|
2003
|
|
|
Guztiz asco eta chit gogoangarriac dira, gure guraso ernai azcarrac itsasoz ta leorrez eguindaco azaña andiac, beren seme languille prestuac itsu ta gor arquitcen badira ere, norc arguitaratu ezdutelaco beren jaiotzaco itzcuntz Euscarazco garbian. [...] Guipuzcoaco necazari ondraduai leguez ta bidez zor ziozcaten gauza balio andico oec ondo adierazteco, nai ta naizcoa da, bada, bularrarequin batean mamatu izan zuten itzquera gozoan itzeguitea; bestela egon bearco dute
|
beti
barau gorrian[...] ¿ Nola aldateque, bada, Guipuzcoaco necatzalleac ondo aditutcea erdaraz esaten diran gauzac, baldin ezpadute itzcuntza bera icasi Greciatarrena baino gueiago? 68
|
|
|
–Lau milla ta gueiago urte dira Noe-ren billoi Jafet-en bostgarren seme Tubal bere echetarrequin Armeniatic Españara etorri izan zala;[...] Zori oneco Aitalenen Tubal maitagarri au leorreratu izan zan bere gendearequin Guipuzcoaco itsas bazterretan[...]? 73 Tubalek, jakina, euskara, erlijio monoteista eta nekazaritza abeltzantza ekarri zituen. Horregatik euskaldunak San Saturnino eta San Ferminen eskutik Ebangelioaren berria ona entzun bezain laster kristautu egin ziren74 Halaber, gipuzkoarrek, historian zehar hainbat atzerritar eraso jasan zituzten, baina
|
beti
eutsi zioten independentziari:
|
|
|
Etorri izan ciran, bada, Fenicioac, Cartagoac, Erromatarrac, Godoac, Arabeac, bacocha bere chandan indar andiac arturic Españara, bai ta berendu ere Erresuma zabal onen zatiric gueientsuenac; bañan Guipuzcoaco Provincia, etsai talde guztiai gogor eguiñic, guelditu izan da
|
beti
lenagoco oñean bere jaiotzaco itzcuntz garbi gozoarequin; 75
|
|
|
Eta urte berean, Indianotegi zeritzon Iparraldeko batek, hola zioen bertso batean: ?
|
Beti
fier, leal eta kortes/ Eskalduna kantabre da sortzez,/ Izena du xoilki kanbiatu,/ Bainan ezta arraza mendratu.. Hola bada, XIX. mende erdialdetik aurrera, kantabrismoaren diskurtso historikoa herritar euskaldunen artean hedatzen ari zela ikus dezakegu.
|
|
|
Çu içan çara Echaus, mendi Pyrinioetan, Alduideco hegaletan, bethiere centinela, eta beguiraille beçala, iratçarriric dagoen iauregui eta gaztelu handi, eder, noble hartaco seme. Hango Bizcondeac eta seme guztiac içatu dira
|
bethi
ere, egundaiñoz guero, erreguez emplegatuac, estimatuac, fin eta leyal frogatuac. Eta bai eguiazco fedearen eta leguearen deffendatçaille eta aitçinatçaille buruçaguiac ere.24
|
|
|
Baina Axularren testuan ustezko iragan hurbil horren alderantzizko historia kontatzen da. Etxaustarrak
|
beti
izan ei dira katoliko finak eta egiazko fedearen defendatzaile eta aitzinatzaileetan buruzagiak. Frantziako erregearen zerbitzuan ere leial enplegatu dira.
|
|
|
Euskal historia kontuak ere agertu ohi zituen. Adibidez, argitaratu gabeko Bigerren libüria n, garaiko euskal gizartearen berriak, eta zuberotar historiaren ikuskera herrikoia ematen zuen54 Behinolako erlijio gerrak ere azaltzen zituen, bereziki Zuberoan XVI. mendean Erreforma eta Kontraerreformaren inguruan gertaturiko borrokak kontatuz, ikuspegi herritar eta katolikotik
|
beti
ere.55 Nolanahi ere, Zuberoako historiara mugatu barik, Egiategik Oihenart, Larramendi, Bela eta Sanadonen historia lanak ezagutzen zituen. Dirudienez Belaren agindupean soldadu ere izana zen.
|
|
|
Bertan erreferentzia historiko zehatzik egiten ez den arren, bai goraipatzen dela iraganeko euskaldun ideal bat, egungo herritarrei haren bidea eredu gisa erakusten zaiela: , gabiltzan
|
beti
zuzen/ ta sendo fedean/[...] Ez alean guk galdu/ erriko legea/ eta antxinatik dogun/ geure euskerea/ gogoan beti euki/ lenengotik ona/ sartu ez dala arrotzik/ aginetan ona.? 61 Bertso tradizionalista bat da, nolabaiteko ikasketadun bizkaitar batek egina, eta duda gabe Antzinako Erregimeneko historiografia apologetikoak sortutako euskaldun arketipoa jaso eta herritar apalei zabaldu nahi diena (eus...
|
|
|
Bertan erreferentzia historiko zehatzik egiten ez den arren, bai goraipatzen dela iraganeko euskaldun ideal bat, egungo herritarrei haren bidea eredu gisa erakusten zaiela: , gabiltzan beti zuzen/ ta sendo fedean/[...] Ez alean guk galdu/ erriko legea/ eta antxinatik dogun/ geure euskerea/ gogoan
|
beti
euki/ lenengotik ona/ sartu ez dala arrotzik/ aginetan ona.? 61 Bertso tradizionalista bat da, nolabaiteko ikasketadun bizkaitar batek egina, eta duda gabe Antzinako Erregimeneko historiografia apologetikoak sortutako euskaldun arketipoa jaso eta herritar apalei zabaldu nahi diena (euskalduna inoiz ez dutela arrotzek menperatu, euskara oso zaharra dela, etab).
|
|
|
Garizko ogi zuria luxua izan da
|
beti
euskaldunentzat, eta orokorki jatorduak pobreak ziren. Hala ere, garai haragijalea deitzen zaio Aro Berriari, haragi kontsumoa dezente ematen zelako (Anton, 1991).
|
|
|
Ura zen edari nagusiena. Sei iturri zeuden, baina haien ur jarioa ez zen segurua
|
beti
(soilik nagusienarena, plazan zegoena). Freskagarriek garrantzi handia hartu zuten, elurrak eta garrantzia hartu zutelarik honekin (Errekaleorren eta Trebiñon egin ziren, Gorbea eta Araiakoez gain).
|
|
|
Iturriko idazleak esaten duen moduan, elikagai astunak ziren nagusi; eta haien artean haragi eta arrainak nahasturik. Eta azkenean
|
beti
gozo eta frutekin bukatzen zen jana (gosari nahiz afaritan).
|
|
|
Alde batetik, sailaren barruan ikertzaileek hartutako pisua, ondorengo urteetan mantendu dena, irakaskuntza ertaineko irakasle eta bestelako pertsonen kaltetan. Baina ikerlarien kopurua
|
beti
txikia izan da. Bigarrenik, saileko kideen ibilbide profesionala:
|
|
|
Liburu aipamenak
|
beti
izaten dira inkomodoak: bigunegiak direlako batzutan, kritikoegiak bestetan, axalegiak sarri, lan nekagarri eta esker gaiztokoa edonoiz.
|
|
2004
|
|
|
EHUn egiten diren azterketetan behintzat, iruzkina egiteko jartzen diren testu original guztiak gaztelaniazkoak dira, sekula ez euskarazkoak (nahiz azterketarako itzuli egiten diren). Hau da, euskal historiari lotutako testu historikoak hautatzean ere,
|
beti
gaztelaniazkoak aukeratzen dira(. El clero vasco ante el franquismo?, Bilboko La lucha de clases aldizkariko artikulu bat...). Antza azterketa horiek jartzen dituztenentzat euskarazko dokumentu historikorik ez dago, edo akaso badaudela jakin arren, ez dute ezinbestekoa ikusten euskal historian sakontzeko halakorik sekula jartzea.
|
|
|
Hemen aurkeztua den edukia dokumentuetan oinarritzen da, ahal den neurrian. [...] Gai bakoitzaren erdian, kurtso bakoitzaren erdian, dokumentuak du zor zaion lekua gorde behar, jakinez, gero, dokumentuaren azterketatik ateratzen den diskurtso historikoa, norberaren nortasunaz, norberaren kultura irizpideez eraginik izan daitekeela eta dela, baina
|
beti
egiari zor zaion bidetik.22
|
|
|
gisa aurkeztu gura den. Izan ere, egitarau ofizial batek seinala ditzakeen balio esplizituez gain,
|
beti
dago susmoa kontzeptuetako edukiek de facto ez ote duten beste balioren bat transmititzen. Konkretuki herrialde baten historia irakasteari dagokionez (eta berdin da euskal, espainiar zein frantses historia izan), normalean, gaur egun, beronen funtzioa justifikatzean,, bizi garen lekuko iragana ezagutzea?,, inguratzen gaituen aniztasuna tolerantziaz onartzea?
|
|
|
Hola bada, historialariaren ikuspegiaren arabera, iraganeko gertaeren interpretazio oso desberdinak sor daitezke, batzuk ideologikoki oso markatuak beste batzuk ez hainbeste. Adibidez, batzuek Espainiaren historiatik ondorioztatuko dute Espainia
|
beti
egon dela batuta, oso katolikoa izan dela, inperiala etab. Beste batzuk batuta egon dela, baina esentzialki liberala izan dela, aurrerakoia, etab. Beste batzuk Espainia beti egon dela zatituta, esentzialki plurala izan dela, etab. Eta hola pertsona adina irakurketa egin daitezke. Baina, irakurketa pertsonalak egiteaz gain posible da ere norbere kezka ideologikoak historiaren bidez ebazteko tentazioa saihestea.
|
|
|
Hola bada, historialariaren ikuspegiaren arabera, iraganeko gertaeren interpretazio oso desberdinak sor daitezke, batzuk ideologikoki oso markatuak beste batzuk ez hainbeste. Adibidez, batzuek Espainiaren historiatik ondorioztatuko dute Espainia beti egon dela batuta, oso katolikoa izan dela, inperiala etab. Beste batzuk batuta egon dela, baina esentzialki liberala izan dela, aurrerakoia, etab. Beste batzuk Espainia
|
beti
egon dela zatituta, esentzialki plurala izan dela, etab. Eta hola pertsona adina irakurketa egin daitezke. Baina, irakurketa pertsonalak egiteaz gain posible da ere norbere kezka ideologikoak historiaren bidez ebazteko tentazioa saihestea.
|
|
|
Baina historia horiek erlatibizatu edo ezkutatu ordez, bere hartan azaldu lirateke, ondoren gai horiek eskaintzen duten aukera baliatuz klasean debate bat irekitzeko, ikasleei beren iritzia galdetzeko eta gure konklusioak bilatzeko. Hau da, ez esanez, iraganak balio hau irakasten digu, eta balio hau betidanik edo oso aspalditik topatzen dugu historian, beraz guri ere balio iraunkor horiek segitzea dagokigu?, baizik, balio hau, ikusten denez, ez da
|
beti
egon, historiako une jakin batean sortu zen, edo garai batean guztiz jazarria zegoen, edo oso partzialki onartua; alderatu egoera hori egungoarekin: gaur estimatzen al dugu balio hori?
|
|
|
Historia ez dadila izan gure balioen kalko eta berme bat, baizik historia erabil dezagun gure balioen inguruan gogoeta egiteko, iraganeko eta egungo balioak alderatzeko, lehengoa zein oraingoa kuestionatzeko eta azkenik bakoitzak bere ondorioak ateratzeko. Beraz, uztartzeko aukera egon arren,
|
beti
bereizi genituzke historiak dioena eta guk gaia baliatuz pausatzen ditugun debateak. Zentzu horretan historiak (adibidez historia unibertsalak) berez ez luke inolako baliorik emango, gero balioen gainean hausnartzeko aukera eskaini arren.
|
|
|
2Adibide bakarra ipintzearren, gaztelaniaz ere, Españahitza ez da
|
beti
egungo grafian idatzi (Erdi Aroko eta are Aro Modernoko hainbat dokumentutan Hespaña, Espanna, Espanyaeta gisakoak aurki daitezke). Eta esangura aldetik, luzaz, iberiar penintsula osoa adierazten zuen (Portugal barne), egun, konbentzioz, izen bereko estatuari aplikatzen zaion arren.
|
|
|
Horrek, jakina, ez du esan gura edozein istoriok historia gisa balio duenik. Ikuspegi desberdinak
|
beti
egongo dira, baina iraganaren gaineko soa mitoz bete nahi ez bada, historialari zereginari dagozkion gutxieneko arauak bete dira.
|
|
|
pertsonei egiten badie ere erreferentzia, hedaduraz zazpi probintzietako biztanle guztietara zabal daiteke (are arrazoi handiagoz non sarri ezinezkoa den iraganeko pertsonen hizkuntza zein zen jakitea, eta beraz zentzu gutxi luke irizpide linguistiko zurrun baten arabera mugatzeak ikergaia). Halaber, euskal lurraldetasun erreferentea zazpi probintziak badira ere, ez da ahaztu behar iraganean mugak ez zirela
|
beti
berdinak izan eta beraz malgutasunez ulertu behar direla. Gainera, Joseba Agirreazkuenagak (2000:
|
|
|
Beraz, guztiak ere historialari profesionalek idatziak dira eta espero zitekeen bezalako kalitatedunak. Hortaz erreferentziazko obrak dira, kontsultarako baliagarriak, nahiz, jakina, ez diguten euskal kanon definitiboa eskaintzen (ez dute lortzen guztiz euskal epekatze historiko propio bat ehuntzea, jatorriz bata ere ez dago euskaraz idatzia, ezta Riverarena ere?, euskarari ez diote
|
beti
–ene gustuko bederen, merezi duen arreta eskaintzen, eta zazpi probintziak aztertzen saiatu arren euren egileen Iparraldeko edo Hegoaldeko jatorria hein batez igarri egiten da azken emaitzan...).
|
|
|
163). Herri Frontea nabarmenki igo zen, nahiz eta
|
beti
bezala eskuindarrek irabazi.
|
|
2005
|
|
|
Juridikoki, emakumea gizonaren azpitik aurkitzen zen eta SFk Espainiar Gorteei egoera hori aldatzeko proposamenak egin zizkion. Edonola, aldaketa txikiak izan ziren
|
beti
eta soilik 1958ko, 1961eko eta 1975eko neurriak aipatzea merezi du. 1958ko Kode Zibilaren erreformak emakumearen egoera hobetu zuen.
|
|
|
Francoren erregimenak emakumea
|
beti
ama eta emazte bezala ikusi eta ulertu zuen. Emakumeak, berez, ez zuen bestelako paperik gizartean, eta aipatutako bi rol horietatik kanpo, erregimenak ez zion inolako izaerarik onartzen emakumeari.
|
|
|
Izan ere, ikuspegi etiko erlijiosotik, abortoa infantizidioaren pareko krimena zen eta moral kristauaren eta interes nazionalaren kontra zihoan. Medikuntzaren ikuspegitik, abortoa antinaturala zen
|
beti
, eragindako abortoa nahiz aborto naturala izan, bigarren kasu horretan emakumea behar bezala ez zaintzearen ondorio zelako. Lege berdinak kontrazepzioa, antisorgailuen erabilera, salmenta eta publizitatea zigortzen zuen.
|
|
|
Gainera, Zamanillo ren alfabetoak ez du iberierazko testuaren transkripzio fonetikoa inolako egokitasunarekin egiten, Gomez Moreno-k argi utzi zuen bezala, idazkera epikura hori signario bat delako, hau da, leherkariak
|
beti
bokal batekin doaz.
|
|
|
Aditzaren esanahia
|
beti
euskararen bitartez argitzen delako (Bergua, 1994: 109)
|
|
|
Halaber beste aztarna batzuekin ere ezohiko interpretazioak plazaratzen ditu, txanponekin adibidez. Bergua k uste du txanponen leiendak esaldiak direla, baina txanponek
|
beti
produzitutako diru etxearen izena daramate. Beraz ez dago onartzerik txanponei buruz esaten dituenak:
|
|
|
mi confianza en la identidad entre lo ibérico y lo vasco?). Alonso-rena ezin esan daiteke metodoa denik, metodo horrek
|
beti
emaitza berdina duelako: iberiera euskararen bitartez ulertu eta itzul daitekeela.
|
|
|
Ruhlen engana), eta horrek ikerketen emaitzak baldintzatu ditu. Genetistek ohartu behar dute iraganaren ikuskera matematikoak (gene 1= hizkuntza 1) ikuspegi historikotik erabat gaitzesgarriak direla, herrien arteko hartu emanak
|
beti
egon direlako (globalizazio garaikidearen aurretik ere), eta iragana uste baino konplexuagoa delako.
|
|
|
82), hau da, zenbait euskal hitz Bongo Bongo hizkuntzako beste zenbait hitzen aski antzekoak badira, orduan antzekoa den hitz sorta hori bereziki esanguratsua omen da, hainbeste ze euskara beste hizkuntza horrekin ahaidetuz bukatzen baitute. Bongo Bongoa, metodoa baino, euskara ahaidetzeko ezjakinek/ aditu zaleek darabilten jokabide estereotipatua da, ez baititu baliozko emaitzak eskaintzen, diskriminadorerik ez du, eta ordu batzurekin eta hiztegi elebidun batekin
|
beti
aurki daitezke edozein bi hizkuntzen arteko halabeharrezko antzekotasunak. Egun hizkuntzalari profesionalek erabiltzen duten metodoa linguistika historiko konparatua da.
|
|
|
Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena. Beraz, dakigunez, egun euskarak
|
beti
egon den bezain isolatua jarraitzen du (Trask, 1998).
|
|
|
beste moral bat egingo dugu. Moralaren fundamentazioa dago, gure harremanak, gizakiak biolentzia bat
|
beti
dauka edo esan dezagun hobeto, agresibitate formak beti dauzka, baina hori nolabait bideratu, antolatu egin behar dugu elkarrentzat mesedegarri izan dadin moduan, horregatik artaldeko arkumeak bihurtu gabe, baina bai, en fin, bideratu harreman bizitza ahalik eta egokien eginez eta horretarako ez da nahikoa kodigo penal bat bakarrik: –ez duzu lapurtuko??
|
|
|
beste moral bat egingo dugu. Moralaren fundamentazioa dago, gure harremanak, gizakiak biolentzia bat beti dauka edo esan dezagun hobeto, agresibitate formak
|
beti
dauzka, baina hori nolabait bideratu, antolatu egin behar dugu elkarrentzat mesedegarri izan dadin moduan, horregatik artaldeko arkumeak bihurtu gabe, baina bai, en fin, bideratu harreman bizitza ahalik eta egokien eginez eta horretarako ez da nahikoa kodigo penal bat bakarrik: –ez duzu lapurtuko??
|
|
|
mehatxatzen dituzte batzutan (eta holako gauzak). Nik uste dut benetan biolentziaren apologistak direla
|
beti
burla egiten dabiltzan horiek. Ze, nik ez dut uste inor egin denik, ez oso zaila da zergatik norbaitek biolentziaren erabakia hartzen duen.
|
|
|
Baina kasik seguru nago, motiborik inportanteenak horiek direla, burla eta mesprezua eta hauek direla. Eta
|
beti
sentsazioa sortzen dizute, eske benetan burlak dira. Orain Madrilen eraman dituztelako PPko bi diputatu horiek, gaur irakurri dut egunkarian, orain esan dute:
|
|
|
kolpe bat eman puskatu eta berriro zerotik hasten gara, hori da gerrak eta ekartzen dituzten medioak, horrek edukitzen du ondorio bezala bat puskatuta betiko eta beste bat hasten da baina hasten da baita ere, casi de cero?. Dago beste historia bat egiteko modu bat, eta gehiago da txikiena, ze adaptatuz joan behar dute, ez daukate zero momentu hori inoiz, ze bere inguruan handiak dauzkate
|
beti
. Eta orduan, bere historia da pixka bat adaptazio eta borroka, adaptazio eta borroka, adaptazio eta borroka historia bat.
|
|
|
Honekin esan nahi nuena zen, nola sartu digute, que las cosas han cambiado, simplemente porque a cambiado el discurso?. Nik
|
beti
Errusiako etsenplua jartzen dut, arrazoi honegatik hemen denak daude konbentzituta, que en Rusia eso de la democracia anda muy mal, nola aterako dira, dictadura de 50 años?
|
|
|
Beraz, berak dauka? praktikak dauzka, lege batzuk, obligatzen dutenak askoz ere flexibleagoak, zaluagoak izatera obligatzen dutenak, eta orduan beharbada abertzale erradikal bat zara baina zuk torniloak falangista bati saldu behar dizkiozu; gelditzen zara
|
beti
atrapatuta. Intelektual bezala ez, intelektual bezala eskuak garbi dauzkazu, oso garbi pentsatzen duzu eta guzti hori.
|
|
|
el desplegado por el Estado para someter al nacionalismo más reveindicativo y el ejercido contra el Estado por la violencia armada que, a su vez, alimenta el terrorismo de Estado? pasarteak konfirmatzen du estatua
|
beti
dela biolento, Azurmendik esan bezala. Hala eta guztiz ere, biolentzia armatuak estatuaren biolentzia elikatzen duela, bi modutara har daiteke:
|
|
|
Lehenengoa, biolentziak aitzakia moduan har dezakeela bere aurka erabilitako biolentzia, jarrera biolentoak intentsifikatzeko edota bigarrena, jarrera biolentoak erabiltzera heldu dela bere aurka erabilitako biolentziaren erruz. Gu lehenengoarekin geldituko gara, estatua
|
beti
biolento denaren tesira heldu baikara elkarrizketaren bitartez. –Los dirigentes políticos estatales saben perfectamente que, sin miedo, la libertad política del pueblo vasco es inevitable.
|
|
|
Elkarrizketatik atera bezala, estatua
|
beti
da biolento, ados, hortaz estatuak beti badu biolentzia aplikatzen beti izango diogu beldur, eta beraz, askatasunak zaizkigu murriztuko; testu pasartetxo horren azalpena izan daiteke honako hau. Joaquin Navarro Euskadi kanpokoa izaki, lurralde hau bera bizi izan den lekuan nola erretratatua izan den ikusi ahal izan du, bere hitzetan. Cada vez que se hablaba del País Vasco, era para incidir en marcos de violencia y enfrentamiento, en atentados atroces, amenazas y fealdades.
|
|
|
Elkarrizketatik atera bezala, estatua beti da biolento, ados, hortaz estatuak
|
beti
badu biolentzia aplikatzen beti izango diogu beldur, eta beraz, askatasunak zaizkigu murriztuko; testu pasartetxo horren azalpena izan daiteke honako hau. Joaquin Navarro Euskadi kanpokoa izaki, lurralde hau bera bizi izan den lekuan nola erretratatua izan den ikusi ahal izan du, bere hitzetan. Cada vez que se hablaba del País Vasco, era para incidir en marcos de violencia y enfrentamiento, en atentados atroces, amenazas y fealdades.
|
|
|
Elkarrizketatik atera bezala, estatua beti da biolento, ados, hortaz estatuak beti badu biolentzia aplikatzen
|
beti
izango diogu beldur, eta beraz, askatasunak zaizkigu murriztuko; testu pasartetxo horren azalpena izan daiteke honako hau. Joaquin Navarro Euskadi kanpokoa izaki, lurralde hau bera bizi izan den lekuan nola erretratatua izan den ikusi ahal izan du, bere hitzetan. Cada vez que se hablaba del País Vasco, era para incidir en marcos de violencia y enfrentamiento, en atentados atroces, amenazas y fealdades.
|
|
|
Lan honen lezioa, gainera, oinarrizko lege moralak izanda nola ez dugun argudiatzeko gaitasuna galdu beharrean dago. Obrak
|
beti
izango dira obrak, ongia eta gaizkia non dauden betiere jakinda, noski.
|
|
|
Espainiak, beraz, Euskal Herriak ematen dizkion onurak ez ditu eten nahi izango eta horrela. Espainiarentzat
|
beti
emankorra da Euskal Herria, hala izan da, eta ez dauka inongo interesik nekez lortua, dio Iztuetak.
|
|
|
eske Jainkoak izendatu du familia hau bere ordezko eta erregea ez da errege herriak aukeratu duelako ez, Jainkoak aukeratu duelako. Eta orduan, izaten dira
|
beti
: –Por la gracia de Dios:
|
|
|
Nire nortasuna da nire morala. Nik ez dut esaten indibiduala denik neurri horretan absolutuki, ze gure indibidualitatea
|
beti
ematen da komunitate batzuen barruan. Ematen da beraz, familian bilbotar komunitatean, kristau komunitatean, euskal komunitatean, europar komunitatean?
|
|
|
Ematen da beraz, familian bilbotar komunitatean, kristau komunitatean, euskal komunitatean, europar komunitatean? beraz, ematen da
|
beti
inguru batean. Posibilitateak geure nortasuna gauzatzeko, laborategi batean ez dira ematen, baizik ematen dira harreman kontaktuetan.
|
|
|
Baina klaro, zuk kasualmente harremanak dauzkazu batzuekin eta ez dauzkazu Indiako batzuekin. Orduan morala indibiduala da, pertsonala da sentiduan, ez indibiduala, baina isolatua ez da inola ere, baizik
|
beti
ematen da komunitate batean. Hain zuzen komunitateak ez direlako inoiz unibertsalak, inoiz ez daukagu kontakturik edo harremanik unibertsoarekin, zuzenean behintzat.
|
|
|
Baina itxaropena ekintzekin erakutsi behar da. Biolentzia
|
beti
medio bat bakarrik da, ez da helburu bat. Planteamendu Nietzcheano Mirandetar batean, galdera hau izan zitekeen horrela, berak esaten zuelako:
|
|
|
Hor, autoritarismoa helburu bat delako, ez da medio bat bakarrik. Gure kulturan, biolentzia
|
beti
bitarteko bat da, ez da inoiz helburu bat, eta ez da nortasun bat definitzen duena. Hau da, bat biolento bezala, beste gabe biolento denean guk hartzen dugu asozialtzat.
|
|
|
–Ze biolentzia. Biolentziak
|
beti
justifikatzen du, nire ustez, espresio orokor bat erabili nahi baldin bada, biolentzia bakar bakarrik da erabilgarria ezinbestekoa denean; horrela esango nuke. Orduan, estatuak erabili ahal du biolentzia ezinbestekoa bada, ba defenditzeko lapurretatik ondasunak, edo emakumeak beren asasinoetatik defenditzeko?
|
|
|
Orain, bigarren hau, estatuak ez du inoiz onartuko, baina nik esaten dut baietz. Ze gizakiak, printzipioz, estatuaren kontra joateko era legitimo posible bat izan behar du
|
beti
, ze bestela deklaratu dugu estatuaren esklabo edozein kasutarako. Beraz, ez dut esaten noiz, baina printzipioz biolentziak legitimoa izan behar du estatuaren kontra ere.
|
|
|
Baina euskarazko testua agertzen hasi behar zenean (eleberria bera) eten egin zen argitalpena. El Ateneo-k, ohar baten bidez, bere jatorrizko asmoa obra osorik ateratzea zela adierazi zuen; baina euskarazko narrazioari alboan jarri nahi zioten gaztelerazko itzulpena egiteko arazoek, eta Bilboko
|
Beti
Bat egunkariak obra hori arinago atera izateak, proiektua garatu gabe uztera eraman zituen.
|
|
|
33 Artikulu ez originalak hogeita hamar baino gehiago dira (%10etik gora). Baina datua ezin zehaztu daiteke asko gehiago,
|
beti
ez baitago jakiterik data zahar bat daramaten artikuluak aldizkariak berak beste nonbaitetik jaso zituen ala egileek eurek bidalitako artikulu argitaragabeak ziren.
|
|
|
Hola esanguratsua da lore jokoen antolatzaileek bidalitako baldintza panfletoen bertsio biak argitaratzea, euskarazkoa seguruenik inork irakurriko ez bazuen ere. Gainera, testu mota guztietan, lehenengo
|
beti
euskarazko bertsioa eta gaztelarazkoa ondoren ezartzen zituen.
|
|
|
Erdi Aroaz Soraluzeren bigarren entrega eta Mateo Morazaren hainbat artikulu ditugu. Morazaren artikulu gehienek Arabaren historia politiko instituzionalaz dihardute (Arabako jaunak, herrialdearen estatu independente izaera, borondatezko entrega,...),
|
beti
Arabaren funts subirano eta forala erakutsiz. Nafarroako erregeek gainerako euskal herrialdeekin izandako harremana ere tratatzen du Morazak.
|
|
2006
|
|
|
Bi pasarte hauetan Eginhardok argi uzten du baskoien izaera bilaua. Baskoien deskribaketa biak gerra testuinguruan agertzen dira bi kasuetan,
|
beti
Karlomagnoren kontrako etsai bezala. Baskoien inguruko lehenengo aipamena Akitaniako gerrarekin lotua dago.
|
|
|
Egia da gerrek eta inmigrazioek latina eta erromatarren ohiturak eta erakundeak lurralde honetan sartzea ahalbidetu zutela. Beranduago, erromatarren eta bertakoen ondorio logikoa izan zen9, baina ez zen
|
beti
gertatu, ez zen leku guztietan gertatu eta ez zen inposaketa prozesurik egon, salbuespenak salbuespen.
|
|
|
Klimak eta lurraren pobreziak eragiten zien izaera bortitz hori. Mendia eta bidelapurreta lotuak zeuden
|
beti
. Horrela finkatu zen irudimen kolektiboan, eta horrela transmititu zen tratatu eta liburuetan, herrien deskribapena egiterako orduan.
|
|
|
Horrelako testuak irakurtzerakoan, galdera bat egin behar diogu
|
beti
geure buruari: testua fidagarria da?
|
|
|
Era berean, Bizkaiko jaunaren lehen aipamena ere kronika honetan egingo da. Alfontso III. aren kronika bezalako lanak oinarritzat hartuz, Araba eta Bizkaia nuklearrei buruz eta lurralde horiek beraien biztanleen esku
|
beti
egon zirelari buruz hitz egin da. Ikus dezagun testua:
|
|
|
bidaien narrazioak eta liburu geografikoak; gutun epistolarrak; eta, azkenik, hagiografia edo santuen bizitzak. Kontuan hartu behar dugu iturri horiek esaten dutena
|
beti
ez dela fidagarria.
|
|
|
Lurralde hauetako hiriak ez zuten kostaldeko hirien aberastasun eta garapen maila lortu.
|
Beti
bezala jarraitu zuten, erromatartu gabe.
|
|
2008
|
|
|
Hasieran uste zenaren kontra, ordea, mesede baino kalte handiagoa ekarri zien horrek. Alderdiekin harremanak izanda, mugimenduak, nolabait ere, independentzia galdu zuen,
|
beti
gertatu ohi den bezala, eta handia izan ez bazen ere, ezinegona sortu zuen mugimenduko hainbat kideren artean. Alderdiei ere ez zien onura handirik ekarri, aliantza?
|
|
|
Euromisilen garaian nabarmen gelditu zen agerian Bakearen Munduko Kontseilua CMP izenekoaren, SESBko mugimendu ofizialaren, inpartzialtasun eza. Orduan egindako adierazpenek zenbait armaren aurka besterik ez zuten egin, Kremlineko teoriekin ia erabat bat eginez, eta
|
beti
NATOren eta AEBren aurka eginez soilik. Misil sobietikoak onartu egiten zituen, aldiz, Gerra Hotzaren logikapean erraz uler daitekeen argudio batzuekin; sobietar misilak bakerako dira, AEBkoak, berriz, gerrarako.
|
|
|
Hilketa bat eta erakusleiho bat apurtzea ezin dira balantza berean erkatu. Globalizazioaren aurkako mugimenduaren barnean dauden talde batzuek erabilitako biolentzia gauza materialen aurkakoa izan da
|
beti
.
|
|
|
Badirudi 1995 urtean errusiar ekonomiak hondoa jo zuela, baina gobernuak aurrera eramandako politikek ez zuten egoera hobetzeko balio izan. Aitzitik, pribatizazioen programak egoera txartzea baino ez zuen lortu eta izugarrizko injustizia soziala eragin16 Zifrek, beraz, krisi ekonomikoa erakusten digute, ez daukatenak zertan krisi edo arazo sozialik adierazirik
|
beti
, kasu honetan horrela den arren. Beste herrialde batzuen kasuan, zifra makroekonomikoak oso onak dira, baina bizi baldintzek ez dute hobera egiten.
|
|
|
474) dio?. Yeltsin utilizó los métodos comunistas para borrar las huellas de la época comunista??. Horretaz gain, kritikatu zituen Alderdi Komunistaren buruen jarrera berbera zeukan, hau da, bere bezeria jartzen zuen kargu politiko garrantzitsuenetan eta bere karguan egoteak eskaintzen zizkion pribilegioez gozatzen zuen;
|
beti
joaten zen limusinan, bere andreak ez zuen errenkadan itxaron behar erosketak egiteko eta bere tenis kluba fundatu zuen (482 or).
|
|
2009
|
|
|
batetik, bere elizkoitsauna adieraztea, obra elizkoia baitzen eta horri esker behin betiko zoriona eskuratzeko itxaropena zuen, eta bestetik fama edo ospea lortzea bere sorterrian. Giza kontuetan
|
beti
kolore ezberdinak nahasten dira?
|
|
|
Mundua
|
beti
izan da mundua eta antzeko gauza irakurtzen dugu Pedro de Abaurrearen gutunean (Cusco, 1609):
|
|
|
Eta alderdi txarrenetakoa dugu arrotzekiko jarrera batzuetan. Nire ustez kontzientzia etniko hori ez litzateke
|
beti
istiluen erruduna, baizik eta beste interes ekonomiko eta politiko batzuk. Hala ere, jatorrizko naziotan bereizteak eraginaren bat izango zuen, dudarik gabe.
|
|
|
Haiek dira baieztatzen dutenak inork baino lehen eta ikusiko dugun legez bereziki erresumaren kontzientzia. Nafarroaz hitz egitean
|
beti
–Reino de Navarra, aipatuz egiten dute edo bakarrik, reino?
|
|
|
hala edo nola oroitzapen hori obsesio erara adierazten dute. «Patria» (garai hartako zentzuan) eta bueltatzeko irrika
|
beti
ageri da joan zirenen idazki guztietan eta halaxe diote: «no ay ora ni momento que no tratamos de ella quando nos juntamos los de la patria, que no tenemos otro consuelo».
|
|
2011
|
|
|
(La Guipuzcoana) eta Sarasolaren fabrika (Laurak Bat) fabrika. Gainbehera hau gaindituz enpresa batzuek handitzen jarraituko, ia
|
beti
familia kapitalismo izaerari eutsiz51 Era berean. La Papelera Española, bezalako erraldoiek sartuko dute muturra Tolosan eta tolosako papergileek euren presioa bideratzeko elkarteak sortuko dituzte gero maila probintzialera hedatuko dena presio talde tinko bilakatuz, babes eske.
|
|
|
La Voz de Guipuzcoak hildako bat eta hiru zauritu adieraziko du, (bera da lau kaltetuen izenak ematen dituen bakarra, Julian Rouge (hildakoa), Carmen Bagüés (zauritua), Saturnino Argote (zauritua), Serafín Chocorro (zauritua)), Argiak hildako bat eta hiru edo lau zauritu, El Díaren kontakizunaren arabera hildako bat eta lau zauritu baino gehiago egon lukete, era berean La Vanguardiak zauritu bat aipatzen digu besteen kroniketan egun horretan aipatzen ez dena eta Argiak baieztatzen duena,? Ikus daitekeen bezala, kontaketak bajura egin ziren
|
beti
.
|
|
2012
|
|
|
Gau on Arnaud, zu
|
beti
bezain zirtolari. Ba al duzu, zure seme Jakesen berri?
|
|
2013
|
|
|
Historiaren egia, denok dakigunez, inoiz ez da egia bakarra. Egia bat baino gehiago egoten da
|
beti
. Eta, batez ere, egia horiek etengabe berrikusi eta kritikatu behar dira.
|
|
|
Historiako karrera ikasi nuen unibertsitatean eta Historiako liburuak irakurtzea
|
beti
da atsegina niretzako. Aldiz, nobela historiko gehienek aspertu egiten naute, non ez diren Aingeru Epaltzarenak, adibidez, edo mota horietako idazleren batenak, alegia, entretenitzeaz gain bestelako helburu batzuk ere badituztenak, Historiatik haraindi doazenak.
|
|
|
gizarte orotan historia osoan zehar borrokak eta gatazkak izaten dira gizarte talde desberdinen artean, lehen, orain eta gero, baina aldi zehatz batean ezker eskuin binomioaren arabera esplikatu dira. Era berean,
|
beti
izan dira arrazoi politikoek eragindako hilketak eta magnizidioak (gogora, adibidez, Julio Zesarren hilketa), baita ere mota askotako gehiegikeriak populazio babesgabearen aurka formalki gerra egoera aldarrikatu gabe, baina terrorismoa aldi zehatz batean erabili da eta esanahi zehatz batekin (gero aldatzen dena). Aldiz, hizkuntza nazionalaren kontzeptua ez da zehatz mehatz Frantziako Iraultzarekin jaiotzen, baina bai orduan modu bereziki gotorrean finkatzen, bere itzala gaur egun arte luzatuz.
|
|
2014
|
|
|
Suposatzen dut arrazoi estriktoki pertsonalak daudela tartean, adibidez, mutikotan herriko zinema parrokialean ikusitako Doctor ZhivagoDoctor Zhivago (1965) film hunkigarria, den denok ikusi duguna (bai, ezta?). Ezaguna denez, pelikula horietako pertsonaietako bat Trotskirengan inspiratzen da, argi eta garbi, baina pertsonaia horretaz haraindi 1917ko Iraultzaren gaineko hausnarketa orokor bat egitea da egiazko helburua, eta ni Historiak edo historiek (maiuskulaz edo minuskulaz)
|
beti
faszinatu nau (te), mutiko mutikotatik. Baina kurioski, pelikula ahaztezin horrek ez ninduen faszinatu Boris Pasternak() errusiar idazleak idatzitako izen bereko nobela(, 1957) irakurtzeko beste, bai ordea Trotskiren autobiografia handik urte batzuetara irensteko lain.
|
|
|
Trotskiren figurak
|
beti
eragin dit faszinazio berezi bat. Suposatzen dut arrazoi estriktoki pertsonalak daudela tartean, adibidez, mutikotan herriko zinema parrokialean ikusitako Doctor ZhivagoDoctor Zhivago (1965) film hunkigarria, den denok ikusi duguna (bai, ezta?).
|
|
|
Adibidez, gaztelaniazko wikipedian,, revolucionario ruso de origen judío?, frantsesezkoan, révolutionnaire et homme politique russo soviétique?, ingelesezkoan. Russian Marxist revolutionary and theorist Soviet politician?, katalanez, revolucionari marxista soviètic?, eta abar. Ziur aski, aukera gehiago ere egongo da, adibidez, alemanezkoan (neuk ulertu ahal izan dudanaren arabera, ez baitakit alemanez) inor baino zuhurrago jokatzea erabaki dute eta ezein jentilizio paratu beharrean(
|
beti
nolabaiteko balioespen bat dakarrena) datu hutsetara jo dute, eta horrela alemanek hain maisukiro kudeatzen dituzten datu zehatz parrastada baten erdian uler dezakedan bakarra da jaio zela, in Janowka, heute Bereslawka, Ukraine?. Eta kitto.
|
|
|
Lehenbiziko bost kapituluak dira gure helbururako interesgarrienak, alegia, bere haurtzaroa eta lehen gaztaroari buruzkoak. Hortik aurrera hizkuntzei buruzko informazioa askoz ere episodikoagoa da, nahiz eta
|
beti
aurkitzen den datu adierazgarririk. Baina datu guztiak laburbilduz, ondorio argi bat azaltzen zaigu, hau da, badakigu bere hizkuntza nagusia errusiera zela:
|
|
2015
|
|
|
Baina bi akats ditu baliabide horrek: batetik, ez dira hogeita bost urtetik azpikoak azaltzen eta bestetik, ogibideari dagokionez, ez dira
|
beti
oso zehatzak izaten erroldak. Hainbat agiritegitan aurkitutako abertzaleen eta bazkideen zerrendak izan dira beste informazio iturri bat.
|
|
2016
|
|
|
Hobsbawnen arabera, ezker berriaren sorrerak oinarri hartzen du, era berean, ezker tradizionalaren debekuan eta bazterketan eta sozialdemokraziaren pasibitatean2 Ezker berriak,
|
beti
Hobsbawnen hitzetan, gaitzesten zituen ezkerrak ordurarte onartu zituen arauak eta erabilitako prozesuak. Baina zertan zehazten da ezker berriaren eta zaharraren arteko aldea?
|
|
|
Baina hain ezustekoa izan zen? Howard Zinn en hitzetan < < oprimituen oroitzapenak ezabatu ezin daitezken gauzak dira, eta horrelako oroitzepenak mantentzen dituztenentzat, iraultza
|
beti
gertu dago> > (Zinn, 1995: 396).
|
|
|
Lehergailuak jarri zituzten beltzen elizetan, eta Martin Luther Kingen etxea tirokatu zuten, bera baitzen, 26 urterekin, boikotaren liderretako bat. Baina beltzek bere borrokarekin jarraitu zuten, modu baketsuan
|
beti
, mugimenduaren ezaugarri nagusia zena5 Azkenik, udal ordenantza bat onetsi zen, garraio publikoetan segregazioarekin bukatzen zuena. Hala ere, gertakizunek prozesu geldiezina sortu zuten, Montgomeryko boikota antolatzeko, 50.000 elkartu eta antolatu zirelako; eta hau hegoaldeko beste hirietara hedatu zen, beltzen jarrera erabat aldatu zuena.
|
|
|
Tartean, Hasmonearren dinastiak (k.a. 134 k.a. 63) autonomia eta botere handia lortu zuen, baina
|
beti
Seleukotar eta Erromatar Inperioen kontrolpean. Izan ziren, gainera, juduek boterea izan zuten ustezko beste estatu batzuk k.o. I mendetik aurrera; Yemengo hego ekialdeko Himyar Erreinua, Afrika iparraldeko erreinu berebereak eta Itsaso Beltzaren eta Don ibaiaren artean aurkitzen zen Khazariako Erreinua, baina denak gaurko Israel/ Palestinatik aparte.
|
|
|
Formula behin eta berriz errepikatzen da Testamendu Zaharreko liburu guztietan. Istorioetako elementuak errealak dira, baina, beranduagokoak dira, ia
|
beti
k.a. VII mendekoak. Istorio hauek historiaren parte bihurtzeak interes poltikoa zuen, eta erabilera ezberdinak izan ditu garai bakoitzean.
|
|
|
1924an sortu zuen Merkaz HaRav Kook, Israelgo yeshiva nagusia Torah aren eta Talmudaren ikastegia. Herzl ek lehenik, eta Ben Gurionek gero jarraitu zuten sionismoaren aurka bazegoen ere,
|
beti
saiatu zen Israelgo ikuspegi desberdinen arteko zubi lana egiten; batez ere, ezkerreko sionista laikoen eta muturreko ortodoxo artean. Kookentzat erlijioa zen estatuaren erdigunea, eta ezinezkoa zen erlijioa eta naziotasuna bi gauza desberdintzat izatea:
|
|
|
–Nosotros regresamos a la Tierra de Israel no en virtud del poder sino en virtud del derecho, y gracias a Dios tenemos el poder para realizar el derecho? 44 Ezkerreko sionismoari ordea, arazo gehiago sortu dizkio lurraren gaineko eskubidearen kontzeptuak, eta oraindik konpontzeko dagoen arazo bat dela uste dute. Horregatik
|
beti
bilatu dute bestelako arrazoiak, hala nola lurrarekiko afinitatea (Sand, 2013: 213).
|
|
|
Zeev Jabotinskyk onartzen bazuen arabiarrak kanporatzea ezinezko zela, eta Palestina bi herrik osatzen zutela, ezinezko ikusten zuen bi aldeen arteko akordio bat. Bere esanetan historian izandako kolonizazio kasu guztietan bertakoek
|
beti
borrokatu dituzte kanpotik etorritakoak. Bere ustetan ez bertakoek lurra galtzeko beldur direlako, berezkoa dutelako kanpotik datorrena borrokatzea; Ameriketako kolonizazioa jarriz adibidetzat:
|
|
|
Zentzu horretan, errebisionistak
|
beti
egon dira bi estatuko akordioaren aurka nahiz eta gaur egun, batez ere kanpora begira, eskuineko alderdiek beraien diskurtsoa aldatu. Beraien helburua Eretz Yisrael izanik ere, hau da Palestina historiko osoa estatu judu batean biltzea, arabiarren borondate eza da Jabotinskyren esanetan akordioa ez lortzeko arrazoia.
|
|
|
Irudikapen berri honetan erruduntasuna ekintza baten ondorio izatetik arrazaren izaeraren parte izatera pasatzen da. Berezko izango du erruduntasun hori,
|
beti
izango delako judu. Eboluzioa erakusle da antijudaismo teologikotik antisemitismo arrazialera pasatu zela.
|