|
2000
|
|
|
Zelaiak bereiziz zuhaitz eta sastrakak osaturiko hesiak daude. Hauek, oso baliotsuak dira, zelai edo larreetako belar edo landareez gain,
|
beste
espezie begetal, intsektu, narrasti zein hegaztiren gordeleku eta janari iturri izaten direlako.
|
|
|
Txara edo txaraska Cistus lamifolius da. Estepa Cistus jendeko
|
beste
espezie batzuei deitzen zaie, batez ere, Cistus ladaniferus i. Lakoizketak umanzelorea eta umanzelorria izenak ere jaso ditu.
|
|
|
Ferra saguzar mediterranearra Euskal Herriko saguzar taldekorrenetakoa da. Sagu zar honen koloniek urte osoa kobazuloetan igarotzen dute, ugal sasoian
|
beste
espezie batzuekin elkartuz.
|
|
|
Ustiatutako basoetan, aldiz, zuhaitz gehienak adin bertsukoak direnez eta zuhaitzen arteko distantziak berdinak direnez, itzala askoz ere homogeneoagoa da eta landare gehienen hazkuntza galarazita dago; honek eta zuhaitz zaharren ezak, noski, asko mugatzen du animalien dibertsitatea. Gizakiak mendeetan zehar ustiatu ditu pagadiak, pagoa bultzatuz (egur onaz gain aziendentzako pagatxak ematen baititu),
|
beste
espezie batzuen kalterako.
|
|
2001
|
|
|
Horrela, Espainian 600 katamotz iberiar baino gutxiago daude horixe da munduan mehatxatuen dagoen felidoa, 70 hartz arre, 30 giloi ar; itsas txakur fraidea desagertutzat jotzen da eta
|
beste
espezie batzuen biztanleria zehatzaren berririk ez dago; horiek guztiak Europan mehatxatuak daudenak dira.
|
|
|
|
Beste
espezie batzuk, giloia edo fritilaria (zingiretako landarea), gutxitu egin dira nekazaritza intentsiboko praktiken eraginez.
|
|
|
Populazio horien urritzeak zuzeneko eragina du
|
beste
espezie batzuetan, elika katea desorekatu eta intsektu izurriak ugaritu egiten baitira, haien harrapariak hil ondoren.
|
|
|
Azterketak frogatu duenez, Escuris, Isabel eta Cabo de Peñas laginek atun argi hori ez den kalitate komertzial apalagoko
|
beste
espezie bat baliatu dute lehengaitzat.
|
|
|
Gainera, ez dute zimeldura zatirik eta beren azalerari itsatsitako materia arrarorik izango, eta ez dute izango pestiziden ezpurutasunik tolerantzia mugak baino proportzio handiagoan. Ezartzen diren baldintza bereziak kontsumorako baimenari dagozkio, aldez aurretik azterketa fakultatiboa egin ondoren; aurkeztean, osorik egon behar dute,
|
beste
espezie batzuekin nahastu gabe, eta egoera ezin hobean egon behar dute. Bestalde, debeku orokorra da perretxiko pozoitsuen gainean edozein desintoxikazio tratamendu aplikatzea, saltzeko edo kontsumitzeko.
|
|
|
gurin babarrun zuria, zuri biribila, mamitsua, lisatua eta El Barcoko judioia.
|
Beste
espezie garrantzitsu bat babarrun pintoa da (Phaseolus coccineus), gorriz edo purpura kolorez ondua. Limako judua ere genero berekoak dira (judua, garrafoia edo Madagaskarreko judua).
|
|
2002
|
|
|
|
Beste
espezie batzuek, azeria eta beste haragijale txiki batzuek esate baterako, jazarpena sufritzen dute ehiza animaliengan eragiten duten presioa dela eta; korbido eta marraskariek, uztetan eragiten duten kalteagatik.
|
|
|
Genetikoki eraldatutako organismo (GEO) bat, espezie baten ADN aren zati bat
|
beste
espezie baten ADN an sartzean erdiesten da.
|
|
|
Era horretan lortzen dena organismo nagusi bera da, baina
|
beste
espezie bati dagokion informazioa erantsia du.
|
|
|
Landare transgeniko bat erdiesteko, bere ADN an
|
beste
espezie batetik datorren informazio genetikoa integratu behar da.
|
|
|
GEO bat, espezie baten ADN aren zati bat
|
beste
espezie baten ADN an sartzean erdiesten da, organismo nagusi bera, baina beste espezie bati dagokion informazioa erantsia duen organismoa lortzeko.
|
|
|
GEO bat, espezie baten ADN aren zati bat beste espezie baten ADN an sartzean erdiesten da, organismo nagusi bera, baina
|
beste
espezie bati dagokion informazioa erantsia duen organismoa lortzeko.
|
|
|
Aditu horien arabera, urtero hiltzen dira Mediterraneoan, halabeharrez, sare horiek erabiltzearen ondorioz: 3.000 eta 12.000 zetazeo bitarte, 2.500 marrazotik 20.000 marrazora bitarte, 1.000 eta 8.000 dortoka bitarte eta 100.000 eta milioi bat bitartean
|
beste
espezie batzuk. Kantauri itsasoan ere kopuru beldurgarriak daude:
|
|
|
Kantauri itsasoan ere kopuru beldurgarriak daude: urtean 1.700 eta 2.500 zetazeo bitarte hiltzen dira, 82.000 eta 120.000 marrazo bitarte, 200 dortoka inguru, 300 itsas hegazti inguru eta
|
beste
espezie batzuen 100.000 ale baino gehiago. Ballenera Batzordeak esan du zetazeo harrapaketen bolumena ia jasanezina dela.
|
|
|
1958ra arte aurkitu ez zen arren, Mexikoko Arrantza Institutu Nazionalak eta Estatu Batuetako Itsas Armadako Arrantza Zerbitzuak egindako azterketa baten arabera, 567 pertsona baino ez dira bizi beren habitatean. Geratzen diren bakotxak bereziki ahulak dira, askotan harrapatuta geratzen direlako eta trasloketan hiltzen direlako,
|
beste
espezie batzuk harrapatzeko moduan. Juan E Mexikoko Adenako zuzendari eta ordezkariak dioenez, “Vaquitetako gainerako biztanleen seiren bat hiltzen da urtero, marrazoak edo mantak harrapatzeko moduko sare legal eta ilegaletan”.
|
|
|
Ugaztun hori ozeanoak gaur egun dituen arazoen sinboloa da, dio Kripps ek. Ozeanoa suntsitzeko deia egiten du, behatxoaren biziraupena ez ezik
|
beste
espezie batzuena ere arriskuan jartzen ari baita.
|
|
|
Planak beste giza “izurrite” batzuen ondorioak ere mugatu nahi ditu, katamotz iberiarra itzulera zaileko puntu batera eraman baitute: harrapaketak eta isileko arrantza, hasieran
|
beste
espezie batzuetara bideratutako amuzki pozoituak. Ale murrizketaren aurrean katamotzek duten endogamia eta pobretze genetikoarekin osatzen da ekuazio hilgarria.
|
|
|
Kontsumitzaileek oso preziatua dute mundu osoan, bereziki Japonian, prezio altuetara iristen baita. “Ikuspuntu biologikotik begiratuta, azkar hazten den arraina da, landutako
|
beste
espezie batzuena baino 20 aldiz gehiago (adibidez, urraburua edo lupia), eta tona bat pisura ere irits daiteke”. Ipoiak, ikerketaren buruan Hegalaburra lantzeko lehen ikerketak 1970ean hasi ziren Japonian, eta hamarkada bat geroago, laborantzarako lehen enpresa ekimenak hasi ziren.
|
|
|
Espeziea etxekotzeko hamarkada bat Espeziea etxekotzeko, hau da, “merkataritza ekoizpen kontrolaturako beharrezkoa da ugalketan, elikaduran, genetikan, patologian edo gaixotasunen azterketan eta ingeniaritzan ikerketak egitea, besteak beste”, dio Espainiako Ozeanografia Institutuko ikertzaileak. Zientzialariak gehitu du orain landatuta dauden
|
beste
espezie batzuekin gertatutakoa behatuz gero (izokina, amuarraina, erreboiloa edo urraburua, besteak beste), hegalaburraren laborantzan garapen teknologiko egokia lortzeko behar den gutxieneko denbora dela hamarkada bat. Eta esan du duela hamarkada batzuetatik ikertzen ari direla mundu osoan egoera basatian dagoen atuna.
|
|
|
“nazioarteko luzamenduari esker, balea erreserbak ugariak dira” eta ehiza jasangarria berrezar daiteke. Japonia, Norvegiak babestuta, urrunago doa, eta dio baleen berreskuratze maila hain azkarra izan dela, non
|
beste
espezie batzuk eta arrantza industria arriskuan jartzen baitituzte. Arrazoi horiek atzera botatzen dituzte, aurrez aurre, luzamenduaren aldeko herrialdeek eta talde kontserbazionistek.
|
|
|
Ehizari ozeanoetako kutsaduraren arazoa gehitzen zaio, herrien bideragarritasunaren kalterako. Gainera, ale horien heriotzak elikadura kateari eragiten dio, zetazeoek zefalopodoak erregulatzen baitituzte, eta zefalopodoak ugaritzen badira,
|
beste
espezie batzuk arriskuan jartzen dituzte.
|
|
|
Francisco Faraco ozeanografoak dioenez, ez ditu medusak akabatu nahi, elikagaiak jaten dituen iragazkia baita eta ura garbi mantentzen baitu. Faracoren arabera, marmokak amaitzen direnean
|
beste
espezie bat sortuko da, eta planktonarekin amaituko da.
|
|
|
Izurrite bat da.
|
Beste
espezie batzuen lekua hartzen du ibaietan, eta laboreak txikitzen ditu”. Belzak esan du lehen aleak 1998an aurkitu zirela Plaiaundin.
|
|
|
Horri esker, marroi egoten den denbora nahiko laburra da. Gainera,
|
beste
espezie batzuekin nahasten bada, berdea urte osoan egon daiteke. Alde negatiboa itzalean egotea ez da ondo jasaten.
|
|
|
Soropila: beste aukera batzuk
|
Beste
espezie batzuk, lorategi erakargarri eta ia beti berde bat mantentzeko gomendagarri egiten dituztenak, mantentzeko gehiegizko baliabiderik behar ez dutenak, honako hauek dira: Zoysia:
|
|
2003
|
|
|
Arrain kontsumoaren gehikuntza dela eta, inportazioak biderkatu eta lehorreko haztegietan
|
beste
espezie batzuk ere ugaldu dira etorkizunean
|
|
|
Munta horretatik gehientsua bertako flotak zuzenean lehorreratzen duen arren, arrain kontsumoaren gehikuntza dela eta, inportazioak egungo kontsumo osoaren %30 baino gehiago biderkatu eta lehorreko haztegietan orain bertan arrandegiak lupi, urraburu, erreboilo eta amuarrainez hornitzen dituztelarik
|
beste
espezie batzuk ere ugaldu dira etorkizunean.
|
|
|
Naturarako Mundu Elkartearen arabera (UICN), hamar txoritik bat eta ugaztunen %25 galzorian dauden espezieen Zerrenda Gorrian daude, eta
|
beste
espezie askoren bi heren ere arriskuan epigrafean aurki daitezke.
|
|
|
Hiztegiak dio energia dela sistema batek lana egiteko duen ahalmena, eta horrelaizanik, ezagutzen dugun zibilizazio sistema honek inoiz baino lan gehiago egitekoahalmena du, duda barik. Beraz, energiaren beharrak ere gero eta handiagoak dira.Naturaren
|
beste
espezieek, animaliek zein landareek, egiten ez dutena guk gizakiokegiten dugu, hots, elikadura moduan behar ditugun iturri energetikotik xurgatzeazgain (e. endosomatikoa) bestelako energia gastuak egiten ditugu gure beharrizanzibilizatoriak, garraioa, zerbitzuak, aisialdia eta abar asetzeko.
|
|
|
30 horietatik batek bakarrik iraun zuen amaierara arte. Prozesuaren eraginkortasun oso txikia, hasiera batean Edinburgoko (Eskozia) Roslin Institutuan garatutako teknikaren heldutasun eskasari egozten zitzaiona, gizakiak ugaltzeko edozein klonazio amets ateratzera mugatzen zen —orduan inork ez zuen esaten, 300 giza enbrioi klonatzea ausartuko zela 30 emakumeri ezartzeko—, baina ez
|
beste
espezie batzuetan. Dollyren atzetik, beste ardi batzuk etorri ziren, zekorrak, zerriak eta, azkenik, saguak, eredu esperimentaletan animalia nagusia.
|
|
|
Hala ere, Kantauri itsasoko zenbait eremutan izurdeak arrantzatzeko ohitura dago oraindik, eta hori oso ohikoa da hegaluzea arrantzatzen den bitartean. Murtziako eta Andaluziako kostaldeko herri batzuetan ere izurdeak harrapatzen dira, ganbararen eta
|
beste
espezie batzuen arrantzan erabiltzen diren suduretan amu gisa haragia eta koipea erabiltzeko. Izurdeak ehizatzeko, arrantzaleek delfinera izeneko arpoi berezia erabiltzen dute.
|
|
|
Izurdeak ehizatzeko, arrantzaleek delfinera izeneko arpoi berezia erabiltzen dute. Halabeharrezko harrapaketak
|
beste
espezie objektibo bat harrapatzeko arrantzatzen diren arteetan egiten direnak dira. Izurdeak harrapatuta geratzen dira, batez ere, arrantzaleak berariaz ezer egin gabe.
|
|
|
Neguaren amaieran udaberriko loratze erraboilak landatzeko garaia ere bada, hala nola, errunkuluak eta anemonak.
|
Beste
espezie batzuk, tulipanak esaterako, lehenago landatzea komeni da, garapen motelagoa baitute (hiru hilabete inguru): udazkenaren amaieran edo neguaren hasieran landatu behar dira, udaberrian loratu daitezen.
|
|
|
Mendarena Mediterraneoko eta Erdialdeko Asiako landare iraunkorren generoa da. Laminazeoen familiakoa da, baita oso lurrin bereizgarriak dituzten
|
beste
espezie batzuena ere (izpilikua, adibidez), eta Espainiako sukaldaritzan asko erabiltzen diren beste jangarri batzuena ere (oreganoa eta albahaka, esaterako). Lorategian landatuta, aleek metro bat baino gehiagoko altuera izan dezakete.
|
|
|
Lehen ikerketak ortzadar amuarrainei eta salmonid familiako beste arrain batzuei zuzendu zaizkie. Etorkizunean aztertutako
|
beste
espezie batzuk otso marraduna eta perka horia izan daitezke. Adituek arrainek egoera desberdinetan duten portaera ebaluatu dute, eta horretarako arrain kumeen estazio desberdinetara bidali dituzte.
|
|
|
Fucusa (Fucus vesiculosus) alga arrea da, eta 30 eta 90 cm arteko luzera izan dezake. Alga horrek forma ugari ditu, eta ale batzuk genero bereko
|
beste
espezie batzuekin nahas daitezke.Gainerako espezieetatik bereizten duen ezaugarri nagusia besikula aeriferoak dira, espeziearen alga bakarra baita. Erabilera dietetikoak Fukusean helburu dietetikoetarako erabiltzen den zatia taloa da, eta hortik ateratzen dira algari propietate osasungarri ezagunak ematen dizkioten elikagaiak.
|
|
|
Programa hori beste autonomia erkidego batzuetan ere garatzen ari da, Europako lau saii espezieetatik txikiena kontserbatzeko beste neurri batzuekin batera. Sai zuria gainbeheran dagoen espeziea da eta horren arrazoiak, neurri batean, desagertzeko arriskuan dauden
|
beste
espezie batzuenekin bat datoz, hala nola arrano inperialarekin edo katamotz iberikoarekin. Mendian pozoindutako zepoak erabiltzeak, elikagaiak eta habitata galtzeak (kasu honetan, mular tradizionalak) gainbehera areagotzen du.
|
|
|
Ekosistema horiek Australiako Arrezifeen Hesi ospetsua osatzen dutenek baino kalte handiagoak jasan dituzte, herrialde horretako ekialdeko kostaldean, gehitu zuen. Ikerketaren arabera, dortoka handien ehizak, manatien eta krokodiloen sarraskiak eta
|
beste
espezie batzuen sarraskiak koralen degradazio prozesua hasi dute, eta gehiegizko arrantzak eta berotze globalak areagotu egin dute. Pandolfi eta Smithsonian garaiko paleoekologo talde batek arrezifeetan leuntzen duten organismoak aztertu zituzten, hala nola haragijale handiak, belarjaleak, koralak, esekiduran elikatzen diren izakiak eta itsas planktona.
|
|
|
Beste zuhaitz bat ere badago, zidroa (Citrus medica L.). Haren fruituei toronja edo toronja ere esaten zaie herrialde askotan, eta horrek nahasketa eragin dezake. Jatorri ezezaguneko fruta Ez dakigu zehazki zein den pomeloaren jatorria, baina ikerketa ugarik diote Barbadosen (Mendebaldeko Indietan) ekoizten den naranjo gozoaren eta pummeloaren(
|
beste
espezie bat) arteko gurutzatze naturala dela. Handik, Karibe osora zabaldu zen, eta, ondoren, Estatu Batuetara.
|
|
|
Azkenean, bere taldeari lotu nion, oso genero zabalekoa baita. Hain konplexua denez, zakilaren morfologia aztertu eta
|
beste
espezie batzuenarekin alderatu behar izan nuen”, adierazi du ikertzaileak. Hurrengo pausoa artikulu bat idaztea izan zen, argitalpen zientifiko batera bidaltzea, kasu honetan Frantziara, eta, era berean, nazioarteko ebaluatzaileen esku utzi zuen, aurkikuntzari oniritzia eman ziezaion.
|
|
|
“Baleetarako eremu babestuak ugaritu egin dira Kaledonia Berriak bere Ekonomia Eremu Esklusiboan 1,3 milioi kilometro karratuko santutegia sortzeko hartutako erabakiaren ondorioz”, azaldu zuen David Kemp Ingurumen ministroak. Ehiza komertziala,
|
beste
espezie batzuk harrapatzen aritzen diren arrantzaleen sareak, ozeanoen kutsadura eta urpeko zarata dira Hego Pazifikoko balea konkordunen arrisku batzuk.
|
|
|
Nutrizio garrantzia Haragia elikagai gisa aminoazido esentzialen eta, neurri txikiagoan bada ere, bitaminen (batez ere B taldekoak) eta mineralen iturri bikaina da. Hala ere, oilasko haragiak,
|
beste
espezie batzuek ez bezala, ez du burdina askorik (1 mg/ 100 g baino gutxiago). Oilasko haragiaren ezaugarri nabarmen bat gantz kontzentrazio txikia da, bereziki zati gihartsuetan, adibidez bularkian, non lipidoen proportzioa %1 baino txikiagoa baita.
|
|
|
Zuhaitzek eta zuhaixkek,
|
beste
espezie batzuek bezala lorategiaren zati izateaz gain, espazio hau osatzen duten eremuen arteko mugak ere marka ditzakete. Artikulu honetan honako hauek deskribatzen dira:
|
|
|
Hala ere, toxina botuliniko ezagunen (A, B, C, D, E eta F) talde bakar batean ere ezin da kokatu. Ondoren, ikusi zen mikroorganismoak Clostridium botulinum ez bezalako ezaugarriak zituela, eta, beraz,
|
beste
espezie batean bereiztea proposatu zen. Bestalde, G mota ez da inoiz aurkitu elikagaietan, eta ez da isolatu.
|
|
|
Gaztela eta Leongo Juntako Nekazaritza, Abeltzaintza eta Mendi Sailak agindu bat eman zuen 1988an, Autonomia Erkidego osoan edozein espezietako karramarro biziak saltzea debekatzen zuena. Arau autonomikoak berak zehaztu bezala, Gaztela eta Leongo ibai sarean afanomikosia (edo karramarroaren izurritea) gertatuz gero, hemengo karramarroa babestea zen haren helburua, eta, gainera, iruzurrez sartutako
|
beste
espezie exotiko batzuk agertu ziren. Gobernu zentralaren iritziz, arau autonomikoak printzipio konstituzionalak urratzen zituen, eta horregatik, urte horretan bertan inpugnatu zuen Konstituzio Auzitegian, deuseztasuna eskatuz.
|
|
|
Baina koadro patologiko bat sortzeko hainbat baldintza bete behar dira, orain arte egindako ikerketen arabera. Lehenengoak ardietatik datozen proteina eraldatuekin du zerikusia, tratamendu desegoki baten ondorioz egitura aldatuko litzatekeenarekin, eta horrek
|
beste
espezie batzuetarako patogenoak izatea ahalbidetuko luke. Beste aukera bat, oraindik baztertu gabea eta aurrekoaren oso antzekoa, behi batzuen mutazio genetikoak izatea da.
|
|
|
Italiako hiriak bestelakoak dira. Italiarrak"
|
beste
espezie bateko" andre gizonak. " Iparraldeko pentsakera eta ideietatik askatzearren" etorri da, etorri.
|
|
2004
|
|
|
Azken urteotan, alde batetik gehiegizko arrantza egin da, eta bestetik, erabili diren arrantza tresnek »bolantek, adibidez» gure kalak agortzea eragin dute. Kontua larria da, izan ere ez baitira antxoaren eta hegaluzearen arrantza bakarrik une latzak pairatzen ari direnak,
|
beste
espezie batzuekin ere, legatzarekin, esate baterako, beste horrenbeste gertatzen ari baita. Hain juxtu ere egitura arazo horrengatik ari da Europako Batasuna arrantza mugatzen, nahiz eta zenbaitetan mugaketa hori diskriminatzaile xamarra izan, herrialde batzuei besteei baino mesede handiago egiten baitie.
|
|
|
Libro del Buen Amoren bertan ere Bermeoko bisigu eta sardinak aipatzen dira. Berant Erdi Aroan, berriz, legatza eta
|
beste
espezie batzuk azaltzen dira, lehenengo arrantza kofradien ordenantzetan eta euskal kostaldeko herrietako hainbat eskuizkributan.
|
|
|
Ternuako arrantza desagertu ondoren, Iparraldekoak sardinaren eta
|
beste
espezieen baxurako arrantzan hasi ziren buru belarri, gero arrain hori kontserban jartzeko. Kostaldeko gainontzeko euskal probintzietako arraina ere erabiltzen zuten kontserbatarako.
|
|
|
Han gizendu egiten dira, harrapatu, hil, banatu eta saldu arte. Arrain haztegiko
|
beste
espezie batzuekin gertatzen den bezala, lehenengo ekoizpen faseak, arrautzen eklosioari eta larbariari dagozkionak, bereziki delikatuak dira. Izokinen kasuan, lehen faseak lurreko granjetan eta ur gezarekin egiten dira.
|
|
|
Joan den urteko abuztuan, Nazioarteko Bale Batzordeak (CBI) «arrazoi zientifikoei» buruz —Japonia ere baliatzen du— emandako legezko hutsunea betez, baleak ehizatzen hasi zen berriro. Islandiako gobernuak dio zetazeo horiek harrapatuz populazioa kontrolatzen dela
|
beste
espezie batzuk babesteko, eta arrantzaleen mantenua bermatzen dela. Hala ere, erakunde ekologistek diote ehiza zientifikoko programak aitzakia besterik ez direla haragiaren eta balea produktuen merkatua aktibo mantentzeko.
|
|
|
Hala, Barkmanek eta haren lagunek landarearen genoma aztertu zuten lehenik, baina Rafflesiak fotosintesia ez egiteak —horrek esan nahi du gene asko desagertu edo aldatu egin direla horretarako— alferrikakoa egiten zuen beste landare batzuekin konparatzea. Bere pertseberantzian, ikertzaileek gene bat aurkitu zuten Rafflesiako mitokondrio DNAn, bere horretan eta
|
beste
espezie batzuekin konparatzeko moduan, eta landare hori bioleten, pazko loreen eta pasio loreen ondoan jartzera eraman zuten. Era berean, 95 landare espezie aztertu ondoren, ikertzaileek ikusi zuten ez dagoela inolako harremanik Rafflesiaren eta orain arte esleitu zaien senideetako baten artean, Asiako hego ekialdeko espezie parasito bitxi bat, Mitrastema, alegia.
|
|
|
Batzuetan orban ilunagoak eta biribilagoak izaten ditu. Antzeko
|
beste
espezie batzuk ere badaude, eta, besteak beste, begietako distantziaren arabera bereizten dira, mihi arrain arruntean handiagoa baita. Mihi arrainaren ezkerreko begia buruaren eskuinaldera migratzen da garapenaren lehen faseetan, eta aho txiki eta bihurrian dituen hortz bakanak alde itsuan daude.
|
|
|
Hiru ikertzaileek —Neil Shubin, Edward Daeschler eta Michael Coat— zehaztu dutenez, berreskuratutako humeroa uretako espezie oso primitibo batena zen, ziur aski kate maila bat hegatsdun arrainen eta hankadun anfibioen artean. Besaurreko hezur hori
|
beste
espezie zahar batzuetako humero ezagunak baino askoz sendoagoa da. Ezbairik gabe, ahalmen eta hedadura handiko muskulua izan zuen, tetrapodo animalia horren bularraren zati bat estaliko baitzuen, adituek diotenez.
|
|
|
Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Albaitaritza Fakultateko (UAB) zientzialari frantsesek, belgikarrek, estatubatuarrek, sudaniarrek eta espainiar batek, Jordi Jordanak, egindako ikerketa horrek frogatzen du astoa dela jatorri afrikarra duen bakarra. Mitokondrioaren DNA, zelulen “energia fabrika”, oso baliagarria da espezie baten jatorria eta
|
beste
espezie batzuekiko ahaidetasuna jakiteko, ama bidez baino ez baita jarauntsitzen eta mutazioak erritmo konstantean metatzen baititu, erloju molekular moduko bat balitz bezala. Azterketa horien emaitzen arabera, gaur egungo asto guztiak Afrikako jatorrizko bi populaziotatik jaisten dira.
|
|
|
Zientzialariak dioenez, “espezie fosil baten zentzumen gaitasuna zehaztasunez zehazten den lehen aldia da”. Azterketa honen metodologia
|
beste
espezie fosil batzuei aplikatu ahal izango zaie.
|
|
|
Horregatik, arrain horiek sektorean sartzeko aukera ikertzen ari dira, esan zuen Alejandro Guerra Itsas Ikerketen Zentroko zuzendariak. Moluskuen artean, muskuilua erreferentzia izan da beti untxi hazkuntzan, “baina orain
|
beste
espezie batzuk sartzen ari dira, hala nola labanak, oso garrantzitsuak mundu osoan”. CIMA taldearen zuzendariak zehaztu zuenez, “Espainian kontsumitzen diren moluskuen %87 inguru laborantzakoak dira”.
|
|
|
Kasu horretan, tamaina horretara iristen diren zuhaitzak edo zuhaixkak aukeratu behar dira, hala nola, karpe arrunta, inausi erregularra onartzen duen hosto erorkorreko zuhaitza edo altzifrea, arrunta, horizontala edo piramidala. Oso ohikoa den
|
beste
espezie bat leilandi da, altzifraren antzeko koniferoa eta azkar hazten dena. Heskaiak finka edo lorategi bat mugatuko badu, bi metro baino gehiago neurtu behar ditu.
|
|
|
Arraina ketzeko prozesua Keztatze prozesuan sartzen diren arrainen artean, izokina da espezierik ezagunena eta lehen etortzen zaiguna burua horrelako produktuez hitz egiten denean. Hala ere, badira
|
beste
espezie batzuk horiek ere keztatzeko balio dute, eta aroma eta zapore ezaugarri oso egokiak; bakailaoa, atuna, amuarraina edo sardinak. Ketuko diren arrainak gazitu egiten dira aldez aurretik, eta, beraz, gatza gehitu izanari zor zaio kontserbazioa prozesu horretan, efektu kontserbadorea duen kearen osagaiak bezala, eta keztatzean jasaten duen lehorketa.
|
|
|
Belladona bezalako landareak dira, nahiz eta izena izan, arriskutsua da alkaloide asko dituztelako.
|
Beste
espezie batzuk ere toxikoak dira, hala nola orbainak, errizinoa edo erregaliz amerikarra. Landare horietatik eta hain pozoitsuak ez diren beste batzuetatik urrun egoteko, ezinbestekoa da zer itxura duten eta arriskua non dagoen jakitea.
|
|
|
beste bat (nagusia) galdu ondoren espezieak galtzea (espezie elkartuak). Adibiderik aipatuena desagertutako uso migratzailearena eta haren zorri parasitoarena da, nahiz eta hark
|
beste
espezie batzuetan ere bizi ahal izan. Berrikiago, Singapurreko tximeleta tropikalen desagerpena larbak hazten ziren landareak galtzearen ondorioa izan zen.
|
|
|
Kosta egiten da daukaguna baloratzea” esan du Nestor Yelok, Ekologistak Martxan taldeko kideak. Igaraba funtsezko pieza da elika katearen barruan;
|
beste
espezie batzuetako superpopulaziorik ez egoteko funtsezko kate maila osatzen du. Ugaztun horrek ibaiertzeko basoa behar du mugitzeko, babesteko, ugaltzeko eta elikatzeko, batez ere arrainez, anfibioez eta narrastiz.
|
|
|
Argumentu horren ustezko erantzuleek fakturak bidaltzen zizkieten bezeroei, eta faktura horietan “Dalbergia nigra” deitzen zioten, “Pitomba”, “Caviuna” edo “Jacaranda” bezalako nomenklaturekin, galzorian ez dauden espezieak. Ikuskatutako biltegiek zura antzeko itxura duten
|
beste
espezie batzuekin nahastuta edukitzen zuten, horrela Sepronako ikuskatzaileei eta agenteei identifikatzeko zailtasunak izateko. Horiek azterketa mikroskopikoak eta DNA egin dituzte, benetako izaera berresteko.
|
|
|
Horrela sortu zen hezegune bat, gaur egun milaka hegaztirentzako habitat garrantzitsua dena. Kalte itzulezina Baquedanok esan zuen begi bistakoa zela zelulosazko landareak hondakin likidoak deskargatuko zituela Gurutzeta ibaian, eta inguruko flora eta fauna kaltetuko zituela, “baina okerrena da kaltea itzulezina dela eta
|
beste
espezie batzuetara zabalduko dela ur kutsatuak kontsumitzeagatik”, azpimarratu zuen. Jorge Ruiz albaitariaren arabera, Valdiviako basa bizitza eta ornitologoa ikertzen aritzen da, landarea martxan jarri zenetik “hegaztietan aldaketak ikusi dira eta azken hilabeteetan erreserban zeuden 6.000 zisnetik 3.000 baino gehiago hil dira”.
|
|
2005
|
|
|
1956ko izotzak geratu arazi zuen landaketa masibo hau, Gipuzkoako intsinis gazte asko izorratu baitzituen. Ordutik hona, batez ere lurralde honetan, koniferen dibertsifikazioa bilatu da basoberritzerakoan eta
|
beste
espezie batzuk erabili, esaterako Korsikako larizioa, Japongo alertzea eta Douglas abetoa.
|
|
|
Baina espezie guztiek jarraitzen duten bidea hauxe da: kolonizatu, hedatu, fase geldikorrean sartu eta, azkenik, atzeraka egin, hau da, erregresioan sartu eta
|
beste
espezie berri bati lekua utzi azken batean. Hots, praktikan ahalmen biotikoa ez da betetzen.
|
|
|
2 Espezie bat aldatu gabe mantentzen da, baina, berorren populazio isolatu bat
|
beste
espezie berri bateraino eraldatzen da:
|
|
|
Ingurune eta baldintza guztietan, lehen aipatu dugunez, animaliak isolatuta edota elkarturik bizi daitezke.
|
Beste
espezie batzuekin asoziatuta bizi direnean, taldekamenduak antolaketa gabekoak edo antolaketa maila altukoak izan daitezke. Lehenengo kasuaren adibidea, kostaldeko krustazeo, molusku eta ekinodermatuen taldekamenduetan aurkitzen dugu.
|
|
|
Espezie batzuk, gehienak, gonokoristikoak edo sexuz bereiziak dira, hau da, ale jakin batek sexu bateko gametoak ekoizten ditu soilik. Aitzitik,
|
beste
espezie batzuk hermafroditikoak direla esaten da: ale bakoitzak gameto ar eta emeak ekoitzi ahal ditu.
|
|
|
Izurdeen eta Baleen Kontserbaziorako Elkarteko adituak ere joaten dira itsasontzira. Arrantzak
|
beste
espezie batzuetan, hala nola mazopetan, duen eragina aztertuko dute. Arrantzaleen sareetan harrapatuta geratzen diren izurdeak, mazopak eta bestelako espezieak istripuz harrapatzea mundu mailako fenomenoa da.
|
|
|
Atun edo hegaluze haragia erabiltzen da mugarria egiteko. nahiz eta kasu batzuetan berdelarena edo
|
beste
espezie batzuena ere erabiltzen den, hegalaburrarena da preziatuena. Aizto batekin solomoak bereizi egiten dira.
|
|
|
José María Bermúdez de Castro Atapuercako zuzendarikidearen esanean, “Masailezur txiki eta mehe honek antzekotasunak ditu Txinan, Chukutienen eta Lantianen aurkitutako beste masailezur batzuekin”. Piezaren azterketak indartu egiten du Atapuercako gizakiaren nortasuna,
|
beste
espezie bat balitz bezala, eta adierazten du ez dela neandertalen arbasoa, duela zortzi urte proposatu zen bezala. Lehenengo interpretazioaren arabera, espeziea Afrikatik Europara iritsiko zen, eta bertan sortu ziren denborarekin neandertalak.
|
|
|
Hori dela eta, nazioarteko erakunde ekologistek beren programa babestu dute eta erreferentzia kaudimenduna da Europako legegilearentzat. PICDk, eskualde horretako izurde komunitateak zaintzeko funtsezko zeregina izateaz gain, ekosistema osoa babesten laguntzen du, izurdeez gain
|
beste
espezie batzuetako populazioak ere babesten baititu, hala nola marrazoak, dortokak eta bestelako animalia urtar sakrifikatuak, atunidoak bakarrik harrapatzean oinarritutako arrantza teknikak erabiliz. Hala ere, horrek ez du eragotzi gobernuz kanpoko erakunde batzuk Ekialdeko Pazifikoko eremu jakin horretan inguraketa tekniken bidez harrapatutako atunetatik datozen produktuak saltzearen aurka egotea.
|
|
|
Garai batetik hona, nazioarteko zenbait herrialdek legezko baldintzak ezarri dizkiete beren lurraldean arrantzako produktu jakin batzuk merkaturatu nahi zituztenei, seguruak izateaz gain, horiek lortzeko erabilitako baliabideek harrapatu diren ingurunea errespetatu dute,
|
beste
espezie batzuen alferrikako heriotza eta gehiegizko ustiapena ekidinez eta informazio hori azken kontsumitzailearengana iristeko mekanismoak ezarriz.
|
|
|
Azken produktuaren segurtasunari eragiten ez dion gai horri buruzko informazio etiketatzea agertzen joan da azken urteotan, eta ekoizle batzuen borondatez, haiek merkaturatzen dituzten atun kontserben latetako batzuetan, batez ere duela lau urte Espainian APICD inguruan harrapatutako atunaren jarraipenerako eta egiaztapenerako berariazko araua onartu ondoren, gai horri buruzko Erkidegoko araudirik ez dagoelako. Izan ere, badirudi azkenean iritsi dela garaia, legezko neurri hertsien bidez, oreka bat ezartzeko atunaren kontsumo seguruaren, ingurumenaren kontserbazioaren,
|
beste
espezie batzuekiko errespetuaren eta jasangarritasunaren artean. Ez dugu ahaztu behar kontserbako atunak arraina eraldatzeko munduko lehen industria direla; Europa da produktu horren lehen kontsumitzailea, eta Espainia da ekoizle nagusia.
|
|
|
Debekuaren oinarria da arte horrek lotura zuzena duten mailasareekin duen antzekotasun handia; sare horiek debekatuak daude Europar Batasuneko legerian. Gutxieneko neurriei dagokienez, sardinaren neurria zentimetro, Atlantikoan bezala, lehen aldiz arautzen da, eta gutxieneko neurriak ezartzen dira txirlarentzat eta txirlarentzat, bai eta
|
beste
espezie batzuentzako tamaina handitze arrazoizkoak ere, zientzia gomendioei egokitzeko. Murrizketak Migratzaile handien arrantzarako debekualdiei, gutxieneko tamainei eta amuei buruz Europako Batzordeak egindako jatorrizko ekimenaren aurrean, horiek ez baitzuten benetako oinarri zientifikorik eta sektoreak baztertu egiten baitzituen; Europako Parlamentuak onetsitako testuak erabaki zuen erregulazio horiek Arrantzako Eskualdeko Erakundeetatik ateratzea, hala nola CGPMtik eta ICCATetik, zeren eta arrantza toki horiek Mediterraneoan beste herrialde batzuek ere ezartzen baitituzte.
|
|
|
Duela hilabete batzuk, Nature aldizkariak azterlan baten ondorioak argitaratu zituen. Azterketa horren arabera, birusak
|
beste
espezie batzuetara salto egin zezakeen beldurra Indonesian nabari zen. Orduan, Airlanggako Unibertsitateko (Java) adituek hegazti gripearen birusa txerri aziendan zegoela baieztatu zuten.
|
|
|
Hala, adibidez, trikuak bola bat egitera ohitzen dira auto bat izutzen dietenean, eta, beraz, harrapatuta hiltzen dira.
|
Beste
espezie batzuek janaria bilatzen dute galtzadan edo errepideen bazterretan, hala nola, hontzak, eta horrek azaltzen ditu neurri handiagoan. Legez, animaliak errepideetan bakarrik ibil daitezke, eta ez autobietan edo autobietan, manadan edo artaldean, beste ibilbiderik ez dagoenean eta, gutxienez, 18 urtetik gorako pertsona batek zainduta badaude, eskuineko bazterbidetik gidatzen baditu, oinezkoentzako gunean ez sartzeko eta zirkulazioa ez eteteko.
|
|
|
Espezie horiek gutxitzen ari dira gehiegizko arrantzaren ondorioz, eta horrek ez du zerikusirik ingurumen faktoreekin. Beste kontu bat da espezie horiek dagoeneko ahulduta dauden eta, gainera, ingurumen baldintzak aldatzen dituzten eta lehian dagoen
|
beste
espezie bat sartzen den. Komunitateak nola berregituratzen diren ikusi da.
|
|
|
Iturri berberek gogorarazten dute Aragoiko basoetan aurki daitezkeela Europan ezagutzen diren onddo espezie toxiko ia guztiak. Espezie bati buruzko zalantzaren edo ezjakintasunaren aurrean, ezinbestekoa da hura ez biltzea; izan ere, intoxikazio gehienak ezjakintasunagatik,
|
beste
espezie batzuekin nahasteagatik edo sinesmen faltsuengatik gertatzen dira, eta Aragoiko Gobernuaren iturriak gogorarazten dituzte prentsa ohar batean. Zalantzak argitzeko, elkarte mikologikoetara jotzea gomendatzen da, ale guztiak behar bezala identifikatzeko laguntza eta ezagutza zientifikoak ematen baitituzte.
|
|
|
Asiako hego ekialdeko herrialde askotan, hegaztien tokiko eta familiako hazkuntza haragia eta proteina nahiko merkea da. Hori dela eta, ustiategiak oso sakabanatuta daude eta
|
beste
espezie batzuekin kontaktuan daude, hala nola zerriekin edo gizakiekin. Horregatik, birusak hainbat animalia espezieri egokitzeko hainbat mutazio jasan ondoren, Asia hedapen bide garrantzitsuenetako bat bihurtu da.
|
|
|
Urte osoan egiten dira harrapaketak. Txibiaz gain,
|
beste
espezie batzuk ere eros daitezke merkatuetan: txibia patagonikoa (Loligo patagonikoa, Amerikako hegoaldetik datorrena eta arrunta baino tamaina eta kalitate gastronomiko txikiagoa duena), txibia erraldoia edo zainduna (Loligo forbesi, arrunta baino handiagoa, 2 kilorainoko pisua duena, eta ugaria Ipar Itsasoan eta Bizkaiko Golkoan).
|
|
|
Frantziako eta Britainia Handiko bieira galegoa, kolore bizienagatik eta goiko hesia guztiz laua da.
|
Beste
espezie ezagun batzuk: maskorra erromesarena (Pecten jacobeus), hondoko maskor atlantikoa (Placopecten) magellanicus), zamburina edo bolondeira (Chlamys varia edo Pecten varius), iparraldeko ostroia (Argopecten puratus) eta bolandeira (Chlamys opercularis).
|
|
|
albahaka, perrexila, mendafina, melisa, etab. Era berean, oso toleranteak izan dute tenperatura maiz aldatzen denean eta egostearen ondoriozko lurrun eta gasak asetzen direnean. Sukalde argitsuetan krotona, achimeneak, koleoa, akalifa, ficus rastreroa, alaitasuna, etxearen poza, singonioa, apezpikua, argizari lorea… Baina argi gutxi badago,
|
beste
espezie batzuk hobeto egokitzen dira, hala nola zeropegia, tradescantia, via, espatifiloa, pilea, filodendro, poto, zinta, Aloe, echeveria, zinta, filodendrondoak, peperomiak, saxifragak, araliak edo diruaren landarea ere paratzen ditu.
|
|
|
Britainiarrek Skagerrak (zero) eta Irlandako itsasoa(% 10) eskualdeetako Bizkaiko Golkoko(% 10) TACaren urte erdiko berrikuspena proposatu dute zigalari buruz, espezie hori berreskuratzeari buruz zientzialariek duten iritziaren arabera. Konpromiso testuan, lehendakaritzak ez du aldaketarik egin Espainiarako garrantzitsuak diren
|
beste
espezie batzuetan, hala nola oilarrean eta zapoan. Horretarako, Bruselak %15eko murrizketa proposatu zuen.
|
|
|
Gainera, frogatu da dna aldaketa txikiek eboluzio gertaera bortitzak eragin ditzaketela. Adibidez, aldaketa genetiko bakar baten ondorioz, Alaskako arrain arantzatsuak hezur armarria galdu eta
|
beste
espezie batera eboluzionatu zuen. “Science” ez da aipatzen Woo Suk Hwuang korearrak, giza enbrioiekin egindako klonazio terapeutikoaren aitzindaritzat jotzen denak, argitaratu dituen lanak; zelula ama faltsuak erabiltzea leporatu diote.
|
|
|
Nork hobetsiko du mende erdiko agure ezkor hau? Arrotz bihurtua natzaie,
|
beste
espezie batekoa nolazpait. Otoi, Antton:
|
|
|
–Horixe da gizakion ustelkerietako bat, Joantxo. Ez dago
|
beste
espezierik hori egiten duenik: hilketa bat egin, eta bizitza osoan harro oroitu.
|
|
2006
|
|
|
Eboluzio prozesuan lehenengo animalia izanik, primateak maisu dira lanabesak erabiltzen.
|
Beste
espezieak atzean uzten dituzte.
|
|
|
[01.08.40] Titi pigmeoak bizirik irautea, baita
|
beste
espezie
|
|
|
nola bilakatuko da biztanleria? Eta nola eragiten die
|
beste
espezie batzuei hainbeste antxoa arrantzatzen ari garenak. Eta Prestige ren kasua.
|
|
|
Izan ere, ia 800 kaoba subespezie daude. Teka, ebanoa eta kaoba zur ezagun eta erabilienak diren arren, dekorazio exotikoaren gorakadak oso preziatuak diren
|
beste
espezie batzuk ezagutarazi ditu, hala nola sipoa, okumea, irokoa eta emberoa. Guztiak zuhaitz handietatik datoz, enbor homogeneoekin, eta horietatik taula handiak eta kolore sorta zabala lor daitezke.
|
|
|
Zuhaitz batzuk, pinuak esaterako, ez dira gai bi urte baino gehiago bizitzeko mikorrizatu gabe daudenean.
|
Beste
espezie batzuetan, orkideak kasu, ezinbestekoa ere bada, landarerik gabe ezin baita bizirik iraun. Mikorrizazioak, halaber, txapeleko onddo ezagunak, hala nola “amanitak” edo “boletoak”, edo produktu gastronomiko hautatuenetako bat, boilur beltza, haztea eragiten du.
|
|
|
Ekoizpen intentsiboaren kasuan, arazo hori txikiagoa da, aspalditik ari baitira kontuan hartzen prebentzio neurri bereziak. Bestelako animaliak Badakigu katuak direla infekzioa barreiatzen lagun dezakeen
|
beste
espezie bat. Beraz, kontrol berezia behar duten animaliak dira.
|
|
|
Haren kantuak Afrikako musikaren erritmoari jarraitzen dio, eta horrexek liluratzen ditu ikusten dituztenak. Tximuak, muskerrak, hipopotamoak eta krokodiloak leku urrun haietan ugariak diren
|
beste
espezie batzuk dira. Dibertsioa hondartzetan Eskualdea bisitatzen duten turistek klima tropikal lehorraz gozatzen dute.
|