|
2000
|
|
|
Tailer literarioek orain arte hemen fama txarra izan dute. Hemen ez
|
dago
literatura egiten edo idazten ikas daitekeneko ikuspegia. Badirudi idazlea idazle jaiotzen dela, negutegitan dituztela eta bat batean idazle labealdi bat etortzen dela.
|
|
|
EIZIEren ekimena izan da. Beraiek proposatu ziguten lan hau aurrera ateratzea, irakaskuntzan hutsune bat
|
zegoelako
literatura unibertsala euskaraz emateko garaian. Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak.
|
|
2001
|
|
|
Ziur
|
nago
literaturak barruko mundua hobeto kontatzen duela zinemak baino. Zineman, irudiak esaten dizu zer sentizen duen pertsonaiak, haserre dagoela, esaterako.
|
|
|
Saizarbitoriaren belaunaldia, (64koa deitu izan dena Arestiren Harri eta Herri ren argitalpena dela medio) konpromisoaren belaunaldia da. Gaur berrogeita hamar urte inguru duen idazle (eta lagun) talde honek (Saizarbitoria, Sarasola, Kintana, Urretabizkaia, Lete,...) bere garai eta beharrei ez
|
zegokien
literaturarekin egin zuten topo. Euskal gizartean 60ko hamarkadan jazo zirenak (ETAren sorrera, ikastolen mugimendua, industri eta ekonomiaren gorakada, euskara batuaren oinarrien finkapena,) iraultza hori egin zedin beharrezko" humus" a bihurtu ziren.
|
|
|
Hau da, pertsonaiek eta pertsonaiahoriei egokitutako giza inguruak osatzen duten unibertso nobelistikoak, guremunduaren sasoi nagusi bat hobeto irudikatzeko eta ulertzeko balio dezakeennobela da. Baina kontuz, hemen ez
|
dago
literatura engaiaturik, ez dago pertsonaianagusi edo narratzailearen aldetik inongo konpromiso ideologiko edo etikorikgizartearekiko; dagoena da, pertsonaia nagusi horrek bizi duen munduarekikokonpromiso moral sendo bat. Nobelagileak ere badaki pertsonaia horri egokituzaizkion zirkunstantzien berri, eta hor egingo du lan memoriak, unibertso nobelistiko hori unibertso morala ere izan dadin.
|
|
|
Izan ere, horixe da lurretako idazlearengan zein, literatura modernoan? kokatu ohi direnidazle gehienengan erroturik
|
dagoen
literatur kontzepzioa: idazlana aurretik idatzidenetik elikatzen dela ulertzen duen kontzepzioa, testu oro testuinguru kultural etaliterario baten erdian sortua dela ulertzen duen kontzepzioa.
|
|
|
gaia adibidez. Gai horri buruz
|
dagoen
literatura zabala da, gorago esan denbezala; zabalegia, agian, eta etengabe berrikusten ari dena, batez ere azkeneko hiruhamarkadetan. Etengabeko bilakaera horretan, badirudi diziplinartekotasunarenikuspegia geroago eta gehiago erabiltzen dela, horrela asmatu eta proposatzen diren ereduak konplexuagoak eginez.
|
|
|
Literatura orokorrak esaten duena garrantzitsua bada ere, horrez gain, helduen euskalduntzeaz eta berreuskalduntzeaz?
|
dagoen
literatura ere kontuan hartubeharrekoa da. Hori nolakoa den laburbilduz azaltzeko, honako hiru motatakoazterketa enpirikoak bereiz daitezke:
|
|
|
Interes zientifikoa eta industria farmazeutikoarena eragin immunomodulatzaileetan oinarritzen da, bereziki hotzeri arruntaren prebentzioan eta tratamenduan, eta horretarako hainbat ikerketa egiten dira. Indarrean
|
dagoen
literaturaren interpretazioak iradokitzen du ekinozea hotzeriaren tratamendurako osagarri gisa erabili behar dela, baina ez hura prebenitzeko konponbide gisa. Hala ere, ondorio terapeutikoak ez dira lortzen ekineako prestakin guztiekin (erroa, aireko zatiak, zurtoina, orria eta lorea), ez eta aurkezpen guztiekin ere (estraktua, konprimitua, zukua…), gaiari buruzko azken azterketak egin dituzten adituek adostu dutenez.
|
|
|
Hizkuntzaren egoeraz hitz egin dut aurren aurrenik, eta euskal literaturaz ondoren: idatzirik
|
dagoena
literatura izango dugu saio honetan, nahiz paperek artikulu fedekoak edo etxearen zein erleen gobernua tratatu. Komeni baita dagoeneko esatea, bestetan sartu baino lehen, hizkuntza eta literatura elkarrekin bortizki kateatuak agertzen zaizkigula euskararen kondairan barrena.
|
|
|
Baina, gainera, zure, edo nire, edo gure liburua originala izatea nahi badugu, kasu honetan, eta dena idatzita dagoenez, originaltasun posible bakarra jada idatzita dagoen pasarte batez baliatzea da. Hau da, jada idatzita
|
dagoen
literatura unibertsaleko pasarte bat baliatzea Harrisoni gaztigua emateko, gaztigurik emango ez bagenio bezala, literatur tradizioaren patu saihetsezina saihesteko. Beste hitz batzuetan esanda, beste liburu batean, batzuetan agian, sartzea, gaztigua, oharra, eman ahal izateko egoera sinesgarri bat topatu arte; eta, egoera sinesgarri hori lortuz gero, hainbat teknikaz baliatzea, elipsiaz agian, iragarpena, gaztigua hitzik gabe emateko, baina, aldi berean, abisua ematen ari garela interesatuari eta, baita ere irakurleari oso garbi uzteko.
|
|
2002
|
|
|
M. J. OLAZIREGI: Ez
|
dago
literaturarenganako pasiorik. Euskal literatura ez dago euskal gizartean errotuta.
|
|
|
Prentsan ez al
|
dago
literaturaren kritikarako lekune berezirik sortzea?
|
|
|
Kritikatzat jotzen dugu liburu bat ona edo txarra den esatea, balorazioa egitea, alegia. Hori da egunkarietako edo aldizkarietako iruzkinetan egiten dena, baina, zuek badakizue beste kritika bat dagoela, eta hori gabe ez
|
dago
literaturarik. Badago kritika bat oso inportantea, unibertsitatean egiten dena.
|
|
|
J. AGIRRE: Nik gustuko ditudan literatur egileak antipodetan
|
daude
literatura horretatik, aspertu egiten nau estilo horretako literatura irakurtzeak. Ez dit grazia handirik egiten.
|
|
|
Idazleak, kasu gehienetan behintzat, ez du idazten irakurle gehiago erakartzeko edo euskal prosari bide berriak zabaltzeko. Prosa aldetik kazetaritzatik gertuago
|
dagoen
literatura egiten badu, ez dut uste erabaki kontziente baten ondorioz egiten duenik, kasurik gehienetan behintzat.
|
|
|
J. L. ZABALA: Lehen askoz bereiziagoak
|
zeuden
literatura eta kazetaritza, eta orain kazetaritzak literaturari eremu bat jan dio. Gure artean, bertsolaritzak, esaterako, gauza bera egin du, hizkuntzari dagozkion kontuetan esan nahi dut, eta hori berez ona dela uste dut.
|
|
|
Koldo Izagirre7 (1953) eta Bernardo Atxaga8 (1951) dira belaunaldi berri horren ordezkariak, eta 1975ean Panpina ustela aldizkaria sortu zuten. Ustela aldizkari apurtzaile eta antikonbentzionala zen eta abangoardia kontzeptuari lotuta
|
dagoen
literaturaren autonomia aldarrikatzen zuen. Horregatik barneratu izan dira" autonomiaren belaunaldia" delakoan Ustela taldekoak ez ezik, garai beretsuan sortu zen Pott aldizkariko kideak (1978).
|
|
|
Lan bakarra edo itzulpena argitaratu izana ez da aski izaten emakumezko bat idazle gisa hartzeko, eta bestela gertatzen da gizonezkoen kasuan. Nevadako Unibertsitateko White irakaslearen aburuz, 1936 ostean argitaratu duten euskal emakumezko idazleen kopurua 79koa edo izango litzateke eta, beraz, kopuru hori urrun
|
dago
literatura historietan adierazi ohi denetik. B. Muruagak (19989) esandakoari jarraituz, euskal literaturaren androzentrismoa guztiz da nabarmena.
|
|
|
Ustela edo Pott aldizkarien ildoari jarraituz, berrikuntza poetikoaren aldarria literaturaren autonomiaren aldarri bilakatu zen Pottekoen testuetan. Abangoardia kontzeptuari hertsiki lotuta
|
dagoen
literaturaren autonomiaren aldeko jarrera honetan3, sorkuntza literarioarekiko konpromisoak adierazpide desberdinen ikerketa eragingo dio sortzaileari.
|
|
|
Batzordeak, atzo disolbatuta, zehaztu du ezin duela zehaztu zein den tumore multzo horren kausa, eta, hala ere, ez dago zerikusirik ikastetxetik hurbil dauden telefonia antenen uhin elektromagnetikoen igorpenen eta minbizi kasu horien artean erlazio kausal bat dagoenik. Hala ere, hipotesi hori baztertu arren, «eskuragarri
|
dagoen
literatura zientifikoaren datuek behar bezala babesturik ez egoteagatik», gomendatzen du jada deseginda dauden telefonia ekipoak ez instalatzea. Honako dokumentu hau jasotzen du:
|
|
|
Azken horrek jaki gozo bat eskaintzen zuen. “Berriro ere erronka bat, ez
|
baitago
literatura zientifikorik eta ez baita esperientziarik urioiak hazten”, dio Domezainek. Hainbat ikerketatan Acipencer naccarii ren alde egiten dute.
|
|
|
Gauzak aldatu dira euskal literaturaren kontuetan, zu nekez ohartuko zara horretaz, gaztetik arras arrunta izan baita zuretzat euskal liburuak kontsultatzea ikastetxeetan edo erostea liburu dendetan. Egia da oraingoz libururik salduenak, edo salduenetakoak, gure garaietan bezala, gramatikak, hiztegiak eta holako tankerakoak direla, hizkuntzaren eskakizunekin lotuagoak
|
daudenak
literaturarekin eta zerbait irakurtzeko plazerrarekin baino. Zuretzat aspergarriak, horregatik, non eta ez duzun jakin minik edo gramatika goserik oroz gain.
|
|
2003
|
|
|
PAUSO bat haratago eman du Beterriko Liburua ekimenak. Lehendik
|
zeuden
literatur aldizkari eta literatur sariari web gunea gehitu zaie (www.larramendi.org). Ekimen horiekin eta antolatzen dituzten solasaldiekin, literatura zabaltzeko eta irakurzaletasuna eta parte hartzea bultzatzeko lanak egin dituzte.
|
|
|
izenburuak irakurri besterik ez da egin behar horretaz jabetzeko. Bestetik, irakurlearen jakin mina beti bilatu behar da, hori baita, apur bat, literatura; jakin minik gabe ez
|
legoke
literaturarik (azaleko irudia ere gauza bera lortzeko baliabidea izan daiteke). Jolasa ere bada, jakina:
|
|
|
Baina, Euskal Herrian literaturak oso dimentsio apala edo xumea dauka. Nobelan literaturari egiten diodan kritika ikuskizun eta espektakulu bezala azaltze hori, dena aurkeztu behar izate hori ez diot euskal literaturari egiten, bereziki normalizatua
|
dagoen
literaturari egiten diot. Dena dela, literatura normalizatuaren balizko kasu horretan, nik neuk nahiago nuke anonimo izan eta ez agertu inon.
|
|
2004
|
|
|
Euskaraz, noski, baina baita erdera guztietan ere, berdin. Minbizi batek jota
|
dago
literatura, eta guk, petrikilo gizajook, aspirinaz, kataplasmaz, limoi uraz eta sendabelarrez sendatu nahi dugu. Ahalegin heroikoa eta xamurtasun eragingarria, eta horregatik beragatik negargarria.
|
|
|
Honetan guztian, hala ere, larriena da kuriketan edo atzematen hastea horrek zer dakarren. Esperantzarik gabe ez
|
dago
literaturarik, igoal. Baina esperantzarik gabe ez dago gizateriarik.
|
|
|
Guneak 638 euskal idazle 3.181 liburu bibliografiatan, 1.436 aipamen eta artikulu, 678 kritika, 2.026 esteka eta 3.445 efemeride biltzen ditu eta aldiro berrituko dute. Sarean
|
dagoen
literaturaren zubi izateko.
|
|
|
Uste dut egungo euskal idazleak bizi duen problematika berria dela eta egoera berri horren kontzientzia hartzear gaudela: zorionez sortzea lortu den industriatxo kultural erlatiboki autonomoak bere baitan sortzen ditu honezkero alienazio mota berriak »bereziki ekonomikoak», ez
|
dago
literatur esparrutik kanpo bilatu beharrik egungo idazlearen" etsaia". Garai batean Eliza zen idazlearen askatasuna mehatxatzen zuena, gero politikari profesionalak bihurtu ziren bere ahotsaz profitatu nahi izan zutenak.
|
|
|
Mari Jose Olaziregi: . Ez
|
dago
literaturarenganako pasiorik. Euskal literatura ez dago euskal gizartean errotuta.
|
|
2005
|
|
|
Moralismoaren ikuspegitik, izenburuetan erabilitako adjektiboek aditzera ematen duten moduan, aztertu genuke. Gizarteari, oro har, dagokion moralismoa genuke, eta ondorioz, izaera diferenteen erakusle eredugarriak diren neurrian, didaktismotik hurbil
|
legokeen
literatura genuke. Literatura honi geroago errealismo soziala deituko diogu, Arestiren kasuan bestelako estetiken aztarnak egon badaude ere.
|
|
|
Eduki motari
|
dagokionez
literatur lanak izan ziren gailen, batez ere poesiak. Baina poema, narrazio eta literatur kritiken alboan, gai historiografikoek leku nabarmena izan zuten.
|
|
2006
|
|
|
Nik uste dut, halere, gatazkarik gabe, tentsiorik gabe ez
|
dagoela
literatura onaegiterik. Badago esaten duenik ere gaur egun nobela onak bakar bakarrik Hirugarren Mundutik etor daitezkeela.
|
|
|
Blogak ez dira egunkari pertsonalak edo herritarren kazetaritza moduak soilik; gero eta bitakora gehiago
|
daude
literatura adierazpenerako modu berriak bilatzen dituztenak, eta horietako asko kalitate handikoak dira.
|
|
|
Gainera, ondo idatz dezakedan honetan, ez dut ondo idatzi nahi," eske" batzuk sartu nahi ditut, ez dut erakutsi nahi hogei urtetan bezala zein sinonimo eta zein egitura bihurri erabil dezakegun, zerbait hurbilagoa, arrunta egin nahi nuen, ia ia arrunkeriaren ertzean dagoen zerbait. Ondo idazten ikasi dudanean, aspertzen hasia
|
nago
literaturaz eta idazleen munduaz.
|
|
|
Bi mutur daude, bata best seller a, eta bestea literatura eskisitoa. Nik uste dut askoz ere hurbilago
|
nagoela
literatura eskisitotik, eta horretaz ere aspertua nago. Ertzeko bide bat bilatu nahi dut bi mutur horien artean.
|
|
2007
|
|
|
Drama grekoa edo arte grekoa bizimodu greko osoaren barruan ikusi eta ulertu behar dira, izpiritu grekoaren ekoizpen eta espresio legez. Mirari grekoa ez
|
dago
literatura edo arte grekoan, baizik lehendabizi gizaki grekoan, hori izpirituaren eta gorputzaren harmonia natural biribila da. Ereduzkotasun esentziala gizatasun tipo bereki horretan dago, indibiduo edo izpiritu grekoan, Winckelmann-ek, oraindik originaltasun berezirik gabe horretan,, kasta?
|
|
|
Bustintzaren Abarrak eman zen argitara (partez), Lizardiren Biotz begietan eskueran izango dugu, berriro, eta Agirreren Garoa ere jarriko da kalean33 Ez da uzta handia, eta okerrago oraindik: ez
|
dago
literatur produkzio originalik.
|
|
|
• Wordtheque (www.wordtheque.com). Proiektu honek 106 hizkuntzatan
|
dauden
literatur lanak, eleberriak eta testu zientifikoak, itzulpenak, monografiak eta bestelako testu ugari biltzen ditu. Horien artean, 334 lan euskaraz, 2.668 frantsesez, eta 8.620 gaztelaniaz.
|
|
|
Akaso ez da ondo ulertu Vazquez Montalbanen beste ondorioetako bat, Jon Alonsok gogorarazi nahi izan duen hura. Bere burua irreduktibletzat jotzen duen eta bere baitan kiribilduta
|
dagoen
literaturaren arriskuaz eta patuez ohartarazten duen hura.
|
|
2008
|
|
|
Norbait hori erakarri badu, esentziala da, eta mundu guztiarentzat balio dezake ondo esplikatuz gero. Hor
|
dago
literaturaren funtzioetako bat, gauzak ondo esplikatuz erakartzea.
|
|
|
Azken finean, euskal literatura euskaldunok irakurtzeko idatzi izan da. Bizirik eta osasuntsu
|
dagoen
literaturaren oinarriak hizkuntza batean eta kultura batean daude sendo. Kanpoan ezagutzeak gero datoz(...) Berez literatura kritikak eta literaturaren historiak zerbaitetarako badira idazleen lana hobe ezagutzen laguntzeko dira.
|
|
|
Atal honetan aurkeztuko dudana euskal idazle eta kritikarien iritzietan oinarritutako ikerketa soziologikoa da. Irakurleak ez du aurkituko erdiguneko edo periferiako lanei
|
dagokien
literatur kritikarik, ez eta inongo libururen epairik ere. Aitzitik, atal honetan aurkeztuko ditudan iritziek gaur egungo literatur sistemaren ikuspegi orokor bat eskaintzen dute, sistemako faktoreek erdiguneak eta periferiak eratzeko duten garrantziari eta eginkizunari buruzko hausnarketen bidez.
|
|
|
Nafarroakoaren kasuan, eredu zaharrari jarraitzen diola esan daiteke, edukiak zurrun aurkeztuz (irakatsi behar diren autoreak zehaztuz, esaterako) eta kronologiaren arabera antolatuz. Gainera, ez
|
dago
literatur teoria berrien islarik: ez dira literatur merkatuaren ezaugarri soziologikoak lantzen, ez da ikasleen testuingurua kontuan hartzen...
|
|
|
: 25). Han ez
|
dago
literaturan pentsatzen jarri beharrik, hiriak berak eragiten ditu ameskeria literarioak: « Batzutan irakurgaia eramaten dut labanderiara, baina beste batzuetan eskotilatik begira geratzen naiz, Julio Verneren istorio bateko protagonista banintz bezala» (Ibid.
|
|
|
47 Arrazoi berberagatik, salamandra> eta salamandria> berbak hiztegietan oraindik sala > manquesa ren sinonimotzat agertu arren, erabat bazterturik
|
daude
literatura berezitutik hormetako dragoitxoei (Tarentola> mauritanica) izena emateko, salamandra, > soilki, euskaraz arrabio> deritzon anfibioari baitagokio.
|
|
|
Onikomadesia azazkaletako epitelioaren hantura da, eta errotik erortzea eragiten du. Nahaste berri samarra da, eta 40 erreferentzia baino ez
|
daude
literatura zientifiko berrienean. Adituek azaldu zuten tratamendu posible bakarra topikoa dela azazkalak konpontzeko, eta adierazi zuten arazo horrek “berez, ez duela ondoriorik uzten eta azazkalak modu arruntean hazten direla”.
|
|
|
euskal kulturaren bide berriak hizkuntzaren normalizazioaren ildotik bideratu zirela-eta, abandonua salatzen garrasika ziharduten literato gazteek. Gaur egoera hobean
|
dago
literatura, bere egitura, elkarte eta taldeekin, eta bere eztabaidekin.
|
|
2009
|
|
|
" Gogoeta egin genuke ea zergatik egiten zaigun gogorragoa euskarazko itzulpenak irakurtzea gaztelaniazkoak baino. Izan ere, euskaraz
|
badaude
literatur itzulpen onak. Nire ustez, ohitura kontua baino ez da.
|
|
|
Ez ezagutze horrek, gainera, ondorio desberdinetara bideratu ditu ikertzaile eta pentsalariak. Hala, batzuentzat euskara ez da kultura hizkuntza, ez du kultura edukiak adierazteko balio, hizkuntza basa bat da, eta ondorioz, ez
|
dago
literatura baliokorik hizkuntza horretan.
|
|
|
Hor
|
dago
Literatura Terminoen Hiztegia. Nehork ez du halakorik egin.
|
|
|
Baina Susaren eredua gutxik jarraitu dute, ez alor publikoan ezta pribatuan ere. . Non
|
dago
literatur produkzioaren% 99??. Idazlearen arabera, kultur edukiak (literatur edukiak) bahituta daude:
|
|
|
Tiro literarioak, noski. Tiro bortitzak, bere garaiko gizarte eta ohituren kontra, indarrean
|
zegoen
literaturaren aurka, zuzen zuzen, erdira. Zuri gainean tiro, horixe da datorren astean Artelekun egingo den Feministaldia arte topaketaren ideia nagusia.
|
|
|
Literaturak gutxi hitz egin du zientziari buruz, bere bizitza zientziari eskaini dion heroi gutxi
|
dago
literaturaren orrietan. Egon badaude, baina konta ahalak.
|
|
|
Letren sistemak, oso baita elitista? sinestarazi nahi digu idazleen eskuetan (eta ez beste inon)
|
dagoela
literatura baten destinoa. Baina badago irakurleen eskuetan ere.
|
|
|
Horrek guztiak nazio nortasunaren eraikuntzan izan dezakeen eraginagatik, pentsatu beharra
|
dago
literatura katalanak, nahiz eta, lehen aipatu den bezala, kalitatezkoa izan eta berrikuntza eskaini, oihartzun sozial mugatua zuela, eta nekez izan zitekeela tresna eraginkorra nortasun horren eraikuntzan.
|
|
|
Dena den, Lazarragarena kasu berezia da, batez ere bere Artzain nobelari dagokionez: bete betean Ernazimentuko lan bat da, sasoi horretan guztiz modan
|
zegoen
literatur genero batekoa.
|
|
|
Literaturaz batez ere euskaraz idazten du, historiaz gaztelaniaz. Baina gaztelaniaz ere idazten ditu poematxo batzuk bere historia lanean, eta gaztelaniazko poematxo batzuk ere
|
badaude
literaturako eskuizkribuan. Edizioak izan arte nekez jakingo dugu kontu zehatzagorik.
|
|
|
leku bereziren batean egitea, beste arte diziplina batzuekin laguntzea, idazle kontsakratuen babesean egitea... Ez baita gauza bera nork bere liburua defendatzea edo itzal handiko norbaitek orri hauetan
|
dagoena
literatura ona da esatea.
|
|
|
Bi terminook, izan ere, euskarriari dagozkio. Eta honetaz
|
dagoen
literatura nahikoa zabala da, ugaria. Izenaren desegokitasuna azpimarratu nahi dutenek bien arteko diferentzia seinalatzen dute:
|
|
2010
|
|
|
Txalaparta argitaletxearen Literotura bildumaren arduraduna naiz; berau da euskaraz
|
dagoen
literatura erotikoaren bilduma bakarra. Ni arduradun nintzenean hamar hamaika liburu zeuden argitaratuta, eta hutsunea ikusi nuen poesia erotikoaren alorrean.
|
|
|
Baina espazio, denbora eta sekuentzia bakoitza hizkuntzak bizitzen ditu eta
|
nago
literatur lan honek egiten duen ekarpenik nagusiena, hizkuntza paisaiarena litzatekeela. Hizkuntzak egiten du Euzkadi merezigarri.
|
|
|
Baina, horretaz gain, holako itzulpen lan baten emaitza onen meritua ez da, noski, itzultzailearena bakarrik; euskal irakurleena ere bada. Gure txikian, sinetsita
|
nago
literatura sistema normaldu samar bat lortzen ari garela pixkanaka. Horren seinale dira, adibidez, Literatura Unibertsala bildumak gehienbat izandako emaitza onak.
|
|
|
Nirea: ez
|
dagoela
literatura sistema normalik itzulpen literario osasuntsurik gabe. Hobeto egon gintezke, hala ere, nola ez.
|
|
|
13 Egituratze> jarduera> deritzoguna ez
|
dago
literaturan edo sermoigintzan bakarrik, jokabide horren ondorio ulertu behar da Larramendiren El> bera ere. Halaber, Kardaberazen Euskeraren> Berri> > lehen euskal idazkuntzarako hausnarketa, Koldo Garairen arabera (2004:
|
|
|
Sasoiotan ez dago ondo ikusia irakurtzen ez duzula esatea. Are gehiago, sarri egiten dituzten inkesta eta galdeketetan beti
|
dago
literaturari egokitutako liburua: " Zein liburu maite duzu gehien?".
|
|
|
Aldaketa horren trantsizio unea 1969an etorri zen, estrukturalismoaren eskutik, T. Todorov eta S. Doubrovskik zuzendutako Cerisy La Salleko kongresuan literaturaren irakaskuntzaren egoera aztertu zenean. Testuak ikasgelako jardueretatik kanpo geratzen ari zirela ikusita, egoera hura iraultzeko beharra aldarrikatu zen, eta aurreko berrogeita hamar urteetan
|
egondako
literatur irakaskuntzarekiko etena proposatu (Todorov, 1971: 635).
|
|
2011
|
|
|
Galiziarra edo euskalduna izatea kasualitate biologikoa da, eta behin hori gertatu ondoren askoz ere osasuntsuagoa da errealitate hori naturaltasunez onartzea, errealitate zirraragarria baita, izan ere.Galiziako sortzaile asko aipatu zenituen. Zein egoeratan
|
daude
literatura, musika, zinema, arte plastikoak eta abarrak Galizian. Erdi Aroan bikaintasun aro bat izan zuen Galiziak. Gero, XIX. mendean hartu zen berriro galiziera kulturako hizkuntza gisa, eta XX. mendean galiziera erregistro berriak bereganatzen hasi zen.
|
|
|
Egun, onarturik
|
dago
literatur sistema bat aztertzeko, hura osatzen duten elementu guztietan paratu behar dela arreta, aurreiritziak alde batera utzita. Euskal Literatur Sistemaren (ELS) deskripzio orokorra egiteko, hortaz, haur eta gazte literatura, helduena, antzerkia, poesia, saiakera, ipuingintza, eskoletarako beren beregi sortutako literatura lanak, itzulitako obrak... denak izan behar dira kontuan.
|
|
|
Tennesseeren arabera, antzerkiak garaian garaiko gizarteetan aurrerapen artistiko ikaragarriak lortu ditu, giza jokabidearen eta esperientziaren armairu, mandio eta sotoak zabaltzen, argiztatzen eta aireberritzen dituelako. Horri gagozkiolarik, esan beharrean
|
gaude
Literatura Unibertsala bildumari oraindik ez diola inork marka kendu, egun euskaraz antzezlan gehien argitaratzen duen bilduma izaten dirau. Pozgarria da, beste argitaletxeen aldetik kezkagarria bada ere.
|
|
|
" Literaturaren leitmotiv handi bat ekarri gura izan dut mahai gainera: istorio batzuk
|
daude
literaturak jorratzen ez baditu galdu egingo direla. Prentsa hor dago, hemerotekak hor daude, baina ez da berdina.
|
|
2012
|
|
|
Are zailagoa da ziur aski hirugarren bidea, Iban Zalduak deitu izan dion bezala, salmenta arrakasta duen goi mailako literaturarena hain zuzen ere. Daniel Pennacek orain dela hainbat urte irakaskuntzan batez ere liburu gustagarriak erabiltzeko aholkatu zigunetik, gauza asko esan dira bi literatura mota hauen gainean, baina orokorrean ados
|
nago
literatur sistema osasuntsu batean bi plater motak behar direla defendatzen dutenekin, Lander Garrok aurreko batean hemen berton esan zuen legez, nahiz eta esateko modu hau sinplista samarra izan, hiru mila eta bostehun karakterreko artikulu bati dagokion moduan. Azken bolada honetan apokaliptiko asko sortzen ari dira, zeintzuentzat benetako literatura larriki zaurituta dagoen.
|
|
|
Hala ere, literaturak ontzen ote du jendea?
|
Nago
literaturak ez duela pertsona jende bihurtzen. Literaturak ez du jendea hobetzen!
|
|
|
Monismo eta pluralismo deitzen omen diete aukera horiei adituek. Kontua da ez
|
dagoela
literatura interpretatzeko helburu jakin bakar bat, baizik eta hainbat. Ez dugu bilatzen autoreak komunikatzen duena bakarrik, batez ere komunikatu nahi duen hori bilatzen dugu, esan ez baina esan nahi zuena, esplizituki eta inplizituki dioena.
|
|
|
K. horrek, agian, XX. mendeko funtsezko idazle batengana garamatzalako, Kafkarengana, K. lur neurtzailearengana alegia, eta baita Prozesuako Josef K. harengana ere: agian ez
|
dago
literatura osoan oihartzun ozenagoa sortzen duen letra bakanik. Dicken K. horren atzean Kindred ezkutatzen da, Philipen amaren bigarren izena, eta Le Guinenaren atzean Kroeber, Ursularen ezkongabeko abizena.
|
|
|
«The Raven» («Belea») poemak, eta «Ligeia» eta «The Murders in the Rue Morgue» («Rue Morgueko hilketak») kontakizunek, adibidez, oso fama handia izan zuten, gaur egun ere bizirik dirauena. Idazle gutxi
|
dago
literaturaren historian Poek adina interpretazio eta hipotesi sorrarazi duenik. Idazle gutxik liluratu dituzte Poek bezala belaunaldiz belaunaldi irakurleak eta mitomanoak.
|
|
|
–Noski baietz! , jarraitu zuen Homaisek?,
|
badago
literatura txarra farmazia txarra dagoen bezalaxe; baina arte ederretarik garrantzitsuena osotoro kondenatzea inozokeria iruditzen zait, ideia gotiko bat, Galileo giltzaperatu zuten garai arbuiagarri haietarako hobea.
|
|
|
Halatan, Kadete Eskolan sartu beste irtenbiderik ez zuen izan. Diziplina ikaragarri zorrotzak itota, bi urte latz igaro zituen eskola militar horretan, zeinean debekatuta
|
baitzegoen
literatura irakurtzea. Hala ere, Lermontovek ez zuen amore eman eta, narratibaren bidea hartuta, Vadim eleberria idazten hasi zen, ezkutuan eta kandela baten argitan.
|
|
|
Izan ere, horixe baita Sarrionandiarengan zein, literatura modernoan? kokatu ohi diren idazle gehienengan erroturik
|
dagoen
literatur kontzepzioa: idazlana beti ere aurretik idatzitakotik edan eta elikatzen dela ulertzen duen kontzepzioa, testu oro tradizio baten erdian sortua dela ulertzen duena (Azkorbebeitia 1998:
|
|
|
104). Sarrionandiak ere nazio, herrialde eta hizkuntza guztientzat irekita
|
dagoen
literatura egin nahi duela uler liteke hizkuntza txikiei ematen dien presentzia kontuan hartuta.
|
|
|
Victor Moreno izango da seguruenik gure artean literaturari buruz liburu mardulenak egin dituena, gehien eta sakonen hausnartu duena literatura idazteak suposatzen duenaz. Egia da gure artean ez
|
daudela
literatura kritiko eta pentsalari gehiegi, baina bera izanen da apika onena eta zorrotzena. Victor Morenok lehendik ere badauzka kaleratuta funtsezko liburuak idazte eta irakurtze prozesuen gainean eginak, hemengo eskola, ikastetxe eta unibertsitate guztietako irakasleek ezagutu eta beren klaseetan erabili lituzketenak.
|
|
|
Jarrera edo postura burutzerakoan eta berau mantentzerakoan ez da gehiegizko ahaleginik egin behar. Hobe, tximeletak literaturaren zeregina errealitatea huts hutsean islatzea baino norberaren usteak inarrosi, pinpilinpauxak irakurleagan zalantza sortu, galdea, ez soilik plazerezko une bat pasarazi baina hori ere bai noski oinarrian irakurtzearen plazera hizkuntza idatziaren bidez begietatik gorputzera sartzen zaigun zorion dosirik gabe, pinpirin txikiena bada ere ez
|
dago
literaturarik idazleak irakurleari ere plazera eman behar dio idazten duenarekin ez du berak soilik plazera sentitu behar beste kontu bat da zein irakurleri zer plazer eta abar hogeita hemeretzi irakurleak plazeraren ertz batetik bada ere bere buruari galde diezaiola nik zer egingo nukeen halako egoera baten aurrean huts hutsean pertsonaiaren jokabidea epaitu ordez berrogei nola lortu irakurleare... Mitxirriken gogoa bizkarrezurrean jarri.
|
|
2013
|
|
|
Zer egoeratan dago gaur egun bilduma? Salmentetan eta ezin esan oso arrakasta handikoa denik, baina gu gustura
|
gaude
Literatura Unibertsala bilduma egiten ari den bidearekin. Batez ere XVIII, XIX eta XX. mendeko obrak kaleratzen ziren hasieran bilduman, eta urteekin autore gaurkotuagoetara jo da neurri batean.
|
|
|
Biruté Ciplijauskaiték dioen modura (1994), amatasuna bi modutara ikusia
|
dago
literatur lan gehienetan: deuseztatzaile modura, independentziaren eta norberaren garapenaren suntsitzaile modura eta, bestalde, botere mitikoaren jarraipen modura.
|
|
|
Ana Toledok Literatur Terminoen Hiztegian honela adierazten du: . Ez
|
dago
literaturaren historiarik egiterik, kritikak ez badu literatur idazlan konkretua aztertzen eta teoriak ez baditu ematen literaturari buruzko printzipioak eta aztertzeko irizpideak? (2008: 540).
|
|
|
Ziurrenik bertsolaritzaren estatus sozialaren adierazgarririk behinena, Pizkundearen amaieran dagoeneko, Aitzolen proiektu kulturala da. Lourdes Otaegik bere tesian adierazten duen bezala,? 1930ko artikuluetan jadanik guztiz mamiturik
|
dago
literaturaren zereginari buruz Aitzolek duen ideia eta nola duen literatura kultur proiektu orokorrago baten barruan kokaturik? (1994:
|
|
|
Jakina, ez dagoen [euskal historiaren] subjektu [positibo] hori sortzeko egin behar diren maniobra diskurtsiboak izugarriak dira. Euskal literaturaren historiara gure analisia mugatuz, doktrinak, hiztegiak eta gramatikak bihurtu behar izan dira ez
|
dagoen
literatura baten objektu positibo, hala euskal literaturaren subjektuaren historia era positiboan linealitate etengabe batean azal dadin, XVI. mendetik XXI. mendera arte. Historia hori positiboki ematea bezain ezkorki ukatzea oso da erraz:
|
|
|
Diru sarrera handiak dituzten herrialdeetan askoz ere gaixotasun arruntagoa da, eta horrek pentsarazten digu agian badirela beren garapenean inplikatutako bizi estiloko faktoreak. Hori dela eta, Minbizia Ikertzeko Munduko Funtsak (WCRF, ingelesezko siglak) eta Minbiziaren Ikerketarako Amerikako Institutuak (AICR) asko berrikusi dute gai horri buruz
|
dagoen
literatura zientifikoa. Testu honetan azaltzen dira bi erakunde horien txosteneko ondorio nagusiak (haien helburu nagusia da herritarrek osasun ohituren garrantziaz ohartzea).
|
|
2014
|
|
|
Hain
|
zegoen
literaturaz eri ezen, liburu bat leitu bezain laster, ondoezik sentitzen hasten zen atzera, eta, irakurtzen jarraitzen zuenez, hilabete batzuen buruan guztiz gaixotzen zen, umeengan ohikoak diren gaixotasunen aldaera gaiztoenez. Hala, bederatzi urterekin elgorriak harrapatu zuen, eta hiru hilabetez utzi zuen ohera lotuta; denbora horretan Jules Verneren obra ia osoa irakurtzeko gai izan zen, eta Emilio Salgarirenaren zati bat.
|
|
|
Bada, autolaguntza liburuak inpultsiboki erosten hasi nintzen. Liburutegiko apalak berba potoloz beteriko liburu haiekin bete nituen, eta bertan
|
zeuden
literatur liburuak ikaratu eta uzkurtu egin ziren. Apalak bete nituenean, liburuak mahai gainean jartzen hasi nintzen, zutabeetan.
|
|
|
929 RICHET, D.,. Frontières naturelles?, in: FURET, F. OZOUF, M. (arg.), Dictionnaire critique de la Révolution française, bol. IV. Idées?, Paris 1992, 217 Ukatu gabe, berriro, esijentzia hori aski zabaldua
|
zegoela
literatura eta kultura arruntean. –Ce qui est faux, c, est la filiation entre la politique conventionnelle et la politique de l, ancienne monarchie.
|
|
|
Gabriel Arestik gazte gaztetatik oso garbi izan zuen bere sorkuntzaren mundua euskararen bidez loratzekoa zela, Harri> eta> Herriren bere ideia ezin zela adierazi beste hizkuntza batean, hi tzek hots bera aurkitzen ez dutelako, eta lortu egin zuen; aitaren eta amaren etxea defenditu zuen zekien modurik hoberenean, XiX. mendean aingura botata
|
zegoen
literatura kostunbrista eta erromantiko bati bere inspirazioa erantsiz. Baina beste zerbait ere egin zuen Arestik:
|
|
|
Testuak automatikoki sinplifikatzeko hiru metodo
|
daude
literaturan: i) ikasketaautomatikoaren bidez, ii) hizkuntzalariek idatzitako erregelak aplikatuz eta iii) aurreko bien hibridazioa eginez.
|
|
|
Asko idatzi da operari buruz. Bi korronte nagusi
|
daude
literatura izugarri oparo horretan. Lehenengoa da eszena lirikoetako aktibitate handien eta ez hain handien deskribapen eta anekdotek osatutakoa; abeslari izarren eta konpositore espezializatuen bizitzak eta mirariak kontatzen dituzte.
|
|
2015
|
|
|
Horregatik liburuak atzean hiztegi bat dauka. Gainera, ohituak
|
gaude
literatura eta horrelako gauzetaz euskaraz idaztera, baina eguneroko gauzetaz idazteko premia handia dago".
|
|
|
Susan egin diren bilerak teknikoak izan dira erabat. Sortzeko, formatoak eta kostoak erabakitzeko, zabaltzeko, epeak jartzeko, etab. Ez da
|
egon
literatur lan dinamikarik. Literaturari buruz ezer gutxi eztabaidatu da Susako jendearen artean.
|
|
|
Jarraian poesia eta prosaren arteko aldearen gaiari heltzen zion. Antza, garaian
|
bazegoen
literatur kritikaren baitan iritzi orokortu bat zeinak poesia prosaren gaindi ipintzen baitzuen, euskal poesia euskal prosa baino ugariago eta aberatsagoa zela. Horren arrazoia Euskal Herriko ahozko tradizioan legoke, poesiaren joritasuna bultzatuko lukeena nobelagintzaren tradizio iharraren aldean.
|
|
|
Hortik aurrera hitz egin dezakegu literatura konparatuaren tradizioaz, bere gorabehera, ugaritasun eta arestian aipatu definizio arazoekin. Edonola ere, aski onartua
|
dago
literatura konparatuak, literatura nazionala eta munduko literaturaren arteko dialektikan egiten duela lan, edo Guillének ezaugarritu zuen moduan" bataren eta desberdinaren artean", lokalaren eta unibertsalaren artean. " El talante del comparatista, lo que le permite acometer semejante empresa, es la conciencia de unas tensiones entre lo local y lo universal; o, si se prefiere, entre lo particular y lo general" (Guillén, 2005, 29).
|
|
|
13 Salbuespenetako bat, euskaraz idatzia zelako, Zehatz aldizkaria zen, L.A.I.A. ren ingurukoa.
|
zegoen
literaturarako. Ez zegoen politikatik distantziarik, dena hiperpolitizatua zegoen, dena, goitik behera" (2014), eta hala," bizkar gainetik begiratzen gintuzten, eta hori dena umetxoen edo gaztetxoen zalaparta bezala hartzen zuten" (2014).
|