|
2004
|
|
|
Beraz, ondoko edo bestaldekoena, erbestekoa, arrotza izango da. Pentsamolde honetan, fedea, geure legeak, euskara, dira euskal nortasun jatorraren abiapuntu eta
|
eduki
nagusiak.
|
|
|
baita geure legeak eta berbeitea. Erbestear gaistoak nai
|
eukezan
galdu euskaldunak ez tabe bururik makurtu.
|
|
|
eta antxinatik, dogun geure euskerea. CJogoan beti
|
euki
|
|
|
Hortik ere, urte batzuk geroago, Orixek egin zion kritika: euskera gaixoak operazio asko
|
dauzka
egin bearrak, eta, guztiak batean egin ezkero, illiteke (1).
|
|
|
(8) Oroipenez (Bizkaitarra, VIII, azaroa, 1930): Edestijak irakasten dauskun lez, erri geyenak
|
euki
ditubez seme ospetsubak, erri orrek aurkitu ziran ezbiar edo arriskubetatik atara dabezan seme aundijak, emonik euren Aberrijari bizija, galduta edo erdi galduta euken bizija.
|
|
|
(8) Oroipenez (Bizkaitarra, VIII, azaroa, 1930): Edestijak irakasten dauskun lez, erri geyenak euki ditubez seme ospetsubak, erri orrek aurkitu ziran ezbiar edo arriskubetatik atara dabezan seme aundijak, emonik euren Aberrijari bizija, galduta edo erdi galduta
|
euken
bizija.
|
|
|
Euzkadi' k be,
|
eukiko
dituz orrelako semiak baña, beintzat, danen ganetik bat agertzen da,
|
|
|
Geure Euzkadi ija osoro galduta eguan. Gure asabak aztuta
|
euken
nortzuk zirian eta euren
|
|
|
Geure lege ain ederrak kendu, ostu euzkuezan, eta oitura eta okandu garbijak zapaldu eta loitu ebezan; orregaz, euzkaldunen zinizmena be asko makaldu eta otzitu zan. Euzkadi, ainbeste gixalditan azke bixi ixan zan errija, erijotzia urre urre
|
eukala
eguan. ¡ Zelako egun larrijak benetan geure Aberrijarentzat!
|
|
|
«hitz abstrakturik eta orokorrik» ez
|
zeukala
. Ez ziren osoki okerrean hori idaztean hiztegi hori gaurkotasunerako laburregi zelako, baina Sabinok Larramendik bezala hitzak asmatuz nahi izan zuen euskarak hitzen sortzeko gaitasuna zuela erakutsi eta euzkera aberastu.
|
|
|
Jon Mirande eta hirurok gipuzkera osotuan idazten genuen. Jon Mirandek hasieran Sabinoren hizkuntzaren kutsu zerbait
|
eduki
zuen gero lapurtar klasikoaren bidez euskara baturantz iritxi. Sekulan ez nuen garbizale trinko idatz bide hori jarraitu nahi izan eta horretaz bi lagunekin eztabaidak izan nituen.
|
|
|
Hilabeteak gaztelaniaz esateko moda jarri zen, alegia euskaraz hitz gehiegi zeudela, nahasgarriak zirela. Gogoratzen naiz Iñaki Teodoro gipuzkoarraren semearekin
|
eduki
hizketa:
|
|
|
Gerrate zibilaren bezperan, ordea, gauzak aldatu ziren gizartezale katolikotasuna edo katolizismo soziala abiatu, erdaldunen ganako aiherra galdu. Halatan ere gaurko progrek Sabino literatura antzutzaile bezala ikusten duten arren, jakin behar da, hogeigarren mendeko urte haietan, erakusten diguten gizartea benetan kontserbadorea zela, eta eurek idatzitakoa, nahiz erromantiko usaina
|
eduki
, erdi errealista dela.
|
|
|
Noiz egingo da alde bateko edo besteko nazionalistak ez diren euskaltzale horien zerren da? Edo, non dago beren buruak apolitikotzat
|
dauzkaten
euskaltzaleen erresu ma. Non, arrazoi akademiko huts hutsa?
|
|
|
Baina ba du Abandakoak hori baino oker handiagorik egina, euskarari ez baitzion aitor tu nazioaren eraikuntzan zegokion lekua. Lehen esandako arrazoiengatik, elementu kulturaren gainetik, bere sustraiak biologian
|
zeuzkan
arrazaren kon tzeptuan aurkitu uste izan zuen Euskal Herri historikoaren iraupenerako ber merik sendoena. Ikuspegi hau, esan bezala, Euzko Gogoa k gainditzen du, Euskal Herri berreuskaldundu baten aldarrikapena eginez.
|
|
|
Europara kanpotik etorritakoen artean, orobat, guztiak edo ia guztiak Rh positiboa dutenak dira. L. F. Cava lli Sforzak kontuan hartu beharreko datu genetiko bitxitzat
|
dauka
bere azter ketan agertzen den fenomeno hau, jadanik M. A Etcheverry medikuak bere garaian egindako aurkikuntza egiaztatzera datorrena. Eman ohi den azalpena da, aro neolitikoan Europan zehar eman ziren inbasio gune desberdinen uhi nek eta zehazki ekialdetik (Anatoliatik) abiatutako populazio mugimenduek ez zutela erabat harrapatu euskal lurraldea (274).
|
|
|
Horiek guztiek zerikusirik ez
|
daukate
Sabinoren arrazari buruzko ikuspe giarekin, eta, agian, bai gehiago hispanofobiarekin. Eta negatibotzat jo daite keen sabindar erreakzio honek ere badu bere nondikoa hau ere arrazonatua, jakina, funtsik gabeko konplexuengatik edo, azaltzen ez dena.
|
|
|
Na zioen arteko oposizioa da hor tartekatzen dena, baina diferentzia handi honekin: bata nazionalismo espainola estatu baten babesean zapaltzailea den bitartean, bestea euskal nazionalismoa, estaturik gabekoa izaki, hark zapaldurik
|
daukala
. Nazio arazo guztietan presente dagoen antagonismo mo ta da hau.
|
|
|
Beraz, Aranak Euskal Herriaren eta euskararen berezitasunaz hitz egiten zuenean, funtsean zuzen ari zen, geroztiko ikerketa linguistiko, arkeologiko eta genetikoek Sabinok orduan eskura
|
zeuzkan
baino askoz datu gehiagore kin, jakina, berak zioena baieztatu besterik ez baitute egin, hots: Euskal He rria, bere ingurukoen ondoan, oraindik bizi den herri zahar bat dela, histori aurrekoa, alegia, hizkuntzaren aldetik ez eze, alderdi seriologikotik ere desberdina dena.
|
|
|
batean «besteak» daude, etsai españolistak, alegia, eta bestean «gutarrak», bizkaitarrak edo nazionalistak, hots, «los que queremos para nuestra Patria la perfecta realización de su derecho político, y tanto como a ella amamos, odi amos a sus opresores» (18). Besteen sailean, hasteko maketoak aurkitzen di ra, inbaditzaile espainolak oro, hala deituak bizkaitarrak menpean hartuak
|
dauzkatelako
: «Y no me refiero a una clase determinada de maketos, sino a todas en general:
|
|
|
...aren ondorioz, euskal arrazaren garbitasuna arriskuan dagoela iruditzen bai tzaio, haren defentsarako, neurri jakin batzuk hartzea proposatzen du, inmigratu entzat murriztaile izango direnak, horien artean bat, beti ere Euskadi independente hipotetiko batean, atzerritarrei sarrera debekatzea (27), eta bi, bertan kokatuak daudenak atzerritar gisa hartuak izatea, hots, gizarte bizitzan isolatuak
|
edukitzea
(28). Maketoen inbasioari gain hartzeko aterabide bakarra, erabateko isolamen duarena da (29).
|
|
|
Urrezkoa iruditzen zaielako. Halakotzat
|
zeukan
Luis Eleizaldek ere, horri buruz honako hau idatzi baitzu en 1906an: «A bien que se sentirían molestados si se les supusiera ignorantes de que ha existido un Cervantes y que ese tal ha compuesto un Quijote; pues cierto es que para el Euskera vale más un Arana Goiri que cien Cervan tes, y valen más las Lecciones de Ortografía que diez mil Quijotes» (50)
|
|
|
Gaurko hizkuntzalariek ez
|
daukate
Arana gramatikalaritzat, ez bederen honi eman ohi zaion adiera zabalean hartuta, nahiz eta hilondoko eskuizkribu batean agertu izan haren bizkaierazko aditzaren sailkapen bat, «clasificación del verbo bizkaino» izenekoa (51). Izan ere, gutxitan eta orduan zeharka eta lan desberdinetan, aipatzen ditu sintaxi eta morfologi arazoak.
|
|
|
Baina, hau ere berak dio, gaztetan idatzitako Gramatika horretako sei ikasgai letren soinuez eta zeinuez dihardutenak, hain zuzen Lecciones de Ortografía del Euskera Bizkaino n jasotzen omen dira. Ordura ko, beraz, finkatua
|
zeukan
bere sistema grafikoa. Denbora luzez desagertutzat joa izan da Gramatika hori eta, Itziar Lakaren ustez (52), ez da inoiz argita ratua izan; geroztik, ordea, Blanca Urgell-ek jakitera eman du, baietz, hala izan zela, eta berrikitan argitaratua duela J. M. Aldayk (53).
|
|
|
Neurri handiko lana da, 5.000 hitzetik gorakoa baita, abizenak 33 espezietan sailkatuta ematen dituelarik. Amorrortu editoreak dioenez, 7.000ko zerrenda egitea pentsatuta omen
|
zeukan
. Orobat, Lecciones de Ortografía del Euskera Bizkaino lanean ere, bertan erabilitako euskarazko 122 hitzen jatorria ematen da, zerrendatuta, eta erdarazko beste 22rena, hala nola vasco rena (lartinezko uasco tik), vascuence rena (gaztelerazko vasconce tik), osco rena (euskaraz ko eusko tik) (75).
|
|
|
Zerrenda horien edukiaz, ordea, ohar batzuk egin beharrean gaude: lehe nik, zerrenda horietan agertzen diren zenbait hitz berri errepikaturik datozela; bigarrenik, zerrenda horietako hainbat hitz erro beretik eratorrita osaturikoak dituela egileak; hirugarrenik, berak euskara zaharretik hartutakotzat
|
dauzkanak
ere tartekatzen dituela, hala nola arrotz (extranjero), uin (ola), itz (palabra), ler (pino), lats (arroyo), baita euskara zaharretik hartutakaoak ere, hauen ar tean andera (señora), gogo (espíritu), euzko (cada pueblo vasko), eskar (mer ced, gracia), eta besterik.
|
|
|
Eta honen froga da Aranak asmatu edo eratutako hainbeste hitz txertatuta daudela, batzuk bes teak baino gehiago, ez gaurko hiztegietan bakarrik, baita ahozko zein idatziz ko erabileran ere. Hona hemen zerrenda horietatik jasotako hitz batzuk, be rak berritzat
|
dauzkanak
: abenda (raza), aberri (patria), abertzale (patriota), abeslari (cantor), abesti (canto), abixen (apellido), adimen (inteligencia), ar pidedun (suscriptor), autetsi (elegir), batzoki (círculo, sociedad), bazkun (so ciedad), bildegi (depósito), edesti (historia), erdeltzale (erderáfilo), ereslari (músico), eresti (pieza musical), euskeltzale (euskeráfilo), Euzkadi (toda la nación vaska), euzkelgi (dialecto del Euskera), garagardo (cerveza), gotzon (ángel), gudari (soldado), ikastola (escuela), ikur (signo), ikurrin (bandera), ikurton (sacramento), irarkola (imprenta), ixenorde (seudónimo), izki (letra), laurleko (peseta), ludi (tierra), margo (color), oben (pecado), opaldu (dedi car), orlei (berde), sendi (familia), ugaztun (mamífero), zenbaki (número), etab., edota beste iturrietatik hartuak, Hervás enetik, adibidez, margo (color) bezala.
|
|
|
Aranaren izendegia egutegietan agertu zen, hasteko 1897ko Lenengo Egu tegi Bizkatarra n, eta hurrengo urtean Lenengo Egutegi Biskaitarra 1898 ize nekoan, zeina, egilea hil eta gero, Ixendegi Euzkotarra izenarekin argitaratu baitzen. Lehena sakelan eramateko eta bigarrena horrnan jarrita
|
edukitzeko
eginak zituen. Biak genituen, Aranaren ustez, Bizkaian argitaratzen ziren le henak.
|
|
|
euren semiak Aberrija ezautu ezaga tik» (87). Bigarrenik, euskal apaizak ditu aurrean, hauek
|
baitauzka
euskararen salbatzailetzat: «Bai, euzkeldun Abadiak:
|
|
|
Baditu guztira 33 poema, gehienak txikitxoak. Una munok poetatzat
|
zeukan
Arana politikaria. Koldo Eleizaidek artikulu luze bat
|
|
|
Aranaren ustez, ordea, biek gehiegizko garrantzia ematen diote poesiari. Aranak bazekien literaturak kasu honetan poesiak Euskal Herriko tradizio fueristan bere garrantzia izan zuela herri kontzientziaren garapenean, Iparral deko zein Hegoaldeko Lore Jokoak hurbiletik ezagutzen zituelako; baina be re baitan konbikzio abertzalea elementu politikoa euskaltzalearen elemen tu kulturalaren gainetik ezarria
|
zeukanez gero
, literaturari orokorrean ez bide zion ematen haiek ematen zioten adinako garrantzia.
|
|
|
Horregatik aupa tu zuen Azkueren Vizcayatik Bizkaira antzerki emanaldia ere, espainolei min egin zielako, hain zuzen, «obra netamente bizkaina» zelako (97), alegia. Az ken batean, itxura guztien arabera, abertzaletasunaren zerbitzurako bakarrik
|
dauka
on poesia. Horregatik dira haren poesiak oro abertzale kutsukoak.
|
|
|
Kanpionek ez dio erantzuten, baina ondo gogoan izango ditu Aranaren gandik jasoak, handik bi hilabetera, Hondarribiako Batzar Ortografikorako prestaketa lanak direla bide, Guilbeau jaunari 1902ko otsailaren 27an idazten dion gutunean garbi agertzen baita suminduraz zein errea
|
daukan
barrunbea:
|
|
|
gatik, ezinezkoa gertatzen da: a) bizkaitar askok ez dakitelako euskaraz, b) beste askok, jakinda, nahiago dutelako erdaraz irakurri, eta e) zailtasun mate rialak
|
dauzkatelako
(105). Hauek gainditu bezain! aster elebidun bilakatuko de la agintzen du. Zailtasunak, antza, ez zituen gainditu, euskaraz seiren bat titu lu besterik ez baitziren agertu.
|
|
|
(109) < < Euskal Herriko hizkuntza ofiziala ez izateaz gainera, euskerak bestelako problema asko ere
|
zeuzkan
bere barruan: dialektotan banaturik egotea, literatur eredu batuaren premia, or tografi araurik eza, hitz berrien arazoa, Frantzia eta Espainiako erakunde politikoen aurrean ha besa lortu beharra etab. Guzti horretarako, XIX mendeko euskaltzaleek ongi zekusatenez, beha rrezkoa zen Euskeraren Akademia sortzea.
|
|
|
XLIV). Lerro beretik arituz, hitzaurrea euskaraz egiten duen Lino Akesolok azpimarratzen duenez, askok Arana euskararen batasunaren areriotzat jo izan dute, baina oso ezjakinean, zeren < < Bidasoaz andiko eta emendikoak egindako batzar jakiñ arek ez
|
euken
euskera batuagaz ikustekorik, euskal idazkera edo ortografiagaz baiño, eta Arana tartean zala Batzar aretan lortu ez zana, ortografi bata suna, geroago lortu zan, Euskaltzaindia sortu zenean, eta Aranak erakutsitako bidetik> > (Op.,!, XVII). ).
|
|
|
Bestalde, ezin ukatuko da, ezta ere, Aranak bere irizpide ortografikoak
|
zeuzkala
, arras bereak, eta askotan esan izan denez, argudio logikoaren inda rrari zion fede itsuagatik, ez zuela amore ematen jakin izan e abaki adostu batzuetara heltzeko testuinguruak zalutasun gehiago eskatzen zuen uneetan. Aranak ortografía eta fonetika garbiki ez bereiztean huts egin zuen eta badi rudi, Azkuerekin izandako gutunezko harremanetan azaltzen den bezala (149), Hendaia eta Hondarrabiako Batzarretan sortutako kalapita horretan zetzala.
|
|
|
Batzar hauetako gorabeherak arras ilun eta nahasiak izan baziren ere eta horren errudun nagusi Arana Goiri egin bazuten ere, dena nazionalismoarekin nahasten omen zuelako, historiak erakutsi du bere jokabidea,
|
zeuzkan
iritzi or tografikoak onartzekoak izan ala ez, asmoetan bederen zuzenak zirela, garbi ak. Izan ziren azpijokoan zikin asko jokatu zutenak, batean gauza bat esan eta bestean bestea egin, eta setakerian maisu izandakoak.
|
|
|
Ulertzekoa hau ere, Lafittek baitio horiek «Euskal He rriaz eta euskeraz bezain axolatuak zirela Frantses errepublikaren politikaz» (150). Baina baziren estimu handitan
|
zeukatenak
ere, horien artean Arbelbide kalonjea, Daranatz apaiza eta Manex Hiriart Urruty bera. Arbelbidek Brous sain i 1902ko abuztuaren 21ean egindako gutunetik jasoa da pasarte hau:
|
|
|
Eusko lkaskuntzaren Oñatiko Batzarraren ondotik Euskaltzaindia sortuko denean (1918), orobat, mende hasierako arazo beretsuak aldez politikoak aldez linguistikoak berrituko dira aranazaleen eta besteen artean eta horiek euskaltzainak izendatzeko orduan islatuko dira, batez ere. Euzko Gaztediko is tilu sortzaileek prestatuta omen
|
daukaten
Hizkuntz Akademia baten eraketa proiektuaz mintzatzaen zaio Azkue Julian Elortzari Oñatiko Batzarrekoan. Eleizaldek Broussaini 1918ko azaroan egindako gutunean, Erraimun Olabide ez onartzekotan, honen hutsunea betetzeko Ebaristo Bustintza eta Amantzi Urriolabeitia abertzaleak euskaltzainen zerrendan sartzea proposatzen dio:
|
|
|
Bizkaian, EAJ Aberrikoen bidetik, beste elkarte bat sortuko da, Euzkeltzale Bazkuna dei tua, eta Aranaren jarratzaile hertsienak izango dira hor kokatuko direnak. Guk, batez ere, elkarte horrek argitaratzen duen Euzkerea aldizkariaren eta egiten dituen beste lanen berri ematera mugatuko gara eta, bide batez, RIEV ere ai patuko dugu, Aranak Kanpionekin hasitako eztabaida hor luzatzen baita, bai na oraingoan beren buruak Aranaren oinordekotzat
|
dauzkatenekin
. Kanpionek badaki nortzuekin ari den teke mekean.
|
|
|
Hitz berri hau, berez, ez da Euskal Herria bezain garbia, eta ez da garbia, zeren azken hau eus kaldun guztiek ezagutu eta erabiltzen duten bitartean, hark azalpen bat eskatzen baitu. Beraz, ondo asmatua denetz arazoa alde hatera utzita, ez dago berri bat asmatzen ibili beharrik lehendik
|
daukagunak
gure izatearen berri ematen digu nean (159). Euskal Herria hitzak ez duela euskallurralde osoa besarkatzen, eus kaldunena bakarrik, eta, ondorioz, hitz desegokia dela euskal nazioa adierazte ko?
|
|
|
Aranazaleek zirikatu egiten baitute, erantzun beharrean aurkitzen da Kan pion, baina irakurleak jakinaren gainean jartzen ditu, min ematen diola Ara naren iritziak ezeztatzen ibili beharrak, nahiago bailuke haren izena aupatzea, ez bakarrik euskalari bezala, baita, eta batez ere, nazionalismoaren sustatzaile bezala ere. Euskalaritzan, adinarekin azterbidean eredu zientifikoaren arabera jokatzeak kenduko zion hipotesi ausartegiak egiteko
|
zeukan
joera. Irakurtze koa da, bizitzan hainbeste borrokatu eta gero, Kanpionek post mortem Aranaz idazten duena:
|
|
|
euskara irakasteko esko lak ematea, iritzi publikoan eragina izan eta euskal pentsamendua euskaraz lantzeko aldizkari bat sortzea jadanik aurreko urtean bideratua eta, azkenik, abertzaletasuna zein euskaltzaletasuna pizteko liburuak argitaratzea. Azken as mo hau betetzeko, Euzkerea aldizkariaren jabetzakoa den Pizkundea argitale txea
|
daukate
eta honek hainbat liburu kaleratzen ditu, horietako batzuk, bere garaian izan zuten arrakastarengatik berehala agortu zirelako, berralgitapenak direnak, hala nola Método gradual para aprender el Euzkera, Egutegi Euzko tarra, aldizkariak berak bizkaieraz eta gipuzkeraz prestatua, eta Aranaren Tra tado Etimológico de los Apellidos Euzkéricos, eta besterik (188). Beste libu ru batzuk ere argitaratzeko prest zeudela iragartzen zen, hauek zehazki:
|
|
|
Txori Errekak, Ondarrutik, gauza bera esaten dio Zeletari: «Euz keltzaletasunaren gañetik abertaletasuna
|
daukagu
, ta ori olan ixanik, gure bi arkuna abertzaletasunari jarraitzia da» (200).
|
|
|
Euskaltzaindiko Euskera agerkariko ar tikulu batean, bat, aditz faktibiboen aurrizkia ez ir, Sabinok esan bezala, bai zik ra dela sostengatzen duelako; bi, prozedura desegokia iruditzen zaiolako bataio izenak generoaren eredura euskalduntzea, horrela jokatzean, Marte (Marta) eta Lazar (Lazaro) bezalako anakronismoak sortuz; hiru, Abandoko ak asmatutako hainbat hitz gaitzesten dituelako, hala nola guren, deun, done, eresi, semakar (unigénito), ikurton (sacramento), zorun (felicidad), bitxain, ingi (papel), ingurri (cuartilla), eta gisakoak. Aranaren eskolakoek erantzuten diote esanez, objekzioak edo zuzenketak Euskaltzaindiko buruarengandik eto rri arren, haren euskalari ekarria gero eta zientifikoago, argiago eta sendoago tzat
|
daukatela
. Azkuek, haren zenbait iritzi arbuiatzean, arrazoirik gabe eta
|
|
|
Altubek, Aitzolen antzeko bidetik jo anez, garbizalekerian ezartzen zuen euskarak azken 40 urte haietan atzera egitearen arrazoietako bat, zioenez herriak ez baitu irakurtzen euskara mota hori. Hark eredutzat herri mintzairan oinarritutako Kirikiñoren euskara
|
zeukan
.
|
|
|
«Un ikasle na pas loutrecuidance de vouloir donner des le ons a lirakasle». Oraindik ere Sabino Arana maisutzat
|
daukate
jeltzaleek, eta oraingoan ez
|
|
|
2.2.5 Euskal Pizkundearen luze zabalean ez ziren Euzkel Bazkuna koak bakarrik izan beren buruak Sabino Arana euskalariaren ondorengotzaren ai torletzat
|
zeuzkatenak
. Gerraurrean, Aitzolen gizaldiko hainbatek, Lizardi eta Lauaxetak tarteko, men handia zioten Arana Goiriri.
|
|
|
Aranazaleak izan ez diren beste hainbatek ere aho batez onartu izan du te Arana Goiri izan dela Euskal Pizkundearen eragile nagusia, zeruan gaindi ibili zen arrano galanta. Azkuek guztien gainetik jartzen du haren izena, na hiz elkarren artean lehiakide amorratuak izango diren (249); Kirikiño hark ereindako landareaz ari da, bereziki bigarren aroan (250); Orixeren ustez ere, aldekoak nahiz kontrakoak izan, hura
|
daukate
eragile nagusitzat (251). Hale re, autore handienekin bezala, harekin ere kritikak bere galbahea pasatzen du xehe eta mehe.
|
|
|
Aranak bere zigilua uzten du jorratutako arlo guztietan. Hain da autonomoa bere iritzi eta jokabideetan, politikoetan bezala bestelakoetan, hurbilekoenak zaizkionekin edota, Azkue zein Kanpionen kasuan bezala, fonetikan maisutzat
|
dauzkanekin
ere ez baitu amare emango eta eztabaida garratzak izango baititu. Ideología politikoan ez eze, euskalaritzaren alorrean ere iritzi kontrajarriak zituz tela, jada kontu zaharra da, pasarte askotan egiaztatzen dena.
|
|
|
Orokorrean esanda, euskaltzale eta euskalari zen Arana abertzaleak itzal gehiegitxo egiten ote zuen errezeloa
|
geneukan
, eta, orain, Broussainen 1902ko abuztuaren llko gutun batetik hartutako esaldi hau transkribatzean, pentsatzen genuenari eusteko arrazoi bat gehiago atzematen dugu:
|
|
|
Beraz, Lecciones de ortografia del euskera bizkaino delakoan erabiltzen ez badu ere argi
|
dauka
beste euskalkietan erabiltzea zilegi dela:
|
|
|
Bizkaiko foru erakundetzeaz argi
|
zeukan
diputazioek ez zutela ordezkatzen Jaurerria, ez eta Araba eta Gipuzkoako Probintziak, baizik eta Batzar Nagusiek. lkusten da Lemonauria foruzale liberalaren esaldia ezagutzen zuela, alegia:
|
|
|
Izan ere, ez dugu behin ere ahantzi behar, guztiok bezala, bere argi eta itzalekin, bere garaiko semea genuela Sabino ere, eta horrexegatik, bera zu zen epaitzeko orduan, garai hartako egoera sozial, kultural eta ideologikoa na hitaez kontuan hartu beharra
|
daukagula
.
|
|
|
Nolanahi ere den, ez nuke neure aurkezpen hau amaitu gura Aranaren euskal ekarpen batzuk gogoratu barik: lehenengo eta behin, euskara ikasi zu en, geroagoko euskaldun berri askorentzat eredua izanik; euskarak gure nazio aren osaeran
|
daukan
garrantzia azpimarratu zuen; euskararen batasunerako le hen pausoak ezarri zituen, ipar eta hegoaldeko euskaldun guztientzat ortografia batzea planteatu zuenean; onomastika arloan frantses eta espainolaren azpian geneukan menpekotasunetik irten eta euskal santutegi berria eratu zuen, gaur ko lñaki, Jon, Miren edo Edume ugarien sortzaile espirituala izanez, eta, az kenik, hizkuntza txukuntz...
|
|
|
Nolanahi ere den, ez nuke neure aurkezpen hau amaitu gura Aranaren euskal ekarpen batzuk gogoratu barik: lehenengo eta behin, euskara ikasi zu en, geroagoko euskaldun berri askorentzat eredua izanik; euskarak gure nazio aren osaeran daukan garrantzia azpimarratu zuen; euskararen batasunerako le hen pausoak ezarri zituen, ipar eta hegoaldeko euskaldun guztientzat ortografia batzea planteatu zuenean; onomastika arloan frantses eta espainolaren azpian
|
geneukan
menpekotasunetik irten eta euskal santutegi berria eratu zuen, gaur ko lñaki, Jon, Miren edo Edume ugarien sortzaile espirituala izanez, eta, az kenik, hizkuntza txukuntzeko kezkaz oroitu beharra dugu, euskarak kultur eta zientzi terminologia berria bere erroetatik sortzeko daukan ahalmena nabar menduz.
|
|
|
Nolanahi ere den, ez nuke neure aurkezpen hau amaitu gura Aranaren euskal ekarpen batzuk gogoratu barik: ...o euskaldun guztientzat ortografia batzea planteatu zuenean; onomastika arloan frantses eta espainolaren azpian geneukan menpekotasunetik irten eta euskal santutegi berria eratu zuen, gaur ko lñaki, Jon, Miren edo Edume ugarien sortzaile espirituala izanez, eta, az kenik, hizkuntza txukuntzeko kezkaz oroitu beharra dugu, euskarak kultur eta zientzi terminologia berria bere erroetatik sortzeko
|
daukan
ahalmena nabar menduz.
|