|
2013
|
|
|
Geraldine Nicholsek (Redondo Goicoechea, 2003: 192) amatasunaren aldeko eta aurkako diren idazleak aztertu ditu 1990etik 2001era Espainian,
|
emakume
idazleek idatzitako lanak hartuta parametro gisa. Gema Lasartek (2011) antzeko ikerketa egin zuen bere doktorego tesian:
|
|
|
bikote harremanak, amatasuna, emakumezkoen gorputza, emakumezkoen ahotsa, antisorgailuak, egunerokotasunaren zama? Ezaugarri horietaz guztiez gain, abandonuaren trataera, amatasunaren denborak eta guraso bakarreko familiaren paradigma aurkeztea oso dira azpimarragarriak, eta zer esanik ez garai hartan
|
emakume
idazle batek idatziriko lana euskal kritikak goraipatu izana; izan ere, ez zen hori ohikoa tenore hartako kritika historiografikoan.
|
|
|
Gaurdaino, feminismoaren kritika ia erabat presentista izan da, hots, idatzi duten emakumezko autoreen azterketa, analisi testual filologikoa izan da. Hala, feminismoak ia esklusiboki egungo emakumezko idazleak aztertu ditu, lehenaldira jo ahala are
|
emakume
idazle gutxiagoren berri baitugu. Azterketa hau oso da garrantzitsua, jakina, baina azterketa honetan, azken batean, kritika feministak filologiaren menpe segitzen du.
|
|
|
Izan ere, literatura katalaneko emakumeek idatziriko poesiaz diharduten antologiak dira Maria do Cebreiroren ikergaia artikulu horretan, eta haietan generoa irizpide nagusitzat hartu denez testuen hautapena egiterakoan, argi dago antologiaren egileek emakumeek idatziriko literatura ikusgarri egiteko asmoa izan dutela, eta gizonezkoen literaturaren saldoan sarturik izaten ez duten fokuen argia haienganatzea. Borondate sendo horren ondorioz,
|
emakume
idazleen ikusgarritasuna areagotzen dute Rabaderen iritziz,, y pueden llegar a generar una arquitectura específica y modalidades alternativas de entendimiento de las labores de selección y organización del material poético? (2011:
|
|
|
Interesgarria da, era berean,
|
emakume
idazleen errepresentazioa nolakoa den Onaindiaren antologian: gaur egun ezagutzen ditugun emakume poeten errepresentazio ia osoa ematen du:
|
|
|
Artikulu hau, lehenik, polizia errelatoaren erretorikaren inguruan arituko da; hartara, polizia eleberriaren baitan maneiatzen diren kontzeptuen berri emango da, eta, halaber, genero horren ezaugarriak eta ezagutu beharrekoak emango dira, gainetik bada ere. Historia horren garapena
|
emakume
idazleek polizia eleberriari egindako ekarpenean oinarritu da; detektibe femeninoen sorreran parentesia eginez, betiere emakume idazleen sorkuntza lagun.
|
|
|
Artikulu hau, lehenik, polizia errelatoaren erretorikaren inguruan arituko da; hartara, polizia eleberriaren baitan maneiatzen diren kontzeptuen berri emango da, eta, halaber, genero horren ezaugarriak eta ezagutu beharrekoak emango dira, gainetik bada ere. Historia horren garapena emakume idazleek polizia eleberriari egindako ekarpenean oinarritu da; detektibe femeninoen sorreran parentesia eginez, betiere
|
emakume
idazleen sorkuntza lagun.
|
|
|
Queer teoria kontuan izanda aztertuko dugu eleberri lesbikoa, edota sexuaren eta generoaren berridazketa; izan ere, parodia izan da nagusiki
|
emakume
idazleek erabilitako lanabesa detektibe lesbianak sortzeko orduan. Ez soilik parodia:
|
|
|
1.4.1
|
Emakume
idazleak eta polizia eleberria
|
|
|
Elizabeth Georgek (2002) dio Ingalaterran 1920 bitartean, polizia eleberrien Urrezko Aroan,
|
emakume
idazleak nagusitu zirela oro har.
|
|
|
Georgek
|
emakume
idazleek polizia eleberriei zieten mirespena eta horretan izan zuten arrakasta oso modu xumean argitzen du. –Las mujeres optaron por escribir historias de crimen y misterio porque lo hicieron bien y tuvieron éxito.
|
|
|
Ingalaterran emakumeek arrakasta handia izan bazuten ere, ez zuten patu bera eduki Estatu Batuetan nobela beltzak ezagutu zuen Urrezko Aroan; izan ere, Georgeren hitzetan, berandu iritsi baitziren
|
emakume
idazleak Dashiell Hammett eta Raymond Chandeler jaun eta jabe ziren eremura.
|
|
|
Horrela, gizonezkoen eremu batean sartzeak, adorea eta gogortasuna eskatzen zien
|
emakume
idazleei, batzuek modu gozoan egin zuten sarrera, beste batzuek ordu txarrean eta ahal zuten bezala.
|
|
|
Nobela poliziakoak, idazle horren esanetan, aukera handiak eskaintzen dizkio
|
emakume
idazleari emakumea jomuga duen genero indarkeria hedatua dagoen gizarte patriarkala aztertzeko. Shelleyk, Maria Antonia Oliver egilea azterbide duela, berdintasunetik detektibe femeninoek rolen parekatzeak lekarkeen ikerketa proposamena estimatzen duen neurri berean, gizonezko mundu militarra nahiz poliziala deskodetzeko tresna paregabetzat hartzen du polizia eleberriak eraikitzen duen eremua.
|
|
|
Maria Soledad Rodríguezek (2009), Löwyren adierak bere eginaz, dio eleberri beltzak aukera ezin hobea eskaini diola
|
emakume
idazleari generoak ezartzen dituen rolak auzitan jarri eta egun aurkezten ari diren identitate femenino berrien aldaketak proposatzeko (Rodríguez, 2009). Rodríguezek testu horretan Alicia Giménez Bartlett nobelagilearen Petra Delicado detektibea aztertzen du, eta erakusten du rolen iraulketa nola gerta daitekeen.
|
|
|
Kritika feministak ikuspegi ezberdinak erakutsi baldin baditu ere polizia eleberriak generoari egindako ekarpenetan,
|
emakume
idazleak detektibeen munduan eginiko ibilbidea modu objektiboan aztertzeko, emakumezko detektibeen ibilbidearen jarraipena egitea proposatzen dugu, eta, horretarako, bost aldi aukeratu ditugu.
|
|
|
Sherlock Holmes sortu aurretik, ordea, Anna Katherine Greenek Miss Butterwort detektibe laguntzailea sortu zuen That Affair Next Door (1897) eleberrian. Green izan zen lehen
|
emakume
idazlea detektibe femeninoa sortu zuena, pertsonaia horri, the mother of the detective novel, esan izan diote (Torrijos, 2007; Lake, 2006).
|
|
|
Torrijosek
|
emakume
idazle horiek emakume detektibeak independentziarako bidean jarri zituztela dio, baina euren feminismoa, hurrengo aldiarekin alderatuta, askoz ere apalagoa ikusten du.
|
|
|
Joseba Gabilondok (2006) Euskal Herri frantseseko idazlerik emankorren eta euskal literaturan ekoizpen handieneko
|
emakume
idazletzat jotzen du Itxaro Borda. Halere, oraindik marjinal izaten segitzen duela dio, bai publiko orokorraren artean bai euskal literaturaren kritikari garaikide gehienen artean.
|
|
2021
|
|
|
Ezaguna denez, Virginia Woolfek Gela bat norberarena (1929) lana argitaratu zuen, emakumezko idazleek nobela onak idazteko zer behar zuten galdetu ziotenean. Esan daiteke obra garrantzitsua izan dela
|
emakume
idazleei dagokienez, eta bere fruituak ere eman dituela. Hori oinarri hartuta, Meabek Nola atondu (dudan nire) gela bat norberarena (2022) lanean, bere gela nolakoa den azaltzen digu.
|
|
|
Meabek dioenez," gorputzetik eta gorputzei buruz hitz egiteak jarraitzen du oraindik ere izaten transgresio modu bat" (2018). Bestalde, Idazleen gorputzak (2019) elkarrizketan euren gorputzen eraginez dihardute
|
emakume
idazleak, deserosotasunetik, baikortasunetik zein itxaropenetik. Bada, hau dio Meabek berriro ere gorputzaren hizketak dakarren transgresioari buruz:
|
|
|
Neure memoria osatu, eta neure izaera eta oraina interpretatzen eta eramaten laguntzen didatenak. Ahizpa lankideak. Langintza honetan konplize ditudan
|
emakume
idazle, editore, kritikari, ikerlari, artista, irakasle, pentsalari edota kazetariak. Ahizpa sororak. Feminismoaren sinesbideetan aurkitutako emakumeak, historian zehar patriarkatuaren interesek gure artean zabaldutako lubakia lautzeko prest daudenak eta emakumeon adierazpideak fribolizatu edo gutxiesteko asmatu izan diren metodo sofistikatuak bereizten dakitenak Ahizpa pospoloak.
|
|
|
Iraganean gutxi baziren ere, izan baziren euskal emakume poetak, baina ez zitzaien lekurik egiten historietan edota isilaraziak izaten ziren. Bazterketa horren arrazoiak argitzeko, Alvarez Uriak eginiko
|
emakume
idazleei buruzko artikuluan Nina Bayme iparramerikarraren iritzia dakar bere lerroetara. Haren iritziz, emakumeak hiru arrazoigatik izan dira isilaraziak:
|
|
|
11), Onintze ere" Lauaxetak berak jarraiki ildotik hurranen hurran abiarazten zuen" poeta izan zela (Bidador 1996). EABn idazle multzo interesgarria bildu bazen ere, tamalez, ez zuten poesia libururik argitaratu sasoi hartan, eta aipagarri ditugun belaunaldi hartako
|
emakume
idazleen lanak bizi osoko lanen fruitu dira, hala nola Sorne Unzuetarena (Idazlan guztiak 1997) edo Baliendine Albizurena (Olerkiak 1984).
|
|
|
Gure lan honen asmoa ildo horretan urrats bat eman eta Meaberen lan poetikora hurbiltze kritiko monografikoa egitea da, geroagoko ikerketa konparatuei oinarria eskaintzeko helburuz. Gisa berean, nabarmena da
|
emakume
idazle eta bereziki poeten kopuruaren igoerak estilo eta molde askotariko idazleak ekarri dituela: Pili Kaltzada (1970), Goizalde Landabaso (1970), Karmele Jaio (1970), Ixiar Rozas (1972), Aitziber Etxeberria (1973), Castillo Suarez (1976), Sonia Gonzalez (1977), Leire Bilbao (1978)...
|
|
|
Bestalde,
|
emakume
idazleen inguruko hausnarketaren esparruan bereziki adierazgarriak izan dira zenbait proiektu: lehenengoa denboran, Jakin aldizkariak antolaturiko" Emakumea eta Literatura" hitzaldi sorta izan zen, aldizkari haren 45 zenbaki monografikoan mamitu zena.
|
|
|
Zortzi idazle (2006), Mariasun Landa Etxebeste, Aurelie Arcocha Scarcia, Yolanda Arrieta, Miren Lourdes Oñederra, Itxaro Borda, Miren Agur Meabe, Arantxa Urretabizkaia, eta Laura Mintegiren partaidetzaz; eta, bestetik, Eider Rodriguezen Idazleen gorputzak (2017) lana Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi Lakarra, Miren Agur Meabe, Karmele Jaio eta Uxue Alberdiren partaidetzaz.
|
Emakume
idazleen lanez eta egoerari buruzko hausnarketa kritikoa bildu duten ikerlanak dira, egileen testigantzak jasoz, azken hamarkadetan euskal emakume idazleen garapenari buruzko hausnarketa eginez. Azken urratsen artean, euskaraz sortutako lehen liburu bilduma feministaren altzoan garaturiko Lisipe proiektuaren aurkezpenean Jule Goikoetxeak (2016) aipatu zuenez," beharra zegoen eta masa kritikoa ere badago orain horrelako proiektu bati hasiera emateko".
|
|
|
Zortzi idazle (2006), Mariasun Landa Etxebeste, Aurelie Arcocha Scarcia, Yolanda Arrieta, Miren Lourdes Oñederra, Itxaro Borda, Miren Agur Meabe, Arantxa Urretabizkaia, eta Laura Mintegiren partaidetzaz; eta, bestetik, Eider Rodriguezen Idazleen gorputzak (2017) lana Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi Lakarra, Miren Agur Meabe, Karmele Jaio eta Uxue Alberdiren partaidetzaz. Emakume idazleen lanez eta egoerari buruzko hausnarketa kritikoa bildu duten ikerlanak dira, egileen testigantzak jasoz, azken hamarkadetan euskal
|
emakume
idazleen garapenari buruzko hausnarketa eginez. Azken urratsen artean, euskaraz sortutako lehen liburu bilduma feministaren altzoan garaturiko Lisipe proiektuaren aurkezpenean Jule Goikoetxeak (2016) aipatu zuenez," beharra zegoen eta masa kritikoa ere badago orain horrelako proiektu bati hasiera emateko".
|
|
|
Hori dela eta, Espainiako emakume poetekin alderatzeko bidea hartu dugu, alegia, Meaberen adinkide diren emakume poeten inguruko hausnarketa kritikoan oinarriturik. Aipaturiko ikerlan horietan,
|
emakume
idazleen ezaugarriak orokorrean sintetizatu direnean, zenbait alderdi azpimarratu izan da. Horien artean, lehena, emakume ahots propioa edota erregistro propioa garatzeko ahalegina, ukatua zaion egiletasuna aldarrikatzearekin batean.
|
|
|
Alvarez Uria, A. (2005). " Euskal
|
emakume
idazleen lekua literaturaren historian: Dorrearen arrakalak agerian uzten", Jakin, 148:
|
|
|
Dorrearen arrakalak agerian uzten", Jakin, 148: 37:// www.jakin. eus/ aldizkaria/ artikulua/ euskal
|
emakume
idazleen lekua lite raturaren historian dorrearen arrakalak agerian uzten/ 3157> [2021/04/19]
|