|
2000
|
|
|
Dantzarendeskripzioaegitendu, haren birak etamugimendu kiribilduaksugearenarekinparekatuzetakonparazioariparrafo osoaneutsiz.Irudiakhari harira datoz, hitzakezinhobekiekarrita;, sierpe, hitzaberariazsartuta
|
dago
, bestehainbattestuingurutanbezala, etakonnotaziobereziadu:
|
|
|
Xemeingoa, baina biak
|
zeuden
Markinakolur esparruan (37orrialdeko mapan ikusten
|
|
|
(Kontuan hartzekoa da dato hau: Ordenan izen bereko beste bat
|
dago
, Jose San Migelena, Korellakoa eta Lazkaon 1831ko irailaren 23an hil zena).
|
|
|
...odaudeJoseSanMigelenakbereeskuzidatziak, esaterako, hilenliburuan, ezkontzetakoan, bataioetakoan, etab... Bataioetako liburuanberberakjarrizuenoharhau:. EnoncedeNovede1840entrédeVicario interino enestaparroquiadeSanJuanBautista deOlaverriayoelinfraescritoreligiosoCarmelitaDesczo exclaustradoconestenombretengoDon Fr.JoséMiguel Madariaga? 42.Iruñeko Elizbarrutikoparrokietan edo eliz benefizioetan
|
zeuden
klaustrotik kanporatutako erlijiosoen zerrenda baten ere ageri da Jose San Migelena, Madariaga, 77urtekoa, Olaberriako43 bikariokarguarekin.
|
|
|
Apostolutzari
|
dagokionez
, elizaKarmengoAmarenaizanik, Andre Mariarenganakodebozioa, etaberezikiKarmengoAmarenganakoa, zabaltzeaizan dafraideenlanarenxedea. Bartolomek6edo7urtezituenean, 1775inguruan, deboziohandiazen; udala, aktetanagertzendenez, Karmenjaianbiltzenzenjendetzahandiazkezkaturikzegoen; hainbestekojendetzaetortzeak ardurahandia sortuzetaherrianzegoengariapurraamaitzekoarriskuaikusirik, udalakhilaren
|
|
|
1979, 60.or.) BAS eneskuizkribubat
|
dago
(esk.90) :A.FrantziskoJainkoarenAmarenak80 orrikoeskuizkribuankopiatuzituenobrahonenzatirikgarrantzitsuenak, etahonakoizenburuhaudu: Costumbressantas queseusan enestesantonoviciadodeCorell; aKorellan hasitakokopiahauIruñeanburutuzuen1737.urtetik1747.erabitartean.
|
|
|
ikasteko erari
|
dagokionez
ere. Honela, DoktoreSantuarenSumma lan handitik
|
|
|
dena Moraleko145 irakasleei berriroeta bereziki gogorarazten zaie gai honetan; muinaetagaiamenderatzeakegitendituelahandiMoralistak.Bakoitzareneskuhartzeaongizehaztenda; hauda, biirakasleeietaikasleei146
|
dagokiena
.
|
|
|
ZeinzenMarkinakoegoerasozio politikomilitarra. FrantsesakBizkaiansarturik
|
zeuden
, indarmilitarrakhiriburuanetaherrinagusietanezarririk. Baina1809an frantsesenaurkaBizkaianhanetahemenjardutenzutenboluntarioentaldeakanto
|
|
|
eta hemenasko barreiatubaitziren. Garaihonetan, hau da, 1813kobigarren erdian, lege aldetik zalantza handiak
|
zeuden
komentuaz, elizaz eta abarrez. Bestalde, esklaustrazio egoerahartan, FraiBartolomekezzuennagusienbaimenik komentuarenberreskuratzelanzailhorriekiteko.
|
|
|
15 apezpiku hiri bete gabe
|
zeuden
, 11 apezpiku ihes eginda, hauen artean Iruñekoaetabeste6Estatuarenesku hartzehorrenondoriozzisma egoeranzeuden. Eta1823kourtarrileanEspainiatikkanporabidaliaizanzenAitaSantuaren Nuntzioa?
|
|
|
Hala ere Frai Bartolomeren komentuaren etorkizuna kili kolo
|
zegoen
,
|
|
|
378 HAKA, E III: DokumetuakBarakaldoketaPortugaletekaldeztendutengauza beraaldeztendu, bainaberen beregiaipatzendumerkatari, itsasgizon, itsasontzietaabarri
|
dagokienez
, haiekdutengarrantzia??(?) estáenpeligrooendudalasupresióndelos CarmelitasDescalzosdeS.JosédelaIsla, quevulgarmentellamamosdeS.Nicolásdel Carmen.ElAyuntamiento conocequenoesdesuatribuciónelexamendelvecindarioterritorialdeaquellacomunidad.Pero nopuededisimular, derecurriraV.S.yhacerlepresentelasumafalta, queaquellacomunidadharíaalcomercio, yenespecialalramoprincipal deestaProvincia, reducido...
|
|
|
komentuko biblioteka izan zen 10 bilera hauek egiteko tokia. ...enpeangeldituziren.Garailatzhorretankomentuekahalzutenbezala aurreeginziotengaineraetorrizitzaienekaitzari; bainaorainProbintzialaklehengo erlijio bizitzaeredugarrira itzultzekogogoa berotunahi zien erlijiosoei, eta zehazki, gauerdikomaitinakberriroezartzeko, arauekagintzenzutenez; etaaholkulariek, gaiinteresgarrihau? 393 erabilizuten.Bestegaigarrantzitsubatereizan zuten: hainegoeranegargarrian394
|
zegoen
–BalmasedakoKomunitateaberriroezartzekoa?. MarkosSantaTeresarena, DefinidoreJeneralakegindako eskabidea ere aztertuzen; ProbintziakoKontseiluakCatecismodelosRealistas oelPuebloEspañol instruidoensusdeberesreligiososypolíticolsiburutxoaargitaratzekogastuakordain zitzakeengaldetzenzuenhark; batzarrakpozikonartuzueneskabide hau(, se accediógustosoaestasolicitud? 395).
|
|
|
Liburuhauei
|
dagokienez
, eskuizkribuak nongordetzendirenetabatezere harkerabilizitueniturriakaipatukoditugu...
|
|
|
1914ansalduetaargitaratuotezen. Ezdahainerrazaarazoa; haulitekeenada, bainaoztopobatekinaurkitzengaraargitalpenhauulertuahalizateko: gehitutako orrialdean [219] 152.orrialdeari
|
dagokion
zuzenketa egin ondoren, hitzhauek datoz:, enalgunosexemplares?. Bainanolaizanliteke1904ko (1914ko) testuanale batzukbesteetatikdesberdinakizatea. Edota, agian, 1904anargitaratzeanalebanakabatzukbanatukoziren, eta1914anzenbaitzuzenketaerantsiriksalmentarako behinbetikoargitalpenainprimatukozen?
|
|
|
baitaFraiBartolomerentestuarierantsikodiogun aparatu kritikoan.Guriorain
|
dagokiguna
, argitaratzaileakzerasmoduen, nolagauzatzenduenetazermetodo darabilenoharrarazteada.. Argitaratzaileakbereliburua, ediziokritikotzat, hartzeak, hitz horrek adieraztenduenguztiabetenahiduelaesannahidu.Bainaliburu honiezindiezaiokegu, edizio kritikoa, dei, ezbaitituhorretarakofuntsezkodiren baldintzakbetetzenberehiruataletakobateanere: ezsarreran, ezliburuarenmuinean, hots, Bartolomerentestuan, eta... Sarreranbete beteansartu daikerketalinguistikoan, bidezkodenez, bainaedi
|
|
|
|
dagokionez
, edizio kritikoarenarauak ez dakizkiela dirudi, testuanzuzendurik emanetaaparatukritikoanedooharretaninprimategikonahizBartolomeberaren hutsaseinalatubeharrean, alderantzizegitenbaitu, hots, testuan seinalatuhutsaeta oharretan zuzendu?; testuanezditukontuanhartzenFraiBartolomekberakegindakozuzenketakere, 1816ko argitalpeneanazkenengoorrialdeandatozenak. Batzuetangaizkizuzentzendu; bestebatzuetantestuanzuzentzendu, bainagero oharretanezduazaltzen; behinbainogehiagotanlehenargitaraldikohutsakerrepikatzendituetab.
|
|
|
Argitaratutako liburukia mandamentuka sailkaturik
|
dago
, eta obra osoa. Icasiquizunac, deituriko kapituluka, bainakontuanizan behar daaurkibideorokorrekozenbaketaezdatorrelabattestuarenzenbaketarekin...Eskaintzarenondoren (Eusqueeraerrijeetaco eleisa guizonai, III v.orr.) eta Iracurliari (VI X.orr.), eta sarrerako hiru hitzaldi sermoiren (1 38.orr.) ondoren, lehenengo mandamentua datorzazpiikasikizunetan (39 106.orr.); bigarrenmandamentua, lauikasikiz...
|
|
|
...diciónengrafíavascamodernadelasObrascompletasdeFr.BartolomédeStaTeresa.OCD, unodelosclásicosdelaliteratura vasca? 447.Lanhandihonekezzuenargirikikusi.Karmengo artxiboangordetzen deneskuizkribuak452orriditu, nahikoestuidatziaketaFraiBartolomekargitaratutakolaueuskalliburuak, hurabizizelaargitaratutakogaztelaniazkoidazkilaburrak (Plauto Bascongado?, etaAnti Plauto?), etagaraihartanargitaratugabe
|
egonik
, geroago1992anargitaratu zirenApuntaciones deritzona. Inprimategirako prest prestzegoenlanakzortziorrikoeranskinbatduazkenean; horidazlanetan aipaturikdaudenizenenaurkibidea, etaBibliakoaipamenugarietaelizautoreen bestehainbatdatoz.
|
|
|
Eliz Irakaspenekoautoritateari
|
dagokionez
, bizpahiru autore dira Frai
|
|
|
466 MarkinakoKarmeldarrenbibliotekan Benedicto XIV.arenhainbat liburu
|
daude
; hauen artean, idazlan guztiak liburuki ugaritan (Opera omnia, Venetiis, 1767). Frai Bartolomekondorengo hau aipatzen du bereziki:
|
|
|
VilladeMarquinadesdeelaño/ 1808.hastaelde1815?. Etaorrianzeharbatetik bestera
|
dauden
bi lerro paraleloen ondoren, beste bteak (Frai Frantzisko JainkoarenAmarena, prioreak) hauidatzizuen:. Lacopiadeestasapuntaciones, firmadaporelP.PredicadorFr.Bartolomé/ deSta Teresaseembióa N.R.P.Provincialel16deNoviembrede/ 1815?. Horren ondorenFraiBartolomeren hirulerroautografodatoz, eskuizkribuhonetakoedukiarengaiezberdineidagozkienak:. Suspensiondelaobradelpajar: Guardiadela/ sanidadenlapo... Pretensióndelacolo/ cacióndelReloxenlatorre?. Etahurrengolerroanhauxe jartzenduletralarriz:. NumeroUnico?. Beherago, Markinako Karmengo Komentukozigilu markadator; etabehe beheanhonakooharhaujarrizuennorbaitek:. Tien [e] 16folios?.
|
|
|
Oraintsuartetestuhauargitaragabe472
|
zegoen
; oraindelazazpiurteJ.Urkizak argitaratuzuen eta (KarmeldarrakMarkinan(). Historia eta agiriak, LarreaZornotza, 1992,752).
|
|
|
zen; etaUdalekolibro deDecretosdelakoaktetan24orrialdeidatzizituen.Frai Bartolomeren testuautografohaupergaminozazaleztaturiketaeskuzidatzirik dagoenliburulodibatean (297x210mm)
|
dago
.
|
|
|
Paperurdinezazaleztatutako [12]+ 242orriko (295x210mm) eskuizkribua, orriakzenbakiturikdituena.Eskuizkribuan1799tik1839rabitarteanidatzizuten eskuaskoageridira.FraiBartolomerenparrafoautografoakerebadira (batzuetan zenbakiak), 1816tik1820rabitartekoak.Parrafohauekondorengoorrialdehauetan
|
daude
: [1a], [2a], [8a], 3a, 5a, 9a, 13a, 17a, 21a, 30a, 37a, 41a, 45a, 54a, 57a, 61a, 65a, 69a, 73a,
|
|
|
1807tik1832rabitartekoProbintziakoDefinitoriokoaktakdituena.FraiBartolome Probintziakolaugarrenaholkularihautatuaizanzen1824komaiatzaren8an.Frai Bartolomeaholkularizenkontseilukoaktek301.orrialdetik395.eraartekoahartzen dute, 1824 1826kourteei
|
dagozkie
, eta probintzialaketa lau aholkulariek, Frai Bartolomekerebai, sinaturikdaude.
|
|
|
Icustenda: dantzia asidedinian, nescaacarmatuta
|
dagozala
, avijan goseric daguanchorijaamarenjanarijarenzain leguez, nosnocdantzara eruangoete dituban, goguandauqueenleunquerija, ondoeracustendaveelaEuscal errijetaco... (65). (Aurrekoa bezalakoa).
|
|
|
Pensaueguizuirugarrenian: Zucdantzaneguindozunartian, ceimbatillda beste mundurajuan dirian. Ceimbatospitaleetanpadeciduten
|
egon
dirian... (Euscal errijetaco... 162).
|
|
|
Naastecodantzaacberarijaz icustia, taarei beguiraegotiabere, eragotzita
|
dago
apartecoleguiagaz, Eleisa guizonai, pecatumortalarenbeian, dinue Eracuslac (Euscal errijetaco... 171)
|
|
|
¿ Nortzuc dira, eureenibili eraan, ta
|
egon
eraan jaguitasuna, arrotasuna, buruerichija, dotorerija, tabesteen desprecijuaeracustendaueenac. Euscal errijetaco... (199).
|
|
|
(Hemen, a? hori, azentu marka eta guzti, argi
|
dago
erakuslea dena, artikulua
|
|
|
¿ Ceinbat bidar Eleisa AmaSantiac combideetangaitu, aleguere
|
egotera
–
|
|
|
/ eruateco/ ezbajuaco/ juangobalira/
|
eguan
/ daguanian/ juateco...
|
|
|
badeutsu: isilic
|
egon
, tapadecidu.
|
|
|
Besteascotanbatsatza baten, videbaten, edocarcababatenetzindalòdatza, edojagui ezinda
|
dago
.
|
|
|
cansauba: Eureen izenagazbatiatutendira, bai gorputz cansaubariatseen eraguiteco, baiburu necatubaarinduteco, tabaiosasunjausijasendotuteco,
|
dago
zanolguetamoduinocentiacEuscal errijetaco... (7).
|
|
|
...enartekoalternantziadago, bakoitzetikhiruzpalau datozelarik: Senarra aguidacaastendanian, Emaztiacisten badauaocoatia, ber tatijuangodaasarriarenaisiaIcas III, (376).// Errosarijo baterdi luan, edoerdi aguidaca, tapriisacaerreceetia (Icas I,// bestia 23). caguiraca, tajoterabereegui ten deutsala (Icas I,// ¿ Ez daveeurtetenechetigavaz, taegunaz, naidaveen lecura, gurasuac aguiraca, tadiadarca 7).
|
dagozala
–Icas III, (204).
|
|
|
Adizkiekaurretikezadizlagunadutenean, euskarazaldaketafonikoakegiteko joera bizia
|
dago
; gehiago edo gutxiago, euskalki guztietan gordetzen dena. Aldaketafonikohaueisandhideitzendietehizkuntzalaribatzuek.Horrelakoaldaketafonikoakongiegiteaarauadajendeaurrekomintzaerajasoan; bainaidatziz besteerregelaetakonbentzioakdaude, etaegungoidazkeraarautuanezdiraegitenahozohikoakdirensandhihoriek, gunerikgehienetanbehintzat.Gureidazleakereezdituegiten.Agian, bereeskualdekoeuskaranjoerahorihainmarkatuaez delako.... Garaihartanezzeneuskaraznolaidatzibeharzenesatekoerakunderik eta, horrelakoetan, herriakedoidazlerikhoberenekegitenzutenaimitatzenahalegindukoziren...Euskarazkoahoskeragozoetajasoak, ez dira> eztira; ez da > ezta; ezgara> ezkara; ezbada > ezpada egiteaeskatzendu;, l, eta, n, renaurreanezezluke> eluke; eznator > enator adizlagunaren, z, horigalduegitenda:; bi, z, elkartzean, tz, eginohidu: ez zara> etzaraizanzen >. Aditza etaberelaguntzailearen artekoloturaneregertatzendiraaldaketafonikoak, esaterako,, n, eta, z, lotzen direnean: izantzen...
|
|
|
Emacumiacgaldutendavenseinaedo seinarenernia, viziric
|
badago
, batiatu
|
|
|
Eurac sacerdote eguin biar ditubee guizonac, beti oinian
|
egon
dedin ordiaco sacramentu santuba, ta vizi dedin guiza aldi ric guiza aldi ra mundubaren amai raguino cristindadia edo Jesucristoren Eleisia (Icas I, 211).
|
|
|
Guztiz, chito, enterodarabiltzamailaadberbioenartean; ezezkoperpausetan bapere... (ez) darabil.Haukategoriagramatikalezberdinetakoaizanohida, testuinguruaren arabera: aurrekoakbezala, maila adberbioa, izenondo nahiz aditzondoari
|
dagokiola
; aditzondoa, aditzari dagokiola eta azkenez, izenordaina. Maila adberbioak, jakinadenez, izenondoetaaditzondoekinagertzendira.EnteroOso maila adberbioazgain, adberbioedoaditzondoerebadanoizedobehin.roeta chitosobehinbakarrikagertzendiraobra osoanbarrena; azkenhaueskuizkribuko bertsoan.EuskalHerrikomendebaldeangauregunhainbesteerabiliohidenez duerabiltzenbehinerezentzuhorretan.Sobreformakerehonenantzekoerabileradu; maila adberbioizandaitekenahizadberbiosoila:
|
|
|
Guztiz, chito, enterodarabiltzamailaadberbioenartean; ezezkoperpausetan bapere... (ez) darabil.Haukategoriagramatikalezberdinetakoaizanohida, testuinguruaren arabera: aurrekoakbezala, maila adberbioa, izenondo nahiz aditzondoari dagokiola; aditzondoa, aditzari
|
dagokiola
eta azkenez, izenordaina. Maila adberbioak, jakinadenez, izenondoetaaditzondoekinagertzendira.EnteroOso maila adberbioazgain, adberbioedoaditzondoerebadanoizedobehin.roeta chitosobehinbakarrikagertzendiraobra osoanbarrena; azkenhaueskuizkribuko bertsoan.EuskalHerrikomendebaldeangauregunhainbesteerabiliohidenez duerabiltzenbehinerezentzuhorretan.Sobreformakerehonenantzekoerabileradu; maila adberbioizandaitekenahizadberbiosoila:
|
|
|
Beheko adibideetariko azkenak, etagainera?, ?horrezgainera?...esan nahidu. Formaaldetik, endemasbehindakarsoilik; gainerakoguztietanendamas.Lokailu hau oraindik bizi bizi
|
dago
, ez haren eskualdean soilik, baita Bizkai eta Gipuzkoakoingurunezabalbateanere; denadela, euskaldunjantziekedojantzi ustekoekengaraizatendute, dirudienez, idatzizerabiltzeko...:
|
|
|
Hauek, goianesandugunez, Nork Nori Zeraditzlaguntzailearenadizkiakdira. FraiBartolomekdauformakoadizkiakerebadarabiltza, bainahauekaditztrinkoaketa Nor Norierakoakdirabeti.Bereizketa, beraz, garbi garbiada: aditz laguntzailea: deuetaaditztrinkoa: dau. Aditztrinkoatestuingurunahikofinkatueta antzekoetandarabil, batabesteariloturik
|
egon
, batakbestearekinzerikusia izan... esanahiaizatenduteiabeti.Honetanereguztizbatdator J.A.Mogelekin.Hiruedo lauadibidejarrikoditugu; hauetarikobitan aditzlaguntzaileaetatrinkoabiakagertzendira:
|
|
|
Bada, ceinera bateratabatiizan, ceinpuscacataascoriizan, gauza andija ostutecoustia edogoguadaucana, vorondatezlapurra da tapecatu mortalian
|
dago
(Icas II, 130).
|
|
|
Ondorengo adibide hauek pixka bat ezberdinak dira; izan ere, neco amaieradun hauek ez dute menpeko perpausarik markatzen; aitzitik, denborazko aditz sintagmak izenlagun bihurturik
|
daude
: Alan ichi euscun Jesucristoc, arimia gaixotu ten daneco osagarritzat, compesinoeco sacramentuba (Icas III, 12).
|
|
|
Elisaco Batzaartajaquitunnausijenondoesatezjantzita, jasota
|
dago
, bestericezeduban (Icas II, II).
|
|
|
la/ naalternantziaagertzendabatezerebizkaierazidaztendutenbatzuengan. Azkenurteotanegindakozenbaitikerketarenarabera, ustebainohedatuagoomen
|
dago
na egitekojoera: GipuzkoakoGoierrin, Irunen, ManuelLasarterenbertsoetan... JoerahoriosomarkatuadaFraiBartolomerengan.J.A.Mogeletagainerako idazleklasikoekezdiotehorretanhurrik ematengurekarmeldarrari.Hainbataditu ahalegindudajoerahorrenlegeaaurkitzenedogureliteraturarenilununetxikihau argitzen, gukdakigulabehintzat, guztizlortugabe.Zertan datzahainugariaden
|
|
|
naegitendigunaknahizalderantziz; baitaaditz nagusiberagobernatzailedela, morfemabiak, laeta na, dituenakere.Hauetarikobatzukinprimategikohutsak izandaitezkeela, edotaestiloarenzeraizandaitezkeela pentsatzearibide eman gabe,
|
dagoen
dagoeneanjasoetairakurlearenbahepean ezarrikoditugu:
|
|
|
aguindunaico: ingurukoen gainetik
|
egotea
gogoko duena;. Acguizonac eucan emaztiacitala, miin gaistocua, buruguinata aguindunaicua. Icas III,(
|
|
|
anda: hilkutxa, zerraldoa;. Gaursenduadana, bigar gaixoricedo andaan
|
egon
leitequiala? (Icas I, 261). //? ¡ CebedeincatubacAbraan, Tobias Aitasemiac taMacabeoanaienama santia, eurenumiacpecatubaceguitiabaino andaan icustianaijagoeveenac!?
|
|
|
arricari: harrika egiten duena;. Illten
|
eguan
lecuban belaunbico jarrita, SantubacJaungoicuarierregututeneutsanbereillzaile arricarijacgaiti. Icas I,(
|
|
|
baisen/ baixen: berdintasunezkokonparazio perpausetanzenbakarriakez direnetandarabilenhitza; (grafiahorrekindarabiletaez, baizen?,, baicen?);. Bere lagunarenac, acustedavenbaisenandijacizangoezdiriala. Icas III, (373).//. Ta euracustedavee, ainguerubacbaixengarbi
|
dagozala
–Euscal errijetaco... (183).
|
|
|
erabagui: erabaki, ebatzi;. AubereerabaguitadaucaJesucristocbereevangelijosantuban? (Icas I, 81). //. Onan erabaguitenditu JesucristogueureJaunac asarre gaistuarenta gorrotuaren chiquitatiandiraco pausubac, bataetabesteabereizi; (Icas I,/ 254)./ aldea, ezberdintasuna;. Votuarentaustiarenedogogua renartian erabaguiandija
|
dago
–(Icas I, 131).
|
|
|
erne: sortu; (aditziragankorradatestuhonetan);. Gorrotuacernetanditu bana. Icas II, (173). //. Onacogentiaez dabacarricconciencija nasaicua.Ezbadabaita vijotz doilorrecuata eizakibiziasortzekohasiera, ernamuina...; rneprestu ececuabere? (Icas II,//, seinarene 178). rniaviziric
|
badago
, batiatu uraezarrita. Icas III, (58).
|
|
|
jardun: zerbaitetanariizan;, beti barriquetan jardunbagaric, isilic
|
egon
dedilla? (Icas I, 9serm.). //. Orduguichieucazansenarracechian, emaztiaren jardunataesetsilotsa chaarrecuaentzutengaizkiesatea; ez citubanac. Icas III,(
|
|
|
jarquera: jarrera;. Cimentubanpaltiadaucanormia, beti
|
dago
jarqueracha arragaz jaustecoarriscuban, azaleti echuraona euquiarren. Icas III, (348).
|