENE)
|
|
|
2015eko urriaren 15ean, Landa Eremuko Emakumeen Nazioarteko Egunean, Eusko Legebiltzarrak aho batez onartu zuen
|
Emakume
Nekazarien Estatutua [26]. Emakumeek nekazaritza sektorean duten lan egoera arautzeko helburuarekin sortu zen, haien lana duintzeko, ikusarazteko eta erregulatzeko, bai eta ustiategien titulartasuna eskuratzea sustatzeko ere.
|
|
|
Emakumeek nekazaritza sektorean duten lan egoera arautzeko helburuarekin sortu zen, haien lana duintzeko, ikusarazteko eta erregulatzeko, bai eta ustiategien titulartasuna eskuratzea sustatzeko ere. Estatutuak genero ikuspegia txertatzen du lehen sektorean;
|
emakume
nekazarien eskubide profesionalak, sozialak eta fiskalak modu eraginkorrean gauzatzeko neurriak jasotzen ditu.
|
|
|
titulartasuna, sektoreko kontratazioak, gazteak, erabakimena eta ordezkaritza, arduren banaketa, lan arriskuen prebentzioa, sexu jazarpena eta jazarpen sexista. Atal berberak adierazten du
|
Emakume
Nekazarien Estatutu horrek ez duela aurrekaririk araudian, nahiz eta estatutuak lantzeko gomendioak eta baita aginduak ere ugariak izan. Estatutuaren osaeran eragina izan duten lege mugarriak biltzen ditu, Europa mailatik hasi eta EAE mailaraino.
|
|
|
90eko hamarkadan sortu ziren
|
emakume
nekazarien talde beteranoenak: Gipuzkoan EBEL (1991) eta Araban Gure Soroa (1996).
|