|
2004
|
|
|
Gauza hauetan plano soziologikoa zorrotz bereizi behar da delako gutxiengo horretatik. Bigarren hizkuntza, Estatu hizkuntza nagusiaren aldetikoa denean, euskara bezalako herri hizkuntzen egoeran
|
dauden
hiztunentzat ez dago kalterik gabeko onurarik: kalte euskaldunaren ama hizkuntzarentzat, fabore hizkuntza gailenduarentzat.
|
|
|
–Gaur euskararen kontra ez dagoela askok esaten du, baina ez al da kontra egotea alde ez egotea??. 608 Zer da, izan ere, gaur eta hemen, hizkuntzen eta hizkuntza herrien arteko harremanak eratuak dauden bezala eratuta egonda, euskararen alde egotea? Lurraldez, erabilera esparruz eta gizarte estatuz hondoa jota
|
dagoen
hiztun herri batean zer nolako engaiamendu neurria galdegiten dio euskal hiztunari. Epelkeriak eta txepelkeriak erauzirik, muturreko egoeretan, ez al genuke muturreko jarrera hartu behar?
|
|
|
hots, hiztunaren eta bere munduaren arteko zilborrestearen funtzioa betetzen duen neurrian soilik bihurtzen da hizkuntza bat giza nortasunaren eratzaile. Hori etenda baldin badago, ez
|
dago
hiztunaren eta munduaren arteko elkarreragin eta jario sortzailerik. Hizkuntza horrek ez du halako funtziorik mamitzen, nahiz eta jakin, jakin daitekeen.
|
|
2011
|
|
|
Hiztun kopuruaren eragina dela-eta, hona Klaus Zimmermann-en iritzia. Hizkuntza baten biziraupena ez
|
dago
hiztun kopuruaren esku soilik, batez ere beste faktore batzuen esku dago. Alegia:
|
|
|
Nazioz gaindiko hizkuntza eremuz jositako mapa joko genuke begiz, hizkuntza uharte eta etendura gunez josia, non hizkuntza bat hurrengoarekin nahasten den. Hizkuntza muga franko gainjarritako muga politikoen lerroak mozten ditu aldez alde, eta, jakina, haiei
|
dagozkien
hiztun herriak ere bai. Horrenbestez, muga politikoak behar bezala ezaugarritzeko, hona gure ustekizuna:
|
|
|
–Indarberritze saio batzuk arrakastatsuak gertatu dira. Batez ere XIX. mendean abiatu zirenak eta aspalditxodanik estatu aparatu beregainaz horniturik
|
dauden
hiztun herrienak atera dira garaile: demagun txekoa eta hebraiera, hungaroa eta finlandiera.
|
|
|
gehiengoaren hizkuntza nagusira hurbiltzeko asmorik ez baldin badu, hizkuntza nagusi horretan bizitzeari dagozkion askotariko onurak galdu egingo ditu. Horrelako jarreren aurrean, jakina, zer egin dezake arriskuan
|
dagoen
hiztun herri ahulduak. Ez dauka ia inolako aukerarik elebidun izateko.
|
|
|
Eta bazterkeria horrek, ondo dakigunez, ondorio larriak eragiten ditu hiztunen bizi kalitatean. Ordezkapenaren mekanismo sozialak sortarazi duen naufragioan hiztun gutxietsiak, sarri askotan, miseria ekonomikoaren gatibu dira. Txirotasunean amilduak
|
daude
hiztun herri franko munduan, eta segregazio sozialaren ondorio latzak non nahi beha ditzakegu.
|
|
|
Hizkuntz sumisioarekin eta dimisioarekin zerikusi zuzena du aurreiritzien eta estereotipoen makurkeriak. Ondo dakigunez, nork bere hizkuntzari buruz daukan iritzi ezkorra, gogo iluntasuna, norberaren mintzaira alboratzeko zorian
|
dauden
hiztunen jarreraren erakusgarri da. Horrelakoetan, egokiagoa litzateke beharbada autogorrotoa edo hizkuntz leialtasunik eza bezalako terminoak erabiltzea hiztunaren soslaia irudikatzeko.
|
|
|
Aintzat hartzeko kontua iruditzen zait kultura menderatzailearen izaera oldarkorra. Elkarren ondoan, elkar ukituz,
|
dauden
hiztun herrien arteko hartu emanetan estatuaren estalpea eta zilegitasuna daukan kultura ez baita parte onekoa: –Hizkuntza bat mehatxupean eta galtzeko arriskuan dagoenean honako egitate honetaz ohartu ohi gara maiz:
|
|
|
Galtzeko arrisku gorrian
|
dauden
hiztun herrien biziraupena honako bi faktore hauen baitan finkatzen du Juan Carlos Morenok: –Alde batetik, hizkuntzak gizarte dinamikara etengabe moldatzea; bestetik, berriz, identitate adierazletzat erabiltzea.
|
|
|
–Ni bizi naizeneko hiztun taldearen eskubideak errespetatu gabe, ezin dira errespetatu nik neure hizkuntzan berba egiteko daukadan eskubidea. Hiztun taldearen eskubideak mugatuak dauden neurrian eskubide guztiak mugatuak
|
daude
hiztunarentzat. Autonomia politikoa gure idealaren gailurra dela sinestarazi nahi digute, hots, autonomiari esker gure helburu nagusia lortua dugula; haatik, hori ez da egia, autonomiarena ez baita irtenbidea nazio menderatuarentzat, baina bai Estatuarentzat, zeren eta autonomiak herriaren adierazpena mugatu egiten du?
|
|
|
hizkuntz komunitate bakoitzaren aldetik zer nolako proportziotan ikasi beharra daukate bestea elebidun bihurtuz??. La Europa de las lenguas, 2005, 96 or. Txit jakina denez, elebidundu beharra ez
|
dagokio
hiztun herri hegemonikoko hiztunari, mendekoari baizik.
|
|
2015
|
|
|
Euskara batua zuzen egituratuta ikusten dudala esan dut aurreko atalean, baina, jakina, aldea
|
dago
hiztun batzuek darabiltenetik besteek darabiltenera, eta batzuen jarduna egokia eta zuzena den bezala, traketsa eta desegokia izaten da beste batzuena. Azken batean, lehendik sustraituta zeuden joerek bizirik diraute eta, nahiz eta azkenaldian nabarmen hobetu den, bada oraindik zer aldatua.
|
|
|
a. Arkaismoak berpiztu, hau da, euskara zaharreko ezaugarriak berriro erabiltzen hasi, nahiz eta guztiz galduta
|
egon
hiztunen eguneroko jardunean.
|
|
|
Bateko eta besteko hizkerak, ostera, nabarmen desberdinak dira, eta hori ez da halabeharraren ondorioa: garbi
|
dago
hiztunek nahita zabaldu dutela aldea, batzuk eta besteak argiro bereiztearren.
|
|
|
(250) eta txorotea (1.200). Gainera, hiru hizkuntza
|
daude
hiztun bakarra dutenak: vilela, teueltxea eta
|
|
2017
|
|
|
216?
|
Nago
hiztun askoren euskara ere ez ote den praktikan (erabileran) halako ez hizkuntza bat, bizitzaren iraganbideetarako doi balio duena, bizitzaren gainerako jardunak erdaraz betetzen direlako?. Anjel Lertxundi,. Ez hizkuntza?, Berria,.
|
|
2018
|
|
|
«Sexua» diskurtsoaren bidez eratutako errealitateari dagokio (bigarren ordenari), baina gizartearen aurreko ontologia bat dago, eta haren bitartez azaltzen da errealitate diskurtsiboaren eraketa. Esktrukturalistek uste dute
|
badagoela
hiztun subjektuaren aurreko esanahi egitura unibertsalen multzo bat, subjektu hiztunaren eta haren hizketaren eraketa antolatzen dutenak, baina Wittigek argi eta garbi baztertzen du hori. Haren irudiko, badaude historikoki kontingenteak diren egitura heterosexual eta nahitaezko batzuk, hitza autoritatez eta bete betean baliatzeko eskubidea norbanako arrei aitortzen eta emeei ukatzen dietenak.
|
|
2019
|
|
|
Honek esan nahi du gure hizkuntza, zalantza izpirik gabe, hiztun gehien dituzten munduko hizkuntzen %10aren barruan dagoela! Hots, 0 eta 10 arteko eskala batean, euskara 9tik gora
|
dago
hiztun kopuruari dagokionez. Harrigarria, ezta?
|
|
2020
|
|
|
Orain bai, denak kolpez isildu ziren, atze atzetik sortutako ahots indartsu hark ustekabean hartuta. Hondoko hormaren kontra zutik
|
zegoen
hiztuna: bere adin bertsukoa, bizarduna, begitarte zorrotz mehekoa... Mikelek ondo baino hobeto ezagutzen zuen oraingo hau.
|
|
2021
|
|
|
Esan nahi dut euskarak gauzak esateko duen modua entzungo dugula eta hor dagoen edertasunaren eta bizitasunaren gorazarre egingo dugula. Hizkuntzak ez
|
daude
hiztunen gainetik, hiztunengan baino. Hiztunenak dira edo ez dira.
|