|
2002
|
|
|
Gizartearen aldetik, urte luzeetan enantzu handiko guraso militanteak izan ditugu gure inguruan. Militante eraginkorrak, berak hasi direlako zenbaitetan hizkuntza ikasten, edo militante pasiboak, berek egin ez zutena ororen gainetik
|
bere
seme alabek egin dezaten nahi dutelako, gogozko tokian maldarik ez delakoan eta hizkuntza osmosi bidez beretuko dutelakoan. Horrexegatik matrikulatzen dituzte euskal eskoletan.
|
|
|
Sinboloa baita garrantzizkoa, ez azpian dagoena, eta hortaz, kuota betetzearekin aski baita. Batek erdaraz aldarrikatzen duenean euskararen garrantzia, inoiz ere ahaleginik txikiena egin gabe berak edo
|
bere
seme alabek euskara ikas dezaten, sinbolo gisa erabiltzen du euskara. Produktuek, herri honetan, elebiko azala behar dute.
|
|
2003
|
|
|
1816 eta 1845, Baserritaar nequezalientzaco escolia: Juan Jose Mogel(), Markina Xemeingo parrokiako apaizaren liburua22 Aitak
|
bere
seme alabei ematen dizkien 13" erakusaldi" z osatua da. Elkarrizketa forma du, baina emaztea eta gaztetxoen ahotsak etxeko buruaren bakarrizketa luzeei arrazoia emateko baino ez dira ageri.
|
|
2005
|
|
|
"... pobreziak, langabeziak eta gizarte desintegrazioak, sarriegi, bakartzea, baztertzea eta bortizkeria ekartzen dituzte. Gero eta nabarmenagoa da jende askoren ziurgabetasuna, batez ere egoera zaurgarrian dagoenarena, bere etorkizunari zein
|
bere
seme alaben etorkizunari buruz".
|
|
2008
|
|
|
Bada herrialde zehatz batekiko halako lotura sentimentala sentitzen duen gurasorik eta, jakina, herrialde zehatz horretara joko dute. Etiopian edota Madagaskarren adoptatu nahi duenak badaki txartel guztiak dituela
|
bere
seme alabaren azalaren kolorea ikatza bezain beltza izateko, eta era berean Erdialdeko Amerikara joko duenak badaki txartel guztiak ez baina bai txartel asko dituela haurraren kolorea gure azal zuria baino ilunagoa izateko. Nork bere hautua egiten du eta denak dira zilegiak.
|
|
2009
|
|
|
tortolosak, tangrama, paperezko arropak janzten zitzaizkion maniki antzeko egurrezko panpina... Hil zenean, etxeko partxis eta antzara jokoa ere neuri eman zizkidaten
|
bere
seme alabek. Uste dut nonoiz kontatuko nizula, igande arratsalde askotan, eguraldi ona egiten zuenean lorategian eta txarra zegoenean salan, partxisean eta antzara jokoan aritzen ginen biok biotara, geure gauzez hitz egiten genuen bitartean.
|
|
|
Kandelaren bat piztuko zuela ez dakit noren alde esaten zionean baten batek, kandelak, piztekotan, bizien alde piztu behar zirela eta ez hilen alde, erantzuten zion doña Mercedesek.
|
Bere
seme alabek uste zuten plomuak erre zitzaizkiola, ulertzen didazu, ezta?, burua galtzen hasi zela euren ama. Ez dakit argi zer gertatu zen.
|
|
|
Sasoi hartan pentsatzen nuen kalte egiten ziotela diruak eta ondasunek; orain konturatzen naiz ez ziotela kalterik egiten, min baizik. Sekula ez zidan txarto berba egin
|
bere
seme alabez. Nork bere bidea egin behar zuela esan zidan haiei buruz zeozer aipatu zidan gutxietan.
|
|
|
Zuk ez duzu halako arazorik izaten, ezta?) Etxe hartan edozein urtarotan egiten zuela hiltzeko giro egokia esan dut, doña Mercedes hiltzera joan zela Busturiara uste dudalako. Lehenago esan bezala,
|
bere
seme alabekin edo haien bizimoduarekin bat ez zetorrelako joan zen Busturiara bizitzera, eta, horrekin batera, hiltzera ere bai. Pozik hil zela iruditzen zait niri.
|
|
|
Kontua da ez zaituztedala guztiok berdin maite. Ama batek
|
bere
seme alaba guztiak maite dituela esan ohi da, ez duela bata bestea baino gehiago maitatzen. Nire ustez, gezurra da hori.
|
|
|
Zuzenbidea ikasi zuen, Diputazioan ari da lanean eta familia osatzen hasi berria da berrogeitazak aldean dituela. Ondo baino hobeto irabazi arren, ez dago Igualatorioan sartuta,
|
bere
seme alabak eskola nazionaletara edo (nola deitzen zaie orain?) publikora eramango dituela dio eta ez dakit nik halako beste zenbat gauza esan eta egiten dituen. Haien mundua niretik ezberdina da baina euren artean ere bada alde nabarmenik, euren janzkerei, autoei, bizimoduei... begiratzerik baino ez dago.
|
|
|
" Ez al daukazue egiteko ezer?", esaten zigun gure aita zenak irakurtzen ikusten gintuenean. Nire amaginarrebak" mugitu zaitezte alferrik badarik ere!" esaten zien, txikitan,
|
bere
seme alabei irakurtzen ikusten bazituen.
|
|
2010
|
|
|
Txikitan entzuten nuen gehiena aitak ipintzen zuen klasikoa zen. Gainera, aitari asko gustatzen zitzaion
|
bere
seme alabekin laukoteak osatzea abestiak modu polifonikoan kantatzeko, oso atsegin zuen nork zein tonu kantatu behar zuen agintzea. Eta horrela egiten genituen bidaiatxoak gure Seat 600 txikian, kantu kantari.
|
|
|
Osasunagatik edo uste du berak. Bere ama hernaniarra zen, José Adarraga gozogilearen alaba, baina Gasteizko giro erdaldunagatik edo gure amonak ez zien euskaraz inoiz hitz egin
|
bere
seme alabei, eta gure aita Gasteiza zeharo euskaldunduta itzuli zenean ere erdara hutsez segitu zion mintzatzen. Errepublika garaia zen eta aitak oso ondo gogoratzen du maisuak euskaraz egiten ziela Larrauleko eskolan.
|
|
|
ETAren gainbehera nabarmenaren hasiera izan zen. Urte batzuk geroago Yoyesen ahizpa bat ikusi nuen gaiaz hitz egiten telebistan, eta esan zuen frankismoaren garaian ezinbestekoa bazen ere,
|
bere
seme alabak jaten zituen munstro bat bihurtuta zegoela ETA. Egongo ziren gero beste momentu esanguratsu batzuk, Gregorio Ordoñezen hilketa adibidez (Yoyesen familiaren lagun handia zen eta Donostiako udaletxean Ordoñezek bezala lan egiten zuen ezker abertzaleko zinegotzi batek horren ondoren politika mundua utzi zuela gogoratzen dut), edo Miguel Angel Blancorena.
|
|
|
Abertzaletasuna, berriz, Gurutzen amaren ekinbidearen aldetik zetorkien. Berorrek lortu zuen herriko elizan
|
bere
seme alabentzako euskarazko doktrina ematea, Leon XIII Aita Santuaren sasoitik etorri eta Itsasondon" doktriña berrie" izenez ezaguna zen doktrina herriko apaiza karlista erdaltzaleen gogo eta iritziaren aurka. Baserriz baserri ere ibili izan zen baserritarrek euren seme alabei euskarazko izenak ipin ziezazkieten ahaleginetan.
|
|
|
Bataiatu zuen ur harexek berberak. Eta zenbat aldiz aditu ote die
|
bere
seme alabei" bihar betti biharra nun/ nuk", medikutara, lanera, tratura, festara, feriara, merkatura, amodiotara, mundura...
|
|
2011
|
|
|
[8] J. Andoni Hernanira bere aitaren bila joan zen arratsalde batean, errepublikarrak urtero antolatzen zuten bazkari batera joana baitzen, Hernaniko leku batetik pasatzean, bazkariagatik animatuta edo, esan zion semeari hantxe pasa zuela arratsalde oso bat Manzanasen zain akabatzeko asmotan. J. Andonik ez zuen ulertzen aitak esaten ziona eta behin eta berriro galdetu bazion ere, aitak ez zuen jarraitu nahi izan, esanez kontu zaharrak zirela; izan ere, Manuelek ez zien
|
bere
seme alabei sekula kontatu bere idatzietan agertu ziren gertaera gehienak.
|
|
|
Gero bera ezagutzeko aukera izan nuen, baita iheserako sarean parte hartu zuten edo parte hartu zutenen ondorengo batzuk ere: Fifine Castet, Kattalin Agirreren alaba eta
|
bere
seme alabak Beñat, Marie Christine, Maite... eta urte batzuetatik hona urtero Comète ibilaldia antolatzen duten beste asko.
|
|
2019
|
|
|
Arratsalde osoan berriketan aritu zaigu Isa, eta bere gazte denborako kontuak ekarri ditu hizpidera: garai hartako festak, kezkarik gabeko bizitza, aita ezezagunak dituzten
|
bere
seme alabak, Bob Dylan eta Cat Stevens, 1969ko Kalifornia.
|
|
|
Nor...?
|
Bere
seme alabaren aita ote den ala ez ziurtasunez gizon bati jakitea sekulan uzten ez dion naturaren broma krudel horren zitalkeria, une hartan bezala, nik ez nuen behin ere lehenago sumatu.
|
|
2020
|
|
|
Elisabetek ez zuela praktikarik ezkonduen bizitzaz inolakorik iradokitzeko. Anak
|
bere
seme alabekin zekielako, hari txanda utzi zitzaion. Izeba Ana Migueli zuzendu:
|
|
2022
|
|
|
Edo baietz. Edozein amak egiten duelako
|
bere
seme alabentzat onena den hori. Margaret Garner esklabo beltzak 1856an egin zuen bezala.
|
|
|
Horrenbeste urte etxaldeaz kezkatuta eman ondoan, haren pisuaz kakotu zitzaizkion eskuak, eta nolako arindua aziendaz, eguraldiaren gorabeherez edota esnearen salneurriaz gehiago arduratu beharrik gabe. Horrenbeste urte Roserrez eta Jaumez arduratzen, eta nolako arindua
|
bere
seme alaben ibileren aurrean halako ezaxola barea sentitutakoan, ez bai  tziren gaurgero bere afera, ez baitzuten kezkatzen, ez bai  tzuten bere beharrik. Horrenbeste urte oroitzapen garraio, aita gaizto batenak eta senar hotz batenak, horrenbeste urte eguneroko sentimendu eta irain ttikiak zapaten barreneko hartxintxarren gisara batera eta bestera eramaten, eta nolako arindua ontzi haiek guztiak errerik ikusita.
|
|
|
imec Argitalpen Garaikidearen Memoriaren Institutuaren eskuetan utzi aurretik, gure ama Denise Epstein Dauplé arduratu zen
|
bere
seme alaba eta ilobentzat irakurtzeko moduan jartzeaz. Bi urte eman zituen, lupa baten laguntzaz, ehunka orrialde haietako bakoitza, lerro ia ikusezinezko sareak deszifratzen.
|
|
|
Gero, lan guztiaren transkripzioa amaitu ondoren, kontzientzia lasaiturik, liburua laga eta ohiko bizimoduari lotu zitzaion berriro.
|
Bere
seme alaben gain utzi zuen amonaren talentuaz jabetzeko erantzukizuna, eta ikertzaileen gain eskuizkribu honetan jasoa dagoen eduki baliotsua aztertzeko ardura.
|
|
|
Eta orduan sartzen da elkarrizketaren erdian dirua, haurrari lekua kenduz. Inork ez du nahi
|
bere
seme alaba pobrea izatea. Inork ez du nahi berea eskale moduan lurrean botata ikusi, kalean horrelakoak aurkitu eta ezer egin ez arren.
|
|
|
Izan ere, beti bateko kontua da, lagun guztiek mugikorra baldin badute, nola esan zureari ezetz? Inork ez du nahi
|
bere
seme alaba baztertua izatea.
|
|
2023
|
|
|
Eta garestiegia dela prezioa, beti. Eta deabruarekin egina eta, senarrak oinean ments zuen behatz ttikiari esker, desegina zen tratuaren ondorioz zerbaiten eskas sortuko zirela
|
bere
seme alaba guztiak. Etxeari, gizonari, alaba zorrotzari eta alaba mutuari begiratu eta hura guztia Garretak zuena baino askoz ere gehiago zela pentsatu zuen.
|
|
|
Armiarma baten moduan erakarri baitzuen Elisabetek Francesc. Eden baten gisan barneratu baitzen haren begietan, ahoan, belarrietan eta bihotzean, eta horrela, edenak heldurik, itsu eta gor zeukala, oroimena ito zion,
|
bere
seme alabak eta bere emaztea ahantz zitzan, eta beretzat baizik ez zuen utzi, gainerako guztia galarazi arte. Bai eta haren patua bera ere.
|
|
|
denetik, egonarria, nekea onartzeko zentzua, odola zainetan, kemena, begirunea... Baina
|
bere
seme alabek alde egin zutelarik, ongi ulertu zuen Margaridak zera zela Bartomeuk eskas zuena, bere seme zaharrenak beti eskas izan zuena, haurra zelarik bila eta bila ibili izanagatik gorderik zegoelako sekula topatu ez zuena, seme batek bere amagana sentitu zuen maitasuna.
|
|
|
Julia de Cortónen esanetan, behin RosalÃa de Castroren poema bat sentimendu handiz irakurri, eta emakume guztiak negarra begietan utzi zituen. Zirujauak artsenikoarekin ondu zuen ahaide batzuen bazkaria, ustez,
|
bere
seme alabak oinordetzearren; eta, hain zuzen ere seme alabak krimenaren arrazoia izatea gertatu zi  tzaion exekuzioaren aringarria. Otsemearen kontrara, haren aurpegiera barrendu ezinezkoa zen, litekeena da bere emozioei aurpegirako bidea ez ematea.
|
|
|
Dena punttu punttuan antolatzen zuen: babarrunez eta perretxiko lehortuz betetako zakuak ere jaisten zituen mendietatik, den denak berak gainbegiratuak; zaku bakoitzean sudurra sartzen zuen eta, barrukoa ondo aukeratua ez bazegoen, zakua ekarri zionari oihu egiten zion esanez amerikarrek ez zutela jango halako zerrikeriarik, behingoagatik balekoa zela baina hurrengoan atzera botako zuela; babarrun gaizki aukeratuak
|
bere
seme alaben aurrean husten zituen, eta haiek egin behar izaten zuten aukeratze lana arratsalde osoan zehar, izan ere salgaiak ona eta ederra izan behar zuen; berari inork ez zion esango ezer txarrik saldu zuenik; behin bakarrik esan zion kapitain batek babarrun artean zakarren bat aurkitu zuela. Emakumeak buruan hartzen zituen halako akatsak, berriro ez errepikatzeko.
|
|
|
babeslea, gehiegizko babesa ematen du, onbera. Babes poltsa du, eta
|
bere
seme alaben bizitzako gauza guztiak, baita xehetasun txikienak ere, kudeatzen ditu. Bere gain hartzen du seme alaben erantzukizun osoa.
|