|
2001
|
|
|
Usaina hartzeko elementuak substantzia horrekiko sentikorrak ez badira, edo heldutako partikulen kopurua gutxieneko kopurua baino txikiagoa bada, ez da usain sentipenik sortzen. Gainera,
|
badaude
partikularik askatzen ez duten eta usain sentipenik sortzen ez duten substantziak: beira, metalak, harriak...
|
|
|
Usain hartzaileak usaimen mukosa deituriko aldean daude kokatuta, sudurreko goiko eta atzeko aldean hain zuzen. Sudurreko egitura anatomiko bereziari esker, arnasturiko airea ez da usaimen mukosara zuzen heltzen, bertan
|
dauden
partikulen difusioaren bidez baizik. Nahi izanez gero, pertzepzioaren intentsitatea gehi daiteke, eta horrela partikula usaindunen kopurua handiagotu.
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, horrelako prozesuetan oruxila erabiltzeak sufrerik eta beste konposatu batzuk egotea eragozten du. Horrek esan nahi du «instalazioko galdaretako gasen korrontean dagoen osagai poluitzaile bakarra esekiduran
|
dauden
partikula solidoak direla».
|
|
|
Garrantzitsua da adieraztea birusak ez direla biderkatzen elikagaietan, eta horiek transmisio bide pasiboa direla. Normalean, elikagai kutsatuetan
|
dauden
partikula biralen kopurua txikia da, baina molusku bibalbioek, bizi diren ura iragaztearen bidez elikatzen direnek, haztegiko uretan dauden birusak kontzentra ditzakete. Gainera, arazo hori areagotu egiten da molusku batzuk gordinik edo pixka bat egosita kontsumitzen direlako.
|
|
2003
|
|
|
Horiek transmisiorako ibilgailu pasibo hutsa dira. Oro har, elikagai kutsatuetan
|
dauden
partikula biralen kopurua txikia da, baina molusku bibalbioek, bizi diren ura iragaztearen bidez elikatzen direnek, kultibo ingurunean dauden birusen kopuru handia metatu dezakete. Horregatik, arreta berezia jarri behar zaio kontsumoari.
|
|
|
Egoera horretan ez zen emaitza kontsistente eta interpretagarririk atera. Arrakastaren aurretiazko baldintza, hain zuzen, ekintza elektrikoa distantzia jakin batera
|
dauden
partikula batzuen arteko grabitazioaren antzeko ekintza batera murrizten zuen paradigma izan zen. Franklinen ondoren, elektrizitatearen ikertzaileek ekintza elektrikoa zentzu horretan ulertu zuten; Coulombek zein Cavendishek horren arabera diseinatu zituzten beren aparatuak.
|
|
2004
|
|
|
hezetasun, presio atmosferiko eta airean eskegita
|
dauden
partikulekiko sentsibilitatez funtzionatzen dute.
|
|
2007
|
|
|
Esaterako, gaixotasun kardiobaskularren ondorioz gertatzen diren ospitaleratzeak. Horietan ere, kutsadurak badu zeresanik.Espainiako Estatuko hamalau hiritan egindako ikerketa epidemiologiko batek erakutsi du aireko substantzia toxikoek batez ere automobilen konbustiotik datozenek, CO eta NO2 gasek, suspentsioan
|
dauden
partikulek eta ozonoak epe laburrean bihotzeko arazoekin edo baskularrekin duten lotura. Kutsadura nabarmen gehitzen den egunetan, arrazoi horiengatiko ospitaleratze kopurua ere %1 handitzen omen da.
|
|
|
Ideia horren arabera, garai hartan, duela 65 milioi urte, meteorito handi batek Lurra jo zuen, eta, talkaren ondorioz, hauts ugari askatu zen atmosferara. Poliki poliki, airean esekiduran
|
zeuden
partikulak iridiotan aberatsak Lurrera jalkitzen joan ziren, eta guztia estali zuten. Estalki horixe da gaur egun kostan ikusten duguna:
|
|
|
Honelako partikula ezegonkorrak, atmosferako atomo eta izpi kosmikoen arteko interakzioetan edo partikula azeleragailuetako energia handiko talkatan sor daitezke. Eta, kasu honetan, egun munduan
|
dagoen
partikula azeleragailurik indartsuena erabiliz lortu dituzte, hain zuzen ere. Aurkikuntza honek, quarken teoria baieztatzeaz gain, quarketatik abiatuta materia nola eratzen den ikertzen lagunduko du, bai eta quarkak lotzen edo banatzen dituzten indar nuklearrak hobeki ezagutzen ere.
|
|
2008
|
|
|
Horrenbestez, partikula ultrafinen toxikotasuna eta osasunean dituzten eraginak askotarikoak dira. Edonola ere, frogatuta
|
dago
partikula ultrafinak larruazala zeharkatuta edo arnastuta iristen direla gorputzera, eta airean duten kontzentrazioa zuzenean erlazionatuta dagoela gaixotasun kardiobaskularrekin. Halaber, batzuek neuronen funtzionamendu egokia oztopatzen dutela ikusi dute, eta, arnas aparatuan, berriz, asma eta bestelako gaitzak sortzen dituztela.
|
|
|
Elektroiak Demokritoren ideia betetzen du ikuspuntu batetik, guk dakigula ez
|
baitago
partikula txikiagoz osatuta, baina arazoa da elektroiak ez direla materia puska guztien osagaia. Fisikariek aurkitu zuten protoia eta neutroia, adibidez, beste partikula batzuez osatuta daudela, eta partikula txikiago horiek ez dira elektroiak edo elektroiaren taldeko partikulak.
|
|
|
Proiektu handi hori guztia 271 ºC ko tenperaturan dago, izarrarteko espazioan dagoena baino hotzago, eta zero absolututik bi gradura baino ez. Lau detektagailu Azeleragailuan
|
dauden
partikula sorten talken ondorioz sortzen diren datuak neurtzea da teknologia eta ingeniaritza erronka handienetako bat. Eraztunaren inguruan lau detektagailu handi jarri dira, materiarekin, energiarekin, espazioarekin eta denborarekin lotutako fenomeno berriak ikertzeko.
|
|
|
Alde horretatik, oraindik ez dakigu unibertsoaren %96aren osaera, zergatik ez dagoen antimateria gehiago edo beste dimentsio batzuk dauden. Era berean, LHCak unibertsoaren hasierako lehen uneei buruzko xehetasun gehiago jakiteko aukera eman lezake, Big Bang ak gaur egun ez
|
dauden
partikulak sortu ahal izan zituenean. / imgs/ 2008/ 09/ lhc505.jpg Hala ere, esperimentu horiei errendimendu praktikoa eman nahi dietenentzat, zientzialariek azaltzen dute oinarrizko zientzia esperimentuetan hasten direla herritarrengana iristen diren aplikazioak sortzen, eta azken helburu hori ez dela haietan gauzatzen.
|
|
2009
|
|
|
Espainian aitzindaria den metodoa erabilita egin dituzte neurketak. Metodoak airean
|
dauden
partikulak analizatuz drogen kontsumoa antzematea ahalbideratzen du. Horrela, biztanleen artean droga kontsumoa neurtu ahal izango dute modu azkar eta anonimoan.Guztira, 17 konposatu aurkitu dituzte, bost droga motakoak:
|
|
|
Hala, DVDaren zati bat grabatuta gelditzen da. Laser horren norabidean orientatuta ez
|
zeuden
partikulak, ordea, erabili gabe gelditzen dira.
|
|
|
neutrinoak eta materia iluna, besteak beste. Neutrinoak karga elektrikorik ez duten oinarrizko partikulak dira; hau da, guk dakigula, behintzat, partikula sinpleagoz osatuta ez
|
dauden
partikula batzuk. Elementu erradioaktibo batzuek igortzen dituzte desintegratzean, adibidez, izarren nukleoetako erreakzioetan, supernobetan nahiz zentral nuklearretan eta partikula azeleragailuetan.
|
|
2010
|
|
|
Partikulek ez dute elkar ukitzen, baina, pantailari egiten zaion presioaren arabera, materiala hein berean deformatuko da, eta partikulak gehiago edo gutxiago hurbilduko zaizkio elkarri. Eta, zenbat eta hurbilago egon, aukera gehiago
|
dago
partikulen artean tunel efektu deritzon fenomeno kuantikoa gertatzeko, eta, horrenbestez, korronte gehiago edo gutxiago pasatzeko.
|
|
|
Erakundeak jakinarazpen batean jakinarazi zuen hori. Kutsatzaile nagusiak esekiduran
|
dauden
partikulak, ozono troposferikoa eta NOx partikula generikoak dira. SEPAReko medikuek azaldu zutenez, gas oso erreaktiboak dira, hala nola oxido nitrikoa eta nitrogeno dioxidoa, hainbat proportziotan nitrogenoa eta oxigenoa dutenak.
|
|
2011
|
|
|
Ebaluazio hori egiteko, aztertutako lagina hiru populazio taldetan banatu zen, esposizio mailaren arabera. Adineko pertsonak zaurgarriagoak dira, eta zailtasun handiagoak dituzte esekiduran
|
dauden
partikula xeheak arnastean Sutearen eraginpean egoteak biztanleengan duen eragina ebaluatzeko (guztizkoa, ertaina edo batere ez), lanaren egileek zeharkako adierazle bat erabili zuten: sutearen aurreko 12 hilabeteetan eta ondorengo 12 hilabeteetan kontsumitutako sendagaien zenbaketa.
|
|
|
Suspentsioan
|
dauden
partikulek gutxien kutsatzen duten Espainiako hiriak (PM) Santiago de Compostela (18 mikrogramo metro kubiko bakoitzeko), Logroño (19) eta Badajoz (20) dira, aste honetan Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) argitaratu duen airearen kalitateari buruzko txostenaren arabera, eta ohartarazten du gomendatutako muga 20 mikrogramo dela metro kubiko bakoitzeko. OMEren gomendioa pixka bat gainditu da Gasteizen (21 mikrogramo metro kubiko bakoitzeko), eta Palma Mallorcan eta Valladoliden (22).
|
|
2012
|
|
|
Partikulak batez ere koroan berotzen eta azeleratzen direnez, argi
|
dago
partikulek nonbaitetik xurgatzen dutela energia. Eta hor dago misterioa, alegia, nola gertatzen den hori.
|
|
|
Eguzki sistemaren masaren ia% 99 Eguzkia da. Inguruan dituen planeta, asteroide, kometa eta astro guztiak, libre
|
dauden
partikula guztiekin elkartuta, sistemaren% 1 besterik ez dira. Eguzkiak Jupiterrek baino 1.047 aldiz masa handiagoa du.
|
|
|
Tximistak korronte elektrikoak dira, eta elektroien mugimenduagatik sortzen dira. Ekaitz hodei bat sortzen denean, barruan
|
dauden
partikulek batak bestearen kontra talka egiten dute. Hala, kargak banatu egiten dira.
|
|
|
partikulen tamaina. Araudi berriaren arabera, “nanomateriala partikula solteak edo aglomeratuak dituen material naturala edo fabrikatua da, eta bertan
|
dauden
partikulen %50 edo gehiago 1 nanometro eta 100 nanometro bitartekoak dira”. Nanomaterialei buruzko irizpideak bateratzea 2010ean, Europako Batzordeak nanomaterialaren definizioari buruzko kontsulta publikoa bidali zuen.
|
|
2013
|
|
|
Elena A. Zuhaitzek, airearen kalitatea oxigeno eta hezetasun ekarpenarekin hobetzeaz gain, hiriko poluzioa murrizten dute: esekiduran
|
dauden
partikula kaltegarri guztiak harrapatu eta ezabatzen dituzte. Hosto mentaleko espezieak eraginkorragoak dira partikula txikiagoak harrapatzeko, osasunarentzat kaltegarrienak baitira.
|
|
2014
|
|
|
Uhertasuna, materia organikoa, esekita
|
dauden
partikulak, koipeak eta olioa bereizteko era biltzen dira tratamendu fisiko kimikoak. Tratamenduko prozesua zenbait etapak osatzen dute, eta hauek dira azpimarragarrienak:
|
|
|
Sedimentazioko iragazkiz osatuta daude, eta uretan esekita
|
dauden
partikulak, koipeak eta olioak bereiztea izaten da helburua. Ura biltegiratu gabe funtzionatzen dute normalean.
|
|
|
Ura edo likido garden bat, bere barnean partikula esekiak dituelako, berez den bezain gardena ez izatea. Esekita
|
dauden
partikulak oso txikiak izan ohi dira, eta txiki tasun horregatik, jalkitzeko denbora asko behar izaten dute.
|
|
2015
|
|
|
Tamaina eta formarik ez duela, ezta masa eta pisurik ere, kolorerik eta gusturik ere ez, eta abar luze eta negatibo bat. Gogamena ez
|
dago
partikula fisikoz osaturik eta ez ditu natur legeak betetzen, esaterako, energiaren kontserbazioarena?. Dualistak ibilbide negatiboa aukeratzen du:
|
|
|
Nukleoan
|
dagoen
partikula
|
|
|
Zelula kanpoko aldian, metabolismoari
|
dagokionez
partikula geldoak dira, baina txerto edo kimatze lanetan baliaturiko lanabesetan itsatsitako izerdian biziraun dezakete. Horregatik, lanabesa behar bezala desinfektatu ezean, birusa beste landare ostalari batera lekualda daiteke (kutsatu).
|
|
|
BPMak, azeleradore lineal zein zirkularretako diagnostiko tresnarik ohikoenak dira (Shafer, 1989). Gailu hauek, azterketapean
|
dagoen
partikula sortaren diagnostiko ez suntsitzaileak lortzeko erabiltzendira. Bi oinarrizko neurketa eskaintzen dituzte:
|
|
|
Sarah Park Janariari alergia dioten txakurrak «Janari alergiak ez dira oso arraroak txakurretan. Mamiaren txistuarekiko alergiaren eta giroan
|
dauden
partikula batzuen erreakzioen (polena edo aire freskagarriak, adibidez) alergiarekin batera, elikadura alergia da harburuetan ohikoenetako bat», adierazi du Nerea González albaitariak. Txakurrak alergia izan dezan, faktore genetiko batzuk erabiltzen dira.
|
|
2016
|
|
|
Atmosfera hainbat gasez eta, neurri txikiagoan, esekita
|
dauden
partikulez (polena, errautsak?)
|
|
|
Atmosfera hainbat gasez eta, neurri txikiagoan, esekita
|
dauden
partikulez (polena, errautsak&) osatzen da. Airea deritzo osagai horien nahasturari.
|
|
|
Atomo baten masa masa zenbakiaren (A) bitartez adierazten da. Masa zenbakiak nukleoan
|
dagoen
partikula kopurua adierazten du (neutroiak eta protoiak elkartuta).
|
|
|
Nukleoan
|
dagoen
partikula
|
|
2017
|
|
|
PM notazioa (ingelesez: particulate matter) erabiltzen da gas batean esekita
|
dauden
partikula solidoei dagokienez.
|
|
|
Testuinguru hau hasieratik aintzat hartu ez banuen ere, bere erabilera lekukotzea interesgarria izanlitekeelakoan
|
nago
partikulen analisi sintaktikorako, batez ere. Izan ere, beste hizkuntza batzuetan (japoniera, tiglit hizkuntza, shinala hizkuntza) partikulak NZ hitzari lotuta agertzen dira eta japonierazeta shinalaz, hain zuzen, bai NZ hitzari lotua, bai ezker periferian ager daitezke partikulak (Cable, 2008; Hagstrom, 1998).
|
|
|
Minbiziaren 2 egoeran odol fluxua handiagoa daeta, ondorioz, partikulak garraiatzeko gaitasuna ere bai. 2 irudiko (c) grafikoan ikus daitekealdakortasun handiagoa
|
dagoela
partikulen banaketan odol fluxuaren banaketarekiko. Hala ere, ezin uka partikulak odol fluxua bezala banatzen direla orokorrean.
|
|
|
BEM en kasuan, TDDFT ren kasuan ez bezala, partikulak gainezarri arte ez da desagertzen (dsep 4 A, lerro zuri etenez adierazia) BDP modua. Gainera, gorriranzko lerrakuntza handiagoa du BDPmoduak TDDFT en baino, zeina banako partikularen ordena altuagoko moduen akoplamenduak orekatzen duen; besteak beste, kuadrupoloen lotura plasmoiak (ingelesez bonding quadrupolar plasmon, BQP). Jokabide hau gainerako hutsarte morfologietan eta esferez osaturiko dimeroen kasuan ere behatu da.Bestalde, BEM eredua klasikoa denez, gainezarrita
|
dauden
partikulentzat (dsep < 4 A) soilik kitzikatzenda CTP modua, eredu honetan ez baita tunel efekturik gehitu modu efektiboan, nahiz eta hala egiteaposible den kuantikoki zuzendutako ereduaren (ingelesez, quantum corrected model, QCM) bidez.
|
|
2019
|
|
|
Organoetan eta ehunetan, soilik T4 librea bilaka daitekeenez T3, tiroidearen guruineko ikerketetan (24), (30) huraxe erabili izan da. Janssenek eta kideek halaxe egin zuten, suspentsioan
|
dauden
partikulen eta zilbor hesteko hormona tiroideoen arteko asoziazioa aztertu zutenean (6). Aitzitik, guk T4 totala erabili dugu, Howek eta kideek bezalaxe (7), librea erabili beharrean.
|
|
|
Aebetan Erresuma Batua, adibidez, alergia indize handiagoa erregistratzen da kakahuetea; Espainian edo Islandian, arrainari; sesamo Israelen; eta alforfoia (garia sarrazenoarekin prestatzen dute) Japoniako fideoak). Aerobiologia (airean
|
dauden
partikulak) batzuk agertzea ere baldintzatu dezake eremu geografiko jakin batean ikusitako alergiak. Presentzia handia duten kostaldeko eremuetan ingurumeneko akaroak, krustazeoekiko alergia alergeno arruntak, maizago detektatzen dira, Nahiz eta handiago batek ere zehaztu dezakeen itsas jatorriko elikagai horien kontsumoa.
|
|
2020
|
|
|
Dasuopuko izotz zutabe bat ikertuta irisi dira ondorio horretara. Airean eta ingurunean
|
dauden
partikulen biltegi dira izotz zutabeak, eta, sakondu ahala, denboran atzera egiteko aukera ematen dute. Dasuopu da izotz zutabe bat hartu duten lekurik garaiena:
|
|
|
fosfolipidoak eta triglizeridoak. Horrez gain, LDLen proteina nagusia
|
dago
partikulak inguratzen: apoB B. HDLak:
|
|
|
229; Zuazo 2014; cf. Unamuno eta beste 2012). Hori dela eta, ezin da erdialdeko al partikularekin batera agertu, perpaus mota berekoak diren arren; hots, euskalki desberdinetakoak direnez, ez
|
dago
partikula biak erabiltzen dituen hiztunik. Hala ere, ahal eta ote partikulekin bateragarria izan daiteke, eremu geografiko eta sintaktiko bera baitute.
|
|
|
Hori aintzat hartuta, ote hori ez litzateke, alde batetik, sintaktikoki aditz jokatuari atxikitako buru bat eta, beste alde batetik, perpaus mailako sintaxiaren parte. Jarraian erakutsiko dut analisi hori ez dela zuzena ebidentzia sintaktiko eta prosodikoetatik abiatuta; gainera, sintaxiaren aldetik ez
|
dago
partikula horiek perpaus berean agertzeko murriztapenik, argudiatuko dudan bezala, gune desberdinetan kokatzen baitira.
|
|
|
Bestalde, murrizketa semantiko pragmatikoa baztertu behar da (45) adibideetan oinarrituta; izan ere, interpretazio bateraezinak eduki balituzte, nekez ager litezke perpaus berean, sintaxia desberdina luketen arren. Hala ere, lehenengo begiratuan proposizioari egiten dioten ekarpenaren aldetik partikula horiek ez bide lirateke oso bateragarriak izango ahal ek segurtasun handia eta ote k zalantzak adieraziko balituzte; dena den, Monforteren (2021) ildotik ote ren bitartez hiztunaren barne hausnarketa adierazten dela onartuz gero, ez
|
legoke
partikula biak bateraezinak izateko arrazoirik. Gainera, (45) adibideak galderak dira, are gehiago (46) galdera erretoriko argia da.
|
|
2021
|
|
|
Nolanahi ere, euskararen kasuan oraindik lan asko dago eginkizun diskurtso markatzaileen azterketaren arloan. Gaztelaniari buruzko ikerketetan, esaterako, ia ez
|
dago
partikula bat bera ere azterketa monografikoren bat ez duenik (Vázquez Veiga 2011). Euskaraz, berriz, diskurtso markatzaile asko daude oraindik deskribatu gabe (Alberdi 2014b:
|
|
|
Azken urteetako ikerlanen argitan, hemen aztertuko ditugun partikulek ebidentzia esanezkoa dela markatzen dute (omen/ ei) edo inferentziazkoa, ditugun datuetatik ondorioztatua (bide, ahal). Inferentzia bidezko ebidentziak erabateko ziurtasunik eza dakarren neurrian, modalitate epistemikoari ere
|
badagozkio
partikula horiek.
|
|
|
Etxepare). Nolanahi ere, al beti da aukerakoa; ez
|
dago
partikula horren beharrik galdera adierazteko, intonazioa bera nahikoa da.
|
|
|
Suspentsioan
|
dauden
partikulei dagokienez, erdira murriztu du PM2, 5 deritzenen gomendatutako urteko gehienezko esposizioa: metro kubikoko hamar mikrogramotik, bostera.
|
|
2022
|
|
|
Mantendu eta l motor garbia: iragazkitik pasatzean olioan esekita
|
dauden
partikulak atxikita geratzen dira, zikinkeria eta motorrari kalterik egin gabe. Zenbat komeni da olioa aldatzea?
|
|
2023
|
|
|
Pexels Zuhaitzek nola laguntzen diguten Hirian zuhaitzak egotea onuragarria da, besteak beste, arrazoi hauengatik: Airea iragazteko eta airean
|
dauden
partikula poluitzaileak ezabatzeko gai dira. Horrek nabarmen hobetu dezake hiriko airearen kalitatea, kutsadura mailak murriztu eta arnas aparatuko gaixotasunen arriskua murriztu.
|
|
|
“Gehien kezkatzen gaituena ibilgailuen zirkulaziotik datozen kutsatzaileak dira, bai motorraren errekuntzatik bai balazta eta pneumatikoen higaduratik datozenak. Suspentsioan
|
dauden
partikulen artean, Espainiako batez besteko herritar batek arnasten duenaren %30 inguru trafiko horretatik datorrela kalkulatzen da. Eguneko eta urteko muga balioak daude, 2,5 EP eta 10 EP neurtzeko eta arautzeko.
|
|
|
Elektronika ezagutzarik gabe burutu nuen tailerra eta sentsorea. Honen osagaiak, airean
|
daude
partikula kutsatzaile sentsorea, tenperatura, presio eta hezetasun sentsorea, Intenet konexiorako txartela eta pantaila digital bat kableen bidez lotu eta soldatu genituen plaka batean. Nik egin badezaket, bigarren hezkuntzako ikasleek ere egin dezakete, pentsatu nuen.
|
|
|
Eta, bestetik, zer
|
dago
partikulen artean. Ba ote dago hutsunerik, edo continuum moduko bat da materia?
|