|
2001
|
|
|
Neurri terapeutikoak hiru bidetatik abiatzen dira, nagusiki: enfoke neuropsikologikoa batetik (ukitua
|
dagoen
garuneko hemisferioa estimulatzen saiatzen da, ikusmenaren edo ukimenaren bidez, edota letra deformatuak erabiliz); enfoke kognitiboa bestetik (dislexikoek irakurtzeko prozesuan bere trebetasuna hobetzea lor dezaten); eta disfuntzio horiek dakartzan akats eta hutsune kognitiboak konpontzeko entrenamendu berezia azkenik.
|
|
2002
|
|
|
Tratamenduak ordaintzeko diru-laguntzak ere eskatu ditugu, eta orain arte ez dugu erantzunik jaso”. Autismoarekin zerikusia duten patologien konplexutasuna, txertoen merkurioak eragindakoa edo ez, eta profesional espezializatuen eskasia direla eta, zailagoa da haurrak eskolatzea eta zentro publikoetan integratzea, askoz hobeto prestatuta
|
baitaude
garuneko paralitikoak edo Down en sindromea dutenak jasotzeko. Laguntza publikorik ez dagoenez, guraso batzuek seme alabak beren etxeetan heztea erabaki dute, horrek irakasleen eta logopeden artean dakarren kostuarekin, baina autonomia erkidego guztietan Euskal Autonomia Erkidegoko eredua hartzeko eskatu dute.
|
|
2004
|
|
|
Bi hemisferio
|
daude
garunean: eskuinekoak gorputzaren ezker aldeko mugimenduak zuzentzen ditu eta ezkerrekoak eskuin aldeko mugimenduak.
|
|
2006
|
|
|
Aurkikuntzak balioa du, gainera, loa erregulatzen duten egitura anatomikoetan sakontzeko aukera ematen duelako. «Fenomeno hori aztertzea zailtzen duen gauzetako bat da ez
|
dagoela
garunaren zati jakin batean», dio Sehgalek. Gutxienez funtsezko zeregina duen egitura bat aurkitu izanak —ikertzaileen ustez ez da bakarra— aukera ematen du bertan aktibo dauden mekanismo molekularrak aztertzeko.
|
|
|
Egoera begetatiboan
|
dagoen
garunak aginduei erantzuten die, azterketa baten arabera
|
|
2007
|
|
|
Oroimenari
|
dagokion
garun zatiaren neurona jarduera ebaluatu ondoren zientzialariek egiaztatu zutenez, loa galarazten den egoeretan alderdi horretan disfuntzio esanguratsua hautematen a eta, insomnioa zenbat eta kronikoagoa izan, orduan eta kaltetuago egokitzen da informazioa atxikitzeko garunaren gaitasuna.
|
|
|
EMCren eraginpeko pertsonak barrea edo negarra du esanahi emozionala duen entzumen edo ikusmen estimulu baten aurrean. Duela gutxi, Washingtongo Unibertsitateko (Seattle, AEB) Fisiologia, Biofisika eta Neurologia Saileko zientzialariek, garunaren estimulazio sakoneko teknika baten bidez, lehendik
|
dauden
garuneko jarduera mailak handitzea lortu dute. Esku hartze hori Naturen argitaratu da, eta zalaparta mediatiko handia eragin du.
|
|
|
kolesterola kaltegarriagoa da eta hipertentsio arteriala ez hainbeste. «Baina esan daiteke kolesterolaren eragina oso eztabaidatua
|
dagoela
garun hodietako patologian», zehaztu du Roquerrek. Iktus mota desberdinen artean, kolesterola zerikusi handiagoa du iktus ateromatosoekin, hau da, arterien oklusioengatik gertatzen direnekin, dela arteria karotidaren (lepoko hodiak) edo garun barnekoen (garunean) estenosia (edo estutzea) gertatzen delako.
|
|
2008
|
|
|
Eginkizun garrantzitsua du entzundako informazioa prozesatzeko garaian. Plano tenporalari
|
dagokio
garuneko asimetria nabarmenenetako bat, ezkerrekoa handiagoa izaten baita garun gehienetan. Pertsona gutxi batzuengan bakarrik gertatzen da plano tenporalen simetria, eta gutxi horiek dislexikoak izan ohi dira.
|
|
|
Wernickeren eremuaz hitz egiten dugun arren, ikertzaile horren iritziz, oinarrizko hautemate eta mugimendu funtzio batzuk bakarrik
|
daude
garun azaleko eremu jakinetan kokatuta. Adimen funtzio konplexuenak eremu askoren arteko elkarreraginaren emaitza dira.
|
|
|
Buruan kolpea edo traumatismoa izan du, eta, horren ondorioz, lesioak. Azterketa neuropatologikoek – traumatismoak eragindako garuneko kalteei buruzkoek – frogatu dute TCE arinean lesio arin lausoak
|
daudela
garunaren hainbat zatitan: lobulu frontalek eta tenporalek, gorputz kailukariak eta formnixak, adituek azaltzen dute.
|
|
|
Baina badira faktore genetiko batzuk hura agertzeko joera jartzen dutenak. Jakina da depresioa nolabaiteko desorekarekin lotuta
|
dagoela
garuneko nerbio zeluletatik (neuronak) transmititzen diren substantzia batzuetan (neurotransmisoreak). Desoreka hori “erditze ondoko depresioa” izenekoa erditu ondoren gerta daiteke, lanean aldaketa handiak egin direlako, senide bat hil delako edo atzerriko herrialde batera aldatu delako.
|
|
|
Informazio sarrera irteera, prozesamendua, integrazioa eta konputazioa, zibernetikak ekarritako kontzeptuak izanik garunaren jarduera azaltzeko ohizkoak bihurtu zaizkigu. Funtsezko desberdintasunak
|
daude
garun artifizial horien eta garun fisiologikoaren artean; baina konputazio gaitasuna indartuz doan neurrian, makinak gero eta jokaera konplexuagoak egiteko gauza dira eta tartea murriztuz doa. Hor daude adibidez xake programak, Deep Blue eta antzekoak, txapeldun handienei irabazteko gauza direnak (baina ez bere garaipenaz pozteko, kontziente izatetik urrun).
|
|
2009
|
|
|
Alabaina, zientzialari batzuek susmoa zuten eraginkortasunak handiagoa izan behar zuela. Horien artean
|
daude
Garuna Ikertzeko Max Planck Institutuko Henrik Alle eta haren lankideak. Hala, memoriarekin eta ikasketarekin lotutako zentroen neuronen barruko elektrizitate transmisioaren eraginkortasuna aztertu dute, eta frogatu dute ereduak emandakoa baino 2 aldiz handiagoa dela.
|
|
|
Ondoren, aizto moduko bat sartzen zaio begi globoaren eta betazalen artetik, garunean barrena, lobulu frontaleraino. Freemanek izotza txikitzeko labana erabiltzen zuen. Bekokiaren erdiko partean
|
dagoen
garun zatia da lobulu frontala, eta aiztoaren muturra bertaraino heltzen denean, ebaki bat egiten da alderik alde,, tresna alde batetik bestera behin eta berriro mugituz?.
|
|
|
Tiroideko hormonarik garrantzitsuenek, T3 eta T4 izenekoek, gorputzeko funtzio ia guztiak erregulatzen dituzte. Funtzio horien artean
|
daude
garunaren garapen eta heldutasuna, hazkundearen estimulazioa, sistema kardiobaskularraren, nerbio sistemaren eta ugalketako sistemaren erregulazioa. Baina, horiez gain, hormona tiroideoek gantzen eta proteinen sintesian, gorputzeko tenperaturaren erregulazioan eta beste hainbat eginkizunetan ere hartzen dute parte.
|
|
2010
|
|
|
Bi landare horiek aldi berean hartuta, emaitza hobeak lortu izan dira, eta, batik bat, memoriari lotuta
|
dauden
garuneko eremu jakin batzuetan (zenbaki memoria, berehalako memoria, hitzei eta irudiei antzemateko memoria).
|
|
|
Esperimentuko parte hartzaileek, gainera, adierazi dute min gutxiago sentitu dutela. Nahiko argi
|
dago
garunaren eta gorputzaren arteko konexioa. Adierazpen hori egin zuen Zubietak, argitaratutako ikerketaren harira.
|
|
|
Garunean
|
dagoen
garuna oso ahula da substantzia kimiko kutsatzaileek uretan eta elikagaietan duten esposizioarekiko. Horri buruz egindako ikerketen arabera, giza osasunean izan ditzakeen ondorio kaltegarrien artean, ondorio garrantzitsuenak garunean haurdunaldian eta bizitzako lehen urteetan hautemandakoak dira.
|
|
|
Bartzelonako Unibertsitate Autonomoari (UAB) atxikitako Ikerketa Ekologikoko eta Oihan Aplikazioetako Zentroko (Creaf) zientzialariek egindako azterlan baten arabera, gorputzaren neurriari
|
dagokionez
garun handiagoa duten ugaztunak oro har urte gehiago bizi dira. Autoreek metodo estatistiko bat erabili dute, eta 493 ugaztun espezieren datuak aztertu dituzte:
|
|
|
Bartzelonan, Bilbon..., hainbat tokitan izan gara haurrak zein gaixotasun duen jakin nahian. Eta, nonbait, hasiera batetik argi
|
zegoen
garun lesioa zuela.Galiziara jo dugu hango fundazio batera, hazkuntzarako hormonetan oinarrituriko tratamendua egiteko. Horrez gain, fisioterapia edota logopedia saioak egiten ari da.Hazkuntzarako hormonetan oinarrituriko tratamendu horri esker Markelen egoeran dauden pertsonak mugikortasunean edota hizkeran hobekuntza izaten ari dira.Hara joan gara eta, ondoren, denbora honetan Markelen hobekuntza ikusi dugu hainbat alorretan.
|
|
|
Zirriborrorik xinpleena ere ez zait ateratzen. Claudiuren iritziz, gaia gehiegi analizatzen ari naiz, burmuinaren ezker hemisferioaz aprobetxatzen ari naiz eta eskuineko hemisferioa berriz alfer alfer eginda daukat, hain zuzen sintesiari eta inkontzienteari
|
dagokion
garunaren aldea, alegia sormen oro bultzatzeko prest dagoena. Hozkailutik atera ditu zikuta hautsez beteriko:
|
|
2011
|
|
|
Etengabe ikasi. Ez
|
dago
garuna sasoian mantentzeko modu hoberik. Garuna trebatu eta erabili egin behar da, etengabe; eta horretarako, erronka berriak jarri behar dizkiogu geure buruari.
|
|
|
Esate baterako, eskizofreniko askorengan dilatatuak
|
daude
garuneko bentrikuluak, baina dilatazioa ez da hain handia eskizotipikoengan (Siever, Rotter, Losonczy, Guo, Mitropoulou eta Trestman, 1995). Neurobiologiaren ikuspegitik, haurdunaldiaren bigarren hiruhilekoan gripe gehiago izan dutenek eskizotipiaren sintoma kognitibo eta hautemate sintoma gehiago agertzen dituzte, kontroleko pertsonek baino (Machón, Huttenen, Mednick eta LaFosse, 1995).
|
|
|
Alzheimer gaitzaren eraginpean
|
dauden
garuneko eremuak dementzia diagnostikatu baino hamar urte lehenago has litezke murrizten. Hori da Bostongo (Estatu Batuak) Harvardeko Medikuntza Eskolak “Neurology” aldizkarian argitaratutako azterlan baten ondorio nagusia.
|
|
2012
|
|
|
Carren antzera, Smallek ere uste du Internetek gogoetari eskaintzen diogun denbora murriztu duela. Neurologoak egindako ikerketen arabera, gero eta gutxiago lantzen da memoria, baina konektatuta
|
gaudenean
garunaren zati gehiago aktibatzen dira. Pertsona bat Interneten dabilenean, garunaren lobulu frontalak agertzen du aktibitaterik handiena, epe motzeko memoria eta erabakitzeko gaitasuna kontrolatzen dituzten neurona zirkuituetan.
|
|
|
Merkatuan
|
badaude
garunaren jarduera hobetzen dutela agintzen duten produktuak, adibidez Alpha Brain. Arg. © Quinten Knipping
|
|
|
“The Lancet” en on line bertsioan argitaratu den ikerketa horren egileek iradoki dute bi besoetako odol presioa modu errutinalean neurtu litzatekeela. Analisian, besoen arteko odol presio sistolikoaren desberdintasunei buruzko 28 ikerketa egin ziren guztira, eta ebidentzia esanguratsuak aurkitu zituzten; horien arabera, 15 miligramo Hg edo gehiagoko aldea lotuta dago gaixotasun baskular periferikoa izateko arrisku handiagoarekin (2,5 aldiz handiagoa), aurretik
|
zeuden
garun hodietako gaixotasunekin (1,6 aldiz handiagoa), heriotza tasa kardiobaskularrarekin(% 70 handiagoa) eta hilkortasun kausa ororekin(% 60 gehiago). Lanaren egileak, Christopher E doktorea buru dutela.
|
|
|
Etorkizuneko azterketetan, besteak beste, genetika, proteinak odolean eta ikasketa mailaren analisia sartu nahi dira. Ukipen kirolengatik gaixo
|
dagoen
garuna Espainiako Kalte Zerebralaren Arretarako Zentro Estataleko (CEADAC) “Garuneko kaltearen gida” ko datuen arabera, traumatismo kranioentzefalikoen %5 kirol istripuek eta arrisku handiko istripuek eragiten dituzte, gehienak gazteen artean. AEBn.
|
|
2013
|
|
|
Berez, Oxford University Press argitaletxearen Very Short Introduction bildumako liburua da; hainbat gairen aurkezpen laburrak dira. Lockleyren eta Fosterren liburuak lotan
|
dagoen
garunari buruz hitz egiten du; baita osasunerako loak duen garrantziari buruz ere; eta loa nola eragiten den eta kontrakoa ere aztertzen ditu. Bestalde, lo beharraren arrazoiak aztertzen ditu.
|
|
|
bi etapa erabakigarri garuna elikatzeko Ez dago erlaziorik fosforoaren eta memoriaren artean. Hala ere,
|
badaude
garunaren garapenean eragin handia duten nutrizio alderdi garrantzitsuak eta, beraz, gerora bete beharreko eginkizunetan. Umetoki barneko hazkuntzan, zenbait ikerketak erakutsi dutenez, amaren elikadurako zenbait mantenugairen gabeziak lotuta daude haurtxoak gaitasun kognitibo txikiagoa garatzeko arriskuarekin, baita arazo neurologikoekin ere.
|
|
2014
|
|
|
Aitzitik, jada nerabezaroa pasatu duen pertsona baten garuna erabat espezializatuta dago hizkuntzan eta beste funtzio neurologiko batzuetan. Beraz, afasiak nerabezaroan eta helduaroan iraun dezake; izan ere, eskuin hemisferioa jada ez
|
dago
garunaren ezkerreko aldeko lesio baten ondorioz galdutako trebetasunak onartzeko moduan.
|
|
|
Entzumen haluzinazioaren garaian aktibatzen den garun eskualdea ez da hizkuntzaren ulermenarekin lotua dagoen Wernicke-ren eskualdea izaten, baizik eta hizketaren ekoizpenarekin erlazionatua dagoen Broca-ren eskualdea. Fotoi igorketa bidezko tomografia konputerizatuak agertu duenez, haluzinazio garaian aktiboen
|
dagoen
garun eskualdea Brocaren eskualdea da. Eskualde hori hizketaren ekoizpenarekin lotua dagoenez, zera ondoriozta daiteke:
|
|
|
Eskizofreniko askorengan dilatatuak
|
daude
garuneko bentrikuluak, baina dilatazioa ez da hain handia nortasun eskizotipikoaren nahastea dutenengan (Siever et al., 1995). Neurobiologiaren ikuspegitik, haurdunaldiaren bigarren hiruhilekoan gripe gehiago izan dutenek eskizotipiako sintoma kognitibo eta hautemate sintoma gehiago agertzen dituzte, kontroleko pertsonek baino (Machón, Huttunen, Mednick eta LaFosse, 1995).
|
|
|
Ba, nola
|
nagoen
garuna izoztuta dudala iruditzen zait, Lège.
|
|
2015
|
|
|
Horregatik, beste gauza ugariren artean, ari dira galtzen ikasleak mintegi horiek. Ez
|
dago
garunik upeltxoan, ezta «pentsatu, beraz izan» bezalako gehiegikeriarik ere.
|
|
|
EEG (elektroentzefalografia) esperimentu honetan hizkuntzaren prozesamendua aztertzen dafuntzio motorrei
|
dagozkien
garun eremuetan. Honetarako, garunak sortzen dituen mu uhinendesinkronizazioa aztertzen dugu perpausak prozesatzean.
|
|
|
Sintaxiaren mailan, sintaktikokizailagoak diren esaldiek esaldi sinpleagoek baino desinkronizazio handiagoa sortu beharkolukete, errekurtso kortikal gehiago bait lukete beren prozesamendurako. Semantikamailan, aditz aktiboak dituzten esaldiek aditz abstraktuak dituztenak baino desinkronizaziohandiagoa sortu lukete, gorputz atalei
|
dagozkien
garun zatiak zuzenean piztukobailirateke.
|
|
2016
|
|
|
Dopaminak, substantzia neurotransmisorea, garuneko zelula nerbiosoen jarduna estimulatzen edo gelditzen du. Dopamina gutxi
|
badago
garunaren zati batzuetan, zelula nerbiosoen komunikazioan etenak edo eraldaketak sortzen dira. Garuneko amigdalan dopamina kontzentrazio altua duten pertsonek beldur eta estres gehiagorekin erreakzionatzen dute.
|
|
2017
|
|
|
Hipotalamoa eta hipofisia garunean daude. Eta elkarrekintza
|
dago
garunean dauden neurotrasmisoreen eta hormona batzuen eta estrogenoaren eta progesteronaren artean. Adibidez, serotonina, dopamina, prolaktina...
|
|
|
Honako baieztapena bat dator. Neuromatrix? izeneko teoriakplanteatzen duenarekin (Melzack, 1999), non minaren kronikotasunak gorputz eskemaren distortsioaekartzeaz gain, eskualde nahastuari
|
dagokion
garun azaleko errepresentazio sentsori motorrarenalterazioa eragiten duen (Flor, 2002; Moseley, 2004a; Schwoebel et al., 2002; Wallwork et al., 2013).
|
|
|
Aitzitik, komunitatean parte hartzea eta beste pertsona batzuen konpainiaz gozatzea, familiakoak edo lagunak izatea, zoriontasuna gerturatzen dute. Duela gutxi, Proceedings of the Royal Society n argitaratutako azterketa britainiar baten arabera, aurrealdeko azala (begien gainean
|
dagoen
garunaren zatia) zenbat eta lagun gehiago izan, orduan eta garatuago dago. Barre egitea oso ohitura gomendagarria da, eta eragin positiboa du arlo fisiko eta psikologikoan.
|
|
|
Zure nerbio sistemari konektatuta
|
dagoen
garun zatiak hor geratu behar du lotura konplexuak ongi mantentzeko.
|
|
2018
|
|
|
produktu horietako asko guregana iristen dira. Honezkero igarri diozu, gure aho sabaiaren eta berarekin hertsiki uztartua
|
dagoen
garunaren gozamenerako hartzen dugun mama gozoak zure gorputzean ere arrasto ederra utziko du.
|
|
|
Bien artean azaltzen diote. Maider" oso lanpostu ona, oso ona" gehitzeko gai besterik ez den arren?, denak ondo funtzionatzeko
|
dagoen
garun zentral bat bezalakoa dela, dena aztertu eta behar den guztia zuzendu eta antolatzen duena. " Adibidez, autoek ez elkar jotzeko hartu behar diren neurriak.
|
|
|
Desberdintasunean ez dago ezer naturala denik. Hau da, desberdintasun soziala eta hezitzailea ez
|
dago
garunean. Hala ere, ikuspegi horiek norberak kritikoki begiratu eta aztertzen ez baditu, irits liteke pentsatzera ezinbestean burmuinak direla pertsonen arrakasta edo porrota definitzen dutenak, bai gizartean, bai eskolan (Kaplan 2016; itzulpena gurea).
|
|
|
Non
|
daude
garunak?
|
|
2020
|
|
|
Psikiatrak azaldu zidan klinikoki sendatuta
|
nagoela
garunean dugun serotonina (eta nik desorekatua nuena) jada orekatuta dudalako eta beraz antidepresiboak utzi ditut, baina erortzeko arriskua eta erortzeko beldurra hor dago beti. Zaila da horrekin bizitzea, baina era berean prozesu honetan asko ikasi dut, badakit ze gauzek eraman nauten horrela egotera eta nola gestionatu ditzakedan.
|
|
|
Zergatik ez lehenago? “Adin horietan garatuta
|
dago
garun kortexeko eremu bat, gai jakin batean iraun, arreta mantendu edo asmoa izateko. Hala ere, ez du garatuta emozioak kontrolatzeko aukera ematen dion garuneko beste geruza.
|
|
2021
|
|
|
Esan zigunaren arabera, deskubrimendu handi baten atarian
|
gaude
garunari dagokionez, DNAren antzeko deskubrimendu handi bat. Dena argituko duen teoria bat.
|
|
|
Adibidez, ikerketa batzuetan ez da ezkutuko inhibizioa aurkitu jaio ondorengo 18 edota 24 egunera arte (Guanowsky et al., 1983; Manrique et al., 2009; Misanin et al., 1985; Nicolle et al., 1989). Ikerketa horien autoreen iradokizunen arabera, fenomenoa ez ikustearen arrazoia ezkutuko inhibizioan inplikatuta
|
dauden
garun guneak guztiz heldu gabe egotea da. Zehazki azpimarratzen dutenez, hipokanpoaren garapen murritzak oztopa lezake ezkutuko inhibizioa aurkitzea arratoi kumeetan (adibidez, Gaztañaga et al., 2015).
|
|
2022
|
|
|
Pixabay 26 Egarria agertzen denean edan egin behar da Egia. Egarria da oreka hidrikoaren galera, hau da, deshidratazio txiki bat,
|
dagoenean
garunak bidaltzen duen seinalea. Horregatik, hidratatu beharra dugula erakutsiko digu.
|
|
|
Kezkatzen hasia naiz, memoria falta gero eta handiagoa dudalako. Giltzak nonahi uzten ditut etxera ailegatutakoan, eta nire bizialdiaren zati handia galtzen dut haiek bilatzen kalera atera aurretik —okerragoa izaten da etxeko atea kanpotik itxi ondoren ohartzen naizenean barruan utzi dudala pisuan sartzeko tresna ezinbestekoa—; pertsonen izen abizenak goxo gorderik
|
daude
garuneko kutxa batean eta, antza, ez dute gordelekutik atera nahi; eta zera da —daixò eta daixona katalanez aritzen naizenean— azkenaldian gehien erabiltzen dudan hitza. «Zeretan zeratu gara zera hori zeratzeko».
|
|
2023
|
|
|
Neuronak enbrioi garaian hasten dira sortzen eta haurdunaldi amaierarako osatuak
|
daude
garuneko lotura gehienak, hala nola, garun azalaren eta talamoaren arteko loturak (Stiles 2008). Garunaren garapena Haur Hezkuntzan zehar gertatzen da.
|
|
|
Argi dago. Gaixorik
|
dagoen
garun batek funtzio bat egiteari uzten badio, ez du berriro berreskuratzen. Paziente bat kognitiboki estimulatzea oso garrantzitsua da.
|
|
|
Entzun dut hemen... –hitz zuzena bilatu du oraindik erdi lo
|
dagoen
garunean gazteak.
|