|
2000
|
|
|
Kartzelako errealitatea presente
|
dago
poema guztian," labankada izoztuen antzera" Kandelako komentariogileak dioenez. Kartzelako errealitateak kanpokoari buruzko amets guztiak errematatzen ditu:
|
|
2001
|
|
|
Osorik
|
zegoen
poema, osorik eta bizirik. Zatiren bat edo beste ikusi genuen eta egunen batean, zenbait euskaltzale presturi eskerrak, irten zen argitara, azal ederrez jantzia, lehen eta oraingo Euskal Herriaren ispilu garbia1.
|
|
2002
|
|
|
Poesiaren goraipamen gehiegizkoa egiten dela iruditzen zait, poesiarekin mito bat egin dela, apaizgo bat izango balitz bezala.
|
Badaude
poema liburu onak, Kirmen Uribek eta Jon Benitok, iaz kaleratutakoak adibidez, baina poesia ezer esateko ez daukanaren ezkutalekua da askotan. Jende asko ari da horretaz baliatzen bere hustasuna ezkutatzeko.
|
|
|
Nolanahi ere, Ana Urkizaren poema liburu hau ez da tonu bakarreko lana, emakumea den olerkari horrek hainbat ahots dituelako bere baitan, eta gainera askotan barne borrokan diharduten ahotsak direlako horiexek, polifonia bat osatzen dutelarik. «Bazterreko ahotsa» hiru ataletan banaturik
|
dagoen
poema liburua dugu. Lehenengoak «Esnaera berantiarra» du izenburu nagusitzat, eta bertan emakumetasunaren aurkikuntza aurkezten saiatzen da Ana Urkiza.
|
|
2003
|
|
|
Patxi Salaberri Muñoaren «Uretan idatziak» poema bilduma gertatu zen garaile 2002ko Irun Hiriko Kutxa Literatur lehiaketaren Olerki sailean. Eta izenburuak adierazten duen bezala, ura du euskarria Amilbideetako ibiltari agrafoei eskainia
|
dagoen
poema sorta honek, olerkariak irakurleari ohartarazten dienaren arabera. «Bakargune urratuak» izenburu nagusiak ematen dio hasiera bestenaz hiru ataletan eta epilogoan banaturik dagoen olerki lanari.
|
|
2004
|
|
|
Eta bigarrena irabazi zuen. Biharamunean eske etorri zitzaidan, berak irabazi zuela bigarrena ea non
|
zegoen
poema, eta ni non sartu ez nekiela. Berriz berdina esan nion," ez, broma bat zen hori ere, beste etapa bat irabazten baduzu idatziko dizut, oraingoan bai".
|
|
|
Amaigabe
|
dagoen
poema liburu honetan hizkuntzaren karga apenas kausituko da; arintasuna kontaketan, eta mezuaren garrantzia azpimarkatu nahi zituela dirudi. Komunikatzearekin komunio handiagoa egiten duela ematen du, eta hutsalagoa hitz pisudunen eraikuntzan zimendaturik dagoen lerrokatze bertsifikatuarekin.
|
|
2005
|
|
|
Poetak erabaki du hor
|
badagoela
poemarako gaia
|
|
2006
|
|
|
Beste ezkata mota asko daude, eta uste dut zilegi dela esatea guri, norbanakooi azala erortzen zaigunean ezkatetan erortzen zaigula. Eta horretatik ere asko
|
dago
poemotan.
|
|
|
eta. Ondar Gorri?. Garai batean hain ezkutuan eta ahantziak
|
zeuden
poema horiek neronek eman nituen birrezagutzera kantuen bitartez, eta gainera oso ederrak dira hitz aldetik. Horrexegatik sartu ditut horiek eta besteak ez.
|
|
2007
|
|
|
Liburu poliedrikoa dela esango nuke: jarrera ironikoa
|
dago
poema batzuetan, beste batzuetan alde pertsonalagoa ageri da...
|
|
|
Miren Agur Meaberi, bere poemarik gabe ez
|
legoke
poema hau ere
|
|
|
(Galarazita
|
dago
poema honen kopia egitea, osoa nahiz zatikakoa; halaber, informazioa berreskuratzeko baliabide mekaniko, fotokimiko, magnetiko, elektrooptiko edo fotokopiak, batik bat publizitaterako edo telebistarako [Euskal nahiz Goierri tedespista], inola ere ez artile edo olio iragarkietarako, erabiliz erregistratzea eta zabaltzea; jabeak ez aldez aurretik eta gutxiago idatziz emango du baimenik horretarako.
|
|
2008
|
|
|
Iaz, ordea, blog bat hasi zuen (euskalpoesiablagabloga.blogspot.com) poesiak argiratatzeko. «Nahiko ohituta
|
nago
poemak musikatzen. Banituen kantak, eta horietako batzuk moldatu ditut, poemetara ahalik eta hobekien molda zitezen», aitortu du gipuzkoarrak.
|
|
|
Hala, Lauzirikaren poemetan bizitzan markatuta utzi duten egoera, sentimendu eta gertaerak aurki daitezke. Tatuaia izeneko poeman atzeman daiteke hori, atzeko azalean
|
dagoen
poeman: «Konplizitaterik gabe leitu ezinezko mezuak/ bakardadeak xuxurlatutako sekretuak/ ostadarrarekin olgetan egindako momentuak/ tatuaia bat ene begietan/ zure izenez izkiriatua».
|
|
2009
|
|
|
Bai, kontrasteak hainbat dira liburuan.
|
Badaude
poema oso gogorrak, elementu suabe batzuekin biguntzen doazenak. Baina historia, labur labur kontatuta, zera da:
|
|
|
Lehiaketa honen bereizgarria da, bertan parte hartuko duten irudi guztiek idazle bilbotarraren poemaren bat edo beste ekarri behar dutela gogora derrigorrez. Parte hartzaile bakoitzak hiru argazki bidali ahal izango ditu gehienez, irudiei
|
dagozkien
poemak ere ongi azalduta.
|
|
|
Eta badaude idazle izatea gustatzen zaien idazleak. Badaude poeta izatea gustatzen zaien poetak, eta
|
badaude
poemak idaztea gustatzen zaienak. Ni behintzat, bat nator Günter Grassekin, idaztearen gauzarik onena idaztea bera dela dioenean.
|
|
|
Nahiz eta urte asko lehenago idatzia izan. Baina, aitortu behar dut, erabat ahaztuta
|
nengoen
poemarekin. Olerkiak gure aitaren gaitzari egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Hala ere, badira balizko narrazioari eusteko elementu eszeniko batzuk, hala nola itaunketarako aulkia eta paperezko pantaila zeharrargia pantaila horretan agertuko da une batez Mikelen beraren aitaren irudia, piezaren jatorrian
|
dagoen
poema errezitatzen, baina gainontzeko pasarte gehienetan beren baitan bilduta agertuko dira dantzariak, barne barneko gogoetan murgilduta, eta, unez uneko paralelismo labur batzuk kenduta, ez dute haien artean ia harremanik izan.
|
|
2010
|
|
|
Pavesse ren esaldi famatuaren aldaera bat ere agertzen da («Herioren begiek zuritasun hutsala dute/ zure bila datozenean»). Bereziki hor
|
dago
poemaren koska, zeren azken finean poema guztia heriotzaren inguruan bueltaka ari da.
|
|
2011
|
|
|
Gorputzari buruzko gogoeta egin eta «liburu material bat» ondu du. «Behatz puntetan, ahurretan, begietan, eskuetan, oinetan sentitzen dena
|
dago
poemen oinarrian; bizitzeko eta bizitzari aurre egiteko gorputza da gure aurreneko lekukoa», azaldu du.Bizimoduari buruzko sentipenak jaso ditu liburuan, «batzuetan bizitzari baietz esatea, beste batzuetan ezetz esatea, galderak egitea edo harritzea». Bai edo ezaren arteko eztabaidan, lehenaren alde egiten du Irastortzak.
|
|
|
|
Badago
poema bat, Unamunorena, Iparraldeko hilerri batera etorri zelarik gerlan, lehendabiziko Europako gerlan hildakoen zerrendaren buruan hala jartzen zuen: " Orhoit gutaz".
|
|
|
" Zuk gizakumea sortu zenuen bezala, nik nire existentziarekin zuri izatea ematen dizut", esaten dio.
|
Badago
poema bat bukaeran esaten duena: " Eta ni hiltzen naizenean, zu zer izango zinateke Jauna?
|
|
2012
|
|
|
Agian literaturako irakasleari galde niezaiokeen. Maitasuna adierazteko olerkiak dauden modu berean, seguru
|
badaudela
poemak maitasun eza azaltzeko ere.
|
|
|
Aipatu ditugu kasu batzuk harrobiei buruzko atalean: argi
|
dago
poema miskitoaren izenburua(. Maitaleari gutuna?) eta Lukrezioren poema zatiarena(. Zauri ezkutua?) zubi testu gisa erabilitako itzulpenetatik itzuli dituela, baita Lukreziorena itzultzeko erabilitako zubi testutik hartutako beste hainbat poemaren izenburuak ere.168 Beste batzuetan, ordea, zubi testuetan ere izenbururik aurkitzen ez badu, berak asmatutako izenburua jarri ohi die itzulpenei.... Horixe egin du, esaterako, Izkiriaturiken ematen duen Petronioren poemarekin.
|
|
|
idatzita
|
zegoen
poema hau orain idazteko.
|
|
|
Zer pentsatzen ote zuen Adanek paradisuaz? Galdera hark eta sasoiko gripearen kontuak bat egin zuten nigan, eta aste batzuk geroago bukatua
|
zegoen
poema.
|
|
|
Frakasoa ez
|
dago
poeman, haren kanpoan baizik, hiztegietatik urrun, bizitzaren beraren muinean, heriotzaren beraren neurrigabetasunean.
|
|
2013
|
|
|
Poema didaktikoak, epikoak eta intimoak ere badaudela azaldu du Davantek. «Bizkaia maitearen nostalgiaz beterik
|
daude
poema batzuk. Zinez erakusten du Bizkaiari dion atxikimendua.
|
|
|
–Kostaldeko herrikoa izan arren, Erkiaga baserri munduari lotuta dago, eta hori agerian
|
dago
poemotan. Nekazaria, baserria, eta horrekin lotuta natura, behin eta berriro aurkituko ditugu.
|
|
|
Formalki hendekasilabikoz eta heptasilabikoz osatua
|
dago
poema, eta errima modu jarraian eta musikalean mantentzen da. Alta, garrantzitsua da ohartzea errima libreki egiten dela (A B C C B-A D-A...):
|
|
|
Antonio Arrutiren poesian
|
badago
poema pare bat non sinbolismoak iradokizun aldetik gradu bat irabazten duen. Itur ondoan eta Illunabarra poemez ari gara, biak ala biak 1916koak?.
|
|
|
Molde jaso eta izen oneko horietarako euskarak duen gaitasuna erakusteko asmoz, Mikoletak bazterturiko décimaeta sonetoen adibideak bildu ditu Larramendik (lirarenik ez ote zuen aurkitu?). Eta horiekin batera euskaraizeneko moldeari
|
dagokion
poema bat ere ekarri du, ez soilik gaztelaniaren romancedelakoaren euskal baliokidea, baizik eta haren ordain erabatekoa itxura guztien arabera.
|
|
|
Z 895 ez egozalez, A B 126 (PBDV ez egozan lez); Z ez jhakalez, A B 145 (PBDV Ez jacon lez); Z parkatu dotseguléz, A B 156 (PBDV parca deutsegunleguez; PB parrkatu deutsegunez); Z dalez, A B 165 (2) (PBDV dan lez);. Apolo ta Musak?, A B 61 daukêlez; PBDV dagozan leguez, A B 320 (PB 273 dagozalez); PBDV daguan leguez326 (PB dagoalez); PBDV ez dan lez, A B 340 (PB eztalez);. Stabat mater? PBDV 499 eutsan lez, A B 441 (PBn ez
|
dago
poema hori). Salbuespenak:
|
|
|
Poema batek balio dezake zirkunstantzia batzuetarako eta ez liburu baterako. Baina liburu batean
|
dagoen
poemak edozein zirkunstantziatarako balio behar du. Bestela, seinale txarra".
|
|
|
Atzealdean
|
dagoen
poema bitxia antzeman dut.
|
|
2014
|
|
|
Esperantzazko solasa edota Haurra eta katabuta, ia ipuintxo bat kontatzen dizutenak. Baina ez zaio bereziki kostako, era berean, bestela ebakita
|
dauden
poemak identifikatzea, koplariagoak: Pariserat bidez Arnaud Oihenarti kuku edota Amodioaren urrentzia.
|
|
|
Azalakonexio puntu modura, komunikazio bide modura, kode bat daraman elementumodura azaltzen digu. Ideia hori behin eta berriz errepikatzen da Azalaren kodean (2000)
|
dauden
poemetan. Azken batean azalak kode bat badarama, azala bera mihisemodura ulertu behar dugu.
|
|
|
Esertzean, objektu trinko samar bat zapaldu zuen bere izterrak, ez oso gogorra ez oso biguna. Barrezen eskuetan
|
egondako
poema liburua zen. Hartu egin zuen.
|
|
2015
|
|
|
Beharbada literaturtasun gehiago
|
dago
poema haiek suntsitzeko ekintzan, haiek sortzekoan baino. Ez diot hau poema haiek, txarraren txarrez, akabu horixe merezi zutelako, ezta ere idazlanak suntsitzearen bindikazio horrekin inor epatatu gura dudalako, ez naiz hain snoba; bestelakoa da nire arrazoi-bidea:
|
|
|
Ahapaldi bat falta bada ere, garbi
|
dago
poema berbera dela.
|
|
|
Kazetari batek irratirako poemaren bat irakur nezala eskatu zidan. Liburuan bi aldiz
|
dagoen
poema bat aukeratu nuen; testu hura bai bere orrian bai atzeko azalean bi bertsio ezberdinetan agertzen baitzen. Ezkabamendiari zeharka begiratuz irakurri nuen:
|
|
2016
|
|
|
Egin eta gero jarri zion izenburua bildumari, galdera bati erantzunez: non
|
dago
poema hauek elkartzen dituen zerbait? " Iruditzen zitzaidan kasu askotan behintzat forma presente zegoela; espazioen, izakien eta objektuen azterketa moduko bat".
|
|
2017
|
|
|
Esan nuen halaber: " lehen eta bigarren pertsona gramatikalaren arteko elkarrizketa moduko bat
|
dago
poemotan. Norbera nor den asmatzen saiatzeko bilaketak eta lehen pertsonan idatzitako testigantzak"; baina" hirugarren pertsonaren presentzia nabarmendu egiten da liburuko zenbait pasartetan.
|
|
|
Predikzio hori, ordea, ezda beste proposamen guztiekiko independentea izango, Viterbi izeneko algoritmo bat erabilita irteerakosekuentzia optimoa proposatuko baitu ereduak. Adibidez, hona sistemak proposa lezakeen irteera batpentametro ianbikoan idatzita
|
dagoen
poema batentzako:
|
|
|
Lehen zutabean
|
dagoen
poema osorik irakurrita, erritmo gorabeheratsu (TA TAN TA TAN) konstantebat hauteman daiteke. Bigarren zutabeko lehen adibidea ahoz irakurriko bagenu, TA RA TAN modukosoinu bat hautemango genuke (Butler, 1989).
|
|
2019
|
|
|
Arkeologiatik hurbil
|
dagoen
poema sorta da eskuetan duzuna. Sorta, besterik gabe, liburu edo bilduma izatera iritsi gabe.
|
|
|
Euskararen memorian
|
dagoen
poema ederra, Leterena. Berak itzulitako beste kantu eta poema dezente bezala.
|
|
2020
|
|
|
Objektu artistikoa Koldo Izagirreren hitzetan, biltzen baitu poema sorta, bai, baina egiten du modu berezian, ikusgarrian, leitzeko testuak bakarrik ez, begiekin jatekoak ere bailiran. Estetika du ausarta, diseinua
|
dago
poemaren, bildumaren menera, liburua bilakatuz eszenario multiplea. Eta liburua azkenerako da abentura bat, ez dakit Isturitzetik Tolosan barrurakoa, baina bai literarioa.
|
|
|
" Esperantzazko solasa" edota" Haurra eta katabuta", ia ipuintxo bat kontatzen dizutenak. Baina ez zaio bereziki kostako, era berean, bestela ebakita
|
dauden
poemak identifikatzea, koplariagoak: " Pariserat bidez" Arnaud Oihenarti kuku edota" Amodioaren urrentzia".
|
|
|
Fede immanentista aipatzen zuen Letek, hala elkarriz  keta horretan nola 2009ko jardunaldi batean, eta, zioenez, traszendentziaren ukapen horrek fededun petoenak, dogmatikoenak haserretu egin zituen garai hartan. Izan ere, kosmobisio eboluzionistaren osagaiak
|
daude
poemaren oinarrian.
|
|
|
Nia, funtsean, kosmosaren lekukotza txiki bat izango litzateke. Jarraikortasun horren irudi gisa, zuhaitza
|
dago
poemaren erdian: zuhaitza eta, eremu semantikoa aintzat hartuz, hazia, fruitua, emankortasuna, eta abar.
|
|
|
Historiari begira jartze horretan, markatua da poemaren hats klasikozalea, hala iruditerian nola kadentzian. Heroiak, patua, epopeia, jainkoak, mundu klasikoaren arrasto sotil gisa
|
daude
poeman zehar barreiatuak. Elementu horiek Kavafis bat gogoraz lezakete; Thermopylak gisako poemak ditut gogoan, adibidez.
|
|
|
41etik 15 eta 33tik 14 Koherentea ere bai, dena esateko: zentzuz ordenatuta
|
daude
poemak, ez modu trakets edo baldarki manipulatuan. Horrez gain, sail honetako itzulpen ez aitor  tuak konparatzen baditugu han hemengo Leteren beste itzulpenekin âadibidez, Rilkeren poemekin egindako antologiakoekinâ, ez da sumatzen itzulpen edo moldaketa estrategia desberdinak daudenik itzulpen aitortuen eta ez aitortuen kasuan.
|
|
|
" Gure memorian geratu da Xabier Letek egindako itzulpena Cesare Paveseren Verrà la morte e avrà i tuoi occhi poemari(...). Euskararen memorian
|
dagoen
poema ederra, Leterena. Berak itzulitako beste kantu eta poema dezente bezala.
|
|
|
Gertakizun traumatiko bat
|
dago
poema hauen bihotzean, poetaren fedegaltzearekin zerikusi estua duena: hamalau urte zituela, lan istripu baten ondorioz, aitaren heriotza.
|
|
|
Irudimenetik landa inoiz habitatzen ez dena? Esan dezadan etorkizun bihurgune batean zain
|
zegoela
poemaren jasotzailea. Etxe bat non ezin aurkitu poema liburu zahar bat, Betiereko Sorospenaren Amabirjinari laudorioz beterik.
|
|
|
Alde batetik, nostalgiak eragiten dion mina azaltzen du, iraganeko pasarteak oroitzen ditu pasa den denbora itzuliko ez dela dakienaren tankeran. Bestetik, harmoniaren eta edertasunaren zantzuak
|
daude
poemaren bigarren zatian. Bizitzari eskertuta agertzen da, izan ere, oraindik" ez da erabat kunplitu gure ordua".
|
|
|
Oparia jaso eta berehala hasi nintzen irakurtzen. Ezer asko ulertu barik liluratu ninduten Egunsentiaren esku izoztuak liburuan
|
zeuden
poemek. Gehienak ulergaitzak zitzaizkidan arren, barrua ukitzen zidaten, eta sumatzen nuen izango zutela zeresana nigan.
|
|
|
Ez dugulako ezer isiltzen, bizitzako uneak poemak bailiran idazten ditugulako, hitz gutxirekin irudi inpaktanteak sortu nahian bezala. Eta berak dagoeneko badaki ez dela horrela, badaki min ematen duela, badaki ez
|
dagoela
poema honentzat amaiera biribilik, edonork idatz lezakeela poema mediokre bat, eta guk ez dakigula oraindik. Eta maite gaitu horregatik.
|
|
2021
|
|
|
Printzipioz intimitatean sartuko genituzkeen testu horien emaitza ia ia lanketarik gabe literarioa iruditzen zait. Ziur aski erreferente asko ditudalako, bibliografia oso bat, esaten didana terraza batean zaudenean gertatzen diren gauza horiek nola kontatu asmatzen baduzu hor
|
badagoela
poema bat. Eta nahiko modu obsesiboan bilatu arren, taldearen kontaketa hori ez dut hainbeste aurkitu, ez da gaur egun indartuta dagoen zerbait.
|
|
|
Amaierakoa estuagoa izan da baina mordoa ikasi dut. Gauzei arrazoiak eta diskurtsoak bilatu guran ibili naiz, ea zer
|
dagoen
poemen atzealdean, zer gai, liburua nondik eraiki ikusteko. Momentu batean dena hasten zara zalantzan jartzen.
|
|
|
Oso aldamiaia behartua zen, poemek behar ez zutena. Oihartzun asko
|
daude
poemen artean, eta egituratzeak hori apurtzen zuen. Badago ahots bat biltzen duena dena, eta nahiko erraz egiten da jauzi poema batetik bestera.
|
|
|
IEE1 ek zein IIR2 k azaltzen dutenez, edukietan oinarritutako irakaskuntzari eusten zaio, eta eduki horien transmisioak izaten jarraitzen duela helburua: " metafora bat zer den, hiperbole bat zer den, nola eratuta
|
dagoen
poema bat, zer esan nahi duen poema batek...". Lehenengoak dioenagatik, ikaslearentzat interesgarriak ez direnak edota baliagarritasunik ikusten ez dioten edukiak, alegia.
|
|
|
zuriz
|
dagoen
poema zuri bat
|
|
|
Poesia errezitaldia eta liburuaren aurkezpena, erdi eta erdi izan da ekitaldia. Ezin
|
egon
poema irakurriz abiatu da Berasategi, eta ondoren, solas artetan, beste hiru pieza ere eskaini ditu boz gora eta kadentzia dotorez: Ñañarro, Errezetak eta Algara.
|
|
2022
|
|
|
Halako kontuengatik zatitu zen Ez Dok Amairu, eta, azkenean, kontua zer da eta Artzek errosarioa errezatzen eta mezetara joaten bukatu zuela, eta Irigaraik moderatuago edo! sinboloz eta mitoz hustu zenean zu
|
zeunden
poema hutsaren hondoan, biluzik behargorri negarrez maitasun eske.
|
|
|
Beste alde batetik ordenagailuko azken bertsioan eta orrietan ez
|
zegoen
poemarik ez dut sartu liburu honetan. Ez zidan inon horrelakorik idatzita utzi eta ez zidan horrelakorik sekula eskatu.
|
|
2023
|
|
|
2018a zen. «Batetik, uste dut gorpuztasuna
|
dagoela
poeman, baina, bestetik, eta poemak azaltzea ez zait gustatzen, uste dut badagoela' horrela gaude' esate bat. Gertatu da gertatu dena, zauriak hor daude, eta horietatik ez gara aterako ekitaldi politiko batekin.
|
|
|
Pentsatzen dut bestela ere joango zela jendea, baina hark karga berezi bat izan zuen. Letek irakurraldia egin zuen Joxean Goikoetxearekin, heriotza oso presente
|
zegoen
poemetan, baita Laboa bera ere. Gogoratzen dut Xabierrek aipatu ere egin zuela Laboa, eta oso hunkituta geratu zela.
|
|
|
Hori aditu ondoren, esanen duzu zapatari bat poeta baten oso gainetik dagoela eta errazagoa dela bata alde batera uztea bestea baino. Baina zapatariaren lanbide noblea inola ere gutxiesteko asmorik gabe, monarka konstituzionalaren lanbidea bezainbat ohoratzen baitut, apal apal aitortuko dut nahiago izanen nukeela nire zapata urratuta eduki, nire bertso bat gaizki errimatua egotea baino, eta nahiago izanen nukeela, anitzez ere, botarik gabe
|
egon
poemarik gabe gelditu baino.
|
|
|
Zesarren bidez badakigu druiden ikasketek hogei urte zirautela, eta haien ikasketak dibinitateari eta unibertsoari
|
zegozkien
poemak gogoz ikastean zetzatela; beraz, hala ta guziz, poesia galiarrak poema erlijiozko eta metafisiko andana bat edukitzen zuen, hogei urteko ikasketak osatzeraino.
|