|
2000
|
|
|
Erran diezazuket, jaun André, ezen ezagutu izan ditudan pertsona gehienak, ehuneko lauretan hogeita hemeretzi bai, molde berekoak izan direla, estatuaren eta elizaren arauetan eta egunorozko azturetan eta ohituretan moldatuak, baina ezagutu izan ditut, halaber, arau horietarik atera izan diren bakan batzuk, edo, atera izan ez badira ere, arauen arteko zirrituetarik kanporat beha jarri izan direnak eta, behakoaren behakoaz, ikusmoldea aldatu izan dutenak, nahiz eta gero beren izatasuna bertzeei ezkutatzen ibili izan diren, edo oso giro eta gune mugatuetan azaldu behar izan duten: kapitaina izan zen horietarik bat, bere pentsatzeko manera partikular harekin, eta
|
bere
hitz egiteko modu harekin, zeren, gaizki hitz egin behar zuenean, batik bat marinelen aitzinean, mila maradizinoz eta bertze hainbat juramentuz josten baitzuen bere solasa, baina ongi baino hobeki moldatzen zen, orobat, bera baino jende ikasiagoarekin ere, baita filosofiaz, zientziaz eta teologiaz mintzatu behar izaiten zuenean ere, zeren, batetik, irakurriak baitzituen Montaigneren Entseiuak eta...
|
|
2001
|
|
|
–Bai, bai, baina begiratzearekin hasten duk gauza beti –jarraitu du Unaik serio serio. Jakinduriaren Ahotsa ludian– Gero, aurrean ez dagoenean ere berataz pentsatzen jartzen haiz, obsesionatzen hasiz, burutik kendu ezinik, orduan
|
berarekin
hitz egiteko bidea aurkitzen duk nolabait, edozer gauza esaten diok, txorakeriak, neskak irribarre bat egiten dik, edo hitz goxo bat, eta akabo! Maiteminduta hago!
|
|
2002
|
|
|
Baina, niretzat, bene benetakoa duk.
|
Berarekin
hitz egin zezakeat. Batera ibil gaitezkek.
|
|
|
–Bigarren aldia duk.
|
Berarekin
hitz egin nahi diat –azaldu zuen Alexek, batera eta bestera begira, bila. Zorabioa izan zuen, bat batean.
|
|
2003
|
|
|
Eta isiltasun hura likatsua iruditu zitzaion Matiasi, laranja ura bezala. Eta ezelako zalantzarik gabe jakin zuen Matiasek berak esan behar zuela zerbait,
|
berak
hitz egin behar zuela, berari tokatzen zitzaiola, eta Banoa gelara esan zuen, ez zitzaiolako beste ezer okurritu.
|
|
|
Lotsa apur bat ematen zion Matiasi jendeak
|
berari buruz
hitz egiten zuenean, eta hitz beste egiten ahalegintzen zen beti. Baina ezin zienez sukaldeko ahotsei ezer esan, eskailera igotzen hasi zen, gelarako; izan ere, eskailerak igotzea da hitz beste egiteko erarik egokienetakoa, baldin eta ibilera dotore eta sotilez igotzen badira; alegia, eskumako hanka ezkerrekoaren atzetik, edo alderantziz.
|
|
|
Ordu luzeak ematen nituen hari begira. Egongelan esertzen nuen eta
|
berari
hitz egiten nion, amona bertan izango balitz bezala. Nire beldurrak eta kezkak azaltzen nizkion.
|
|
2004
|
|
|
–Albert Einsteinen bila nator.
|
Berarekin
hitz egin behar dut.
|
|
|
Aita zegoen barran une hartan, eta ni hari laguntzen. Ongi hezia zirudien gizonak, bai
|
bere
hitz egiteko dotoreziagatik eta bai bere janzkeragatik ere, jaka urdinilun bat eta kolore bereko gorbata zeramatzala. Eta zurezko bastoi bat zuen, esku treberen batek landua, hain zen apaina, zilarrezko helduleku eta guzti.
|
|
2005
|
|
|
Berriro ere biok elkarrekin eta bakarrik gaudela pentsatuta. Hara joan behar dut,
|
berarekin
hitz egin. Eta gero?
|
|
|
–Begira, Miren, ezin naiz horretan sartu. Bere arazoak dira, nik ezin diot esan zer eta nori kontatu, horretaz
|
berarekin
hitz egin duzu.
|
|
|
Horregatik dago pozik Piedad, horregatik ekarri du soineko berdea. Piedadek uste du
|
berari buruz
hitz egingo duela Samuelek gutunen batean. Ze ez ziren ezkondu baina asko paseatu zuten.
|
|
|
Nik Kixmirekin baino ez nuen egon nahi,
|
berarekin
hitz egin, erabakia patxadaz hartu!
|
|
|
–Beno, arreba ez da arazo nagusia,
|
berarekin
hitz egin daiteke –jarraitu zuen Karlos Felixek ahots lodiz– Gurasoek ez gaituzte oraindik ikusi.
|
|
|
–gaupasaren ajea sumatu nuen: astuna, lodia; ez nintzen gai nire harridura erakusteko baizik–
|
Berarekin
hitz egin behar dut!
|
|
2006
|
|
|
Urtetan ez du gaur bezain gertu izan. Dagoeneko
|
berarekin
hitz egin duela sentitzen du. Lewisekin Karlosi buruz hitz egiteko unea heldu dela pentsatu du.
|
|
|
Nereak ondo daki ez dela batere pertsona erosoa Fidelentzat erredakzioan. Bekadun zenean ezagutu zuten bakarrenetarikoa da, eta batzuetan pentsatzen du,
|
berarekin
hitz egiten duenean, bere begien islan bekadun gazte bat ikusten duela Fidelek eta ez zaiola batere gustatzen. Edozein aukera aprobetxatuko luke Nerea bere begien aurretik kentzeko.
|
|
2007
|
|
|
Arropa kiloka behar zuen horratik La Glorik, bakarrik bizi zen arren egunero baitzuen arropa bustia sokan esekitzeko; goiz osorako beste, gutxienez. Ni haurra nintzen Almeriako garaietan, eta pareko leihotik egoten nintzen La Gloriren bularrei begira, izarekin batera mugitzen ziren hara eta hona haizeak bultza egingo balie bezala?, amak
|
berarekin
hitz egiten zuen bitartean.
|
|
|
–Ez dun barregarria, batere ez. MJ adoretu egin da?, beldurtu egin dinagu mutikoa. Agian
|
berarekin
hitz egin niken.
|
|
|
–
|
Berarekin
hitz egin. Niregana sentitzen dunan erakarpen eutsiezinaren berri eman behar dion, ala?
|
|
2008
|
|
|
–Beno, egia esan, ez dirudi ezer dakienik.
|
Berarekin
hitz egin genuen lehengoan. Neska atsegina da oso.
|
|
|
Puntu hartara iritsi zenean, baina, burua atzera eraman, arnasa barrutik hartu eta eskuak haztatzen hasi zen, bata bestearen kontra, esatera zihoana bi aldiz pentsatu nahi balu bezala, esan aurretik. Azkenean, honela esan zuen,
|
bere
hitz egiteko era eztitzen zuela eta etengabeko irri batean urtzen:
|
|
|
–Zeren eta, matxinatuen sendagilea naizenez gero, edo, niri gustatzen zaidan moduan esanda, kartzelako sendagilea, adierazi zuen Livesey doktoreak,
|
bere
hitz egiteko modurik atseginenaz?, niretzat ohore kontua da George erregeari (Jainkoak guarda!) eta urkabeari gizon bakar bat ez galtzea.
|
|
|
Lurrean bere maleta utzi eta metro batzuk egin zituen guregana. Takoidun zapaten gainean pausoa neurriz kanpo luzatuz etorri zen, baina bide erdian geratu eta, bere onetik irtenda nonbait, sekulakoak esaten hasi zen, hori pentsatu nuen behintzat nik, nahiz eta ez genion ezer entzuten; ezagutzen nuen nik
|
bere
hitz egiteko modu hura, zenbat eta gauzak esateko eragozpen handiagoa orduan eta gehiago mugitzen zituen eskuak, arazoak zituen oraindik gure hizkuntzan iraintzeko, edo beharbada bere hizkuntzan ari zitzaigun egundokoak esaten, jendeak harriturik begiratzen baitzion. Horrela egin zuen aldi bat eta, apaltzen hasia zela zirudienean, maleta bere horretan utzi eta ihesi abiatu zen.
|
|
|
Bazegoen
|
bere
hitz egiteko moduan sumindura bat, emakumeen kontra adina bere buruaren kontra bideratzen zuena.
|
|
|
Angus MacLeod izeneko gizon baten peskizan genbiltzan.
|
Berarekin
hitz egiteko esan zigun Isidor Etxebarria abokatuak. Angusek jakingo zuela garai hartako ibileren beri, Stornowayko portuko itsas kaporala izan baitzen.
|
|
|
Puntu hartara iritsi zenean, baina, burua atzera eraman, arnasa barrutik hartu eta eskuak haztatzen hasi zen, bata bestearen kontra, esatera zihoana bi aldiz pentsatu nahi balu bezala, esan aurretik. Azkenean, honela esan zuen,
|
bere
hitz egiteko era eztitzen zuela eta etengabeko irri batean urtzen:
|
|
2009
|
|
|
Ondo pasatzen ari zela zirudien. Besterik esango ez nuela baieztatu zuenean,
|
berak
hitz egin zuen.
|
|
|
–Laster beldurra emateko moduan jarriko da, esan nuen,
|
berak
hitz egiten ez zuenean sortzen zen isiltasuna hautsi nahian. Paulak zuritoa ahorako bidean zuen nire ergelkeria entzun zuenean, eta berriro edalontzia jaitsi eta irribarretsu erantzun zidan.
|
|
|
–Jaunak, zerutik begira, gizaki guztiak ikusten ditu;/ bere bizilekutik jarriak ditu begiak/ munduko biztanle guztiengan:/ berak egin zituen haien bihotzak?, kantatzen zuen salmistak. Harentzat mundua kanpadenda bat izan zitekeen basamortu nomadan, familia biltzen zuena, goian argiak Jainkoak bere eskuekin jarriak bere haur andre gizonak iluntasunean zaintzeko(. Jaunak
|
bere
hitzaz egin du ortzea,/ bere aho arnasaz astro guztiak?). Guretzat, aldiz, hipotesi oraingoenetan, Jainkorik ez dago zeruan, ez erreferentziarik gizatasunari:
|
|
|
(ABG, 88). . Tontoa ematen zuela esan zion behin amak,
|
berak
hitz egiten zuen bakoitzean aurpegira eta, batez ere, ezpainetara begira egoten zitzaiolako. Hauxe da amari sekula barkatu ez dion gauza bakarra?
|
|
|
Sukaldetik Terryri egongelako telefonoa har dezakeela esan diot, bere amak
|
berarekin
hitz egin nahi duela. Aurpegia alaitu zaio eta telefonoa ahora eramanez oihu egin du:
|
|
|
Ordurako telefonoa hartu zidan andrea jada ez zen bertako langilea. Pertsona atsegina zen eta bai, esan zidan, badaukagu gurekin artrosia daukan magoa baina lotan da esan zidan, ia egun osoa pasatzen du lotan. Argazkilaria nintzela esan nion, magoen historian interesatua, erreportajea egiten ari nintzen eta
|
berarekin
hitz egiteko beharra neukan. Hori pena, esan zidan, aspaldi galdua zuelako burua, emazte gaztea auto istripuz galdu zuenetik.
|
|
|
Xantik txanpon batzuk zirela-eta
|
berarekin
hitz egin nahi genuela esan zionean, beldurra ikara gorri bihurtuko zela imajinatzen nuen. Itxuraz inola ere nabarmentzen ez zitzaion arren, ardia otsoen artera bezala joango zen Miel lehen bilera hartara.
|
|
|
Maria Bibianak, gero, Txarori so egin zion, arrenezko begiez so egin ere, Txaroren erantzunaren eske balego bezala,
|
berak
hitz egindakoaren ildotik; Txaro Goirik, baina, beste modu batean ikusten zituen gauzak, beharbada; Txarori, izan ere, hainbat nobelatako protagonistari ez bezala, ez zitzaion ezer berezirik gertatu bizitzan: kantari ona zen, baina sailekoa eta lagunabarrekoa; pianista bezala ere bigarren mailan geratu zen:
|
|
|
–Bada, aurrean duzuen gizon gazte hau don Nazario Orberen semea duzue, don Domingo Maria Orbe, bere aitaren bidetik aita bezalakoa izatera helduko dena noizbait, zaudete seguru, nolakoa zura, halakoa ezpala. Honetara ezkero, baina, hobe izango da
|
berak
hitz egiten badizue, ni berari buruz aritu beharrean. Zuekin, don Domingo Maria Orbe jaun ospetsua, adimentsua bezain errespetagarria, gaztea bezain azkarra!
|
|
|
Honi, ordea, kosta egiten zitzaion ahizpari barkatzea; hasieran, gainera, gelara sartzea ukatu zion: ezetz, ez zuela
|
berarekin
hitz egingo kakalardoekin eta sugegorriekin nahiago bi bider salatu zuenarekin baino, harik eta Maria Bibianaren esaldi batek?. Belauniko jartzea nahi baduzu, jarriko naiz, baina barkatu, horrela ezin dut eta?, bihotza bigundu zion arte:
|
|
|
Ama izebak eta Ada hondartzatik itzuli zirenean, ordea, izeba Ernestina?. Utz iezadazu
|
berarekin
hitz egiten, Regina, esan zion?
|
|
|
–Nik zera esan nion. Adak, Domingori begira?, zuk bera salbatu nahi izan zenuela, eta ea
|
bere
hitz egiteko modu iraingarri hura ote zen zure ahaleginaren ordaina; eta berak: –Bai, baina Domingo beste aldean dago, eta beste aldekoek kakaz igurtzi zidaten aurpegia, eta aitari ere (zure aitari, Ada!) berdin, eta hori barkaezina da.
|
|
|
Ez didazue sinesten? Bada, sinets iezadazue, nik galdetu eta berak baietz erantzun baitit,
|
bere
hitz egiteko modu berezian: aahhh eta aahhh!?.
|
|
|
aitak bazuen bakoitzarekiko iritzi eta sentimendu berezi bat, baina Reginak esan zionean ezen etxe barruan zain zituela bai abokatua, don Onesimo Barandiaran?, bai apaiza, on Anizeto kalonjea? eta bai don Zoilo medikua ere, seme alabei hantxe
|
bertan
hitz egitea erabaki zuen:
|
|
|
Musonek neska bat aipatu du gero, eta beste guztiek baietz egin dute buruaz. Gero neska
|
berari buruz
hitz egiten jarraitu du Datosek eta besteak mota guztietako keinuak egiten hasi dira, Bleuler izan ezik. Europako leku askotan bizi izan da Bleuler herrira etorri orduko.
|
|
|
Berriro ere gauza bera: Sora sekula ez zen Ingalaterran izan, ez zuen ingelesik ezagutzen, baina uste zuen Londres erdian, Charing Crossen,
|
berari buruz
hitz egiten zela, eta hiru ingeles, maila altukoak hirurak, bere bila ari zirela. Douglas Griffinen gauza bera baina aldrebes, kasu simetrikoa inondik ere?
|
|
|
Baina ez dit ezer esan Carmenen alabari buruz. Ez dit aipatu
|
berarekin
hitz egiten egon denik ere.
|
|
|
Gogoan dut Serpaj eko egoitzaren gela zabala nola joan zen iluntzen, arratsaldearekin batera,
|
berak
hitz egiten zuen bitartean. Nola geratu zen argi bakarra:
|
|
|
Cordobako senidearekin hitz egin nuen, baina azkenean ez nion elkarrizketarik egin. Gustatuko litzaidake aurkitzea, eta
|
berarekin
hitz egitea. Zor moduko bat sentitu dut, handik etorri nintzenetik.
|
|
|
Idazkari senaz, fax bat bidaltzeko eskatu zidan. Handik egun batzuetara, eskaera jaso zutela ziurtatu zidan, eta andreari jakinarazi ziotela Euskal Herriko kazetari batek, José Martosen andrearen senideekin harremanetan,
|
berarekin
hitz egin nahi zuela.
|
|
|
Honi, ordea, kosta egiten zitzaion ahizpari barkatzea; hasieran, gainera, gelara sartzea ukatu zion: ezetz, ez zuela
|
berarekin
hitz egingo kakalardoekin eta sugegorriekin nahiago bi bider salatu zuenarekin baino, harik eta Maria Bibianaren esaldi batek –" Belauniko jartzea nahi baduzu, jarriko naiz, baina barkatu, horrela ezin dut eta" – bihotza bigundu zion arte:
|
|
|
Ez didazue sinesten? Bada, sinets iezadazue, nik galdetu eta berak baietz erantzun baitit,
|
bere
hitz egiteko modu berezian: aahhh eta aahhh!".
|
|
|
–Nik zera esan nion –Adak, Domingori begira–, zuk bera salbatu nahi izan zenuela, eta ea
|
bere
hitz egiteko modu iraingarri hura ote zen zure ahaleginaren ordaina; eta berak: " Bai, baina Domingo beste aldean dago, eta beste aldekoek kakaz igurtzi zidaten aurpegia, eta aitari ere (zure aitari, Ada!) berdin, eta hori barkaezina da.
|
|
|
Ama izebak eta Ada hondartzatik itzuli zirenean, ordea, izeba Ernestina –" Utz iezadazu
|
berarekin
hitz egiten, Regina" esan zion– Maria Bibianarengana joan, hura bere gelara eraman, harekin elkarrizketatu –" Zuk uste duzu besoak gurutze eginik errezatu behar dela arrosarioa. Ez ote da, bada, nahikoa bihotza belauniko edukitzea?
|
|
|
Maria Bibianak, gero, Txarori so egin zion, arrenezko begiez so egin ere, Txaroren erantzunaren eske balego bezala,
|
berak
hitz egindakoaren ildotik; Txaro Goirik, baina, beste modu batean ikusten zituen gauzak, beharbada; Txarori, izan ere, hainbat nobelatako protagonistari ez bezala, ez zitzaion ezer berezirik gertatu bizitzan: kantari ona zen, baina sailekoa eta lagunabarrekoa; pianista bezala ere bigarren mailan geratu zen:
|
|
|
–Bada, aurrean duzuen gizon gazte hau don Nazario Orberen semea duzue, don Domingo Maria Orbe, bere aitaren bidetik aita bezalakoa izatera helduko dena noizbait, zaudete seguru, nolakoa zura, halakoa ezpala. Honetara ezkero, baina, hobe izango da
|
berak
hitz egiten badizue, ni berari buruz aritu beharrean. Zuekin, don Domingo Maria Orbe jaun ospetsua, adimentsua bezain errespetagarria, gaztea bezain azkarra!
|
|
|
Emaztearen atzetik, seme alabak zituen Nazario Orbek, Teofilo Maria, ohi bezala, taldeburu: aitak bazuen bakoitzarekiko iritzi eta sentimendu berezi bat, baina Reginak esan zionean ezen etxe barruan zain zituela bai abokatua –don Onesimo Barandiaran–, bai apaiza –on Anizeto kalonjea– eta bai don Zoilo medikua ere, seme alabei hantxe
|
bertan
hitz egitea erabaki zuen:
|
|
2010
|
|
|
Aurreko atalean izeba Ernestinaren laudorioa egin dizut, baina nire hitzez eta mintzoaz baliatuta; zer izango litzateke, ordea, nik hari hitza ostu beharrean,
|
berari
hitz egiten utziko banio behingoz??, hauxe izan baitaiteke abagunea, berak hil aurretik idatzi zidàn kartaren berri zuri ere jakinarazteko, haren berezitasunaren beste froga bat izan dezazun:
|
|
|
Biharamunean ama eraman zuen izebak bere gelara; amak, izebak eta hirurok elkarrekin gosaldu genuen, eta orduan azaldu zion izebak amari
|
berarekin
hitz egiteko gogoa,, bakarka, ahal bada, hobe?; amak halako keinu axolagabe bat egin zuen, izebak esandakoa berdin balitzaio bezala; gero, ordea, izebaren gelarantz abiatu ziren biak; nik banekien, bai, zertara zihoazen, eta orduan, neurrigabeko jakin mina nitaz nagusiturik, haien atzetik joan nintzen, baita ate atzean paratu ere handik gutxira, haien elkarrizketa zelatatzeko asmotan; hasieran, i... –Nola nahi duzu nik arrosario euriarena sinestea??
|
|
|
galdetu zidan amak; bero behar nuen, baina izotzak hartua bezala nengoen, eta begiak iltzatu nizkion; gauza asko nituen esateko, edo gauza bakarra ote nuen, burura behin eta berriro etortzen zitzaidana, harpia bat zela esan nahi bainion, behin, bi aldiz, eta hamaika aldiz??, baina ez nion ezer esan; amak, ordea, ongi ikasia zekarren lezioa, azpilanak ere bere baldintzak zituen, ama bezalako aditu batek ongi ezagutu behar zituenak?, eta teatro kolpe batean esan zidan: . Badakit argibideak nahi dituzula, baina horretarako etorri da Helena,
|
berarekin
hitz egin nahi baduzu??; larritu nintzen eta burua nahastu zitzaidan orduan?; amari begiratu eta ezpainetan irri garailea igarri nionean, ordea, ez nion amari dohaineko garaipenik eman nahi, ez horixe!?, erreakzionatu egin nuen: –Biok bakarrik??; amaren pazientzia apurtzea lortu nuen:
|
|
|
Gauza onik ez. Bizia arriskuan ipini zuen behin, eta berriro ipiniko zuen ahal zezanean,
|
bere
hitz egiteko eta begiratzeko moduek salatzen zutenez. Erne ibili beharra nuen, beraz?
|
|
|
Baina Meyer jaunari buruz testu barreiatu batean hitz egin beharrean, hobe nuke
|
berari
hitz egiten uztea, Madrilen urte batzuk egin ondoren. Alemaniako lehen mailako farmazia industria baterako egiten zuen lan?, 1933an Parisera joan baitzen, enpresak hala aginduta, eta 1937an Alemaniara. Haren Parisko egonaldian, kartazko harremana izan genuen, Espainiako 1936ko gerra zibilak eten zuena eta bigarren Mundu Gerrak etenaldia luzatu.
|
|
|
O TEGI: . Onartu egin zen, baina ez dakit denak gauza
|
beraz
hitz egiten ari ginen. Guretzat hori lehen urratsa zen lurralde batasunerantz joateko, eta ziurrenik sozialistentzat zen bi gobernuen arteko kabinete bat, ardi latxaren inguruko eskumen batzuekin.
|
|
|
Luia eta Omar atzeko eserlekuetan eseri ziren, tarte handia utziz bien artean. Omarrek bere hortzeria akasduna agerian uzten zuen erretrobisoreko begi pareren bat
|
berari
hitz egiten ari zela sumatu orduko.
|
|
|
–
|
Berarekin
hitz egitea nahi duzu. Esango diogu beste nonbait egiteko?
|
|
|
Ez dakit. Aspaldi ez dut
|
berarekin
hitz egin.
|
|
|
Ez bisabis batean.
|
Berarekin
hitz egin nahi zuela eta, lokutoriora etorri zitzaion, bisita normal batean.
|
|
|
Aurreko atalean izeba Ernestinaren laudorioa egin dizut, baina nire hitzez eta mintzoaz baliatuta; zer izango litzateke, ordea, nik hari hitza ostu beharrean,
|
berari
hitz egiten utziko banio behingoz...?, hauxe izan baitaiteke abagunea, berak hil aurretik idatzi zidàn kartaren berri zuri ere jakinarazteko, haren berezitasunaren beste froga bat izan dezazun:
|
|
|
Baina Meyer jaunari buruz testu barreiatu batean hitz egin beharrean, hobe nuke
|
berari
hitz egiten uztea, Madrilen urte batzuk egin ondoren —Alemaniako lehen mailako farmazia industria baterako egiten zuen lan—, 1933an Parisera joan baitzen, enpresak hala aginduta, eta 1937an Alemaniara. Haren Parisko egonaldian, kartazko harremana izan genuen, Espainiako 1936ko gerra zibilak eten zuena eta bigarren Mundu Gerrak etenaldia luzatu.
|
|
|
Gauza onik ez. Bizia arriskuan ipini zuen behin, eta berriro ipiniko zuen ahal zezanean,
|
bere
hitz egiteko eta begiratzeko moduek salatzen zutenez. Erne ibili beharra nuen, beraz... eta erne ibili beharra genuen, horrela erabaki bainuen bezperan egin ez nuena egitea:
|
|
|
ez zen, beraz, ez hain biribila ez hain osoa, ezta hain zuria ere; esan nahi dizudana da Helenari ez niola jokabidea guztiz onartzen, ez une hartan bederen; ordainean, baina, amaganako gorrotoa —bost bat minutu igarota gero, aurrez aurre jarri zitzaidan hura berriro ere— inoiz baino beltzago eta biribilago etorri zitzaidan —nola, baina, amaganako sentimendu aldaketa erabateko hura, egunetik gauera bezalakoa, urtebete baten buruan?, zeren tuberkulosiak jota egon nintzenean beharrezkotzat jotzen nuena ez bainuen beharrezkotzat jotzen jada...! —; hala, bada, nire nolabaiteko porrotak mintzen ninduen eta minezko malkoak eragiten —maitasunaren zabala, egun batetik bestera hain estu eta hain gabe...! —, nahiz eta ez nuen kanpora alerik ere bota, gorrotoaren indarrak eragotzita;" Ez duzu ezer esan behar?" galdetu zidan amak; bero behar nuen, baina izotzak hartua bezala nengoen, eta begiak iltzatu nizkion; gauza asko nituen esateko —edo gauza bakarra ote nuen, burura behin eta berriro etortzen zitzaidana, harpia bat zela esan nahi bainion, behin, bi aldiz, eta hamaika aldiz? —, baina ez nion ezer esan; amak, ordea, ongi ikasia zekarren lezioa —azpilanak ere bere baldintzak zituen, ama bezalako aditu batek ongi ezagutu behar zituenak—, eta teatro kolpe batean esan zidan: " Badakit argibideak nahi dituzula, baina horretarako etorri da Helena,
|
berarekin
hitz egin nahi baduzu..."; larritu nintzen eta burua nahastu zitzaidan orduan...; amari begiratu eta ezpainetan irri garailea igarri nionean, ordea —ez nion amari dohaineko garaipenik eman nahi, ez horixe! —, erreakzionatu egin nuen: " Biok bakarrik?"; amaren pazientzia apurtzea lortu nuen:
|
|
|
Biharamunean ama eraman zuen izebak bere gelara; amak, izebak eta hirurok elkarrekin gosaldu genuen, eta orduan azaldu zion izebak amari
|
berarekin
hitz egiteko gogoa," bakarka, ahal bada, hobe"; amak halako keinu axolagabe bat egin zuen, izebak esandakoa berdin balitzaio bezala; gero, ordea, izebaren gelarantz abiatu ziren biak; nik banekien, bai, zertara zihoazen, eta orduan, neurrigabeko jakin mina nitaz nagusiturik, haien atzetik joan nintzen, baita ate atzean paratu ere handik gutxira, haien elkarrizketa zelatatzeko asmotan; h... " Nola nahi duzu nik arrosario euriarena sinestea?" esan zuen izebak;" Hamaika bider esan dizut Pagoagara joateko, baina belarri batetik sartzen zaizuna bestetik ateratzen zaizu; Pagoagan gertatzen dena ulertzeko Pagoagan egon beharra baitago, adixkidea!";" Ados.
|
|
2011
|
|
|
Hala, bada, joan ziren hirurak farmaziara, aholku eske, Zenovia bere semetxoarekin etxean utzita; erran zioten muzkiriztarrek don Marianori
|
berarekin
hitz egin nahi zutela,, kontu ezin sekretuago batez?; erantzun zien honek pasa zitezela barruko gelara; azaldu zizkion hirukoteak aferaren nondik norakoak, eta don Marianok erran zien:
|
|
|
Alemanera itzulpenak egiten zituen adiskide bati eskatu nion itzultzeko, Zuricheraino joan, maisuari omenaldi modura eman eta bere eleberria zenbat miresten nuen adierazteko. Banekien, baldin
|
berarekin
hitz egiterik lortzen banuen, euskalduna nintzela esango niona. Berak seguru asko ezagutuko zuen gure hiriren bat, Iruñea seguru asko, edo Biarritz beharbada, edo Donostia, eta edozein kasutarako balizko elkarrizketak prestaturik neramatzan, erabil genitzakeen hizkuntza posibleetan berarekin jarduteko.
|
|
|
–Badago auzoan bizi den neska bat, elkar gurutzatzen dugun bakoitzean oso modu berezian begiratzen didana. Ez naiz ausartzen
|
berarekin
hitz egiten, adinagatik batez ere, esan nion. Berak ez zuen zalantzarik egin.
|
|
|
Ahots lakar eta lasaigarria zuen. Batzarrak iraun zuen bitartean tarteka itzulpenaren entzungailuak jartzen nituen ahots hori entzuteagatik bakarrik (zerbait hezea zuen, bertatik
|
bertara
hitz egiteko ahotsa, mingain bustia belarrian sartzen zitzaizula ematen zuen), eta horrela, beste hizkuntza batean eta haren ahotsarekin entzunda, hitzaldiak ere interesgarriagoak iruditu zitzaizkidan.
|
|
|
16:00 Trenean hainbat ordu sartuta abentura aipagarririk gabe pasa ostean (Jainkoari esker), seiko konpartimentuan bi mutil eta hiru neska zalapartaka sartu zaizkigu azken geltokian. Oharkabean pasa ezin daitekeen boskote espainiarra da, oso ozen eta denek aldi
|
berean
hitz egiten dutenak. Klonikoak dira:
|
|
|
Askotan entzun ditu teologo eta filosofoak
|
berari buruz
hitz egiten eta, umorez hartu izan ohi ditu haien hitzak: Herio demokratikoa omen da.
|
|
|
Berehala konturatu zen nirekin bazuela harremana estutzerik eta, egunero, egoitzako lorategian ematen genuen pasieran kontatzen zizkidan bere azken urteetako penak. Ni nintzen garai hartan
|
berarekin
hitz egiten zuen bakarretakoa, gainontzekoak nahiko nazkatuta baitzeuden haren maniekin, nahiz eta gustura jaso hark ereindako baratzeko fruituak, baita merkatutik eraman ohi zuen diru apurra ere (hildako aitona amonek utzitako arropen bigarren eskuko salmentatik sortua), besteak beste.
|
|
|
Elkarrekin igaro genuen goiza, hizketan.
|
Berak
hitz egiten zuen batez ere, eta ni begira egoten nintzaion. Egia esan, ez nion arreta gehiegi jartzen esaten zuenari, bere begiek harrapatuta nindutelako.
|
|
|
Azken hamar urteetan 3.000 herrixka suntsitu dituzte Birmaniako ekialdean, aste bakoitzeko bat?. Zoya Phan,. Birmaniako gobernuak
|
bere aurka
hitz egiten duen edonor torturatzen edota akabatzen du?, Irutxuloko Hitza, Sobiet Batasun ohiaren ekimenez, Holodomor edo gosearen bidez herri bat akabatzeko saioa: –Aginte komunista kriminalarentzako, giza eskubideek eta gizakiek ez zuten ezertarako balio.
|
|
|
Begiko zaitu, baina ez elebidun zarelako, bere hizkuntzan mintzo zatzaizkiolako baizik. Elebitasuna aberasgarria eta ona da guztiontzat, baina
|
berea
hitz egiten ez badiozu, erne! Zeren, jakina, berak hizkuntza eta kultur aniztasuna estimatzen du, baina aniztasun horren barruan bere hizkuntza baldin badago?.
|
|
|
Bezperan Tuercasek dei bat egin zion Simoni, lanaren ostean Split ean gelditzeko,
|
berarekin
hitz egin nahi zuela. Ez zuen nahi Simonek ezer egiten ari ez zirela pentsatzea.
|
|
|
Hala ere, herriko erdigunetik ibili ginen; gero, oinez, lehenengo etxera eta ondoren hondartzara joan ginen. Batzuk gelditu egiten ziren eta, Jasone ezagutzean,
|
berarekin
hitz egiten zuten. Jasonek lehenengo gelditu zenari, aspalditik ikusten ez zuen atso bati, nire bikotea hitzez aurkeztu ninduen.
|
|
|
Gizon bien paretik azkar pasatzen ahalegindu zen, baina Ibañezek esku bat jarri zion besoan, gelditzera behartuz. Ibañezek eta Koldok euren plakak erakutsi zizkioten, poliziak zirela eta
|
berarekin
hitz egin nahi zutela esaten zioten bitartean. Simonek ez zuen ezertarako begietara begiratu baina, oraindik karterak eskuan zirela, Koldori bultza egin zion indartsu eta hau lurrera erori zen.
|
|
|
–Izan ere,
|
berarekin
hitz egin nahi nuke, erran zuen?. Etxean da?
|
|
2012
|
|
|
–Ez, ez, harriduraz begiratu zion Julenek neskari?.
|
Berarekin
hitz egin nahiko nuke. Atzo zure lankide bati esan nion etorriko nintzela.
|
|
|
Egunak igarotzean, ordea, bere estatusa eskolan igo egin zen. Mutiko handiagoek ere bazekiten nor zen eta
|
berarekin
hitz egiten zuten, bere izenez deitzen zuten eta, batzuetan, eurekin jolasten ere uzten zioten. Maisuek ere begirune berezia zuten berarekin.
|
|
|
Etxekoak nor ziren azaldu ostean, poliziek Itziar Orueri,
|
berarekin
hitz egin nahi zutela esan zioten, ahal bazen toki pribatu batean. Arazoa serioa eta ofiziala zen, larria ere bai.
|
|
|
Eskerrak pilula hartu dudan, hankak ere makal jarri zaizkit. Ikusten dut, noski, behin edo behin, eta agurtu ere bai, baina ez dut aurrez aurre
|
berarekin
hitz egiten bere lantokia utzi nuenez geroztik. Lanpostu bat eman zidan bere familiaren negozioan, eta lana ez zegoen hain txarto; kontabilitatearekin hasi, eta gero ikusiko dugu, esan zidan.
|
|
|
Gainera, Elik ez zidan tarterik uzten ezer azaltzeko:
|
berak
hitz egin, nik entzun, betiko moduan.
|
|
|
Gizon bat irten da Klaudiaren etxetik; lehengo egunean gurera etorri zen bera ematen du.
|
Berarekin
hitz egin nahian omen zebilen, baina ez zuen inoiz harrapatzen. Harrapatu du, nonbait.
|
|
|
–
|
Berak
hitz egin du. Zuri bi gauza errateko eskatu dit.
|
|
|
Susmo txarra hartzen nion nik neska horri. Eta
|
berarekin
hitz egin duzu?
|
|
|
–Ez, ez dut
|
berarekin
hitz egin nahi, esan zuen An dreasek, ordenagailua mesanotxe gainean jartzen zuela.
|
|
|
Amonak okerrera egin du eta Ama ospitalean dago zain.
|
Berarekin
hitz egin behar dut, garrantzitsua da.
|
|
|
–Ez al duzu
|
berarekin
hitz egin? –galdetu zuen Leonek.
|
|
|
Bestela, ez zen aitzakia bila hasiko afaltzera eseri orduko. Bestela, seguruenik, amak telefonoan Maria zegoela esango zidan eta ea
|
berarekin
hitz egin nahi nuen galdetuko. Garbi zegoen:
|
|
|
Herri guztiarekin. Institutuan ere hasia zen festaren albistea barra barra zabaltzen, eta mundu guztiak ilusio
|
berarekin
hitz egiten zuen.
|
|
|
Ezin nituen inoiz ahaztu etxean utzitako kuttun haiek. Maila
|
berean
hitz egiteko moduko jendearekin egon nahi nuen, eta igel edo txakurkume bat bezala oinpean harrapatuta akabatzeko beldurrik gabe ibili nahi nuen landa eta kaleetan. Baina uste baino lehen iritsi zitzaidan askapena, eta ez oso era arruntean; istorio eta gorabehera guztiak zehatz mehatz kontatuko ditut.
|
|
|
Atakak kirrinka egin zuen: Emmak jauzi egin zuen;
|
berak
hitz egin baino lehen, Rolet atsoak esana zion:
|
|
|
Aurrez aurre ukondoak tinkaturik, bere zigarroa marruskatzen zuen aldi
|
berean
hitz eginez, eta Charles ameskeriatan galtzen zen Emmak maite izan zuen aurpegi honen aurrean. Emmaren zerbait berriro ikusten ari zela iruditzen zitzaion.
|
|
|
Ikasi zituen, Eugene Sueren baitan, altzariztapenen deskripzioak; Balzac eta George Sand irakurri zituen, bere irrika pertsonalentzako irudimenezko asebideen bila. Mahaira ere bere liburua ekartzen zuen, eta orriak pasatzen zituen Charles
|
berari
hitz eginez jaten ari zen bitartean. Bere irakurketetan beti Bizkondearen oroitzapena etortzen zitzaion.
|