|
2000
|
|
|
Laurehun mila baino gehiago Asturiesen, 1994 egindako inkesta baten arabera, herrialdeko herenetik gora. Hizkuntza mugimendu bizien eta ezagunena ere Asturiesen dago, han garatu dira talde eta mugimendu sendo eta historikoenak, baina Lleonen ere Zamora eta Lleon probintzia
|
biak
ulertuta izen horren pean hogeita bost mila hiztun egon litezke, estimazioen arabera, ez baitago ezelango datu ofizialik. Mirandako lurraldean berriz Miranda' l Douru udalerriko ia herri guztiak eta Vimiosoko kontzeju bi biltzen dituen 500 kilometro karratuko eremua, hamabost mila biztanle inguru daude, eta gehientsuenek mirandes hizkerari eutsi diote.
|
|
|
Sarritan aipatu ohi da Frantziako Kode Zibilaren transakzio izaera. Transakzioa edo trukaketa, bi
|
biok
uler baitaitezke testu berriaren egitekoan.
|
|
2002
|
|
|
komunikatu gura izan da; erabilitako kodea, kinarwanda izeneko hizkuntza. Igorlearen eta hartzailearen arteko kodea
|
biek
ulertzeko modukoa ez baldin bada, komunikazio egintza ez da gauzatuko; gizakia izaki entzule eta hautemailea da eta, hartara, hautematerik ez dago, baldin eta kodea komuna ez bada.
|
|
2003
|
|
|
Gelatik irteterakoan, Unaxek keinu batez agurtu zuen Bibiot, ate ondotik zebilena, bere garaipenaren adierazle. Gazteak irribarrez erantzun zion, hizketa mutua
|
biek
ulertzen zutela.
|
|
|
15 Legeen justizia eta aginpideari buruzko oharrek eurek dakarte, berebat, horiek zehatzen dutela ez bakarrik euren esanezko xedapenen kontrakoa dena, ezpada zeharbidez ere euren gogoaren kontrakoa dena. Horrexegatik, hala norbaitek legearen espiritua eta letra aldi berean urratu, nola espirituaren aurkakoa izan kontrakotasun hori, lege letraren itxura gorde arren, bi
|
biotan
ulertzen da zigorraren menpekoa dela.
|
|
2005
|
|
|
Segundo batzuk eman zituzten horrela, isilean eta niri begira.
|
Biek
ulertu zuten berehala arrebaz ari nintzela.
|
|
2006
|
|
|
Bidean Herrera de la Manchako kartzela aurretik igaro ginen, eta Ainhize eta
|
biok
ulertzen hasi ginen; andreak berak. Mari Jose zuen izena, konfirmatu zigun geroago imajinatu genuena.
|
|
|
Gure ustez ere, gatazka agertzen deneko herrialdeko biztanleek ebatzi lukete norberaren auzia, eta hori zentzu
|
bitan
ulerturik, Euskal Herrian, batzuetan, ondo aditzen ez bada ere. Batetik, arazoa agertzen deneko lurraldetik at inork ezin duela eduki erabakitzeko ahalmenik; baina bestetik, arazoa agertzen deneko lurralde osoko biztanleek dutela eskubide hori, eta ez batzuek bakarrik.
|
|
2007
|
|
|
Denbora hain azkar doanean, aste batean etsenplua eta haren kontra etsenplua ikusten dituzu. Eta
|
biak
ulertzen dituzu… Zein da, orduan, bidea. Zaila da erabakitzen… Supersonikoaren abiadura darama gure garaiak.
|
|
|
Irudi horren indar sinbolikoa izugarri handia izan zen, nazio baten protagonista bilakatu zenetik batik bat. Izan ere, garaiko ekimen, modernizatzaileak?
|
bitara
ulertu ahal dira. Esaterako, Berpizkunde garaiko iparraldeko Euskal Jaiaketa hegoaldeko Lore Jokoetan inon ez bezala gauzatu zen euskal kultur gorputza, horretan, folklorizatu?
|
|
2008
|
|
|
(28)
|
bitara
uler daiteke: a) ogi erdia sobratu da, ez ogi osoa; edo b) neu kan ogi guztiaren erdia sobratu zait).
|
|
|
Oso antzeko hitz jokoaz baliatzen da ari da Euskal Herriko argitaldari ezagun bat ere, bere liburu dendetara erosten joatera gomendatzen duelarik, Elkar ezagutzen dugula ko esaldia eranstean. Hor, bistan denez, perpausa
|
bitara
uler daiteke, a), batak bestea eza gutzen dugulako, zein b). Elkar deritzon enpresa hori ezagutzen dugulako?, bietan lagun arteko eta konfiantzako mezu atsegina igorriz.
|
|
|
balio du (1964, 199). Identifikazioa
|
bitara
uler daiteke: pertsona bat beste batzuen artetik bereizi edo eredu batekin (inorekin) bat egin; bietan pertsona, identifikatu?
|
|
|
Dantzaren elementu tradizionalak garaikideak diren bertze batzuekin elkartu nahi izan ditu Zabaletak. Tradizioaren mugak hautsi eta modernitatearen «esklusibitate haizea» desagerraraztea izan du helburu,
|
bien artean
ulertze eta bateratze arteka bat ireki nahian.
|
|
2009
|
|
|
Politikan ezein sostengu ez da doanekoa, rol banaketak, dialektika kontraesankorrak eta konplexuak nagusituko dira. PP eta PSEren artean konfluentzia tarte bat badago, biek hala
|
biek
ulertu baitute ezin dutela 2001eko lubakietara itzuli, mezu horrek mundu nazionalista bizkortzen baitu eta iritziaren borroka irabazteko baliatzen zaielako. Dena den, euskal politikan aldaketa emango bada neurrikoa izango da, ez da iraulketa emango.
|
|
2010
|
|
|
Hau ere gaztelaniazkoa ulertzeko moduaren arabera. Izan ere,
|
biek
ulertu dute ekartzen dute edo dakarte ez dela itzulpen egokiena, ez baita ez ohiturazkoa ez puntukaria. Bestalde, erantzun batean gazteak gaizki ulertu zuen eta habeis itzuli ordez (helduak dezuedue) han itzuli zuen().
|
|
|
Hasieran alde bietakoa nintzen; bien usteekin bat egiten nuen,
|
biak
ulertzen nituen. Indarkeria erabili beharrak ikara ematen zidan neuri ere; onartzen nuen nire koldarkeria, koldarkeria ote zen ere zalantzak izanagatik.
|
|
2011
|
|
|
Georgieraz mesmis adizkerarekin entzuten edo ulertzen dut eta gaztelaniaz ya lo he oído esatean ya lo he entendido ere adieraz daitekeen bezalaxe. Ez dago hor ezer txarrik,
|
bitara
uler daitezkeen esaldi horien aldamenean, eskuarki inolako zalantzarik uzten ez duten beste perpaus zehatzago batzuk ere egoten dira eta. Baina elkar ulertzea zailagoa gertatzen zaigu, ezinezkoa ez esatearren, berariaz zerbait ulertu nahi ez dugunean.
|
|
|
Jaurlaritza ere ez da atzean geratzen, eta hezkuntzan pauso garrantzitsuak eman ditu. Lan politikekin egin den eran, horretan ere
|
bien artean
ulertzea ezinbestekoa da pausoak emateko.
|
|
|
IBON. Bueno, neska, jar zaitez haien lekuan? eta ez alde batean bakarrik, saiatu
|
biak
ulertzen...
|
|
|
Beharbada bertso horiek entzunda, lagungarriak izango dira
|
bi
ulertzeko. Ibaiak bere ibilbidea egiten du, baina gure aurrean, gure begiradaren aurrean, aurrez aurre, bi ertzak daude.
|
|
2012
|
|
|
« Kixotismoa da bizitzeko filosofia bat, errealitatea gizakiok eraikitzen dugula defendatzen duena.
|
Biok
ulertzen dute arrazoimena alferra dela zenbait arazo filosofiko eta politiko konpontzeko. Haien ikuspuntutik, justizia lortzeko egin behar duguna ez da pentsatzea, baizik eta errealitate berria sortzea».
|
|
|
Kodeketa: Jonek
|
biek
ulertzen duten kodean igorri du mezua, biek hitz egiten duten hizkuntzan, mezua ulertzea lortzeko.
|
|
|
Horretarako, bikoteko komunikazioa funtsezkoa da.
|
Biek
ulertu behar dute urtebete dela haurdunaldia lortzeko epe normala, estresaren ondorio negatiboak ezagutzeaz gain, guraso izateko nahiak duen garrantzia eta haur bat etortzeko “espazioa egin” beharra ere.
|
|
|
Izan ere, natura diseinuaren material bihurtzen bada, paisaiagintzan gertatzen den legez, diseinua naturaren bilakaeraren menpe izatera beharturik dago. Hirian natura eta gizakia elkarrekin harremanean ditugu eta
|
biak
uler daitezke eboluzioan diren prozesu gisa.
|
|
|
Gauden egoeran, bi parteek onartu beharra daukate su etena eta negoziaketa behar dutela, printzipio hori onartu behar dute.
|
Biek
ulertu behar dute ere zer den negoziaketa gauzatzeko prozedura errealista eta orduan hasiko dira pausoak ematen. Nire ustez ez gara horretara heldu, negoziaketa bat martxan ari dela esateko minimoak ere ez dira betetzen.
|
|
2013
|
|
|
Arratsaldeetan ere, eguraldi ona aprobetxatuz, menditik jaisterakoan taberna baten kanpoaldean eserita egoten ziren, beti taberna berean, coca cola bana edanez. Lehen baino hitz gutxiago esaten zioten elkarri, eta lehen ere ez ziren gehiegi izaten, baina
|
biek
ulertzen zuten bestea bizitza eramangarriago egiten ahalegintzen ari zela.
|
|
|
Ez ziren oraino elkartu entzun zutelarik motor baten burrunba.
|
Biak
ulertu zuten hiltzaileak ihes egiten ziela. Ikertzaileek lasterka bizia egin zuten eta doi doia ikusi zuten 4X4 urdin bat, muinoaren beste aldera joaiten ari.
|
|
2015
|
|
|
Hernando Cabrera taupada zaina izan da kulpantea, adarra kraskarazi duena, hark jaso ditu Roman eta Noel ehiztarien behako gaitzesleak eta afrikarren errukizko soak. Talde
|
biek
ulertu dute gertatu denaren pisua eta garrantzia, nork bere erara. Cabrera sendagilearen lehen safaria da izatez, ez dago ohituta lehoien atzetik ibiltzen, eta gertatzen zen lehen aldia ez balitz, nahita egin duela pentsatuko zuen, beharbada, Romanek, fusila hari eskaini bai baina hartu ez duen bakarra medikua izan denez gero.
|
|
2016
|
|
|
«Neurri zehatzetarako atea ere jartzen du berdintasunaren diskurtsoak. Adibidez, bi pertsonaren arteko berdintasun linguistikoa lortzen da
|
biek
ulertzen badituzte bi hizkuntzak. Diskurtso euskaltzaletik itzalean geratzen ziren horiei jartzen zaie fokua gainean:
|
|
2018
|
|
|
datu aitortua, 16 urtetik gorako herritarrena— Zenbat eta adin gazteagoa, gehiengoa da euskara ulertu gutxienez egiten dutenena, eta erdal elebakarrena, gutxiengoa. Gipuzkoan, hiru herritarretik
|
bik
ulertu behintzat egiten dute euskara.
|
|
|
Baiezko keinua egin du hark.
|
Biek
ulertu dute.
|
|
2019
|
|
|
Une batez, bi ahizpak elkarri begira geratu ziren, soilik eurek
|
biek
ulertzen zuten kodearen bidez komunikatuz. Azkenean, Nekane saiatu zen andereñoa endredatzen:
|
|
|
Hor agertu zaie hirurei Kurloiren irudi urdina, baretasuna dariola, Aizeri tinko begira, eta
|
biek
ulertu dute elkarren begirakuneak gordetzen duen mezua.
|
|
|
Aizek eta Hodeik arretaz aztertzen dute anfitrioien portaera, eta elkarri begiratzen diote. Badirudi
|
biek
ulertu dutela jatera jesarritakoen mailak erabakitzen duela edari hori hartzeko hurrenkera. Nagusia lehena, Jabar, gonbidatuak gero, eta badirudi naturak oparitutako magia daukana dela haien artean lehena, gerlaria bigarrena eta neskatila azkena.
|
|
2020
|
|
|
Beltza beltz den bitartean eta zuria zuri, ez dago
|
bien artean
ulertzeko modurik.
|
|
|
|
Biek
ulertu dute orduan ez dagoela argitara ekartzeko beste ezer. Momenturik aproposenean agertu da Nieves.
|
|
2021
|
|
|
poz negarraldi, senar emaztegai.
|
Bietan
ulertzen dugu ‘pozaldiak eta negarraldiak’, ‘senargai eta emaztegai’.
|
|
|
Aditza orainaldikoa dute adibide horietako perpausek, eta agerikoa da menderagailurik ez dutela. Zalantzazkoak gertatzen dira, ordea, ohi bezala, aditza iraganean dutenak,
|
bietara
uler baitaiteke haien amaierako n morfema, menderagailu gisa nahiz iraganaldiko morfema soil gisa. Hala, Hain nekatuta zegoen, ezen afaldu gabe oheratu zen esaldia honako esaldi bi hauen iraganeko bertsioa izan daiteke:
|
|
|
32.1.3.4d Zenbaitetan, hala ere, anbiguotasuna sortzen da, mendekoan isilpean den aditza
|
bitara
uler baitaiteke, perpaus nagusian ere isilpean den izan aditzari nahiz agerian denari dagokiola. Subjektu biak absolutiboan direnean gertatzen da hori.
|
|
|
Demagun Zu baino gizon umilagoekin bizi naiz ni esaldia.
|
Bitara
uler daiteke: Zu (zaren) baino gizon umilago (ak diren) ekin bizi naiz ni edota Zu (bizi zaren) baino gizon umilagoekin bizi naiz ni.
|
|
|
Horrelako sintagmei bezala erantsiz, esaldi anbiguoak era daitezke, determinatzaile sintagmak a daramanean —artikulua nahiz berezkoa— Aita bezala mintzo natzaizu esaldiko aita bezala sintagma, adibidez,
|
bitara
uler daiteke: konparazio perpaus gisa —barneko aditza eskuragarri duena— (‘Aita mintzo den bezala mintzo natzaizu’, hots, modu berean) nahiz postposizio sintagma arrunt moduan (‘Aita gisa mintzo natzaizu’).
|
|
|
Bada, hala ere, anbiguotasunerako esparru bat. Perpaus nagusiko aditza geroaldikoa denean, esate baterako,
|
bietara
uler daiteke sarritan perpausa: Ikasketak amaituz gero, Ameriketara joango da perpausaren mendekoa ‘ikasketak amaitu ondoren’ nahiz ‘ikasketak amaitzen baditu’ uler daiteke.
|
|
|
Denboraren adierazpenean, berriz, bi erabilera ditu forma honek. Ondokotasuna adierazten du perpaus nagusia ere unekoa denean (Ezkonduz gero, Bartzelonara joan ziren bizitzera, hau da, ‘ezkondu eta gero’), baina hura iraupenekoa denean,
|
bietara
uler daiteke: ‘ondokotasuna’ adieraz dezake (Zahartuz gero, nola biziko dira gurasoak hi gabe?, hots, ‘zahartu eta gero’), baina baita ‘noizdanikoa’ ere (Ezkonduz gero, Bartzelonan bizi dira, hau da, ‘ezkondu zirenetik’), (§ 36.9d).
|
|
|
‘ondokotasuna’ adieraz dezake (Zahartuz gero, nola biziko dira gurasoak hi gabe?, hots, ‘zahartu eta gero’), baina baita ‘noizdanikoa’ ere (Ezkonduz gero, Bartzelonan bizi dira, hau da, ‘ezkondu zirenetik’), (§ 36.9d).
|
Bietara
uler daiteke perpausa zenbaitetan: Gazteak sartuz geroztik, indartua dago taldea, hau da, ‘sartu eta gero’ nahiz ‘sartu zirenetik’.
|
|
|
Hortakotz igorri dautzut jin zaiten galdea (Larzabal); Hark Linboetarik altxa zetzan ustean (Etxeberri Ziburukoa); (‘zerbait egin’..) Jainkoa glorifika dadin desirekin (Leizarraga).
|
Bitara
uler daitezke adibide hauek: ‘subj.
|
|
|
32.3.2.2d Zenbatzailearekin doanean konparazio perpausaz gain egitura gehitzailea ere molda daiteke gehiago morfemarekin, hau da, gehikuntza adierazten duena. Hala, esate baterako, Iaz hiru liburu irakurri genituen, eta aurten bi gehiago irakurri ditugu esaldia
|
bitara
uler daiteke. ‘Aurten iaz (irakurri genituen) baino bi liburu gehiago irakurri ditugu’ gisa ulertzen bada, konparazioa dugu, eta, erreferentzia kontuan izanda, aurten bost liburu irakurri ditugula ematen da aditzera.
|
|
|
37.5.1a Postposizio motibatiboarekin eraturiko tzeagatik eta tzearren formetako perpausek perpaus nagusiak adierazten duenaren ‘motiboa’ ematen dute aditzera, agerikoa denez. Motiboa, kapitulu honen atarian esan den moduan,
|
bitara
uler daiteke: ondoko gertakaria ekarri duen kausa moduan edo aurreko gertakaria eragiten duen xede bezala.
|
|
|
Hala, esate baterako, Zenbat diru eman dizute gela garbitzeagatik? esaldia
|
bietara
uler daiteke: ‘gela garbitu duzulako’ —kausazkoa aurretik eta ‘zuri’, diru hartzailea, nabarmendua—, nahiz ‘garbi dezazun’ —helburuzkoa ondotik eta ‘haiek’, sari emaileak, nabarmendua— Kausazkoa bada, lako perpausaz ordezka daiteke —gela garbitu duzulako—, eta tzeko perpausaz edo subjuntiboaz helburuzkoa baldin bada —gela garbitzeko edo garbi dezazun— (ikus § 38.3).
|
|
|
Zerbait beste zerbaiten truke eman edo egiten dela adierazten dute zenbaitetan forma honetako perpausek: Erleak emate alde txerria merkeago saltzen da18
|
Bitara
uler daitezke perpaus hauek, pareko tzeagatik/ tzearren formetakoak bezala. Gertatutako zerbaiten trukea bada, hura kausa gisa uler daiteke:
|
|
|
Zaldia emaztearentzat, eta aizturrak berorrentzat, testamentua egite aldera (Urruzuno) —hau da, ‘egin izanaren truke’ edo ‘egin duelako’— Gertakizun den zerbaiten trukea bada, berriz, hura helburu gisa ulertzen da: Ez egun bateko galtzea ez, baita lau egunekoa ere egingo nuke hauxe ikuste alde (Berrondo) —‘hauxe ikustearen truke’, alegia—19
|
Bietara
uler daitezkeen perpaus anbiguoak ere eratzen dira forma honekin: Etxea margotze aldera mila euro eman dizkio —‘margotu izanaren truke’ nahiz ‘margotu dezan’, alegia— Bitasun hori bera gerta daiteke, gorago ikusi den moduan, tzeagatik eta tzearren formetako perpausetan ere.
|
|
|
241). Edozein kasutan, zaila da, izan ere edo halakoxea da, izan ere bezalakoak
|
bietara
uler daitezke, ‘izan’ aditzaren esanahia indarrean duen egitura gisa nahiz diskurtso markatzaile bilakaturiko esapide bezala (§ 42.23.6).
|
|
|
Lehenbizikoa izenaren inguruan edo mugituko litzateke, bigarrena aditzaren inguruan. Batzuetan, hala ere,
|
bietara
uler liteke PS hau: Urteko lanak hauek dira diogunean bezala, ‘joan den urtean eginak’ edo ‘joan den urterako egin behar zirenak’, adibidez.
|
|
|
Etxea salduko zuela esan zidan; Etxea salduko duela esan zidan.
|
Bitara
uler daiteke lehen adibidea: etxea saltzea hiztunarentzat iragana den kontu gisa (dagoeneko etxea saldu du), edo etorkizuneko kontu gisa (salduko zuela esan zuen eta horrela egingo du).
|
|
|
38.4d Izan daitezke perpaus anbiguoak, jakina, batera zein bestera uler daitezkeenak, testuinguru komunikatibotik edo egoera pragmatikotik kanpora entzuten badira, behintzat. Auzokoak izutzeagatik zigortu zuten epaileek gizona esaldiko perpaus nagusian ‘jasaile’ bat (gizona) eta ‘egile’ batzuk (epaileak) ditugu; hortaz,
|
bietara
uler daiteke esaldia. Jasaileari erreparatuta, kausazkoa izan daiteke mendeko perpausa eta ‘gizona’ haren subjektua (‘gizona’ zigortu zuten, ‘gizonak’ auzokoak izutu zituelako); egileari erreparatzen badiogu, berriz, helburuzkoa izan daiteke perpausa eta ‘epaileek’ haren subjektua (‘epaileek’ zigortu zuten gizona, ‘epaileek’ auzokoak izutzea nahi zutelako).
|
|
|
Teknika honen bitartez, lehenik, ulertze posibilitatea zabaldu egiten da, nahiko baita irakurlearentzat mamia endelegatzeko sinonimo bakar bat ezagutzea. Adibidez, irakurle batek ‘sablea’ eta ‘legarra’ hitzak nahiz ez ulertu, ‘harea’ ezagutuz gero textoaren mamia berdin uler dezake, ulertzen ez dituen beste
|
biak
ulertzen duenaren sinonimo baitira. Berdin hiruetatik ‘sablea’ edo ‘legarra’ bakarrik ulertzen badu, edo ‘sablea’ eta ‘harea’ bai eta ‘legarra’ ez, etab. Berdin gertatzen da ‘baratu’, ‘ematu’ eta ‘sosegatu’ hitzekin.
|
|
|
Gero Txema abokatuarekin egon nintzen.
|
Biek
ulertu zuten ezer salatu nahi ez izatea nik. Banekien eginez gero zer espero nezakeen.
|
|
|
Galera izaugarria
|
Biok
ulertuko duzue, noski.
|
|
2022
|
|
|
Bi jarrera mota horiek ez dute elkar baztertzen eta ez dugu binomio itxia erabili behar
|
biak
ulertzeko. Hortaz, ez ditugu belaunaldi gazteenak estigmatizatu nahi azaleko baieztapen sinplifikatzaileak erabilita.
|
|
2023
|
|
|
Patrickek ere ikusi du.
|
Biek
ulertu dute hobe dutela Robocop horien eraso mehatxua bete aitzin ateratzea jauregitik. Beren hezurrengatik eta material garestiagatik.
|
|
|
Ez zuen gela zehaztu, ez zen nirea izandako zerbait aitortzera ausartu. Baina
|
biok
ulertu genuen, oraindik ere, espazio bat zegokidala familiarena izandako gune kolektibo hartan.
|
|
|
Istorioak kontatzen zizkidan
|
biok
ulertzen genuen hizkuntzan soilik.
|