|
2000
|
|
|
Endolaharra bezalako igokariekin batera arrosa eta beste zenbait sastraka arantzatsuk, arropak puskatzerainoko txikizioak sor ditzake. Endolaharrak hostoak bihotz formakoak izan arren, ertzak arantzaz beterik ditu eta
|
beste
landareetan gora igotzeko ondo datozkio. Errepidean aurrera jarraitu eta larreetako batean arkazia topatuko dugu loretan.
|
|
|
Inguruneko komunitateekin tartekatuta agertzen denez, zohikaztegia zein puntutan hasten eta zeinetan bukatzen den zehaztea zaila izaten da, baina zohikaztegiko landareak komunitatearen bereizgarri dira, bizibaldintza gogorrek
|
beste
landareen garapena galarazten baitute.
|
|
|
askotan, sastraken hedapena galarazi nahirik, abeltzainek sua ematen diote mendiari aldizka, eta Agrostis curtisii,
|
beste
landare kolonizatzaileekin batera, erretako lurzoru horietan garatu ohi da.
|
|
|
Intsinis pinuaren atzetik, altzifrearenak dira Karrantzan azalera handiena estaltzen duten landaketak. Hauetan, baso oso itxiak eratzean, oihanpea zeharo iluna izaten da,
|
beste
landareen hazkuntza erabat galaraziz. Espezie honek 800 mm-tik gorako ur prezipitazioak behar ditu; eta izozteak jasateko gai denez, leku altuenetan landatzeko egokia da.
|
|
2001
|
|
|
Ingurune hezean
|
beste
landare batzuk deskonposatzetik ateratzen diren material organikoak.
|
|
|
Txilar, gaztaina edo
|
beste
landare batzuetatik ateratako landare hondar ustelduak.
|
|
|
Azukre arruntak %99 inguru arosa du, eta industrialki azukre kanaberatik eta azukre erremolatxatik lortzen da. Badira
|
beste
landare sakarino batzuk ere, hala nola arto gozoa, azukre gorra eta datilerako palmondoa. Sakarosa oso zabalduta dago naturan, batez ere landare berdeetan, hostoetan eta zurtoinetan (azukre kanabera, arto gozoa…), fruta arboletan eta hazietan (fruta freskoak, kalabaza, algarroba, anana, kokoa, gaztainak…), eta sustrai eta errizometan (batatia, tipula, azukre erremolatxa, patata…).
|
|
|
Gorringoaren kolore horixka tipikoa xantofilinari zor zaio, nutrizio baliorik ez duen pigmentuari. Garai batean, gorringo hori bizi batek adierazten zuen oiloa modu natural eta osasungarrian elikatu dela, artoarekin eta pigmentu natural hori duten
|
beste
landare fresko batzuekin. Hori, ordea, ez da ohikoa gaur egun, hegaztien granjetan xantofilina oiloei eta beste pigmentu batzuei pentsua ematen baitzaie.
|
|
|
Baldintza klimatikoek landatu beharreko hazi mota zehazten dute Haziei dagokienez, barietate handia dago. Horiek gramineo espezie desberdinetatik edo gramineoen eta
|
beste
landare tapizatzaile batzuen arteko nahasteetatik datoz, “erabiltzaileen beharren edo gustuaren arabera”, adierazi du Parkeak eta Lorategiak zaintzeko produktuak dituzten enpresen elkarteak. Hala ere, nahiz eta gramineo espezieak milaka diren, batzuk bakarrik erabiltzen dira soropila landatzeko, eta, horietatik abiatuta, “gainerakoetatik bereizten dituzten berezko ezaugarriak dituzten” barietate asko lortzen dira, gehitu du APJk.
|
|
|
Ez da inoiz film garden batean bildu behar, arnasa hartzea eragozten baitu. Gainerako barazkietatik eta frutetatik isolatuta edukitzea komeni da,
|
beste
landare batzuen arnasketak sortutako etilenoarekin erreakzionatu eta lehenago hondatzen delako.
|
|
2002
|
|
|
Gene hori
|
beste
landare, bakterio, birus edo, areago, animalia batetik ekarritakoa izango da.
|
|
|
Gene hori
|
beste
landare edo organismoei transferitzeko arriskua balioztatzea
|
|
|
|
Beste
landare produktu batzuk
|
|
|
Prozesuan, besteak beste, malgukiaren kontrako proteina batek (AtNHX1, funtzio garraiatzaileekin) eta bi ponpa protoniko motak (AVP1 eta AVP2) parte hartzen dute; izan ere, protoi kontzentrazioaren desberdintasuna da sodio ioiak bakuolan metatzea ahalbidetzen duen energia iturria, kontzentrazio gradiente baten kontra, hau da, sodioa leku batetik bestera eramaten duena. Azterketa genetikoei esker, AtNHX1 genea eskura daiteke, eta Arabidopsis, tomate eta
|
beste
landare batzuen landare normaletan txertatu. Landareek portaera normala dute, baina gazitasunaren aurrean askoz erresistenteagoak dira.
|
|
|
Jacinto Correia Landareen munduan 350 landare mota inguru daude, hala nola, erromeroa, izpilikua, apioa edo kalena, intsektu espezie desberdinak uxatzen laguntzen dutenak, eta gainera kutsatu gabe egiten dute.
|
Beste
landare batzuek beren kimikari lurrunkor eta aromatikoak erabiltzen dituzte hostoen, loreen eta sustraien izurriteak urrun dituzten intsektuak erakartzeko. Albahakaren usaina oso eraginkorra da euliak eta eltxoak eta gainerako intsektu hegalariak urruntzeko.
|
|
|
Animalia txiki horien presentzia gogaikarria ere saihets daiteke ale aromatikoak landatuz, hala nola zunoia lorategietan edo loreontzietan. Lan horietarako oso erabilgarria den
|
beste
landare usaintsu bat ciboullettea da, belarra hazten den eremuko biriketatik urruntzen duen usaina. Madreselva eta ortiga ere uxagarri onak dira izurri kaltegarri horrengatik.
|
|
|
Erregulazio berri horrek sakondu egiten ditu kontsumitzaileen oinarrizko eskubideak, bai eskuratutako produktuen ezaugarriei buruzko informazio egokia izatean, bai erosten dutena beren nahietara egokitzen dela bermatzean. Europako Erkidegoko legegileak ez du ezkutatzen oliba olioa bereziki babestu behar denik
|
beste
landare jatorriko koipekietatik, bai ezaugarri organoleptiko eta nutrizionalengatik, bai ekoizpen kostu handiagoengatik, eta bereziki oliba olioaren zenbait kategoriatarako. Jatorriaren izendapena, ontziko edo etiketako izen geografikoaren adierazpen gisa ulertuta, elementu garrantzitsu bihurtu da, bai kontsumitzailearen interesen ikuspuntutik, bai merkatuaren nahasteei aurrea hartzetik.
|
|
|
«Ingurumen gida bat aldatzen bada karbono dioxidoaren kontzentrazioa bezala, landare batzuk beste batzuk baino hobeto garatuko dira», gehitu zuen. Sareta sareak handitu egin dira zuhaitzekin alderatuta, eta horrek ere eragina izan du
|
beste
landare eta animalia espezie batzuetan. Phillips-en arabera, hainbat intsektuk polinizatu ditzakete lianak zuhaitzetan baino gehiago, eta hainbat hegaztik intsektuak jan ditzakete, basamahatsondo katearen zati gisa.
|
|
|
Bost minutuz irakin, iragazi, hozten utzi eta begiak egunean bizpahiru aldiz garbitzeko erabiltzen da. Bere dohain karminatiboak aprobetxatzeko, gas arazoak eta sabel astuna daudenean, formula misto bat gomendatzen da, belar dendetan mihilu haziak
|
beste
landare karminatibo batzuekin konbinatuz, hala nola anis berdearekin, alcaravearekin eta martorrarekin, anis estrelatua indartuz.Hiru minutuz irakin behar da nahasketaren zopa koilarakada bat, ur katilu baten bidez. Gasak izanez gero, bi koilarakada egin daitezke litro erdi bat uretan. Egunean zehar beroan eta sorboz edan behar da.
|
|
|
Espezie hau ez da soropil gehienen eta haien alternatiben graminea, baizik eta dikotiledoneoen familiakoa.
|
Beste
landare tapizatzaile batzuk ere erabil litezke, hala nola gazania, santolina (kamamila) edo ijitoa, baina efektua desberdina izango litzateke, azken horietan loreak baitira nabarmenena eta, lorategi berdea nahi bada, moztu egin lirateke. Merkatuan hazi nahasketak ere merkaturatzen dira, proportzio desberdinetan, bakoitzaren abantailak aprobetxatzeko zoysiaren oinkadekiko erresistentzia eta arratoi belarriaren itzalarekiko tolerantzia, eta haien hazkundea eta garapena bultzatzeko.
|
|
|
Zati txiki batek egiten badu ere, desagertu egingo da olatuen eragin handiagatik. Kostalde harritsuetako landare babesa handitu ahala, petrolioak irauteko probabilitatea ere handitu egiten da, eta, ondorioz, alga masak edo itsasoko
|
beste
landare espezie batzuek petrolio gordina harrapatzeko gaitasuna areagotzen dute. Petrolioa substratuan sartzen bada, haren ezaugarrien arabera askatzen diren iraupen denborak.
|
|
2003
|
|
|
Baratzean ezer gabe dauzkagun alortxoak eta soro, belaze, sagasti eta abarrak simaurrez eta karez ongarritzeko sasoi onena da. Kareak lurra harrotuko du, simaurrak lurraren bizitza areagotu eta batak zein
|
besteak
landareek eskura behar duten elikagai aukera zabaldu eta erruz ugarituko dute. Lan hau udaberriko izerdi kolperako burutua izateko hilabete hauetako hotz-beroak eta busti lehorrak ezin hobeak dira.
|
|
|
Auzitegi Gorenaren epaiaren arabera, koipe gai horiek egoteak ez du aldatzen produktuaren izaera; beraz, etiketan horien presentziaren adierazpen bat sartzea nahikoa litzateke kontsumitzaileei informazio zuzena bermatzeko. Danimarkan, Irlandan, Portugalen, Suedian, Finlandian eta Erresuma Batuan fabrikatutako txokolatea bat dator 1973ko zuzentarauak ezartzen duen kakao gurinaren gutxieneko edukiarekin, baina kakao gantza ez den
|
beste
landare materia batzuk ditu, guztizko pisuaren %5eraino, Gorteak jakinarazpen batean adierazi duenez. Hori dela eta, Espainiak eta Italiak, gainerako estatu kideek ez bezala, debekatu egiten dute produktu horiek “txokolatea” izenarekin merkaturatzea, eta “txokolatearen ordezko” izena ezartzen diete.
|
|
|
Hori dela eta, Espainiak eta Italiak, gainerako estatu kideek ez bezala, debekatu egiten dute produktu horiek “txokolatea” izenarekin merkaturatzea, eta “txokolatearen ordezko” izena ezartzen diete. Zuzentarau horrek, epaimahaiaren arabera, kakao gantza ez
|
beste
landare materia batzuk dituzten txokolate produktuak fabrikatzea eta merkaturatzea ahalbidetzen du. Hori dela eta, Espainian eta Italian “txokolate suzedaneoa” terminoa erabiltzeko betebeharra oztopoa da Europako Erkidegoaren Itunak (EE) bermatzen duen salgaien zirkulazio askerako.
|
|
|
Hori dela eta, Espainian eta Italian “txokolate suzedaneoa” terminoa erabiltzeko betebeharra oztopoa da Europako Erkidegoaren Itunak (EE) bermatzen duen salgaien zirkulazio askerako. Era berean, gogorarazi du araudiak espresuki aurreikusten duela EBko estatuek aukera izango dutela kakao gantza ez
|
beste
landare materia batzuk onartzeko beren lurraldean fabrikatutako produktuei, baina ez dutela merkantzien zirkulazio askearen printzipioaren kontrako baldintzarik sartu behar. Hala, bere ustez, “txokolatearen ordezkoa” erabili beharrak gastu gehigarriak ekar diezazkieke fabrikatzaileei, eta, nolanahi ere, eragin negatiboa izan dezake kontsumitzaileak produktu horiek jasotzeko moduan.
|
|
|
EBk Espainia kondenatu du kakao gantza ez den
|
beste
landare gai batzuekin txokolatea saltzea debekatzeagatik
|
|
|
Bi herrialde horiek Danimarkan, Irlandan, Portugalen, Suedian, Finlandian eta Erresuma Batuan fabrikatutako txokolatea saltzea debekatu ondoren hartu da erabakia. Produktu hori bat dator 1973ko Zuzentarauak ezartzen duen kakao gurinaren gutxieneko edukiarekin, baina
|
beste
landare jatorriko koipekiak ditu, guztizko pisuaren %5eraino. Espainian eta Italian, produktu horiek ezin dira merkaturatu “txokolate” izenarekin, baizik eta “txokolatearen ordezko” izenarekin.
|
|
|
Espainian eta Italian, produktu horiek ezin dira merkaturatu “txokolate” izenarekin, baizik eta “txokolatearen ordezko” izenarekin. 1973ko Zuzentarauak, ordea, kakao gantza ez
|
beste
landare jatorriko koipeak dituzten produktuak fabrikatzea eta merkaturatzea baimentzen du, dio Batzordeak. Espainian eta Italian saltzeko debekua oztopoa da, beraz, EE Itunak salgaiak askatasunez zirkulatzeko bermatzen duen oztopoa.
|
|
|
Hala ere, etiketek adierazten dute oliba olioaren ehunekoa %2koa dela eta, guztira, %33koa dela. Horrek erakusten du
|
beste
landare olio batzuk direla nagusi, patatak egiteko erabili direnak, eta ez oliba olioarekin, kontsumitzaileari sinetsarazi nahi zaion bezala. Ontzien atzealdean honako lema hau irakur daiteke:
|
|
|
Jatorri desberdineko olioaren guztizko portzentajea %33koa da. Oliba olioa baino ez da %6, eta gainerakoa oliba olioa ez den
|
beste
landare olio batzuk dira. Patatak frijituta daude beste landare olio batzuekin, eta ez oliba olioarekin Oliba olioa gozagarri hutsa da, patatak frijituta daudenean gehitzen baita (etiketan, funtsezko osagaia dela adierazi ondoren, esaten da “oliba olio puruarekin egindako puntuan” onduta daudela).
|
|
|
Oliba olioa baino ez da %6, eta gainerakoa oliba olioa ez den beste landare olio batzuk dira. Patatak frijituta daude
|
beste
landare olio batzuekin, eta ez oliba olioarekin Oliba olioa gozagarri hutsa da, patatak frijituta daudenean gehitzen baita (etiketan, funtsezko osagaia dela adierazi ondoren, esaten da “oliba olio puruarekin egindako puntuan” onduta daudela). Publizitate kanpainaren helburuetako bat produktua oliba olioarekin lotzea zen (iragarkien bigarren planoan, oliba olioari buruzko irudi nahastezinak ageri dira; eta horietako batzuetan, honelako esaldiak esaten dira:
|
|
|
– Tisana. Oso erabilgarria da,
|
beste
landare antiseptiko batzuekin konbinatuta (arto bizarrak, malba loreak, katu isatsa eta xakea), zistitisari eta uretritisari aurre egiteko. Adituek gomendatzen dute lehen aipatutako landare bakoitzetik 20 g nahastea, eta 3 minutuz nahastearen zopa koilara bat egostea, ur katilu bidez. Zaporea hobetzeko eztia edo limoia erabil daiteke.
|
|
|
250 g marrubi anoa hartuta, egunean hartzen den kopuruaren %50 inguru hartzen da. Bitamina horren iturri ezin hobea dira, oro har, freskoak edo gutxi prestatuak jaten direlako;
|
beste
landare batzuek, berriz, bitaminak galtzen dituzte janaria prestatzean edo aurreko prestakinetan (beratzea, ebakitzea…). bitamina eta antioxidatzaile gehiago 100 g marrubi baino ez dira behar bitaminaren erreferentziazko irensteen %100 betetzeko.
|
|
|
Jarduera horiek debekatuta daude autonomia erkidego askotan, hondakin kutsatzailea baita, Europar Batasunaren arabera. Hori dela eta, Deniak azterketa bat eskatu zion Valentziako Unibertsitate Politeknikoari, algak lehortu eta itsas gatzetik askatu ondoren,
|
beste
landare hondakin batzuekin nahasteko soluzioa eman baitzuen, ongarria sortzeko. Hondakin horiek nekazaritzan mantentzeko inausketetatik, udal parkeen garbiketatik eta lorategi pribatuetatik zetozen.
|
|
|
antiinflamatorioa, antiseptikoa, orbaintzailea, desintoxikatzailea, fungizida… Oharrak: Luzin loreak bereziki egokiak dira larruazaleko eta mukosetako hainbat gaitzen tratamendu topikoan, hala nola, zauriak, larruazal sukoiak eta erretxinak, intsektuen eta marmoken ziztadak, lakak eta magulladurak, garatxoak, kontusioak eta baita eguzki erredura arinek eragiten dituzten eragozpenak arintzeko ere.Era berean, aspalditik, infusioko kalenularen loreak eta
|
beste
landare batzuk (anis berdea, mihilua eta kamamila) digestio arazoak (gastritisa, flatulentzia, indigestioak, etab.) tratatzeko erabiltzen dira. ).
|
|
|
Konbinatzen dituen landareak: Larruazaleko arazoak arintzeko erabiltzen bada, ezin hobeto konbinatzen ditu
|
beste
landare aliatu batzuk, hala nola zaldi buztana, lehoi hortza, aloe vera eta hamamelisa, besteak beste. Digestio arazoak arintzeko, infusioan antzeko landareekin konbina daiteke:
|
|
|
Konbinatzen dituen landareak: Izpiliku infusio bat presta daiteke,
|
beste
landare lasaigarri batzuekin nahastuta: ezkia, mitxoleta, melisa, pasiflora eta hiperikoa.
|
|
|
Espainiak galdu egin du kakao gantza ez den
|
beste
landare koipe batzuekin egindako txokolateen gaineko borroka judiziala
|
|
|
Kakaoari eta txokolateari buruzko Europar Batasuneko aurreko araudia 2003ko abuztuaren 3tik aurrera indargabetu zuen egungo Zuzentarauak, 2000ko ekainean onartutakoak, eta Espainiak presa eman behar izan du hura betetzeko eta Espainiako zuzenbidera egokitzeko. Europar Batasuneko arauaren helburu nagusien artean, kakao gantza ez den
|
beste
landare koipe batzuekin (“txokolatea”) askatasunez zirkulatzeko aukera emango duen araudia ezartzeko nahia nabarmentzen da. Horrela, Espainiak eta Italiak gainerako estatu kideetako produktuei ezartzen zizkieten trabak goraipatzen dira, produktu horiek erabiltzea baimendua baitzegoen izendapen horren babesean.
|
|
|
Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak Espainia eta Italia kondenatu zituen 2003ko urtarrilaren 16an, «Txokolatea, C/ 00 eta C/ 00 gaiak» izenagatik. Auzitegiak bere ebazpenean onartu zuen abokatu nagusiaren kondena, bi estatuek EE Ituna hautsi zutelako, debekatu egin baitzuen kakao gurinez gain
|
beste
landare koipe batzuk zituzten produktuak txokolate gisa merkaturatzea. Bi herrialdeek, beren jarrerarekin, Europako ekoizle guztiak behartzen zituzten produktu horiek «txokolate suzedaneoa» izenarekin etiketatzera.
|
|
|
Beste kontu bat da kontsumitzaileak bere betebeharrak alde batera uztea eta produktua, axolagabekeriaz, etiketa irakurri gabe eskuratzea. Txokolatearen kasuan,
|
beste
landare koipe batzuk %5eraino gehitzeak ez zuen funtsean azken produktuaren osaera aldatzen, eta txokolate gisa hartu behar zen, kakao gantza funtsezko osagaia baitzen oraindik ere, gutxieneko edukiak errespetatzen baitzituen. Hemendik aurrera, eta 2003ko abuztutik aurrera aplikatu beharreko 2002ko Txokolateari buruzko Zuzentarauaren ondorioz, egoera erabat harmonizatuta geratu da Europar Batasun osoan, eta txokolate izena onartzen zaie kakao gantza ez beste landare koipe batzuen pisu osoaren %5era arte gehitu zaien produktuei.
|
|
|
Txokolatearen kasuan, beste landare koipe batzuk %5eraino gehitzeak ez zuen funtsean azken produktuaren osaera aldatzen, eta txokolate gisa hartu behar zen, kakao gantza funtsezko osagaia baitzen oraindik ere, gutxieneko edukiak errespetatzen baitzituen. Hemendik aurrera, eta 2003ko abuztutik aurrera aplikatu beharreko 2002ko Txokolateari buruzko Zuzentarauaren ondorioz, egoera erabat harmonizatuta geratu da Europar Batasun osoan, eta txokolate izena onartzen zaie kakao gantza ez
|
beste
landare koipe batzuen pisu osoaren %5era arte gehitu zaien produktuei. Hori bai, etiketan ondo ikusteko eta erraz irakurtzeko moduko aipamena agertzen bada soilik merkaturatu ahal izango dira:
|
|
|
Orkideak lurrean, zuhaitzen adarretan,
|
beste
landare batzuen zurtoinetan edo arroken gainean hazi eta landu daitezke.
|
|
|
Horiei 70.000 hibrido artifizial gehitu behar zaizkie, landare basatiak eta landatuak gurutzatzearen ondorioz. Orkideak lurtarrak, litofitoak (arrakaloen gainean hazten dira) edo epifitak(
|
beste
landare batzuen zurtoinen gainean edo arbola adarren gainean hazten dira) izan daitezke.
|
|
|
Barnealdeko landare apaingarriak ere badaude, Eguberrietako apaindurekin oso bat datozenak, batez ere kolore gorri bizikoak, hala nola Pazko lorea, abenduko giroko koloreetara eta argiztapenera hain ondo egokitzen dena. Gabonetako dekorazioari oso ondo egokitzen zaion
|
beste
landare bat, kasu honetan, bere formari esker eta ez bere koloreari esker, alce adarra da, Santa Klausen lera botatzen duten animalia atseginekin lotzen dena. Landare mota honen izen botanikoa platycerum da, grekozko “platys” hitzetik datorrena, zabalera esan nahi duena, eta “keras”, adarra.
|
|
|
Futbolarena ez ezik,
|
beste
landare batzuk ere itsasten hasiak ziren Txominen bihotzean.
|
|
2004
|
|
|
Gutxi gora behera 13 cm-tako landare hau, martxotik maiatza bitarte loratzen da, lore morexka bat emanez. Txanponak diruditen hosto borobil, berde distiratsuez horniturik, erraz identifikatuko dugu
|
beste
landareen artean. San Jose lorearen ahaidea da (Primulaceae familia) eta izugarri atsegin zaio Artikutzako giroa.
|
|
|
Flagelatzaile modura gorputzaren edozein atalean odolaren etorria hobetzeko, buruazalaren zahitzeari eta soiltzeari eusteko,
|
beste
landare batzuk indartu eta gaitz eta izurrietatik babesteko, azido urikoa urea edo hezueria arintzeko, esne emariak hobetzeko... gure osagintza kulturan hain da barneratua osina, ahantzi egiten dugula. Gutxien uste dugunean axaleko ebakitxoak eginez hortxe, hankapean dugula gogorarazten digunari eskerrak.
|
|
|
Landare igokariak dira, ikaragarrizko indarrez hazten direnak, beti
|
beste
landare edo edozein euskarriren gainean. Negu partean adar kiribilak soildu egiten dira geurean, beste giro batzuetan jantzita jarraitzen du.
|
|
|
Kontsumitzeko pronto baldin baduzu beste lorontzi batean, loreak ateratzen utz ditzakezu: horrela, loreetatik haziak lurrean erori eta
|
beste
landare bat aterako zaizu, ahalegin berezirik egin gabe.
|
|
|
Zatiek konposatzen duten osotasunean soilik hartzen dute zentzua: giza zelula bat etalandare zelula bat bi izate berdin dira, bi zelula alegia; baina desberdinak dira batak gizagorputza osatzen duelako eta
|
besteak
landarea. Eta, logikoa denez, zatiak eta zatiak batuzosotasunen osotasunera edo unibertsora heltzen gara.
|
|
|
Espezie batzuek hostoen aztarnak dituzten arren, bertan ez dago ez fotosintesirako ehunik, ez mota ezagunen hostorik, sustrairik edo zurtoinik, baizik eta zuhaitzen parasitoa, sustraien gainean hazten eta haietaz elikatzen. Asiako hego ekialdeko baso tropikaletan, bizi den tokian, Rafflesiak
|
beste
landare batetik sortzen du bere etxea, mahatsondoaren ahaidea, bizitzeko behar dituen elikagaiak hartuaz. Ondo garatzen dena lorea da.
|
|
|
Zientzia molekular modernoak laguntza handia eman dio. Hala, Barkmanek eta haren lagunek landarearen genoma aztertu zuten lehenik, baina Rafflesiak fotosintesia ez egiteak —horrek esan nahi du gene asko desagertu edo aldatu egin direla horretarako— alferrikakoa egiten zuen
|
beste
landare batzuekin konparatzea. Bere pertseberantzian, ikertzaileek gene bat aurkitu zuten Rafflesiako mitokondrio DNAn, bere horretan eta beste espezie batzuekin konparatzeko moduan, eta landare hori bioleten, pazko loreen eta pasio loreen ondoan jartzera eraman zuten.
|
|
|
Ikerketa horrek frogatzen du, gainera, mitokondrioko DNAren azterketa teknika eraginkorra izan daitekeela lore horien arbaso genetikoak ezartzeko, eta baliagarria izan daitekeela landare parasitoen beste leinu batzuk aztertzeko, denbora luzean ezezagunak izan arren. Barkmanek azaldu du Rafflesia erraldoia ez dela nahastu behar planetako lorerik handiena ematen duen eta Indonesian hazten den
|
beste
landare batekin. Landare hori, normalean “hilotz lore” esaten zaiona, ez da lore bat soilik, lore txikiz osatutako egitura handi bat baizik.
|
|
|
Eskuak ondo garbitu behar dira, mota horretako esekidurak erabili eta aplikatu ondoren. Bestela, hondakinak
|
beste
landare baten gainean utz litzake, beste lorontzi edo substratu batean, eta haien aleak gehiegi elikatu, jakin gabe. Produktua duen gutun azala ireki ondoren, gorde ontzian adierazitako iraungitze egunera arte.
|
|
|
Heskaiak eta zuhaixkak inaustearen garrantzia eta tresnak Inausketa arreta handia da barnealde edo lorategietan hazten diren ia espezie guztientzat, eta funtsezkoa da heskai biziak eta zuhaixkak direnean.
|
Beste
landare familia batzuek ez bezala, kasu horietan, prestakuntza inausketa ez da bizitzako lehen urteetan bakarrik egin behar, baizik eta bizitza osoan zehar, haren forma eta neurriak funtsezkoak baitira heskaiak zaintzeko. Fruktifikatzeko eta gaztetzeko ere garrantzitsua da.
|
|
|
Egoera paradoxikoa Oraingoz, produktuak etiketatzearen bidez ematen duen informazioa ez da oraindik behar bezain eraginkorra kontsumitzaileak aparteko kalitatea duen produktu natural horren bertuteez kontzientzia har dezan, hori baita dieta mediterraneoaren oinarria. Izan ere, nahiz eta oliba olio birjina estra uzta ontzien ohiko dietaren parte izan ekoizpen eremuetan, Espainiako gainerako lurraldeetan
|
beste
landare olio batzuk kontsumitu ohi dira, hala nola ekilore olioa edo oliba olioa (oliba olio finduez eta oliba olio birjinez osatua). Oliba olioen artean, oliba olio birjina estraren kontsumoa guztizkoaren %20 ingurukoa izan liteke.
|
|
|
Zuhaixkak, koniferoak eta harresietarako egokiak diren
|
beste
landare batzuk
|
|
|
Pekingo Bioteknologia Medikoaren Institutuko eta Nanjingo (Txina) Ospitaleko Medikuntza Molekularreko Laborategiko zientzialariek “Nature Medicine” zientzia aldizkarian argitaratu dituzte gaur emaitzak. Bere azterlanean ziurtatzen dutenez, “berberinak” (BBR), Asiako belar batetik eta
|
beste
landare batzuetatik ateratzen den alkaloide naturalak, odoleko kolesterola %30 murriztu dezake. 32 pazienterekin egindako saiakuntza batean, hiru hilabetez, “berberinak” odoleko kolesterol maila %29 murriztu zuen, eta triglizeridoak %35 eta LDL %25 murriztu zituen.
|
|
|
Era berean, euskal hitz berberak adierazi desberdinak ditu euskalkietan barrena: " ilar", eman dezagun, gipuzkerazko" babarrun" aren kidea da Iparraldean; eta" illarra"
|
beste
landare bat izan daiteke bizkaieraz.
|
|
|
Baiña halako batean" arto" hitza –eman dezagun– ikasten badugu" artoa" ez
|
beste
landare guziak" belar" geldituko dira. Horra hor bigarren aldia, bigarren hizkuntza oreka.
|
|
2005
|
|
|
Grekoz orkis hitzak barrabila adierazten du, orkidea lurtarrek duten sasierraboila parea eta lore gararen zakilaren antzagatik, itxuraz. Lurtarretaz gain, lurpekoak, epifitoak edo
|
beste
landareen gainean bizi direnak, litofitoak edo harkaitzaren gainekoak, saprofitoak edo inorkinaren bizkar bizi direnak ere badira... Munduko lur hotzenetan ez beste guztietan badira orkideak, milimetroko loreak dituztenetatik Machu Pichun lau metroko lore garak ematen dituztenetarainokoak, nanoak eta tonak pisatu ditzaketenak.
|
|
|
Landare eta apaingarri exotikoak eta itsasokoak Landareek eta loreek ere nortasun handia ematen diote etxe bati, eta aukera ugari ematen dituzte: kaktus edo
|
beste
landare kraska bilduma bat, barnealdeko tradizionalenak, hala nola aspidistrak, filodendrondoak eta potoak, edo igokariak, bonsaiak… Ontziek ere ingurunea pertsonalizatzeko aukera ematen dute, bai apaintzen badira, bai ale originalagoak nahiago badira, hala nola arrainontziak edo horrela berrerabilitako akuarioak. Beste herrialde edo kultura batzuetatik iritsitako objektuek (bidaia propioen edo beste pertsona batzuen oparien produktuek) exotismo ñabardura bat eransten dute, eta hori ere oso interesgarria da.
|
|
|
Barazki hauek prestatzean: modu horretan, erraz prestatzen dira brotxeta dibertigarri batzuk haiekin barazkiak
|
beste
landare mota batzuekin edo zatitxoekin txandakatzea. haragia edo arraina.
|
|
|
Esterolak frutetan, barazkietan edo fruitu lehorretan daude, eta estanolak
|
beste
landare iturri batzuetan, kantitate txikitan bada ere
|
|
|
Ez tenperaturagatik, baizik eta argiarekin. Horregatik hazten dira leku eta egoera txarretan,
|
beste
landare guztiak baino lehenago. Makina txanponjalea.
|
|
|
Bacarric ezagutzen dut
|
beste
landare bat daucana Chertechac besteco metal cargaric bere izerdian. Beste landare orri deitzen diogu Otzerri belarra eta ez du zer icusirican Otseria deitzen diogun beste batequin.
|
|
|
Bacarric ezagutzen dut beste landare bat daucana Chertechac besteco metal cargaric bere izerdian.
|
Beste
landare orri deitzen diogu Otzerri belarra eta ez du zer icusirican Otseria deitzen diogun beste batequin. Otzerri belar ori da Naturalezan aurquitzen aal den charrenetaco bat eta toxicoenetaco bat.
|
|
2006
|
|
|
Gereziak ondo murtxikatu behar dira baldin eta liseriketa lasaia izan nahi bada. Era berean Prunus generoko
|
beste
landare jendeak bezalaxe hosto, azal, hezur eta abarretan zianida sortzen du eta tamainatik gora janez gero pozoitzea gerta daiteke. Ezaguna da AEBetako lasterketetarako behor ukuilu batzuetan gertatutako gaitza, moxalak hilda jaio edo jaio eta berehala hiltzen ziren gereziondo hosto gehitxo jateagatik.
|
|
|
Hemendik iparralderago, esaterako,
|
beste
landare bati, duela
|
|
|
dauka; orduan,
|
beste
landare batera doa, ta polena darama...
|
|
|
Plastiko biodegradagarriek beste plastiko batzuen itxura eta propietateak dituzte, baina zabortegian utzi ondoren, desegin egiten dira eguzki izpiek, hezetasunak edo mikroorganismoek urte gutxiren buruan. Adibidez, NECek azido polilaktikozko plastiko biodegradagarri bat garatu du, patatetako, artoko eta
|
beste
landare batzuetako almidoitik ateratzen dena. Aurten hasiko da enpresa plastiko hori erabiltzen ordenagailu eramangarrietan.
|
|
|
Entsalada sinple batetik abiatzen da, eta animalia jatorriko elikagaiak gehitzen zaizkio: oilasko zatiak, urdaiazpiko edo gazta dadoak, kontserbako arraina… Osoagoa egin daiteke
|
beste
landare batzuk nahasiz gero, hala nola patata, pasta, arroza, lekaleak edo fruitu lehorrak. Horrela, jatorri desberdineko osagaien aniztasunak plater oso bat osatzen du, eta plater bakarra izan daiteke.
|
|
|
Oraingoz, laborategian kontrolatutako kondizioetan oinarritzen da ikerketa, behar diren unerako prest egon daitezen soluzioak. Filipinetan, Txinan edo Vietnamen probatu eta arrakastaz aplikatu zen beste estrategia bat da eremu berean arroz barietate desberdinak landatzea, bata bestearen ondoan ilaratan, eta
|
beste
landare mota batzuk. IRRIko talde batek egin zuen, eta nekazariak konbentzitzea lortu zuen hainbeste erretzeari utz diezaioten (hain zuzen, nekazariek fungizida gehiegi aplikatzen zituztela egiaztatu zen, izurriteen arriskua gehiegi baloratzen zutelako) eta horrela landu zezaten.
|
|
|
Argi gutxi duten aretoetarako, oso egokiak dira Brasilgo fitonia eta enborra. Azalea erdisotoan oso ondo lantzen den
|
beste
landare bat da. Gainera, loreek kolorea ematen diote inguruneari.' Afrikako bioleta bezala.
|
|
|
|
Beste
landare olio batzuekin gertatzen den bezala, oliba olioak gantz monoasegabeak ditu, osasunerako onuragarriak diren konposatu antioxidatzaileak. Oliba olioak, gainera, polifenol kopuru handia du, eta onura gehigarria ematen dute, nahiz eta orain arte ez zegoen hori frogatzen duen ebidentziarik.
|
|
|
Mediterraneoko herrialdeetan beti onartu izan da oliba olio birjina onuragarria zela osasunerako, baina ez zegoen jarrera hori defendatzeko adina ebidentzia zientifikorik, dio Maria Isabel Covasek. Hori frogatu ezean, beste herrialde batzuetako gizarteek ez zuten alderik ikusten, eta baliokidetzat hartzen zituzten
|
beste
landare olio batzuen eta oliba olioaren onurak. «Landare olioek, koltzakoak bezala», dio Covasek, «on egiten duten gantz monoasegabeak dituzte, baina oliba olio birjinak polifenolak ditu, babes gehigarria ematen dutenak».
|
|
|
Lilia bezala, badira
|
beste
landare batzuk ikur gisa erabiltzen direnak. Eskoziarrek, esaterako, astakardua edo kardulatza dute ikur.
|
|
2007
|
|
|
Ez ordea landatutako zuhaitzekin, beste batzuekin baizik. Antza, landatutako zuhaitzek babesa eskaini zieten
|
beste
landare tropikal batzuei eta azken hauek ugaldu dira izugarri besteak ahitzen joan diren heinean.
|
|
|
Erretzaileen kasuan, ordea, tabakoak bikoiztu egin dezake hartutako kadmio kantitatea. Izan ere, nahiz eta tabakoak ez duen, berez,
|
beste
landareek baino kadmio gehiago, digestio aparatuan baino askoz ere gehiago xurgatzen da biriketan. Hainbat ikerketaren arabera, arnastutako kadmioaren% 50 xurga daiteke biriketan, eta elikagaien bidez hartzen dugun kadmioaren kasuan, aldiz,% 5 baino ez da izaten, normalean.
|
|
|
Izen zientifikoa bazuen landareak, Rafflesia arnoldii, eta ez da lore erraldoiak dituen landare bakarra. Hala eta guztiz ere, biologoek ez zekiten zein familiatan sailkatu behar zuten, hau da, zein
|
beste
landare diren gertuko espezieak eboluzioan.
|
|
|
Azkenean, mitokondrioetako DNA erabili behar izan dute biologoek landarea sailkatzeko. Lan handia izan da,
|
beste
landare askoren mitokondrioetako DNA aztertu behar izan dutelako espezieak konparatu ahal izateko; guztira ehun espezietik gora aztertu behar izan dituzte.
|
|
|
Sueztituak ere kontsumi daitezke, edo zapore biziko saltsak egiteko erabil daitezke, haragia laguntzeko. Oso ohikoa da arrabanitoak erabiltzea entsaladak prestatzeko
|
beste
landare batzuekin batera, horrela kolore eta zapore ukitu bereizgarriak eta freskagarriak ematen baitituzte.
|
|
|
FDAk baztertu egin du gari glutenak eta arroz proteinak kutsatutako giza kontsumorako beste produktu batzuk egon daitezkeela, baina landare proteinak erabiltzen dituzten fabrikatzaileei gomendatzen die lehengaiak aztertu behar direla melaminarik badagoen jakiteko. Era berean, mugatu egin du, kutsaduraren iturri diren bi enpresen produktuez gain, Txinatik datozen
|
beste
landare proteina batzuen inportazioa ere: gari glutena eta arroz glutena, arroz proteina, arroz proteinaren kontzentratua, arto glutena, soja proteina, besteak beste.
|
|
|
Zuntz ekarpena 0,3 g ingurukoa da 100 gramoko, ez oso handia, eta bitamina laranjaren erdia da, 25 miligramo inguru 100 gramoko. Fruitu ezin hobea da organismoari bitamina emateko, ia osorik dituen zitriko, piper edo
|
beste
landare batzuk jan gabe. Energia gutxi ematen duelako eta bitamina gutxi duelako, fruta hori egokia da bitamina horren gabeziak izateko arrisku handiena dutenentzat; adibidez, zitrikoak, piperra edo beste landare batzuk onartzen ez dituzten pertsonentzat, horiek baitira gure elikaduran bitaminaren iturri ia esklusiboa.
|
|
|
Fruitu ezin hobea da organismoari bitamina emateko, ia osorik dituen zitriko, piper edo beste landare batzuk jan gabe. Energia gutxi ematen duelako eta bitamina gutxi duelako, fruta hori egokia da bitamina horren gabeziak izateko arrisku handiena dutenentzat; adibidez, zitrikoak, piperra edo
|
beste
landare batzuk onartzen ez dituzten pertsonentzat, horiek baitira gure elikaduran bitaminaren iturri ia esklusiboa. Bitamina hori antioxidatzailea da, eta hainbat gaixotasunetarako arriskua murrizten laguntzen du, besteak beste, bihotz hodietakoa, endekapenezkoa eta baita minbizia ere.
|
|
|
Hori lortzeko, proteina horiek garraiatzaile bat jartzen dute martxan zelula mintzean, gehiegizko sodioa zelulatik kanpo ponpatzeko, eta, hala, landarearen gatz oreka berrezartzen dute. Ikerketa “Arabidopsis thaliana” izenekoarekin egin da, baina CSICeko ikertzaileek diote emaitzak
|
beste
landare batzuetara eraman daitezkeela, hala nola arrozera edo sojara. Aplikazioak Aurkikuntza hori hainbat modutan aplika liteke.
|
|
|
Testurari esker, haragi xehatuaren ordez erabil daiteke. Hanburgesekin egiten den bezala, soja testurizatua
|
beste
landare elikagai batzuekin ere nahas daiteke. Gainera, nahasketa hori bera erabil daiteke pizzak betetzeko edo haragia duten saltsa bolognarrak egiteko.
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, Genoma de la Vid delakoaren karakterizaziorako Franco Italiar Partzuergo Publikoak aurkeztu duen azterlan baten ondorioa. Lanaren emaitzek, laborantzako fruta baten genoma sekuentziatzen duen lehenak, erakusten dute mahatsondoak
|
beste
landare batzuek baino aroma eta olio esentzial gehiago dituela.
|
|
2008
|
|
|
Haizearen gogora makurtua du pinuak sexua. Eboluzioan
|
beste
landare askok ugalketarako intsektuak erabiltzea erabaki zuten bezala, pinuak, pinuek, hau da Pinus generoak, eta beste zenbaitek (intxaurrondoak, haritzak, arteak, xarmak, gaztainondoak, urkiak, makalak, zurzuriak, hurritzak...) haizea hautatu zuten sexu arra eta emea uztartzeko zubi. Animaliok ez bezala landareak ezin mugitu dira eta polenak egin behar landareen arteko bidea, erlearen saihetsean edo haizearen bizkarrean.
|
|
|
Errepikaezina den oreka bat betirako suntsitzen da. Kate askotako begi izaki, alde egiten duen landareak
|
beste
landare, animalia, perretxiko, bakterio eta abar guztien bizimodua zalantzan jartzen du, batzuetan bateren baten zapuzteraino. Naturaren kaos zoragarrian batzuen amaiak eta besteen krisiak hurrengoaren aukerak dira.
|
|
|
Ezagunena Luzuriaga radicans da, toki laiotz eta ospeletan bizi den igokaria.
|
Beste
landareen gainean hazten da, igo eta heltzeko erro mehe batzuk luzatuz; hortik izenean radicans azaltzea. Lore zuriak eta fruitu gorriak harro erakusten ditu urte osoan eusten dion hostaje distiratsuaren gainean.
|
|
|
|
Beste
landareen izerditik bizi da Cuscuta bizkarroia. Zurtoina horia, laranja edo gorria izan ohi da biktimaren inguruan kiribiltzen du, eta ezten moduko batzuk sartzen dizkio, izerdia xurgatzeko.
|
|
|
Batez ere zuhaitzak eta egurrezko
|
beste
landare batzuk dituen lorategi botaniko bat da arboretum bat. EHUren Leioako campusean aspaldi zuten horrelako lorategi bat egiteko asmoa.
|
|
|
Kalkuluen arabera, 35.000 genez osatua dago, aztertutako lehen landareak baino 10.000 gehiago. Gainera,
|
beste
landareetan aurkitzen ez diren gene bereziak ageri dira goroldioaren genoman. Esaterako, P. patens espezieak sikatu ostean berpizteko eta eguzki izpiek sortutako zauriak sendatzeko gene espezifikoak ditu.
|
|
|
Mantentzeari dagokionez, belar artifizialak soropila mozten du. Hala ere, zuntzak tente mantentzeko, aldizka eskuilatu behar da; zuhaitzetatik edo
|
beste
landareetatik erortzen diren hostoak bildu behar dira, drainatzea ez oztopatzeko, mantua ureztatu hautsa kentzeko eta soropil zatien lotura bere horretan dagoela ziurtatzeko. Ur gutxiago kontsumitzen da “Soropil naturala lorategi modernoetako ur kontsumitzaile handia da, eta maiz eta intentsitate handiz mantendu behar da”, ohartarazi du Ecodesek.
|
|
|
/ imgs/ 2008/ 04/ nekazaritzak02.jpg Lekadunek (hala nola alpapak, babarrunek edo hirustak) airearen nitrogenoa finkatzeko gaitasuna dute, sustraietan dauden bakterio batzuei esker. Bakterioen eta landarearen arteko sinbiosiari esker, landareak airean dagoen nitrogenoaz elikatzen dira, eta, bide batez, nitrogeno erreserbak berritzen ditu lurrean,
|
beste
landare batzuek erabil dezaten. Izan ere, lekadunen laborantza, beste labore batzuekin txandakatuta, nekazaritza jarduera ekologiko gomendatua da lurzoruaren emankortasuna beharrik gabe edo oso ongarri gutxirekin handitzeko.
|
|
|
Maiz, termino hori osasunari mesede egiten dioten efektuekin lotzen da, gantzaren landare jatorriagatik. Hala ere, fabrikatzaileak ez badu olio mota zehazten, kokotik edo palmatik datorrelako izan ohi da,
|
beste
landare olio batzuk baino dezente merkeagoak direlako. Egia esan, koko eta palmondo olioak landare olioak dira, baina koipe saturatu asko dutenez, gehiegi kontsumitzen dute kolesterol maila, eta, beraz, ez dituzte beste olio batzuek, hala nola oliba olioak edo haziak (ekilorea, artoa eta soja), ematen dituzten bihotzerako ondorioak.
|
|
|
Biologo estatubatuarrak beldur dira landare horren ekoizpena iragarritakoa baino gehiago murriztuko ote den, eta" Theobroma kakao" zuhaitzaren kode genetikoa sekuentziatzearen alde daude, gaixotasunekiko erresistenteagoa izan dadin eta txokolatearen kalitatea eta zaporea hobetzeko. Ekimen horrek
|
beste
landare batzuen urratsak jarraituko ditu, hala nola" Arabidopsis thaliana" goiztiarra, artoa, garia edo arroza.
|
|
|
100 miligramo inguru ditu 100 gramoko; beraz, toxikoa izan daiteke, batez ere ohiko dietaren parte gisa egunero kontsumitzen bada. Glukosido zianogenikoak
|
beste
landare batzuetan ere agertzen dira; adibidez, amigdalinan, zeinak linamarinaren antzeko egitura kimikoa baitu, almendra mingotsen eta zenbait fruta hezurdunen hazien parte baita, hala nola mertxika edo arbeletxekoen. Lekadunetan Latirismoa nerbio sisteman neurotoxinak batez ere alkaloideak metatzearen ondoriozko intoxikazio kronikoa da.
|