|
2022
|
|
|
Langile xumea. "
|
Beti
kezka berak zabilan: jende langile xehearen griñak eta ezinak, eta beti berak baino gutiago zakiteneri laguntza sustengu egitea" du idatzia izan Emil Larrek.
|
|
|
" Beti kezka berak zabilan: jende langile xehearen griñak eta ezinak, eta
|
beti
berak baino gutiago zakiteneri laguntza sustengu egitea" du idatzia izan Emil Larrek. " Langileriaren aldeko sindikalismoan zuen aurkitu bere bihotz handiaren beteko bidea".
|
|
|
Kopuru apalagoko beste ihardespenetan: plazerez, gure kazeta da, goxoa da, herrikoia, etxekoa, familiakoa, ondoko belaunaldiari zerbait uzteko, maitagarria da, gabe ez nuke nahi, ene adinean ohartzen naiz euskara ez dakidala ontsa, Euskal Herria sartzen zait ene ganbaran (eri batek), herrietako berriak jakiteko, ohiduraz, aita amekin
|
beti
irakurri dugulako, 50 urte hauetan irakurtzen dut, ama zena bezala egiteko, aspaldikoa delakoz, ez du politikaren trabarik, pilota aipatzen du, gure inguru hurbileko gauzez arduratzen da, berrien jakiteko, euskaldun berriak ematen ditu, erlijiozko artikuluentzat, denbora pasa, kuriostasunez...
|
|
|
Argi da Herria astekariak ez duela jakin zuberotarrei hurbiltzen, zuberotarren baitan merezi zukeen interesik pizten. Alta, hango berriak, ez baziren ere guk nahiko genuen heinean heldu,
|
beti
gogotik zabaldu ditu Herriak.
|
|
|
Elkarbizitzarako arazoei eta totalitarismoari buru egiteko oinarrizko baliabidea da. IKren barnean, borroka izugarriaren erdian, sekulako umorea ibili dugu
|
beti
, baina bagenekien serioski aritzen ere. Umoreari beti lekua ematen jakin izan dio gu.
|
|
|
IKren barnean, borroka izugarriaren erdian, sekulako umorea ibili dugu beti, baina bagenekien serioski aritzen ere. Umoreari
|
beti
lekua ematen jakin izan dio gu.
|
|
|
Atarratze tik sei kilometrotan kokatutako Etxebarre herriko seme naiz eta betidanik su matu dut Atarratzeko merkatarien munduak gutxiespenez hartu duela bere inguruko nekazari mundua. Atarraztarrak
|
beti
izan dira guretzat" hühü handiko jankillot frantximantak" eta hau ez da gaur egungo kontua, euskara aspaldidanik baztertua baita Atarratzeko saltegietatik. Hala ere, atzoko eta gaurko giroak bai badaukala ezberdintasun nabari bat.
|
|
|
Jakin en zenbaki berezi honetarako urtero egin ohi dudan aipamentxo honetan, aldi bakoitz edo, adierazi izan dut euskararen aldeko" giro on" horrek, dohakabez, argiune baino itzalalde gehiago dauzkala. Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria
|
beti
eta gutxiagotuz joan da. Badirudi —eta hau ere uste dut jada adierazi dudala— euskararen egoera nolabait" hobea" zela haren alde gogor borrokatu behar zen garai haietan.
|
|
|
Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia den hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, egun eroko harremanetan mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago. Hori gero eta nabarmenago egia bi hurtuko balitz, ondorioztatu beharra genuke eus kara idatziaren
|
beti
eta gehiago plazaratzeak ez duela jendartean halako eragin psikologiko onuragarri rik sortu eta hazi, uste izan zitekeen bezala... eta beharbada, aitzitik ere, eus kara mintzatuaren atzera egitea areagotu egin duela. Ondorioztatze hori ateratzea larria litzateke, baina salbagarri ere izan daiteke euskararen sustatzaile eta garatzaile garenon artean kontzientzia hartze baten sorburua izango balitz, hau da, mintzaira bizidun bat, lehenik eta behin, mintzatzeko egina dela!
|
|
|
Eta Egunkaria n hasiz geroztik nazioarte sailean egon zara
|
beti
–
|
|
|
irakurlearentzat ulergarria izan dadila. Hizkun tza bat
|
beti
aldatzen ari da, eta hori biziaren seinale ona da. Hitzak asmatu egin behar dira, beti egin den bezala.
|
|
|
Hizkun tza bat beti aldatzen ari da, eta hori biziaren seinale ona da. Hitzak asmatu egin behar dira,
|
beti
egin den bezala. Otoa hitzak, adibidez, ez du ez buru ez buz tanik, ez du inolako zentzurik.
|
|
|
Herri gehienetan, ez, erranen nuke. Gure etxean euskaraz ari ginen
|
beti
, eta ene gurasoek euskaldun kontzientzia bai, baina politika kontzientziarik ez zuten.
|
|
|
Otoi! Hala ere, nahi izaten dut
|
beti
Txomin [Olhagarai] eta Ramuntxoren [Arruiz] hiltzea gogorarazi, baina mezurik ezarri gabe: " Jo eta ke, irabazi arte!" eta horrelakorik ez.
|
|
|
Batzuk geratu ziren, aurrekoetatik, baina militante belaunaldi berri baten aldi izan zen, eta ni, haien artean izan nintzen. IK
|
beti
saiatu zen ahal bezain guti arrisku jartzen, hilak ez eragiteko. Borrokaren gogortzerik, etsaien hiltzerik...
|
|
|
Baina guk ikusi ez genuen zepoa da hori: frantses sistemaren barruan gara
|
beti
, eta, hor," elebitasuna" da lelo nagusia. Eta Ipar Euskal Herrian ez da elebitasunik batere!
|
|
|
EAEn hitzean eta hortzean harturik dabiltza
|
beti
" autogobernua".
|
|
|
Paternalismorik gabe,
|
beti
errespetuz eta berotasunez, telefono elkarrizketa luzeak izaten genituen, egunero gure esku zeuden bizpahiru orriak nola bete erabakitzeko: Aturritik iparralderakoak (eta Barkoxetik ekialderakoak) haren esku, Ebrotik beherakoak niretzat.
|
|
|
Harekin mahai baten inguruan biltzerik ez zegoenez —nik behintzat ez nuen lortu—, Zuberoako muinoetan, basoetan eta herri arteko bideetan elkartzen ginen tartean behin; baten eta bestearen berri ematen, zubereraz hau eta bestea nola esaten zen entzuten, eta politikari errepasoa egiten,
|
beti
jakin minez baitzegoen gauzak nola ikusten genituen mugaz bestaldeko kontaktuek.
|
|
|
Igaran abentüko berri latzetik landa aski goibel izanik, orai, belhixetan ari gi ra. Gure bidealdi lüzeetan, holako nahigabeak ügari izan dira, eta
|
beti
hor gira... Beraz, geroari begira, mügerki bühürtü behar dügü, eta egingeiak arraplazaratü arraheinki.
|
|
|
Aldaketa haren ondotik, Allandek munduko edozein berriri buruz idatzi zuen. Baina," Estatuak" sailean hasi zenean bezala,
|
beti
arreta handiarekin jarraitu zituen beren askatasunaren alde borrokan ari zi ren herrialdeetako berriak, oroz gainetik Korsika, Bretainia, Kaledonia Berria, Guadalupe edo Martinikakoak. Euskaldunon Egunkaria itxi ondoren, Berrian se gitu zuen lanean, eta munduko berri franko landu zuen:
|
|
|
Allande Socarrosek
|
beti
sutsuki defendatu zuen Euskal Herriaren askatasuna, eta, kazetaritza lan horiekin, hein batez, askeago egin zuen. Baina horrekin ez zitzaion aski.
|
|
|
Allandek hori
|
beti
erran du:
|
|
|
Errauste egunean, Beñat Espil adixkideak agurtu eta besteak beste hauxe zion: " Etxebartar seme eta iparreko anaiaren bizia ez beita
|
beti
izan lasaiezko ibai luze bat... ororen gainetik arraileriant handi bat beitzen, txirtoa maite zuan eta bere arrapru gogokoena" Herriak Bizi behar du" balin bazen ere," Irriak bizi behar du" ezpainetan erria emaiten zeion. Apurka apurka abertzaletu zen gure laguna.
|
|
|
Osoki abertzaletu, egintza publikoetan nahiz itzalpekoetan parte hartuz... Denaren emaile, erdi biderik gabe...
|
beti
burua txut buhurtu eta etsai bakar bat ere ez da izan haren plegarazteko...".
|
|
|
segatzen eta kolte bati itzatü ondoan, herriko izenak euskaraz tintatzen eta ber gaüaldian denak herrietako ateetan lantatzen. Erran behar da Frantziako aministrazioari bigabostetan galteginik izan zeiola gure herrietako izenak euskaraz jartea bena
|
beti
bezala, euskalzaleen galtoak, jakobinen lanoetan galtzen ziren. Arren, norberak ez badü egiten ez beita sekülan eginik izanen, abertzaleek beren gain hartü züen herriko izenen euskara hütsean agerreraztea.
|
|
|
Nola ez datean harrigarri ere segürtatzen balinbada ibilaldi hoik oro esprabatü dütüala. Azken denboretan, nahiz eta noiztenka hatsalbo entzüten, Xiberoko Botzako mikroan, erreportajea
|
beti
ber ümore bizian egiten züan.
|
|
|
Ihork, zeren barneko sendimentüen gordatzea ikasi beitzüan. Urte eta urte traza hortan igaran ondoan, azkenean, ezin bestean, artatzen ibili zen eta hortz gaixtoak oro elkarazi zütüan bena, bere itxüra,
|
beti
bigerren maila batean etxekitzen züan eta beraz hortz ordaririk ez züan ezarre razi. Hola nola AEK Xiberoko Gaü Eskolako üdako ikastaldialat jiten zeigün bizkaitar kokillot lagün batek, ahapeka erraiten zeigün:
|
|
|
Allande Sokarros hegoaldeko eüskaldünentako Xiberoko enbaxadorea üken dügü. Hebentik Hego Eüskal Herritikharat Xiberualatjoaiten zirenentako
|
beti
agertzen zen Xiberoko mintzajeaz, pertsonetaz, leküetaz informazionea emaiten. Agitü izan zeitan Ane emazteareki hebentik Altzairat joaitea, JeanMixel Bedaxagar, Ttitika Rekalt eta Juan Mari Beltranen ekitaldialat.
|
|
|
Maskaraden kargüetan zoin ez ziren elkiren eta zoin azken 50 urtetan lehen aldiz elkiren zen.
|
Beti
erraiten züan ez zela ez dantzari, ez kantari. Bena dantzaz ere bazakian eta emaiten zeigün informazionea.
|
|
|
Eüskararen mütür biek, xiberera eta mendebalde edo bizkaiera mintzazaleek
|
beti
üken dügü alkar ontsa hartzeko zoria. Agian, erdiko mintzajeek egite bazüela, nolabaiteko batarzün bat, gü mütürretako biek kanpo üzten güntüana.
|
|
|
Alabadereko abrekeria hanitxez baliatürik, frantsesek Abdelkaderren güdükal ariak goitü zütüen azkenean eta emirrak üko egin behar üken züan 1847ko abentüaren 21ean. Hortarik landa, frantsesak
|
beti
nausi beitira mendekü egitean, Frantziak tinkatürik etxeki züen Abdelkader, lehenik Toulonen, gero Paueko jaure gian eta azkenik Amboiseko palazioan. Azkenean, Louis Napoléoen Bo naparte presidentak –geroxeago Napoléon III.a inperadorea eginen zenak– librarazi züan 1852ko ürrietan.
|
|
|
Lehen artikuluan 2019ko Pagolako Domingo Garat pastoralaren azken mustraka azaltzen du,
|
beti
irakurleari pastorala ikusteko gogoa ematen eta kasu hone tan Domingo Garat pertsonaia nagusiaren bi aldeak erakusten, euskalduna eta frantsesa.
|
|
|
Lehen elkarrizketa 2014ko urtarrilaren 13an Berria egunkariaren Ipar Euskal Herriko Hitzan argitaratu zen, Ainize Madariaga kazetariak eramanik. Hor no la abertzaletu zen kontatzen zuen, hori
|
beti
umorearekin(" Umorerik gabeko jendarte bat sekta bat da; egitura totalitario bat!" ohartzen zen), nola Iparretarrak taldean sartu zen, klandestinitatean baina borroka armatua egin gabe, nola atxilotua izan zen bi aldiz; gero nolako Zuberoako hautetsi izan zen: " Bide egin dezakezu abertzale ez direnekin.
|
|
|
Dena den, eüskaldünen arteko arrolatzeen emendatzeareki, algarren arteko entelegabideak
|
beti
eta beharrezkoago dirateke eta eginkizün hori dü, hain xüxen, eüskara batuak. Argiki erranik izan dadin:
|
|
|
Tiroketa horiek jendea beldurrarazi zuten, eta batzuk urrundu egin ziren; baina beste asko buru belarri sartu ziren, ni tarteko. Iparraldea Iparraldeko jendeak aitzinarazi behar zuen; horregatik, ni
|
beti
anti ETA izan naiz, haren sudur sartzeen erabat kontrakoa. Hemengoa hemengoek kudea dezatela.
|
|
|
laborari seme alabak, burgesiatik zetozenak eta langileak. Nik
|
beti
diot: IK izan zen abertzaletasunaren esparru zabalena.
|
|
|
|
Beti
eta mintzazale gütiago
|
|
|
Erri eta elgar trüfa harreman hori beikünüan, üsüxüa intseatü nüan haren botzaren entzünaztera behazaleer bena hor ere arrapostüa
|
beti
berra zen" aieiaieia, kantatzen hasten baniz irazarria dükek non ere ez datekean ixola!".
|
|
|
Hatsarre batez üdan baizik ez zen igaraiten kronika hori. Allanderekin paseatzen zen Ximun, eta pasealdi horren denboran eüskararen lantzeko estakürüa
|
beti
atzamaiten zen. Lantareen izenak, barbalot, txori ala kabale kurrixkari ttipi baten izena emaiten ahal züan, bena süstut bortü, erreka, okolü ala güne bakotxaren izenak barnatzen ahal zütüan.
|
|
|
Beste ekarpen hanitxen artean, xiberotarraren ezkiribatzeko hütsak xüxentzen zeizkün, webgünean bena sare sozialetan ere, han zinez laket beitzen. Beste alkarte hanitx ere xüxentzen züntüan eta hanitx erriz ariarazten nündüan noiztenka diplomazia güti erabilten beitzüan eta ez beiniz segür
|
beti
ontsa har türik zirela xüxentze horik.
|
|
|
Hor ere xiberotar hitzak
|
beti
aitzinean ezarten züntüan, erabiltez" xiberotarrez" hala" erraiten da" batuzko hitz bat erabilirik zelarik.
|
|
|
Ebilaldi egünean, hitzordüa
|
beti
ber leküan günüan, Maulen gaü eskola kantüan. Allande kasik aldi oroz hor zen, ez beti bardin trenpüan bereziki goizik par titü behar bazen, beitakigü Allande ez zela batere goizanko edo goiztiar horietarik.
|
|
|
Ebilaldi egünean, hitzordüa beti ber leküan günüan, Maulen gaü eskola kantüan. Allande kasik aldi oroz hor zen, ez
|
beti
bardin trenpüan bereziki goizik par titü behar bazen, beitakigü Allande ez zela batere goizanko edo goiztiar horietarik. Ata, üdan ja, beroak handi izaten ahal direnean, hobe da goizik joanik.
|
|
|
Allandek
|
beti
erraiten züan ontsa zatekeala jenteer bortüalat berak joai te ko gogoaren emaitea. Agian xede horrekin günütüan gaüaldi ttipi eli bat pro posatzen, iparrorratzaren erabilteko, karten irakurteko e.a. Hori zen teoria, eta biharamenean, bortüan, üsatü bezala seinale zonbait han hor ezar eta, jenteak taldeka haien txerkara igorten günütüan.
|
|
|
2021 horretan, urte xuhurra, soilik lau artikulu, nahiz lauak mamitsuak izan, Allandek
|
beti
egin izan dituen bezala. Artikulu gehienak kulturari josiak.
|
|
|
Artikulu gehienak kulturari josiak. Eta artikuluen izenburua askotan luzea, kazetaritzan egia erran ez dena hain egoki, baina haren idazmoldea
|
beti
errespetatu dugu. Urrian helarazitako azken artikuluak, Sü Aziak argitaratutako bi liburu zituen aipatzen, Allande bera elkarte horretako kide suhar izaki aspaldian.
|
|
|
Allanderekin elkar topatzen ginuelarik,
|
beti
erraten zidan, eskua kopetara ekarririk: " Ai, hi ikustean beti heldu zaidak gogora aspaldiskoan ez dutala deu sik igorri Herriara, ahalketzen nuk".
|
|
|
Allanderekin elkar topatzen ginuelarik, beti erraten zidan, eskua kopetara ekarririk: " Ai, hi ikustean
|
beti
heldu zaidak gogora aspaldiskoan ez dutala deu sik igorri Herriara, ahalketzen nuk". Ene aldi oroko erantzuna:
|
|
|
Xiberoko Botzan bada zer egin. Ideia franko edireiten badira kronika emankizün ala xüxenezkoen proposatzeko, ez da
|
beti
aisa parean eüskaldün erreferentzia baten kausitzea. Xiberotarra.
|
|
|
Harek arrapostüa
|
beti
berra: " to!
|
|
|
Langile oroekin
|
beti
ontsa jin da Allande, gure kronika grabatü beno lehen beti orenxkot bat igaiten beitzüan irratiaren üngürüaren egiteko bakotxari hitz baten partekatzez.
|
|
|
Langile oroekin beti ontsa jin da Allande, gure kronika grabatü beno lehen
|
beti
orenxkot bat igaiten beitzüan irratiaren üngürüaren egiteko bakotxari hitz baten partekatzez.
|
|
|
Xiberoko Botzala arrajiteko, zerbaiten beharra balin bazen
|
beti
baganakian Allande prest zatekeala eskü kaldü baten emaiteko ala bere jakintzaren par tekatzeko.
|