|
2007
|
|
|
Donibane Lohizuneko Begiraleen taldea Madeleine de Jaureguiberryk
|
berak
sortu zuen, 1935ean560 Jeanne Salhak561 adierazi digunez, bi anderekin elkartu zen Madeleine, Elise Arramendy562 eta Madeleine Bribetekin; elizako gela bat Gure Etxea deitu zuten563 eta teatroa euskaraz egiten hasi ziren, des> tableaux> deitzen zena564 Komediak, poema liriko eta klasikoak antzeztu zituzten, honako hauek idatzitakoak: Hillau emakumea, Leon Léon, Domingo Soubelet, Jean Barbier, Xabier Diharce, Pierre La, tte, Pierre Larzabal, Ttanpik eta Elise Arramendyren iloba zen Janick Arramendyk (Otegi izengoitiaz) 565 José Eizagirre apainketa lanean ari izan zen566 eta Lebout, Donostia eta Lertxundik lan egin zuten musika alorrean.
|
|
2008
|
|
|
13 Azken oharra: Nik egina gaingiroki azaldu dut, gehiegizko zehazta sunik gabe, Hiru gizon bakarka Gandiagaren obra delako, guztiz berea,
|
berak
sortua eta mamitua. Beraz, mekanografiatutik argitaratura, ez dago liburu berririk:
|
|
|
U. 571, lehenen go biak eta azkena; Baionako E. Museoan 1914koa). Guztiok ere, egutegi tako bat bera direla esan litzateke, tradizio arrasto berean, irizpide eta xede berekin eta familiarte politiko
|
beretik
sortuak direlako.
|
|
|
PILA BAT ek ohiko lekua izenaren eskuinaldea du, baina ezkerrerako joera hartzen ari dela dirudi, gaurko ahozko euskaran behintzat. Hona hemen luma
|
beretik
sortutako bi esamolde eta bi esateko modu:
|
|
|
Euskarari literaturarako uzten zitzaion batez ere tokia, gehien bat olerkiei, gutxiago prosari. Azkuek bada, intelektual gisa euskaraz aritu ahal izateko ezer baino lehen kazetal oinarriak
|
berak
sortu behar izan zituen. Funtzio hori zuten hein handiz Euskalzalek eta Ibaizabalek:
|
|
|
Kalitatezko baliabide horiekin koherentzian Azkueren musika eta istorioa zegoen, poetikoa eta hunkigarria izan gura zuena. Garaiko kritikoen arabera opera horietako musikak euskal doinuen inspirazio nabaria zuen, baina Azkue ez zen mugatzen herri kantuak bere operan txertatzera, baizik
|
berak
sortu zituen euskal zaporeko melodia gehienak. Orkestrazioari zegokionez, ausarta eta deigarria zen, nortasun handikoa zalantzarik gabe.
|
|
|
Zelangura ere, euskarazko artikuluen kopurua gutxituz joan zen aldizkari batetik hurrengora. ...arran bertan, aldizkari jeltzaleotatik euskarari tarte handiena eskaintzen ziotenak izanik, Sabino Aranak 675 orri idatzi zituen gaztelaniaz, eta aldiz euskaraz 15(% 2a) 442 Hola bada, Sabino Aranak, batetik, euskarari leku eman bazion ere bere aldizkari politikoetan, bestetik aski modu testimonialean egin zuen443 Arana Goirik aldizkariotan sustatu zuen euskara fonetismodun bizkaiera mota bat zen,
|
berak
sortutako ortografia eta neologismoekin idatzia, horrek bere irakurketa zailtzen zuela.
|
|
|
Hola bada, Azkuerentzat Hendaiako kongresura joatea Akademiaren sorrerarekin estuki lotuta zegoen, ez Arana Goiriri aurre egin beharrarekin. Hendaia ariketa akademiko bat probatzeko leku egokia izan zitekeen (ortografia adostea) eta ondo irtenez gero baita Akademia
|
bera
sortzeko abiapuntua ere. Eta hala joan zen Broussainekin.
|
|
|
Zazpiak bat leloa artean asmatu gabe zegoen, eta euskaltzaleek ahal bezala izendatzen zuten mugaren beste aldeko errealitatea. Arrese Beitia baino zehatzago ibili zen urte
|
berean
sortutako Donostiako Euskal Erria aldizkari euskaltzalea (Iruñeko Revista Euskararen ildo berekoa), bertan zazpi probintzien izenak banan aipatzen baitziren88 Hala ere, elkar ezagutzak erabatekoa izan gabe segitzen zuen. Adibidez, 1885eko Aizkibelen hiztegian, zazpi probintziei erreferentziak egin arren, liburuak apaingarri gisa zekarren ilustrazioan, Arabako, Bizkaiko, Gizpuzkoako eta Nafarroako armarriak aurki bazitezkeen ere, irudigileak ez zuen Iparraldeko herrialdeen armarria marrazten jakin; eta Lapurdik eta Zuberoak armarririk ez zeukatela esplizituki adierazi ondoren haientzat armarri berri bat asmatzen zen.
|
|
|
Akademiak edo bere karguek euskal izenik ez bazuten, ordura arte euskaraz ziharduen halako erakunderik egon ez zelako zen, eta beraz izen egokiak asmatzeke zeuden. Eta logikoa zen bezala izen horiek erakundeak
|
berak
sortu zituen, baina hori zuen egin kide guztiak hautatu, bildu eta auzia batzarretan adostu aurretik. Eta ordura arte, ez zen oraindik lehen batzarra ere egin.
|
|
|
–Kirikiñoren? kanpainak, ordea, lehen unetik utzi zuen markatuta Akademia, hasiera
|
berean
sor zitekeen adostasun zabalagoa oztopatuz eta sabindar hertsiek euskal idazleen multzoan zuten pisu errealari zegokiona baino oihartzun askoz handiagoa emanez.
|
|
|
Adierazpen hauetan egon zitekeen autokonplazentzia eta exagerazio puntua ukatu gabe, egia zen EAJ eta
|
bere inguruan
sortutako mugimendua zela euskararen alde mobilizazio sozial handiena eragiten zuena. Eta jeltzaleen sektore sabindarrenak euskararen arautzea ere mobilizazio gaitasun politikosozialaren ikuspegitik ebatzi gura zuen.
|
|
|
Zentzu horretan, Iparraldean garai
|
berean
sortu zen Eskualduna aldizkaritik bereizten ziren Azkueren astekariak. Eskualduna territorialki. Euskalzale eta Ibaizabal bezala?
|
|
2009
|
|
|
Seigarrenzirkulu berean badago bestepoema bat, justu hurrengoa, alegia,. Ez zaitez farregarria izan? bertsoarekinhasten dena, Kavafis en. Jainkoak Antonioabandonatzen dupoemare, n egoeranimikao
|
beretik
sortua dirudiena. JainkoaedkoFortunak abandonatzengaituzteneanalferrikegingodugunegar: izangaitezenadoretsu.
|
|
|
|
Bere baitan
sortu edo hazi diren elkarte horietaz jabetzeko gogorik ez du sekula azaldu Euskaltzaindiak. Kontrara baizik.
|
|
|
Villasante izan da euskaltzainburu handia.
|
Berarekin
sortu ziren bost batzordeak, Bergarako Biltzarraren ondoren: hiztegigintza, gramatika, atlasa, onomastika eta, azkenik, literatura.
|
|
2010
|
|
|
Esango dugu ziplo: indefinituak, gutxi batzuk izan ezik, ez dira benetakoak; asko edo gehienak asmatuak eta potentzialak dira, esatariak
|
berak
sortuak. Badira kontzesio itxurak egiten dituzten adibideak, benetan esanak izan balira bezala:
|
|
|
Laburbilduz, erreferentzia zehaztugabez hornitutako BE asko eta asko, ia gehienak? ez dira benetakoak; baizik birtualak, asmatuak eta esatariak
|
berak
sortuak edo formulatuak. Bistan da horrek esku hartzeari eta manipulazioari bidea errazten diola, hots, subjektibitateari.
|
|
|
Hartara, euskal hiriburuetan eta herrietan ia 20 urte lehenago bizitako prozesua ematen hasi zen herrixka eta bailara haietan, baina sakoneko ezberdintasun batekin: ikastola sortzeko ekimena ez zen herrietatik
|
bertatik
sortu, baizik eta kanpotik etorritakoen eskutik. Ez zen sortze prozesu natural bat izan, kontzienteki bilaturikoa eta eragindakoa baizik.
|
|
|
Gainera, Natxo Arregiren esanetan,, ikastolen mugimenduak bazituen hainbat ezaugarri, gure asmoekin eta ideologiarekin bat egiten zutenak. Hizkuntza eta kultur zapalketaren kontrako erantzuna zen, oso aurrerakoia, oso kooperatzailea, oso herrikoia, herrikoiago ezin, herritik
|
bertatik
sortuak, banaka banaka?, eta, beraz, oso bat zetorren gure asmoekin?.
|
|
|
Ikastola ereduaren I+G+B prozesuetan, zerbitzuetan (egonkortasuna, ikas materialak, prestakuntza eta ebaluazioa) eta barruko antolaketan, euskal hezkuntzaren garapena ikastoletara ez ezik, baita euskal eskola izan nahi zuten ikastetxe mota oratara ere zabalduz. Ikastola ereduaren gorpuzketa etengabekoa izan da, eta honek ere eman izan dio ikastola mugimenduari gainerako eskolasareekiko izaera propioa, hezkuntza hornigaiak eta ezagutza Ikastolen Elkarteak
|
berak
sortu, praktikan jarri eta berritu egin baititu, ikastolak elkarrekin arituz, elkarri lagunduz eta nahi duten ikastetxe guztiei eskainiz.
|
|
2012
|
|
|
Mirandek itzulitako lanak
|
berak
sortutakoekin alderatuz gero, erraz antzematen da idazle zuberotarrak euskaratutako idazlanek eragin nabarmena izan zutela bere sorkuntzazko poema eta ipuinetan.
|
|
|
51, letra etzana jatorrizkoarena da). Baudelairek bere garaiko paristar gizartean sortutako eskandalu
|
bera
sortu zuen Mirandek bere garaiko euskal gizarte abertzale jatorrean. Erotismoa, homosexualitatea, pederastia, alkoholismoa, prostituzioa, ateismoa... ordura arte poesiarako egokitzat jotzen ez ziren gaiak erabili zituzten biek beren poemetan.
|
|
|
Poetaren baitan poema egiten ari delarik, bihurpen sakon bat gertatzen da, izkiriatzear dagoen testua hitzez hitz definitu orduko
|
bere baitan
sortu eta emendatuz joan den testu ilunago eta izkiriatu gabeko baten translazioa da. Irakurlearen baitan ere, gogoeta hari hau jarraitu eta hasierako ideiarekin loturik, irakurritako poema azken batean aldez aurretik esistitzen zen, hutsune gisa behintzat (Sarrionandia 1995a:
|
|
|
Sorburu testuaren, transmisioaren eta harremanen postulatuen bidez, Sarrionandiak bere poema apokrifoen atzean jatorrizko testu bat badagoela sinetsarazi nahi dio irakurleari, eta sorburu testu horren eta bere itzulpenaren artean transmisio edo harreman batzuk izan direla. Sorburu testu hori, ordea, ez da inork inoiz idatzitako testu konkretu bat, idazleak, izkiriatzear dagoen testua hitzez hitz definitu orduko
|
bere baitan
sortu eta emendatuz joan den testu ilunago eta izkiriatu gabeko, bat baizik (Sarrionandia 1995a:
|
|
|
Gehiegitxo esatea litzateke beharbada, baina ezin ukatuzkoa da biek ala biek sorburu testu berbera izan dutela iturri. Sarrionandiak Elioten poema gisa aurkezten du. Lur eremua?, eta. Apirilari gorazarrea?, berriz,
|
berak
sortutako poema gisa. Argi dago, ordea,. Lur eremua?
|
|
|
Izan ere, Sarrionandiak sorkuntza eta itzulpena nahasiz eraikitako jolas literarioen helburuetako bat, hain zuzen, lan itzuliak lan originalen maila berean jartzean datza, eta, bide batez, bi jarduera horien arteko bereizketa erabatekorik ez dagoela gogoraraztea. Horixe egiten du, esate baterako, itzulpen apokrifoak?
|
berak
sortutako testu, originalak?, alegia? –benetako?
|
|
|
Ni behintzat ezin naiteke zalantzan hasi Europa, ri buruz, nere sustrai guztiak Europa, n baititut. Europa, ren kultura?
|
berak
sortutako nahiz besterengandik hartutako gaiez oratua, gu guztiona da, nerea ez ezik, nahi badugu eta nahi ezpadugu.
|
|
|
Eta horretxegatik beragatik, hots, predikazio nagusitik at daudelako, enuntziatu intzidentalaren edukia perpausaren edukiarekin erkatuz soilik adi daiteke. Bigarren mailako predikazioaren eta lehen mailako predikazioaren arteko kontraste horretatik
|
bertatik
sortzen dira, kausa?,, baldintza?,, kontzesioa?, bezalako adiera, erlazionalak?. (Martínez 1994:
|
|
2014
|
|
|
Ez da lekuko soil bat, pro tagonista baizik: gertatzen dena ikusteaz gainera, parte hartzen du
|
berak
sortutako mundu poetikoan.
|
|
|
Ez dakit zein izango zen, duela ia berrogei urte hil izan ez balitz, Arestiren gaur egungo jarrera politiko, sozial edo emoziozkoa; ez zait inporta gainera, lehenago ere esan dut. Haren poemek orain berrogeita hamar urte sortzen zidaten sentimendu
|
bera
sortzen jarraitzen dute nigan, eta bereziki horietako batzuek; atsegin dut pentsatuz bere buruari leial izaten jarraituko zukeela gaur egun biziko balitz, eta pena hartzen dut ikusiz haren destinoak ez ziola asti luzeagorik eman.
|
|
2016
|
|
|
Hauek izan dira obra lantzean etorri zaizkigun galderak, sortzaile bakartua baitzen, inguruan zeukan kezka agertzen zuen besterik ez baitzen.
|
Berak
sortu behar izan zuen giro bat. Anaitasun bat sortu zuen Telesforo Monzonekin, baina herritarra zen eta mugimenduaren antolaketari garrantzia ematen zion.
|
|
|
293 Junes Casenaven iritziz, pastorala Xiberoan
|
berean
sortua da.
|
|
|
Hemeretzigarren mendearen bukaeran bretoierazko antzerkigintzak bihurgune inportantea ezagutu zuen. Antzerkigintza herrikoia ez zen desagertu, formaz aldatu zen eta nonbait Euskal Herrian ezagutu dugun antzerki mota
|
bera
sortu eta garatu zen bertan. Izan ere, apaizak arduratu ziren antzerkiaz eta taldeak sortu zituzten.
|
|
2019
|
|
|
Villasante izan da euskaltzainburu handia.
|
Berarekin
sortu ziren bost batzordeak, Bergarako Biltzarraren ondoren: hiztegigintza, gramatika, atlasa, onomastika eta, azkenik, literatura. osoki aldatu zen Euskaltzaindia.
|
|
2021
|
|
|
– Euskal literaturaren korpusa euskarazko testuekin bakarrik antolatu zuen, euskalki literarioek ekar zezaketen banaketa baino gorago ezartzen zuelarik, euskarazko obra nagusiek
|
beren artean
sortzen eta egiten zuten batasuna. Bukatzeko, Tx. Lasagasterren ustez, literaturak
|
|
|
Joanes Etxeberri Sarakoaren idazlanak (79) argitaratu zituen Parisen, 1907an. Urte
|
berean
sortu zuen RIEV (Revue Internationale des Etudes Basques) agerkarian, euskal literaturaren obra nagusi zenbait publikatu zituen ere XX. mendeko lehen erdian, Axularren Guero (1912 tik aitzina) eta B. Etxepareren Linguae Vascomum Primitiae (1933), besteak beste.
|
|
|
Hala gertatzen da perpaus erlatibo jokatugabeekin ere. Europaren kultura,
|
berak
sortutako nahiz besterengandik hartutako gaiez oratua (Mitxelena). Horrelako juntadura guztiz arruntak dira eta ez dute iruzkin berezirik eskatzen.
|
|
|
Argigarria da ondoko testu hau, non forma soilaren aposizioan ematen den zenbatzailea eta guztiko forma konplexua:
|
Bera
sortu baino lehen, askozaz lehenago, Jaungoikoa bazen (Agirre). Mailakatze zeregina dute, halaber, hurbiltasuna adierazten duten lehentxeago eta lehentxoago aldaerek ere:
|