|
2001
|
|
|
Oro har esperientziaren ahalgarritasunaren baldintzak aldi
|
berean
objektuen ahalgarritasun baldintzak dira, eta horregatik apriorizko judizio sintetiko batean baliotasun objektiboa dute.12
|
|
|
• Kontzientziaren batasuna (eta aldi
|
berean
objektuaren batasuna) esperientziaren halabeharrezko baldintza da. Batasun honek niaren identitatea bermatzen du denboran.
|
|
|
Galileo, Torricelli eta Stahl aipatzen ditu Kantek. Hauek ikusi zuten arrazoimenak berak sortu duena soilik ulertzen duela, eta, ondorioz, arrazoimena
|
bere
objektuari aitzinatu behar zaiola judizioaren printzipioekin eta arrazoimenak izadia behartu behar duela bere galderei erantzutera. Ez da, beraz, maisuaren ikasle otzana izango, baizik eta lekukoak galderak erantzutera behartzen dituen epailea.
|
|
|
Begiespen hutsa sentsazioari dagokion osagai oro alde batera uzten duen begiespena da. Gorputz bati adimenak substantzia, indarra eta halako adigaiak egotz diezazkioke eta sentsazioaren mailan kolorea, gogortasuna etab. gainera ditzakegu; baina, gainera,
|
bera
objektu gisa jasotzeko forma soilari dagozkion hedadura eta forma geratuko lirateke begiespen hutsaren aldetik.
|
|
|
Espazioa subjektuari lotu zaion bezala, denborari hori are modu estuagoan gertatuko zaio. " Bera [denbora] ez da erreala, beraz, objektu gisa, baizik eta neure burua
|
bera
objektutzat hartzeko errepresentazio era gisa" (A37/ B54 (E87)). Denbora barneko sentsua da, beraren bidez gogamenaren barne egoera begiesten da.
|
|
|
Izaki mugatu batek ez dauka begiespen intelektualik, hots, berak ez ditu sortzen
|
bere
objektuak jainkoa balitz bezala, baizik eta bere begiespena sentsuen araberakoa da, eta, beraz, objektuen bitarterik gabeko harmena eskatzen du. Eta horrela subjektuari espazioaren eta denboraren forma hutsen bidez zuzenki agertzen zaion begiespenaren objektu oro fenomenoa edo agerpena izango da.
|
|
|
Hemen teologiaz jardungo du Kantek, eta
|
bere
objektua den jainkoaz. Orain arte ideia absolutuak landu ditu, arima eta izadia, ‘in concreto’ diren ideiak; jainkoa, ordea, ‘in individuo’ eman nahi den ideia da, eta beraz, ideala.
|
|
|
Halako batasun sistematikoaren printzipioa objektiboa ere bada, nahiz era indeterminatuan izan (principium vagum), ez printzipio eratzaile gisa zerbait
|
bere
objektu zuzenari dagokionez determinatzearren, baizik eta oinarri esakune erregulatzaile eta maxima soil gisa arrazoimenaren erabilera enpirikoa adimenak ezagutzen ez dituen bide berriak irekiz amaigaberantz bultzatzearren eta finkatzearren, inoiz, ordea, erabilera enpirikoaren legeen aurka egin gabe (A680/ B709 (E513)).
|
|
2003
|
|
|
Filosofia, jakitearekiko maitasuna eta grina, bilaketan ari da beti, ikertzen, gogaitzen batzuetan, azkenik ondorioak ateratzeko. Eta
|
bere
objektua ezagutza bada, gaur egun horren mailarik gorena zientzian aurkitzen dugu. Eta filosofiak zientziari ere arreta jartzen dio, jakina.
|
|
2004
|
|
|
Horretarako, eta hasteko, etika zientifikoak xehetasunez zehaztu luke
|
bere
objektu behakorraren maila. Generikoki giza egintzak eta jokabideak ditugu behaketa iturri nagusia, definizioan azaldu dugunez.
|
|
|
Aristotelesek" izate den aldetikako izatearen" zientziaren ketan huts egin zuen bezala, Marxek ere huts egin zuen ondasun trukeen patroi objektibo eta natural bat (hots, kulturaren zirkuitutik at) bilatzen saiatu zenean. Izatearen errealitatea ezin atzeman daiteke zientziak
|
bere
objektuak atzematen dituen bezala, ahantzi gabe izatea errealitatearen tasun bat dela eta, beraz, errealitatean hartzen duela oinarri eta argi. Erreala ezin da inoiz bere erabateko osotasunean har, ihes egiten baitigu.
|
|
2005
|
|
|
batetik, eta nire ustetan, hemen oinarritzen delako giza espeziearen bizitza organikoaren ikuskera zuzena eta, honekin, baita neurri handi batean ere historia unibertsalarena; eta bestetik, baita nire aburuz ere, garrantzitsua delako ideia jakin bat saihestea, hain zuzen, hizkuntzaren izaera miresgarria bera zatitze linguistiko lehor eta beti eskas baten bitartez oinarritu daitekeelako ideia. Idazlearen lehen betebeharra, hain justu,
|
bere
objektuarekiko errespetua adieraztea da.
|
|
2006
|
|
|
[17] Ezaguna da zein den zentzumen edo ahalmen ororen perfekzioa, hain zuzen ere,
|
bere
objekturik ñimiñoena ere zehatz mehatz hautematea eta, halaber, ezeri ez uztea bere behaketatik eta oharmenetik ihes egiten. Begiak atzeman ditzakeen objektuak zenbat eta txikiagoak izan, orduan eta finagoa da organoa, eta horren egitura eta osaera orduan eta landuagoa da.
|
|
2008
|
|
|
Bide horretako une bakoitzean, kontzientzia
|
bere
objektuari egokitzen zaio; baina objektuak ere aldatzen du bere burua une bakoitzean. Kontzientziari lehen unean egiazkoa iruditzen zaiona, hurrengoan ez egiazkoa irudituko zaio.
|
|
|
Kontzientziari lehen unean egiazkoa iruditzen zaiona, hurrengoan ez egiazkoa irudituko zaio. Kontzientziaren izaera horrek hauxe adierazten du, kontzientzia
|
bere
objektuen eraldaketetan bakarrik ezagutzen dela: mundua gure burua ispilatzen den lekua besterik ez da.
|
|
|
Fenomenologia ren helburua" jakintza absolutua" da, horixe da azken kapituluaren izenburua ere. Mugimendua bukatzen da bakarrik, jakintza (subjektiboa)
|
bere
objektura guztiz egokitzen denean, hau da, bere burua guztiz gauzatzen denean. Bitarteko etapetan ez du bakerik, atsedenik aurkitzen.
|
|
|
Jakintzaren eta
|
bere
objektuen arteko bizikidetzari" esperientzia" deitzen dio Hegelek eta bide hori" dialektikoa" da.
|
|
|
1 Kontzientzia
|
bere
objektuetan edo bizitzen ari den edukietan guztiz nahasia dagoenez, eduki berri bat agertzeak desoreka sortzen du, eta hori da" esperientzia" hain zuzen. Horregatik, eduki batetik besterainoko bidea ustekabean gaurkotzen da:
|
|
|
Izatea eta Ezereza bilakatzearen bi uneak dira. Izatea (hutsa) fenomenologiaren ondorioa da, hau da, kontzientzia eta
|
bere
objektua aurkitu dira, eta une bakarra osatzen dute.
|
|
2009
|
|
|
bonba, ekologia, krisiak, estalinismoa. Teoriaren hedapen planetarioa ez da gertatzen egia abstraktuak agerian jartzearen ondorioz,
|
bere
objektu propioaren (merkataritza salerosketa) hedapen eta orokortzearen ondorioz baizik. Alderatzen jarrita, modernitate liberalaren berrikuntzak honetara murrizten dira:
|
|
|
Baina historiaren ezagutza historikoa dela ez da egia txikiagoa. " Materialismo historikoa" ez da zientzia absolutua, kapitalaren eta horrek adierazten duen munduaren kritika baino,
|
bere
objektuaren teoria zehatza.
|
|
|
Hil eta jaiotzen dira eta aldatuz doaz emeki emeki denboran zehar. Azpiatal honek ideietan edo kontzeptuetan jarriko du bere begirada eta horiek izanen dira
|
bere
objektua. Halaz ere, ez da izanen hori azkeneko xedea.
|
|
|
nolatan da hori posible?". 18 Edo, birformulaturik: " nola ezagut daiteke a priori esperientziaren beraren derrigorrezko legezkotasuna oro har
|
bere
objektu guztiei buruz?". 19 Galdera ez da ea baden natur zientzia huts bat. Zientzia hori bada, bai, baina, nolatan da posible?
|
|
|
Berezkoa baitu. Halaz ere, metafisika tradizionalak(" dogmatikoa" bere berbetan) ez du
|
bere
objektua ondo definitu. Ez du bere objektua zein den ondo erabaki.
|
|
|
Halaz ere, metafisika tradizionalak(" dogmatikoa" bere berbetan) ez du bere objektua ondo definitu. Ez du
|
bere
objektua zein den ondo erabaki. Joera transzendentea izan du Greziatik Kanten garaira arte.
|
|
2010
|
|
|
Esan ohi da" ius" dela justiziaren iturriak isuri zuena. Hori dela eta, ius deiturikoa justiziaren arrazoia da, haren objektu edo xedea den heinean; hala ere, arrazoi eragingarriaren ikusmiratik, justiziaren efektua edo ondorea da, justizia horrek eratu eta osatzen duelako
|
bere
objektua, beste bertute moralen kasuan gertatzen den bezala. Ondorenez, haren objektu izan daitekeena kontuan hartzen badugu, justiziak eratorrita justifikatzeko modukoa dela esan dezakegu, nolabait adierazteko; ildo beretik hitz egin dugu lehen ikusmenaz eta ikusgarriaz.
|
|
2017
|
|
|
beharrezkoa da Bestearen aldaketa bat errotik objektibotasunetik libratuko duena. Ez dut, bada, kontsideratuko Besteak luzatzen didan begirada
|
bere
objektuzko izatearen adierazpen posibleetako bat bezala: Besteak ezin dit begiratu zelaiari begiratzen dion bezala.
|
|
|
Besteak ezin dit begiratu zelaiari begiratzen dion bezala. Gainera, nire objektibotasuna bera ezin da niretzat ondorioztatu munduko objektibotasunetik, zeren ni bainaiz, hain zuzen ere, mundu bat egotea ahalbidetzen duena; eta ni bainaiz, alegia, ezin dena printzipioz
|
berarentzako
objektu izan.
|
|
|
Nia, beraz, munduko objektuen maila berean existitzen da orain kontzientziarentzat; niaren presentifikazioa, lehen kontzientzia erreflexiboari bakarrik zegokion egiteko hori, orain kontzientzia ez erreflexuari dagokio. Soilik zera, kontzientzia erreflexiboak nia hartzen du zuzenean objektutzat; ordea, kontzientzia ez erreflexuak ez du pertsona hartzen zuzenean eta
|
bere
objektutzat: pertsona kontzientziari zaio presente Bestearentzako objektu delarik.
|
|
|
Bada, hor nahasten dira bi ezagutza arlo desberdin eta bi izate mota parekaezin. Betidanik jakin dugu munduko objektua probablea bakarrik izan zitekeela; hori
|
bere
objektuzko izaeratik dator. Probablea da oinezkoa gizon bat izatea; eta nigana biratzen baditu begiak, une horretan begiratua izatearen ziurtasuna sentitu arren, ezin dut eraman ziurtasun hori nire Beste objektuaren esperientziara.
|
|
|
Baina ezeztapen bikoitz hori, nolabait ere, bera bakarrik suntsitzen da: edo jotzen dut, bada, izate jakin bat ez izatera eta, orduan,
|
bera
objektua da niretzat eta nik nire objektutasuna galtzen dut berarentzat; kasu horretan, Besteak utzi egiten dio Beste ni izateari, alegia, ni izaterik ukatuz objektu bihurtzen nauen subjektu izateari; edo, bestela, izate hori zinez Bestea da eta ni ez izatera jotzen du; baina, kasu horretan, ni objektu bihurtzen naiz berarentzat eta berak galdu egiten du bere objektutasuna. Horregatik, funtsean, Bestea Ez ni ez objektua da.
|
|
|
Baina munduko irudi hori ezin dut inoiz dezifratu, egokitu egiten natzaio ekintzan eta ekintzaz. Bestea ere, subjektua izaki, bere irudian engaiatua aurkitzen da; baina
|
bera
objektutzat jotzen dudanean, ordea, munduko irudi hori da begien bistan jartzen zaidana. Bestea bihurtzen da beste tresna guztiekiko harremanaz definitzen den tresna:
|
|
|
Beste objektua agertzen zait bera den horrengatik, bera berari bakarrik dagokio. Beste objektua agertzen zaidan bezalakoa da, besterik gabe, objektutasunaren mailan, oro har, eta
|
bere
objektu izatean; izan ere, pentsaezina da nik berari buruz dukedan zeinahi ezagutza bere subjektibotasunarekin lotzea, begiradaren kasuan bizi dudanarekin, alegia. Beste objektua objektu hutsa da, baina bera atzemateak zera ulertarazten dit, Besteari buruz nik beti bizi dudala printzipioz beste esperientzia bat, izatearen beste maila batean kokatuz.
|
|
|
Halatan, Beste objektua tresna lehergarria da eta tentuz maneiatzen dut, bere inguruan etengabeko posibilitatea sentitzen baitut leherraraz dezaten eta leherketa horrekin bat batean bizi dezadan munduaren ihesa nigandik kanpo eta nire izatearen alienazioa. Horregatik, nire ardura konstantea Bestea bere objektibotasunean edukitzea da eta, beraz, Beste objektuarekin dudan harremana batik bat abileziaz eratu ohi da
|
berak
objektu izaten jarrai dezan. Baina nahikoa da Bestearen begirada bat amarru horiek guztiak bertan behera desegiteko eta berriz ere Bestearen antzaldatzea sentitzeko.
|
|
|
bere kontzientzia izateko ahaleginean, bere baitarako osotasuna eratuko litzateke bere aurrean bera kontzientzia bat bezala, baina bera kontzientzia deneko bera hori ez izateko duen kontzientzia bat bezala. Orobat,
|
bera
objektua, izateko, agertu litzateke kontzientzia batek eta batentzat izana bezala, hain zuzen, berak ez izateko duena baldin eta bera izango bada. Hortik letorke Bestearentzakoaren zisma, eta bereizketa dikotomiko hori infinituraino errepikatuko litzateke, kontzientziak oinarrizko leherketa baten pusketak balira bezala eratzeko.
|
|
|
4 Sartrerentzat, kontzientzia intentzionalki lotuta dago
|
bere
objektuarekin, eta, horren arabera, kontzientzia objektua osorik eta batera ematen da; ez da posiziozkoa, ez da ezagutzazkoa. Horregatik, hori genitiboz (conscience de) adierazi beharraren traba linguistikoa gainditzeko, letra etzana edota parentesiak baliatzen ditu.
|
|
|
Bestalde, transzendentzia transzenditua den bere baitarakoa (ni, alegia) gorputz objektu gisa agertzen zaio Besteari. Baina gorputz hori, Besteak
|
bere
objektu bihurtzen duena, ez da bere baitako gorputz bat, bere baitarakoa baizik. Gorputza kontzientziaren ekintza tresna da:
|
|
|
Ordea, Besteak begiratzen badit, bera subjektu delarik izan behar du (eta, beraz, berak ni objektutzat hartzen nauelarik). Baina nik ezin dut Bestea atzeman
|
bere
objektua baldin banaiz (eta, ondorioz, subjektu ez banaiz). Beraz, Besteak ikusia izan deritzan erlazioa ezin da ondorioztatu ez niretzat objektu litzatekeen Beste batetik (objektu delarik ezin baitit begiratu) ez ni subjektu aske batetik.
|
|
|
Cogitoak, beragandik kanpo, Beste konkretuaren presentzia zalantzagabearen bidean jarri behar gaitu. Bestea ni ez izaten moduan agertu behar da; (iii) Cogitoak Bestea erakutsi behar digu ez
|
bera
objektu delarik, baizik eta parte duelarik gure izatean; eta (iv) Bestea barneko ezeztapen bezala atzeman behar dugu ni ez izaten, hau da, Besteak eta nik batasun sintetiko bat eratzen dugularik eta bata bestea denik ukatuz eratzen garelarik. Horrek eskatzen du, bestalde, nik ezin dudala, nahiz eta izate batasuna osatu, osotasunaren ikuspunturik hartu eta, beraz, Bestearen existentziaren bizipena osotasun osagabea dela.
|
|
|
Horregatik, hori genitiboz (conscience de) adierazi beharraren traba linguistikoa gainditzeko, letra etzana edota parentesiak baliatzen ditu. Azpimarrak agerian utzi nahi du, hain zuzen, kontzientziak ez duela
|
bere
objektuarekiko ikuspunturik eta nagusitasunik hartzen. Ikus Sartreren azalpena obraren hasieran (20 or.).
|
|
|
Horretan Hegelek arrazoi zuen. Ordea, beste kontzientzia hori eta beste askatasun hori niretzat ez dira inoiz emanak, ezen emanak baldin balira ezagunak bailirateke,
|
beraz
objektu, eta orduan nik objektu izateari utziko nioke. Ezin ondoriozta nezake ere kontzeptua edo irudikapena nire funtsetik.
|
|
|
Lehenengo obran (La transcendence de l' Ego, 1936) azpimarratzen duenez, intentzionalitateak definitzen du kontzientzia. Kontzientzia transzendentzia hutsa da, ez da edukiontzi moduko bat nia objektu edota subjektu moduan gordeko lukeena, baizik eta bat batekotasun eta bizipen intentzional hutsa," kontzientziaren existentzia absolutua da, kontzientzia beraren kontzientzia baita[...] ez da posiziozkoa, alegia, kontzientzia ez da
|
bere
objektua". 12 Ildo horretatik, Sartrek irudimenaren fenomenologiari heltzen dio (L' imagination, 1936; L' imaginaire, 1940): kontzientzia eta irudia ez dira bi gauza bereizi, kontzientzia irudi kontzientzia da.
|
|
|
Besteak begiratzen didanean, gainera, begiratzailea bera da, nik ezin dut bera begiratzaile gisa ikusi. Ildo beretik, Besteari begiratzen diodanean,
|
bera
objektua da niretzat, beraz, ez da begiratua sentiarazi didana. Bestea ezin da izan nire atentzioa beragan jarri dudalako agertzen den zerbait, subjektua delarik begiratzen baitit beti.
|