|
2000
|
|
|
Eleberriak irakurtzeko orduan ohituta gauden patroiarekin hautsi egiten du beste bat sortuz, baina berri honetan galtzeko arrisku handia dago. Irakurlea gogoz hasten da jostorratza eta haria jarraituz, baina hainbeste bira eta jira eman ondoren bidea galdu, interesa erori eta istorioa
|
bera
eleberriaren pisu guztia sustengatzeko arazoekin aurkitzen da. (Fernandez, Jose Jabier:
|
|
|
Abelin Linazisorok ere gaztaroko amodioa izango du hizpide
|
bere
eleberrian. Hartara, lehen amodioaren lilurak mugituko du eleberri labur honen pertsonaia.
|
|
|
Beheraxeago, eleberriaren generoaren inguruko ohar hau gehitzen du: " itxuraz larroxaren usainekoa zenaren bidez irakurlea arantza zaurien minez kutsatzera iristen da." Abelin Linazisorok, bestalde,
|
bere
eleberria eleberri lirikotzat du. (Zabala, Juan Luis:
|
|
|
Bestalde, triangeluak
|
berak
eleberriaren hari hirukoitza gogora dakarkigu. Izan ere, eleberri hau bi zatitan egituratua dago.
|
|
|
Trilogia osatzen duten eleberrietan antzekotasun ugari aurki daitezke. Tramari dagokionez, hiruretan gertaerak une historiko jakin batean harilkatuz garai jakin batzuk islatu nahi izan ditu; hezkuntza erlijiosoak eta mundu erruralak garrantzia handia dute
|
bere
eleberrietan; plano ezberdinak erabiltzeko joera erakusten du; eta munduak bitan banatu ohi ditu, mundu manikeoak eraikiz.
|
|
|
|
Bere aurreko
eleberrietan ikusten den ideologia bikoiztasuna hemen ere ikus daiteke:
|
|
|
Okupez ari garen honetan,
|
bere aurreko
eleberrian giro hori ezin hobeto jasotzen zuen idazle bat aipatu behar dugu orain. Kronika hau idazten ari naizelarik ez dut oraindik Juan Luis Zabalaren eleberri berria mesanotxeratu, baina Agur, Euzkadi izenekoaren gaia edo hipotesia benetan zait erakargarri:
|
|
2001
|
|
|
|
Bere
eleberriei esker ezaguna den Elvira Lindoren antzerki lan bakarra aukeratu du Hikak. " Oihanaren legea" arekin ikuslego zabal batentzat erakargarria izan daitekeen kontakizuna hautatu nahi izan dute, izan ere, taldeko kide Mikel Laskurainek azaltzen duen moduan, taldearen asmoa produkzio handi bat egitea zen eta" formatu handiko ikuskizun bat euskaraz soilik egitea ezinezkoa da".
|
|
|
Itxuraz
|
bere
eleberriak errealitatearekin duen lotura estua adierazi nahi diguidazle ondarrutarrak, ez ahantzi, zentzu horretan, Arrandondo izenaren izaeraanagramatikoa?. Errealitatea islatze soiletik urrundu bada. Brix eta Tramanarenhizkera gordinaren aurrean hartzen duen joera autozentsuratzailea lekuko?, errealitate hori eufemizatzeko izan da, inolaz ere ez bere zati bat ezkutatzeko asmoz.Bakhtin en ikuspegi dialogikotik ikusirik, ordea, Kresalak ez luke errealitatearekiko harreman partzial eta ideologikoa baino.
|
|
2002
|
|
|
Liburua osatzen duten hamasei ipuinak askotarikoak dira, bai gaiari bai formari dagokionez, nabarmena izan arren narratzaileak literaturaz eta idazketaz egiten duen gogoeta, baita garai hartako euskal kulturaren problematikaren inguruko hausnarketa ere (alfabetatzea, kultur zapalkuntza edo hizkuntzaren batasuna aipatzen dira ipuinotan, besteak beste). Baina, gainera, bilduma honetan agertu zen estreinako aldiz Urturi herria, Ajea du Urturik
|
bere
eleberriaren muinean egongo zen topos narratiboa. Uholde baten ondoren herri horretan (Euskal Herriaren sinbolo argia) gertatutako erreakzioak kontatzen ditu eleberri horrek.
|
|
|
Beckett, M. Duras) lagun ditugula. Horregatik deitu izan zaio" anti nobela" eleberri esperimentalari, generoaren sorreratik
|
beretik
eleberriaren ezaugarri funtsezko kontsideratzen ziren elementu guztiekin (argumentua, narratzailea, denbora, espazioa, ikuspuntua, pertsonaia) esperimentatu egiten duelako.
|
|
|
oroitzea beti dela imajinatzea, edo Faulknerren hitzez esateko, desira eta oroimena nahastuz, mixing memory and desire, sortzen dela literatura. Saizarbitoriaren kasuan, idazketari buruzko hausnarketari uko egin gabe, gero eta lotsagabeago mintzo zaigun lehenengo pertsonara lerratuz joan dira
|
bere
eleberriak. Horregatik sartu ditugu lehenengo atal honetan, formari buruzko etengabeko ikerketari uko egin gabe, gizabanakoari gertukoak zaizkion gaiak, dela heriotza, dela amodioa, hastapenetako hiru eleberrietatik aldentzen den ahots subjektiboan adierazi dizkigulako.
|
|
|
" Literatura eta emozioak" izeneko irakasgaia gustukoa duen irakasle honek (ik. Psikodidaktika Doktorego Programa,)," subjektu nobela" gisara definitu zuen
|
bere
eleberrietako bat. Eta zehaztapena ez da, inondik ere, hutsala, finean, Mintegiren eleberrietan agertzen diren gertakarietan (dela giza sentimenduei buruzkoak, dela euskal arazo politikoekin hertsiki lotuak) bere subjektibotasuna begitatzen digun ahots narratzailearekin egiten baitugu topo.
|
|
|
Eta erreferentzia ez da, inondik ere, kasuala, Ken Russellen zuzendaritzapean 1970ean estreinatu zen filme sarituak D. H. Lawrence() idazle britainiarraren Women in Love (1920) eleberria baitzuen oinarri. Woolfen antzera,
|
bere
eleberrietan kontzientzia voyeurista irudikatu zigun idazle honek sexuen arteko harremanetan konbentzioek nahiz maila sozialek eragiten dituzten zentsurak salatu baitzituen, gizakiaren berezko instintuak suntsitzen dituzten debekuak. D. H. Lawrenceren fijazio edipikoaren kontrastean, aita alaba arteko Elektra konplexua kontatu digu Bai... baina ez nobelan.
|
|
|
Nerea eta biok (Txalaparta, 1994) izan zen Mintegiren hirugarren eleberria, egileak berak
|
bere
eleberririk autobiografikoenetzat jo zuena (ik. Egunkaria,, X XI).
|
|
|
|
Bere
eleberriak, Galdu arte (Susa, 1997) [itz.: Hasta la derrota, siempre, Ed. Hiru, 1998], Kritika Saria irabazi zuen 1997an.
|
|
|
Haien alboan, zenbait emakumezko pertsonaiaren garrantzia azpimarratu genuke, hala nola amona Roxalirena, euskal mundu ez arrazional eta mitikoaren iraunarazle denarena. Irigoienek berak adierazi izan du
|
bere
eleberrian landa giroko nobela, karlistaldietan zentratutako nobela historikoa eta euskal kulturaz zenbait antropologok egindako interpretazioak batu nahi izan dituela. Poliedroaren hostoak hartan kontatutakoaren haritik, lan honek beste hark baino hobeto nobelatzen du Euskal Herriko mundu mitikoa.
|
|
|
Segur aski, batek baino gehiagok pentsa lezake zail dela egile baten obra joera bakar batean kokatzea eta arrazoirik ez zaio faltako, ikerketa honetan etengabe adierazi baitugu ibilbide luzeko egileek (Saizarbitoria, Atxaga, Irigoien...) hainbat berrikuntza egiten eta poetika erabiltzen dituztela beren bilakaera literarioan. Edonola ere, gurean badago aldaketa eta poetika anitzen ezaugarriak
|
bere
eleberrietan barneratu dituenik, Anjel Lertxundi adibide nagusi. Eleberri alegorikoa (Ajea du Urturik), narrazio neorrealista (Goiko Kale), errealismo magikoaren ekarriak, thrillerraren teknikekin uztartuta (Hamaseigarrenean aidanez), edo Otto Pettez geroztik, bidaia literario metanarratiboak (Argizariaren egunak...) anitzak dira Lertxundik landu dituen tipologiak.
|
|
|
Gara,) esan bezala, nahiko berezia da eleberri hau genero horretan. Canok" falso poliziakoa" deitu zion
|
bere
eleberriari (ik. Argia, 1.739) eta kalifikazio honen arrazoiak bistakoak dira:
|
|
2003
|
|
|
10 EuskMad elaberri honen" Irakurleari" sarreratxoan
|
berak
elaberri honetan egindako akats legez agertzen digu ideologien gainean hitz egitea: " Akats bat aurkitzen diot nik eleberri honi nere gustorako.
|
|
|
modu zuzenean, idazlearen emazte alargun Mª Dolores eta euren seme alaba Juan Pedro eta Mirenegandik jasoriko informazioa, eta zeharka, idazlearen neba arrebengandik. Bigarrenez, J. A. Arana Martija jaunak Euskaltzaindirako, idazlea hil zen urtean (1996) atondu zuen biografia kronika laburra, eta azkenik, idazleak
|
bere
elaberrietan eta saio lanetan han hor hemen idatzi dituen zehetasun eta datuak, uste baino ugariagoak.
|
|
|
Gernikar izate horretara bihurturik, idazleak
|
bere
elaberrietako protagonistari dialogoetan jalkiarazten dion berbetamodua ere handikoa da. Askoz beranduago euskal entonazioaz
|
|
|
Baina Oskillasok bere sorterriagazko atxikimendua
|
bere
elaberri eta narrazio luzeetan hilezkortuko du,. Kurloiak (Kur), Akatsbako gizonaren heriotza (Akats) eta Euskaldunak Madril" en (EuskM) obretako protagonista" Arrigorrieta" deritzan herri edo hirikoa izango da salbuespenez Gabeko Atorra (GabAt) elaberrian Gernikakoa dela diosku Mariño, eta beronen konplexu bako edo nortasun sendoko hizkeratik da ezagun gernikarra dena.
|
|
|
1970 oroitzapenekin batean gogoratzen zait oraino, Txillardegi adiskideak
|
bere
eleberriez eta gramatika lanez gain bazuela jada eginik Hizkuntza eta Pentsakera saioa eta Albert Memmiren Portrait du colonisé deitu obra ederraren itzulpena, gaurko entziklopediek, ez dakit zergatik, ahantzia dutena. Politiquement correct ez zaielako arauz!
|
|
2005
|
|
|
Ernest Hemingway ezaguna da
|
bere
eleberriengatik. Besteak beste, horiengatik eman zioten Nobel Saria.
|
|
|
Oskar Aranak euskaratu duen J. M. Coetzee idazlearen Lotsaizuna nobela norberaren erantzukizunaz diharduen idazlan interesgarri, gogor eta sakona da. Hegoafrikako Errepublikaren Lurmutur Hirian sortua dugu J. M. Coetzee, 2003 urtean Nobel saria irabazi zuen idazlea, eta
|
bere
eleberri hau ere lurralde haietan kokatua dago, baina gaia guztiz unibertsala du. Sexu kontu batengatik unibertsitatean daukan lana galduko duen irakaslea eta haren alaba nekazaria ditu pertsonaia nagusi.
|
|
|
Estiloari bagagozkio, bada besteen aldean nabarmentzen den aldaketa bat, hizkera trinkoagoa egiten da, batez ere kondaira itxurako narrazioetan, esaldiak luzeagoak dira eta hari argumentalak ere luzeagoak dira Laudanoa eta sutautsa narrazioak du hari argumentalik luzeena. Itxura batean egilearen
|
beraren
eleberriek larregi eragiten dieten ipuinak dira, garapen eta egituran ere, ipuin hauetako zenbait ia eleberri zatitzat har genitzake. Hirugarren pertsonan kontatutako istorioak dira nagusi.
|
|
|
Begoña Bilbao, Bermeoko euskara sakonkiazte rtu zuena. Jon Arretxe,
|
bere
eleberriekin arrakasta handia izan duena. Asel Luzarraga, azken aldi honetan sariak irabazi eta oso goraipatua izan da.
|
|
|
Lydie eta Inezen arteko harremana lotura profesionalaz haraindira ote zihoan zen zurrumurrua, baina gutxi axola zitzaidan niri, liburu bakoitza argitaratzeko orduan argitaletxe ttipi hartan jartzen zuten kuttuntasun eta gustu on agerikoaren aldean. Geroago ikasi ahal izan nuenez, idazkaria zen berez ia erabat argitaletxeaz arduratzen zena, Lydie Vidalek ordu asko ematen baitzituen
|
bere
eleberri abangoardistak idazten. " Andereñoari ez zaio gustatzen molesta dezaten", (niri ere ez, hara bestea!); Inezek garbi jarri zituen gauzak atea zeharkatu nuen orduko.
|
|
2008
|
|
|
Urduri baina pozik ikusi nuen. Etxera iritsi eta
|
bere
eleberriaren hasiera irakurri nahiko zidan, idazle orok exhibitzeko duen lainezarekin. –Hasiera bakarrik irakurriko dizut, ea zer iruditzen zaizun?, esango zidan, ni sofan, eskuan kopa bat ardo nuela, eserarazi ondoren.
|
|
|
Emakumea zakurrarekin zain izaten dut pasealekua bukatzen den zabalgunean. Egunero egiten dugu aberetzarra aurretik dugula ibilaldia eta esertzen gara ondoren, bakoitzak
|
bere
eleberriarekin saio bat egiteko. Ez da beti idazteko aldarterik izaten.
|
|
|
Baina horregatik ez da gaizto bihurtzen. Aitzitik Azkuek
|
bere
eleberria pertsonaia honekin hasten du, eta hari ahotsa emanez gainera. Izan ere kontakizuna Ameriketatik Euskal Herrira idatzitako gutun batekin abiatzen da, indianoak sorterriko adiskideei bere egoera azalduz idatzia:
|
|
|
Bazekien Euskal Herritik kanpoko parajeak estimatzen. Baina Azkue,
|
bere
eleberriko indianoa bezala, munduan zehar ibili ostean, han ikasitakoa lagun, Euskal Herrira itzultzen zen azkenean.
|
|
|
Haien esku jarri gura zuen bere nobela, doan. Beraz
|
bere
eleberria euskararen alde eta trukean ezer irabazteko asmorik gabe idatzi zuen. Izatez, zail zen editore beraiek euskarazko eleberri hura galerarik gabe argitaratzea.
|
|
|
egiten ari direna beren taldeekin partekatzea interesa. Adituen desadostasuna Hernán argentinarraren blogak Casciari da arrakastatsuenetako bat.’ Casciari Kronista lana askatzeko balio dute blogek, eta idazlea eta
|
bere
eleberriak paperean argitaratzeko aukera ematen diote, gaur egun duen eleberria dela eta. on line ospea.
|
|
|
Dominique Lapierre eta Larry Collinsen izen
|
bereko
eleberriaren moldaketa. Israelgo Estatua nola sortu zen kontatzen du, bi adiskideren ikuspegitik:
|
|
|
Maitasuna, pasioa eta heriotza gurutzatzen diren elkargunea da Carmen. Prosper Merimeeren izen
|
bereko
eleberria oinarri hartuta Bizetek osatutako opera comique bat da, Henri Meilhac eta Ludovic Halevyren libretoarekin. Parisko Opéra Comique antzokian estreinatu zen, 1875eko martxoaren 3an.
|
|
|
Horren arabera, soilik gizon batek eta emakume batek iraun ahal izango dute laugarren milurteko kataklismo guztien gainetik. Michel Houellebecq idazlea zuzendari lanetan jarri da
|
bere
eleberri bat zinemarako egokitzeko. Baiona (CGR Centre).
|
|
|
Horren arabera, soilik gizon batek eta emakume batek iraun ahal izango dute laugarren milurteko kataklismo guztien gainetik. Michel Houellebecq idazlea zuzendari lanetan jarri da
|
bere
eleberri bat zinemarako egokitzeko. Baiona (CGR Centre).
|
|
|
Neska gazte bat depresioaren kontra borrokatzen ari da Harvard unibertsitatean lehen urtea ikasten duen bitartean. Izen
|
bereko
eleberrian oinarritutako filma da.Ermua (Lobiano), gaur, 21:30ean.
|
|
2009
|
|
|
Neil Gaiman komikigile eta idazle ezagunak Coraline
|
bere
eleberria zinemara moldatuta eta bideojoko gisa ikusiko du laster. Berak idatzitakoa da Saidman prestigiotsua eta orain, berriz, Coraline eleberriarekin saiatuko da arrakasta lortzen.
|
|
|
Confesiones de una compradora compulsiva, erosi ala biziSophie Kinsellaren izen
|
bereko
eleberrian oinarrituriko egokitzapena da. Komedia erromantiko honek aktore gaztea eta ez hain gazteak konbinatu ditu:
|
|
|
Joh Ajvide Lindqvisten izen
|
bereko
eleberrian oinarritu da Tomas Alfredson Dejame entrar filma errodatzerako garaian. Banpirismoa eta eskolan gertatzen den jazarpena nahasten dituen drama erromantiko hau banpiro istorio bat, suediar erara, isilunez betea.
|
|
|
Eta, azkenik, Alberto J. Gorritiberearen Eutsiren txanda izan zen 2007an, Anjel Alkain, Asier Ormaza, Oihana Maritorena eta Nagore Aranburu aktoreen parte hartzearekin. Azken urteotako fruiturik esanguratsuenak hiru horiek izan badira ere50, ezin ahaztu 2005ean (Bernardo Atxagaren izen
|
bereko
eleberrian oinarriturik) Aizpea Goenagak zuzenduriko Zeru horiek telefilma ere, Nagore Aranburu protagonistatzat zuena.
|
|
|
Poeta izaterik inor gutxik espero zuen beste idazle bat Houellebecq da;
|
bere
eleberrietan, Plataforme n adibidez, protagonistaren bertso lerro bat edo beste tartekaturik, poesiarekiko jaidura salatu badu ere. Atwooden kasuan bezala, ezinbestekoa da bere poesia ezagutzen dizkiogun eleberriekin konparatzea, eta errima bezalako baliabide klasikoa sistematikoki erabiltzen duen arren, ez dago zalantzarik pertsonak berak idatzi dituela.
|
|
|
Enpresako orriak erabiliko ditu idatzien zirriborro gisara. Hor hasiko da idazten
|
bere
eleberri ezagunetako bat den L', cume des jours.
|
|
|
Orain artean ez dugu esan, baina Portugalgo, bai eta Europako idazle handienen artean kokatzen dute askok Antonio Lobo Antunes. Angolako gerrak markatua (soldadu ibili zen han), nahiz eta ez duen gerra horri buruz bere narrazioetan hitz egin nahi izan, presente izan dira gerra horren ondorioak,
|
bere
eleberrietako pertsonaietan, adibidez. Lehen liburua, Mem, ria de Elefante, argitaratu zuenean, 1979 urrun hartan, argitaletxeen makineriak, agenteenak, imajinatu ezinezko mundu oso batek harrapatu zuen.
|
|
|
Errealitatea kristal ilun baten bidez ikusten dugu, eta Richard Linklaterrek zuzenduriko A Scanner Darkly (Una mirada a la oscuridad) lana ere ez dugu argi ikusiko, postprodukzio efektu bat dela medio. Philip K. Dick zientzia fikzio idazlearen izen
|
bereko
eleberriaren bertsioa da filma. Blade Runner filmaren ondoren, modazkoa bilakatu zen idazle estatubatuarraren istorioen zinemarako bertsioak egitea (Total Recall, Minority Report...), eta mendearen amaierarako fruta heldua zegoen, bertsio esperimentalagoak egiteko.
|
|
|
Kate OBrien en euskal eleberria, Mary Lavelle, (1936), autobiografikoa da. Irlandar idazle famatu honek Areilza familiaren etxean, Portugaleten, Jose Maria eta Eloisa umeen ingelesezko tutore bezala pasatu zuen urtea ia zuzen zuzen itzuli zuen
|
bere
eleberrira. Bilbo, 1922an, identitate laborategi bat zen, eta hiri haren erretratua eskaintzen digu OBrienek, dekoratu ezin hobea neska irlandar gazte baten esnatze ekonomiko, politiko eta sexuala antzezterakoan.
|
|
|
Bere Farewell Spain (Agur Espainia) liburuan dioenez, anarkia ez da kaosa, baizik eta, zerua lurrean?; liburu hau espainiar errepublikaren defentsan argitaratu zuen guda hasi eta gero, Europako irakurleak demokraziaren alde mobilizatzeko esperantzaz. Kate feminista zen, eta
|
bere
eleberri guztietan emakumeen zapalkuntza adierazten du, batez ere zelan hezkuntza katolikoak jendearen bizi aukerak galarazten dituen. Era berean, bere liburuek sexualitatea zintzotasun azpimarragarriz eztabaidatzen dute.
|
|
|
Zabaletak aipatu duenez,. Machado de Assis pertsona argia eta jakintsua izan zen. Beste gauzen artean, xake jokalari aparta izan zen, eta halaxe egituratu zuen
|
bere
eleberria, xake jokaldi baten antzera, kapituluen bidez mugimendu txikiak eginez?.
|
|
|
Andrei Kurkov errusierazko idazle ukrainarra arrakastatsua da
|
bere
eleberrien itzulpenetan. Idatzi dituen erdiak itzuli dira, eta gaurko hau, euskaraturiko lehena, hogeita hamahiru hizkuntzatan dasta omen daiteke dagoeneko.
|
|
|
Irakurria zuen gure egileak France la doulce, eta haren" komikotasunaren" berri eman zuen ohar pertsonal batean. Bestalde, urte hartan bertan argitaratu zituen Morand ek Gallimard en
|
bere
eleberri" zinematografiko" laburretako lau, Films Parlés izenburupean. Eta azkenik, nola ez lotu David Golder (1930) eta Lewis et Iréne (1924)" finantzen eleberri" horiekin, horietako lehena honela hasten baita:
|
|
|
Badakit, ordea, egia diodala". Handik sei hilabetera, Judutarren lehenengo Estatutuak
|
bere
eleberri laburrak izengoitiz argitaratzera behartuko du. Garai hartan amaitu zituen bi eleberrietan eta amaitu gabe utzitakoan, desagertu egiten dira pertsonaia judutarrak:
|
|
|
–Saramagok Ensayo sobre la lucidez
|
bere
eleberri bikainean kontatzen duena: boto zuria herritar guzien eskutik!
|
|
2010
|
|
|
72 urte ditu eta ilobaren zahar etxean sartuko ote duten beldur da.Asteko drama proposamena Un hombre soltero lanaren eskutik datorkigu. Tom Ford AEBetako moda diseinatzaile ezagunenetako bat zine zuzendari sartu zaigu, eta Christopher Isherwood egilearen izen
|
bereko
eleberrian oinarritutako lana zuzendu du. 60.hamarkadako Los Angeles hirira egingo dugu bidaia bere filmarekin.
|
|
|
Richard France idazlearen izenburu
|
bereko
eleberriaren moldaketa bat da Pouren antzezlana. Alemanierara, holandarrera, portugalerara, katalanera eta espainiarrera itzulita, Wellsen bizitzaren aditu bezala hartu dute France idazlea.
|
|
|
Concha Velasco, Gustavo Sanchez Parra eta Martina Garcia dira Rabia filmean protagonistak. Sergio Bizzio idazlearen izen
|
bereko
eleberrian oinarritzen da drama psikologiko hau. Sebastian Corderok zuzendu du, eta Guillermo del Toro aritu da ekoizpenean.
|
|
|
Imanol Rayo zuzendari nafarra ekainaren 21ean hasiko da bere lehen film luzea grabatzen. Bi anai euskaraz eta 35 mm.tan grabatuko dute eta Bernardo Atxagaren izen
|
bereko
eleberrian oinarritzen da. Orio Produkzioakek ekoizten du eta uztailaren 30a bitartean filmatuko dute Artikutza, Ituren eta Lesaka bitartean.
|
|
|
Agusti Villaronga zuzendaria hirugarrenez izango da Donostia aldean; aurten Pa Negre filmarekin etorriko da, Emili Teixidor idazle kataluniarraren izen
|
bereko
eleberria oinarri duena. Besteak beste, Laia Marull (emakumezko aktore onenaren Zilarrezko Maskorra 2003an Te doy mis ojos filmarekin), Eduard Fernandez eta Sergi Lopez ditu protagonista.
|
|
|
Emili Teixidor Kataluniako idazlearen izen
|
bereko
eleberrian oinarritzen da Ogi Beltza lana, eta Laia Marull (2003ko Zilarrezko Maskorra Te doy mis ojos lanarekin), Eduard Fernandez eta Sergi Lopez aktoreak ditugu protagonista. Kataluniako landa inguruetan, gerra osteko urte latzetan, galtzaileen aldean dagoen Andreu haurrak aita semeak aurkituko ditu hilik basoan.
|
|
|
Ryan Murphyren zuzendaritzapean, Robertsekin batera, Javier Bardem dugu film honetan protagonista. Elizabeth Gilbert kazetari eta idazlearen izen
|
bereko
eleberrian oinarritutako film honetan, senarra utzi eta Indiatik bidaia espiritual bat egiten duen emakume baten istorioa kontatzen du. Irailaren 24ean estreinatuko da Espainiako zinema aretoetan.Robertsek azaldu duenez, 2006an irakurri zuen liburua lehen aldiz.
|
|
|
Kevin Costner, Gatlin Griffith eta Ivana Baquero dira protagonistak. John Connollyren izen
|
bereko
eleberrian oinarritzen da.
|
|
|
Bertan izango dira ere Xabier Amuriza (Osoa, leihakorra, nazionala/ Euskara Batuaren bigarren jaiotza lanarekin), Asel Luzarraga eta Utopiaren itzalak
|
bere
eleberri berria, Bide Ertzean taldekoak, Maialen Lujanbio (Hau koaderno bat zen aurkezteko), Albokak 2.1 proiektuko hainbat ordezkari, eta Ur Apalategi idazlea, Fikzioaren izterrak lanarekin.
|
|
|
Horregatik, poztu eta guzti egingo du lehengusuarekin haserreturik dabilelako berriak. Gero autoan sartu eta herriko plazako postontzian
|
bere
eleberria daraman gutun azala sartuko du. Herriari azken begiratua eskainiko dio.
|
|
|
Badaki oraingoan ez diola ezein idazlek, ez bere belaunaldikoek, ez beste inork, aurrea hartuko. Badaki azkenean Historiak eta literaturak bat egingo dutela
|
bere
eleberrian. Badaki sinkronizitate perfektua lortuko duela.
|
|
2011
|
|
|
Fikziozko zein errealitatezko munduetan murgiltzen da
|
bere
eleberrietan Toti Martinez de Lezea (Gasteiz, 1949). Fikziozko pertsonaiak nahiz ingurukoak irudikatzen ditu; azken horien artean, Nur bere biloba.
|
|
|
|
Bere
eleberrien artean, besteak beste, El largo viaje non Frantziako erresistentzian bizi izandako garaia azaltzen du; Aquel Domingo, non dialektika marxista aztertzen du, eta baita iragan mendeko ideologien sorrera eta desagerpena ere; Autobiografía de Federico Sanchez, obra horretan ekintzaile komunista gisa izandako eskarmentua deskribatzen du Semprunek, frankismoaren azken urteetan eta trantsizio...
|
|
|
Ez zitzaidan argitaratzerik burutik pasatu ere egin, gaztetako lehen lanean eragin nabarmenegiak barkakizun badira ere, bigarren lan batean onartezinak direlako. Alemanera itzulpenak egiten zituen adiskide bati eskatu nion itzultzeko, Zuricheraino joan, maisuari omenaldi modura eman eta
|
bere
eleberria zenbat miresten nuen adierazteko. Banekien, baldin berarekin hitz egiterik lortzen banuen, euskalduna nintzela esango niona.
|
|
|
Baina bidean sutearen erruz Pascal umea hil dela ohartuko da.
|
Bere buruan
eleberrian zehar entzundako ahotsek errieta egingo diote, gero eta ozenago, nahastu egingo zaizkio, min egingo diote. Bere mugimenduak nahi gabekoak bilakatuko dira:
|
|
|
Dagoeneko Kepak aipatutako Mentura dugun artean (2001) aparta nabarmendu nahiko nuke neuk ere eta, batez ere, Stendhali egiten zitzaion gorazarrea, Lertxundiren poetika ulertzeko erreferentzia ezinbestekoa. Baina
|
bere
eleberriak ere aipa genitzake, Argizariaren egunak (1998) nobela, kasu, Carla (1989) eleberriaren ostean gailenduz joan zen metaliteraturarekiko zaletasunaren adibide esanguratsuena. Eta metaliteraturaz ari garenez, esan dezagun errealitatearen eta fikzioaren arteko loturak/ mugak izan direla betidanik Lertxundiren sorkuntza literarioaren akuilu.
|
|
|
filma proiektatuko da, Atxagaren izen
|
bereko
eleberrian oinarritutakoa.
|
|
|
Gorilas en la niebla, Michael Apted, El oso eta Dos Hermanos, Jean Jacques Anaud, John Boormanen La selva esmeralda, John McTiernanen Los últimos días del Edén, Kevin Costnerren Bailando con lobos, Milagro eta El Espainiako zinemak ere ingurumenari buruzko filmak ekoitzi ditu. Tasio horretaz gain, aipatzekoak dira Josefina Molinaren Lo más natural, Ricardo Wullicherren La nave de los locos, Antonio Jiménez Rioren Las ratas (Miguel Delibesen izen
|
bereko
eleberrian oinarritua) edo José Luis Cuerdaren La lengua de las mariposas. Animazio zinema ere ez da gai horretatik kanpo egon.
|
|
|
–Bai, idazle gaztea zen 1920an, garai hartan beren gaztetasuna errentan jarri eta hogei urtetan etekina atera zioten horietakoa. Duela urte batzuk, publikoa
|
bere
eleberriez aspertzen hasia zeukala eta, Afrikako lurralde ezezagun batera joatea erabaki zuen. Irudimenak suspertuko zituen horrela, bidaia horiekin," ebasio" horiekin, esan ohi zen bezala.
|
|
|
Luzaro, istorio laburra izan zen haurtzaroko oroitzapen zehazgabeegiak edo berantiarregiak jasotzeko baliatu zuen formatu bakarra, eta horiekin hornituko zuen Le Vin de solitude, Dickensen erako
|
bere
eleberri autobiografikoa. Oroitzapen lauso horiek, berezkoak zein behartuak, hornitzen dute Irène Némirovskyren obra, horiexek erabiliko ditu bere etengabeko" journal de travail" egunkarian eleberrien zirriborroak eraikitzeko 1939ra arte.
|
|
|
1987 urtea Tolstoiren urtea izan zen, 1988a Nikolai Gogolena, Anna Akhmatovarekin bizi eta maiteminduko zen urtea 1989a... Gero, Diego Lazkano
|
bere
eleberri propioak argitaratzen hasi zenean, sekula idatziko ez zituen liburuen gainean aritzen hasi ziren.
|
|
2012
|
|
|
Artikuluaren moldea ez-ohikoa da, modu literarioan idatzia badago ere, literaturaz haratago doazen hainbat gogoeta interesgarri garatzen ditu. Besteak beste, Saizarbitoriak
|
bere
eleberriarekin –oraindik irakurri ez dudana– bere generazioaren azken agurra irudikatu nahi izan duela dio. Gauza handiak egitera deitua izan den belaunaldi baten porrota azaldu nahi izan du.
|
|
|
Hori da kasua, behintzat, irakurle bakar horren izena Stanley Kubrick denean eta liburua A Clockwork Orange deitzen denean (Laranja mekanikoa). 40 urte bete ziren iaz filma sortu zutenetik, eta 50 urte beteko dira aurten Anthony Burgess idazle, konposatzaile eta literatura kritikariak (1917, Manchester, Londres)
|
bere
eleberririk ezagunena argitaratu zuenetik. Polemika ez zuen urrun izan Ingalaterra alternatibo batean biolentziak eta sexuak liluratutako gazte talde baten nondik norakoak kontatzen zituen liburuak, baina ongi zahartu da.
|
|
|
Ehun urtez izan dira barojatarrak bertan. Han idatzi zituen Pio Barojak
|
bere
eleberrietariko asko; han margotu zituen bere koadroak Ricardok; han idatzi zituen bere poemak Carmen Barojak; eta han hasi zituen Julio Caro Barojak bere ikerketa etnografikoak, Pio Caro Baroja anaiarekin batera. Etxea museo bilakatzeko asmoa azaldu zuen garai batean Nafarroako Gobernuak, baina egun ez da egitasmo haren berririk.
|
|
|
Txile, Argentina eta Frantzia arteko ekoizpena da Bonsai eta izen
|
bereko
eleberrian oinarritzen da. Julio da protagonista eta iraganeko maitasun harreman baten inguruan idazten hasten da, Blanca auzoko maitalearen isilpean.
|
|
|
Euskararen soziolinguistika aldarrikapenaren aitzindari eta euskara batuaren bultzatzaile nagusietakoa izan zen, Krutwig eta Mitxelenarekin batera. Leturiaren egunkari ezkutua
|
bere
eleberria euskal nobelagintza modernoaren abiapuntu izan zen. Txomin Iturbe erakunde armatuko buru arrasatearra hil zenean, haren hilotza estali zuen oihala Txillardegik berak gorde zuen Iturbe erraustu aurretik, hori erretzea pena bat zelakoan; etxean gorde du urteotan denetan.
|
|
|
gurasoen amnesia, ez baitira gai seme alaben okerretan beren burua ikusteko.
|
Bere
eleberrietako bitan gutxienez aipatzen da Ezekiel profeta: " Gurasoek jan zuten mahats berdea eta seme alabek dauzkate minberatuak hortz haginak".
|
|
|
Kontakizuna, hasieran lineala, gero bihurrituz eta konplikatuz joango da, mentalitate familiarren, tribalen ez esatearren, ezagutza sakon bat erakutsiz, eta azkenean familiaren, tribuaren ez esatearren, mentalitatearen ezagutza sakon bat erakutsiko du. Baina, Irène Némirovskyk
|
bere
eleberrietan han hemenka esaera zaharrak sartzen bazituen ere, hemen morala elkarrizketa baten erdian ageri zaigu: " Aizu, Sylvestre...
|
|
2013
|
|
|
Antiherioi posmoderno baten istorioa kontatzen du Fermin Etxegoienek (Oñati, Gipuzkoa, 1966) Autokarabana nobelan, eta askok idazlea bera ikusi duten pertsonaiaren atzean.
|
Bere
eleberriaren esanahiaz, idazteko prozesuaz eta bere bizitzaren eta pertsonaiaren gorabeheren arteko harremanaz mintzatuko da gaur idazlea bera, Zumaiako Foronda kultur etxean. Gipuzkoako kooperatiba batean lan egiten du nobelako protagonistak, eta nolabait ere, 40 urte inguruko krisiak harrapatua du.
|
|
|
Akaso ez bereziki dituen dohain zinematografikoengatik, baizik eta belaunaldi oso bat bere egin zuelako eta berehala kultuko film eta gertaera soziologiko bilakatu zelako. Irvine Welshen izen
|
bereko
eleberriaren moldaketa da Trainspotting; drogen menpe bizi diren bi lagunen eguneroko gorabeheratsua kontatzen du. Soinu banda indartsua du filmak, eta horrek ere lagundu zuen pelikulak izan zuen arrakastan.
|
|
|
Hamaika ekintza antolatu da Masdrilen: Atxaga eta bere ibilbideari buruzko hitzaldi eta zuzeneko ikusentzutekoa, idazleak emango duen beste mintzaldia, Ruper Ordorikaren kontzertu bat, egilearen lana arte ezberdinetan izan duen isla bilduko duen erakusketa eta idazleari buruz edo
|
bere
eleberrietan oinarrituriko lau pelikulen zikloa. Madrilen arrakasta badu sorta guztia beste hiri batzuetara Nueva Yorkera kasu eramateko asmoa du Etxeparek.
|
|
|
Atsedenaldi labur bat ematen diet orduan, eta segidan kasu konplexuago batekin hasi ohi naiz, Annie Ernauxekin.
|
Bere
eleberri onenak, Gertakizuna (23 urte zituela bizi izan zuen abortu dramatikoa), Lekua (aitarekiko harremana), Emakume bat (amarekikoa), bere bizitzarekin lotura estuak dituzten pertsona edo gertakarien inguruan idatzi zituen eta bere izaera ulertzeko adina balio dute bere garaia ezagutzeko ere. Baina badaude idazle honengan ondorengo lan batzuk non biografiaren erabilera mugaraino eramaten duen.
|
|
|
Emakume horien berrikuntza da batez ere gizonezko ikuspegitik urrundu izana (2002, 262). P. D. Jamesek Cordelia Gray sortu du
|
bere
eleberrietan. Hasieran, gaztea eta ezjakina bazen ere, denborarekin garatuz joango da.
|
|
|
Amanda Cross idazlea, Columbia eta New York Unibertsitateko Carolyn Heilbrun irakaslea eta kritikari feminista ezaguna da. Bere ideologia feminista aurkezteko egokiera eskaintzen diote
|
bere
eleberriek, eta, horrela, Kate Fansler protagonista sortu du.
|
|
|
Irakurri ditugunen artean, esperientzia luzea duten idazleak nabarmendu dira aurten ere. Hiru nobelista hauek, adibidez, zein
|
bere
eleberriarekin: Xabier Montoiaren Azken afaria, XX. mendearen erdian jaiotako gizon koadrila bat abiapuntu hartuta, gure gatazkaren ur uherren usain ez ederregia sudurreratzen diguna; Joxean Agirreren Adiskide bat nuen, doinu alaiagoz iraultza nahi izan zuten gazte ohi horien erretratu gazi gozo eta fantasiatsua egiten duena, gizasemeen apeta sexualei buruz autoironiaz irri egitearekin batera; eta Aingeru Epaltzaren Gure Jerusalem galdua," Erresuma eta fedea" trilogia bikaina ixtera datorrena eta, orain dela 400 urteko kontuak kontatu arren, aurreko biekin kidetasunak ere badituena:
|
|
2014
|
|
|
Gu guztion barruan gris asko dago». P. D. Jamesek beti egin zion izkin pertsonaia eskematikoak eraikitzeari, eta
|
bere
eleberrien trametan funtzio bat hartzen bazuten ere, batzuk hiltzaileak, besteak poliziak edo detektibeak?, ihes egiten zieten on eta gaizto huts definizioei. Horregatik, eta bere estiloa literarioa dela iritzita, batzuetan polizia generoaren bataz besteko kalitatetik gora jarri dute idazle ingelesa.
|
|
|
Bufalinoren eleberriko orrialde gutxi batzuk baino ez nituen irakurriak, eta Sciasciarekin beti berdin gertatzen zait:
|
beraren
eleberrien hasiera eta planteamendua bikainak begitantzen zaizkit, eta bukaerak, salbuespenik gabe, oso ahulak.
|
|
|
Erabateko arrakasta bildu zuen Jules Vernek
|
bere
eleberrietan geografia eta zientzia jorratuz; baina bide luzea ibili behar izan zuen horra iritsi aurretik.
|
|
|
Bide luze horretan zer topatuko duten eta zer gertatuko zaien kontatzen digu Jules Vernek, abenturazko eleberrien egile klasikoenak,
|
bere
eleberririk goraipatuenean.
|
|
|
Hurrenkera kronologikoan ordenatu ditugu. Txomin Agirre bizkaitarra(), lehen euskal eleberrigilea, izan zen ziur aski EUSKAL ETXEAri eduki sendo bat ematean lehenengoa, bereziki Garoa eleberriaren bidez. Pierre Lhande zuberotarrak() irudi horri forma modernoago bat eman zion, bai
|
bere
eleberrien zein idazlan dibulgatiboen bidez, bereziki frantsesezko munduan eta mundu zabalean hedatuz. Jose Migel Barandiaran gipuzkoarrak() ikerketa sistematikoak eta sakonak egin zituen gai horien inguruan eta inork baino hedapen eta harrera zabalagoa izan zuen 1970etatik aurrera.
|
|
|
Kazetari eta informatikari talde batek sortu zuen, eta zientzia eta teknologiaren zaletasunengatik nabarmentzen dira batez ere. Microsoft en langileen bizitzan oinarritutako Douglas Couppland ek idatzitako izen
|
bereko
eleberritik datorkio izena. Blog koral honetan, teknologia eta zientzia munduarekin zerikusia duten era guztietako albisteak, bideoak eta irudiak aurki daitezke; izan ere, egileek horiek biltzen dituzte, jakin minez eta atsegintasunez.
|
|
2015
|
|
|
Karmele Jaiok arrakasta lortu du
|
bere
eleberri eta ipuin bildumekin. Trebezia erakutsi du artikulugintzan ere.
|
|
|
Joan Mari Irigoien (Altza, 1948) futbolari, ingeniari eta Venezuelan erdi misiolari ibilitakoa izan arren, idazle gisa nabarmendu da gure artean. Ezagunak bezain estimatuak dira
|
bere
eleberriak: Oilarraren promesa (1973), Poliedroaren hostoak (1983), Udazkenaren balkoitik (1987), Babilonia (1989), Consummatum est (1993), Kalamidadeen liburua (1996), Lur bat haratago (2000), baina haiekin batean beti landu izan du poesia:
|
|
|
38 Margaret Mitchellen 1936ko izen
|
bereko
eleberrian oinarritua.
|
|
|
doinu zoro, oinazetu, arrotz, estrainio berdina. Halako gailurrak lortzeagatik, irudimena bizkortzeagatik, bidente bilakatzeagatik, azken batean
|
bere
eleberrien amoreagatik, Balzacek, Goriotek alabengatik bezala, bere burua sakrifikatu zuen: kafe katilukada anitzez eta anitzez zigortzen zuen gibela, bere burua egunean hogei orduz idaztera behartuz.
|