|
2013
|
|
|
Roelkerren jarrera garbia da: hitz hanpurusetatik haratago joan
|
beharra
dago, ekintzak epaituz. Ildo horretan, X. kapitulua(. Queen and administrator?) iruditzen zaigu liburuko interesgarria, bereziki gai horri dagokionez, hots, Joanaren jarrera tolerantzia erlijiosoaren auziaren aurrean.
|
|
|
Xuxenortografia zuzentzaileak, Euskalbareta zenbait Corpusen ekarpenez ari naiz, nabarmen haziz doan euskarazkoez aipatzearren. Gure hizkuntza baino hiztun gehiago dituztenen aurretik goaz zerrendan, oraindik nabarmen hobetu eta aberastu
|
beharrean
bagaude ere. Wikipedia
|
|
|
Beste hau ere esan
|
beharra
dago: bi eredu nagusi zeuden 50eko hamarkadan:
|
|
|
Behin puntu honetara iritsita, birformulazioa eta birformulatzaileak zer diren azaldu
|
beharrean
gaude. Hartzaileari edo solaskideari aurreko diskurtso atala egokiro interpretatzen laguntzeko gauzatzen den diskurtso eragiketa bat da birformulazioa eta honetan datza funtsean:
|
|
|
Bereizketa bat egin
|
beharra
dago birformulazioaren edukiaz. Gehienetan birformulakizunaren edukiari edo adieraziari dagokio atal birformulatzailean egiten den formulazio berria.
|
|
|
ez du modurik segurantziaz jakiteko hartzaileak benetan zer ulertu duen. Beraz, gehienik ere, komunikazio arrakastatsuaren mailez hitz egin
|
beharrean
geundeke: igorle batek, urdin?
|
|
|
Guztiarekin ere, solasturien arteko harremana (edo idazlearen eta hartzaileen artekoa) dialektikoa da, negoziazioan oinarritua eta beharkizunaren eta aukeraren arteko orekan fundatua, besteak beste. Ondorioz, arauen (beharkizunen) inguruko debatea desdramatizatu eta beste alor batera eraman
|
beharrean
gaude; auzia, azken buruan, unean uneko komunikazio helbururako egokien gertatzen den berba antolaera aukeratzean datzalako. Eta horretan lagungarri gerta daitezke oso Hitz ordena.
|
|
|
Hortaz, hizkuntza bizirik dagoen zerbait dela onartuz gero, etengabe, osagaiak? galtzen eta irabazten dituela ere onetsi
|
beharrean
egongo gara. Berbalduna (eta eleketarien erkidegoa) ere bizirik dago, eta etengabe galtzen ditu eta sortzen hizkuntz osagaiak.
|
|
|
Ordutik, Gillaume Apollinaire, Blaise Cendars, Vladimir Maiakovski, Henry Bataille, Filippo T. Marinetti eta beste hainbat izan dira trena, trenbidea, bagoia, geltokia edota abiadura bera irudi poetiko sinboliko gisa erabili dutenak. Esan gabe doa Antonio Arrutiren poema zerrenda honetan gehitu
|
beharrean
gaudela. Areago, azpimarratu behar da Arrutiren poema 1909an argitaratzen dela, eta data hau bereziki goiztiarra dela.
|
|
|
Esaterako,. Carlistenac? bertsoen kasuan egin dugun bezala, E. M. Azkueren eta Mogel neba arreben zenbait kanturenean ere berraztertu
|
beharra
dago Uriarteren poesia bilduma iturri bakartzat duten poemen autoretza. Egile horietako bakoitzaren testuak finkatze aldera, komenigarria litzateke egileen lexikoa biltzea, testuen arteko konparazioak egin eta egileak nor izan ziren finkatu ahal izateko.
|
|
2014
|
|
|
Esparrua mugatu
|
beharra
zegoen ezinbestean, eta birformulatzaile esplikatiboak (alegia, erran nahi baita, hots, hau da?) hartu ditut aztergai. Bereziki, halako hitzen definizioaren erronka, haien arteko kidetasunak eta desberdintasunak agerian uztearen erronka?
|
|
|
Kultura aldaketa hori gorabehera bakoa ez dela izango iragarriagatik, etorkizuna hortik urratu
|
beharra
dagoela deritzo, bide horretan Gasteizen inauguratu berri den Oihaneder Euskararen Etxea probaleku egokia izan daitekeela gaineratuta. Izan ere, Oihanederren espazioa eta denbora partekatzen dituzte Udaleko Euskara Zerbitzuko lau teknikariek eta gizarte ekimenez abiaturiko Lazarraga Kultur Elkarteko lagunek (Gasteizen euskarari eta euskal hiztunei euren proiektu, produktu eta dinamikak erakusteko/ garatzeko leku duina eskaini gura dien kafe antzokiaren egitasmoa sustatzen diharduen elkartea da berau).
|
|
|
Alde horretatik, dilema (sasi dilema ote?) baten aurrean gaudela esango nuke: badirudi hizkuntzaren bizi kemena indartze aldera hiztun erkidego trinkoak behar ditugula, baina aldi berean, hiztun kopurua eta batez ere praktika kopurua zabaldu eta hedatu
|
beharrean
gaude. Gaurko baldintzetan trinkotzeari ekiten diogunean neokomunitate horretako bat sortzen dugu maiz.
|
|
2015
|
|
|
Ameriketara joandako ezezagun horiek gerizatuko zituen laguntzaileren baten gabeziarengatik frakasatu duten bezala, heldutasunerako prozesuan laguntza jaso duten artzainon aurrean, Ardibasoren inguruetan ere badira zaindaririk gabe geratutakoak. Beraz, behatu
|
beharra
dago zerk bereizten dituen batzuk besteengandik.
|
|
|
651) betetzen dutela inguru erdaldunetako euskaldunentzat, hauek euskararekin daukaten kontaktu bakarraren berme diren heinean. Hori dela eta, euskarazko hedabideekiko gutxieneko esposizioa ziurtatu
|
beharra
dago, bai kontaktu hori gal ez dadin, bai normaltasuna eta ohitura eraikitze aldera.
|
|
|
Pernandoren egia da: jendearengana iritsi gura izanez gero, audientzia ezagutu
|
beharra
dago lehenengo eta behin. Euskaraz dihardutenek, ordea, telebistaren arloan dihardutenek batik bat, arazoa dute, Izagirrek (2004) seinalaturiko moduan, ikusleria ehunekoak ematerakoan zaku berean sartu ohi baitira euskaldunak eta euskaraz ez dakitenak.
|
|
|
Bere jatorri soziala ere goraipatu zuen, horretaz aritu zen, antzerkietan, laborari xumeak, bordari zirenen aipamena egin zuen, lurrik gabeko laborarien alde agertu zen, bere jatorria hau baitzen, lurrik gabeko laborari familiakoa baitzen. Horrela azaltzen du artikulu berean, errespetua aldarrikatuz eskolatik beretik erakutsi
|
beharra
bazegoela alegia.
|
|
|
Bigarrenez, Mariren inguruko jakintza aurkeztuko da, haren gainean egindako irakurketen sintesi kritikoarekin batera. Hirugarrenez, euskal tradizioan lurpeko beste munduaren aztarna ezagunak eskainiko dira, infernua zigor toki bihurtu baino lehenagoko ezagutza pentsamenduan orekatua egon dela erakusteko asmoz, izan ere, gure hipotesiaren aurrean galde daiteke ea infernu baten
|
beharra
egon ote den?. Horren ostean, mitoaren aldaerak aztertuko dira, motiboak aurkeztu eta horietatik adierazitako formula aztergai bilakatu, Euskal Herritik kanpo agertzen den beste kontakizun batzuekin konparatzeko; greziarrak izango dira, hain zuzen.
|
|
|
Lehenarekin hasteko, Uxue aldera egin
|
beharra
dago, IV. mendeko oparri bateko boto zaharren idatzira: Coelii Tesphoros et Festa et Telesinus, Lacubegi.
|
|
|
Azkenik, nabarmendu
|
beharra
dago, urruntasun hori ez dela, Damarekiko harremanean, beste arlo batean ematen: artzaina gai da Damarekin hitz egiteko bere egoitzara joan eta bere aurrean egon barik.
|
|
|
Aurrekoaren moduan, abade bat da Damaren egoitzan zelan ibili behar duen adierazten diona, baina formula ez da esplizitu adierazten; Barandiaranen ohar bat behar dugu hori identifikatzeko. Hortaz, kontakizun honen igorleak bazekien era berezi batean moldatu
|
beharra
dagoela koba barnean, nahiz eta ez aipatu zelan. Ez adierazteko arrazoia ezjakintasuna izan zatekeen, edo jakitea eta ez azaldu beharra, gauza ezaguna zelako.
|
|
|
Amaitzeko, nabarmendu
|
beharra
dago Damak kristautasunaren eremuari onartzen diola aurkeztutako auziaren konponbidea. Horrek galdera asko dakar gogora, eta ez da erraza erantzun borobilik ematea.
|
|
|
Pertsonaia nagusiaren eta jainkozkoaren arteko mintzamenari dagokionez, aipatu
|
beharra
dago Damak bi hirutan egiten duela hitanoz, eta euskaldunak inoiz ez. Gainera, baten batzuetan elkarrizketa, oso osoan edo atalen bat (kontsultaren galdera legez) elipsian daude.
|
|
|
Nabarmendu beharrekoa da, bestalde, aldi berean, mundu bien artean emandako ezberdintasuna eta jarraitutasuna. Mitoaren eremua indarrean egonda ere, edo horregatik hain zuzen, aipatu
|
beharra
dago. Izan ere, edozein pertsona leize edo haitzulo batera sartuz gero, iluntasunean egon arren, ez du bere burua zuzenean beste mundu batean ikusten.
|
|
|
Amaitzeko, esan
|
beharra
dago beste munduaren inguruko jakituria, garai ezberdinetan era batekoa edo bestekoa izanda ere, nolabaiteko isilpean bizi dela beti. Are gehiago infernuarekin zerikusia badu.
|
|
2016
|
|
|
Modernitateari buruzko eztabaida, eta zehazki, Lauaxetaren posizioa, literatura konparatuaren aurrekaritzat har litekeela ulertzeko, modernitatearen eta literatura konparatuaren arteko harremanaz jabetu
|
beharra
dago. Ez alferrik, ikuspegi historiko batetik, hala modernitate literarioa nola literatura konparatua garai berean garatzen dira, XIX. mendeko bigarren erditik aurrera.
|
|
|
Horien artean nabarmendu
|
beharra
dago Sabin Muniategiren lana, zeinak batez ere Olerti, Karmel, Goiz argi eta Esparavel aldizkarietan poesia itzulpen mordoa argitaratu zuen.
|
|
|
Spolskyren arabera (2012: 149), arriskuan dagoen hizkuntza bat erabilera eremuak eta hiztun kopurua galtzen ari den hizkuntza bat da, eta egoera hori iraultzeko, ezinbestean, gutxitze horretan eragina duten faktoreak antzeman eta faktore horien arteko elkarrekintza nolakoa den aztertu
|
beharra
dago (Grenoble eta Whaley, 2006: 16).
|
|
|
16). Halaber, hizkuntza horren testuingurua ahalik eta modu zabalenean ulertu
|
beharra
dago eta gutxitze egoera hori sortzen duten elementuei aurre egiteko plangintza sistematiko bat diseinatzea ezinbestekoa da (Grenoble, 2013: 795).
|
|
|
Hau honela, ez da harritzekoa denbora luzez ezarrita zeuden domeinu kopurua beherantz joatea, eta berria(. EUS), aldiz, gora. Dena den, nobedade izatearekin bakarrik ez da nahikoa eta. EUS en marka hori (euskara eta Euskal Herria) indartzen jarraitu
|
beharra
dago gizarte mailan arrakasta izaten jarraitu dezan.
|
|
|
Hazten jarraitzeko eta euskararen arnasgunea izateko langintza horretan,. EUS domeinurik ez duten milaka webgune eta jabe horiek limurtu
|
beharrean
dago Fundazioa. Helburu hori erdiesteko,. EUS ek glokalizazio testuinguru honetan duen funtzio bereizgarria ustiatu lezake, eta horrela, Euskal Herriko. org,. info,. com,. net,. es eta. fr bezalako domeinuak dituzten web orrialdeak erakarri.
|
|
|
Monografikoaren edukien diziplinartekotasunak areagotu egiten du memoria kolektiboarekiko gerturatze inklusiboa, izan ere autobiografiaren, literaturaren, kantagintzaren edo zinemagintzaren esparruetatik heldu zaio Gerra Zibilaren memoria lekuaren konplexutasunari. Alde horretatik, esan
|
beharra
dago artikuluak buruaskiak direla eta diziplina horietarikoren batean interes berezia duena arazorik gabe lotu dakiokeela testu bakarraren irakurketa isolatuari. Era berean, hitzaurreak bere horretan balio teoriko handia du.
|
|
|
Gaur egun jada gertatzen da halakorik neurri batean, hainbat maila eta lekutan. Eta ekinbide hori areago orokortu
|
beharra
dago, gradualki izango bada ere, Euskal Herriko maila eta bazter guztietan hartu dezan behar duen neurria.
|
|
|
Izan ere, bere ikuspegitik, eskolaren egitekoak dira etxetik euskaldun diren ikasleen gaitasuna hobetzea eta etxetik erdaldun diren ikasleak euskalduntzea (besteak beste); eta horiek behar bezala burutzeko, ezinbestean, eginez ikasi? paradigma horretara moldatu
|
beharra
dago, hau da, ahozkotasunari berebiziko garrantzia eta zentraltasuna ematea ezinbestekoa da.
|
|
|
Bere hitzetan gune horien etorkizuna bermatzea lehentasunezko eginkizuna du euskal komunitateak, hasteko,, euskara indarberritu nahi badugu(?), eragingarriago [delako] arnasguneetan saiatzea hortik kanpora jardutea baino. [?] arnasguneen ezin ordezkatuzko lehentasuna behin eta berriro azpimarratu
|
beharra
dagoela? (Zalbide, 2016).
|
|
2017
|
|
|
Hortaz, sobran daude deskribatu ditugun jarrera horiek. Kontrara, gure aurrekoek egindako lana ezagutu
|
beharra
dago, alde batetik, eta, bestetik, ikerketa berriak bultzatu behar ditugu aldi berean.? (Galé, 2007, 165)
|
|
|
Aurreko atalean ikusia dugu euskararen izen morfologian korapilo handi samarra dagoela, determinatzaile atxikiak, zenbaki markak eta kasu markak eraginda. Edonola ere, azpimarratu
|
beharra
dago horko ikuspegi horretan erabat funtzionaltzat hartzen diren hainbat kategoria jorratu ditugula (determinatzailea eta zenbakia), eta gure ohiko gramatiketan hain argi sailkatu ez diren beste atzizki batzuk ere ikusi ditugula (kasu markak).
|
|
2018
|
|
|
Lehen bi lerroak Irube Donamartikoak esanak dira, eta hortik aurrerakoak, ikusten denez, besteren iritzia. Beraz, esan
|
beharra
dago Jose Luis Albizuren irakurketa aski badaezpadakoa dela lerro horiek Orixeri berari leporatzen dizkionean.
|
|
|
Nolabait, eta egiturazko zentsuraz esaten genuenari loturik, ez gaude inoiz kanpoko eragile zentsuratzaileetatik libre. Horrez gain, sailkapen bitarretatik harago jo
|
beharra
dago:
|
|
|
Egoeraren azterketak agerian uzten duena da, naziotasunarekin lotutako berezitasunez haratago, ez dela nahikoa Espainiako estatuaren aparatu instituzionalaren jardunari erreparatzea Francoren erregimenpeko garaiko euskal literatura idatziaren alorreko zentsura indarrak aztertzerakoan. Eremu hispanikoan eraiki den Francoren erregimenpeko garaiko zentsuraren memoriaren oinarrian euskal testuingurura egokitutako deszentralizazio geografiko nahiz tenporala gauzatu
|
beharra
dago, fenomenoa bere osotasunean ulertu ahal izateko.
|
|
|
Amaitzeko, nabarmendu
|
beharra
dago objektu ezberdinen gaineko teorizazioak mugatu egiten duela, neurri handi batean, horien ezagutza. Horiek horrela, teoria eta metodoek ere, etengabe berritzeko ikuspegi kritikorik barne hartzen ez badute, indar zentsore nabarmena eragin dezakete egiaren diskurtsoa indartzeko tresna gisa.
|
|
|
Aurretik ibilia zen Bitaño ere. Bestalde, fitxa bibliografikoa bera ere osatu
|
beharra
zegoen, eta batez ere gaiak zehaztu behar ziren, zer idatzi eta kaleratzen zen jakin behar genuen. Gauza bat baita zenbat publikatzen den eta beste bat zer den argitaratzen dena.
|
|
2019
|
|
|
Taularatzean oinarritzat hartzen dugu testuaren partitura, esan dezagun, baina hori gero uztartu
|
beharra
dago mugimenduen partiturarekin, emozioen partiturarekin eta irudien partiturarekin. Eta denak premiazkoak dira.
|
|
|
Eta alfabetatze bidean hizkuntza mailak argi eta garbi bereiztu
|
beharra
dago, errezenetik gatxenerainoko mailak egoki zehaztuz. Irakaskuntzan hizkuntza mailok kontutan hartu eta bakotxaren apartekotasuna zaintzea ezinbestezkoa dogu.
|
|
|
Hitz bardintsuak dirala eta, erradikal batzuk tarteko izanik, badabil eretxien burruka, honako semantika edo esangura bardina daben hitz bardintsuak euskalkien berezitasunak tarteko diralaalternatiba bezala," aut aut", bata ala bestea aukeratu
|
beharra
balego lez, honako batak besteak iruntsi behar balitu lez. Gauzok huskeria bat dira Mikelentzat.
|
|
|
246). Zuzendu
|
beharra
dago halere Alzolak dioena, formatua in 16° baita, C edizioarena bezalakoa.
|
|
|
Bi zailtasun hauek datu historikoen eta tipologikoen bidez gaindi daitezke. Lehen oztopoaren kariaz, oroitu
|
beharra
dago, autore batzuen arabera, GAIek erabilera anaforikoa hartzea bihurkari markaranzko gramatikalizazio bidean aitzineko urratsa dela (cf. 1.3 atala).
|
|
|
Honek bigarren zailtasunera bideratzen gaitu. Honi begira erran
|
beharra
dago, lehenik eta behin, bai gorputz eta bai buru GAIak direla eta morfosintaktikoki (edutezko izenordainari, kasuari, komunztadurari eta abarri begira) jokamolde iduritsua dutela eta, beraz, biak ala biak ikuspegi tipologikotik baliokidetzat, hots, GAIean oinarritutako izenordain bihurkaritzat har daitezkeela. Ondorioz, errepikapen gramatikalizazioan bihurkaria adieraz6 Osagai gramatikal berak (kasu honetan, euskarazko buru izenak) aldi berean gramatikalizazio bide bereko urrats bat baino gehiago (GAIa edo hitzez hitzekoa, anaforikoa eta bihurkaria) erakustea usaiakoa da hizkuntza aldaketan.
|
|
|
gehienak Iberiar penintsulako iparraldean eta egungo Frantziako hegoaldean biltzen dira. Ohartu
|
beharra
dago, gainera, hizkuntza hauetatik bakar batek ere ez duela gaur egun buru edo gorputz hitzetan oinarritutako egitura bihurkaririk: hau bat dator, 1.3 atalean azaldu moduan, Erdi Aroko ER hizkuntzako (euskarako) hiztunek zeukaten izena> anafora> (izenordain) bihurkaria gramatikalizazio bidea E hizkuntzan (erromantzez) gauzatu zelako ustearekin, eta euskaraz gauzatu bide den aspektu burutugabearen gramatikalizazioaren ildo berekoa da.
|
|
|
9 Ohartu
|
beharra
dago (a) bihurkaritasuna adieraztea eta (b) bihurkaritasuna adierazteko baliabide bereziak izatea gauza bana direla: izan ere, badira (b) bezalakorik ez daukaten hizkuntzak (Haspelmath, 2008:
|
|
|
Lan honetan euskarazko buru egitura bihurkaria Erdi Aroko latinarekiko ukipenaren ondorioz sortu zelako hipotesia plazaratzen da, errepikapen gramatikalizazioa delako mekanismoaren bidez. Hipotesi honen arabera, prozesuaren iturria Erdi Aroko latinean ediren daitezkeen buru hitzaren erabilera anaforiko eta bihurkarietan bilatu
|
beharra
dago. Proposamen honek euskararen historiarako eta berreraiketarako dituzkeen ondorioak ere eztabaidatzen dira.
|
|
|
Euskara, beraz, horrelako egitura bihurkaria duen Europako hizkuntza bakanetakoa da. Antzekoak edireteko, gure kontinentean, hungarierara jo
|
beharra
dago: izenordain bihurkaritzat erabiltzen den magerroak etorkiz gorputza, soina erranahia du, egun hazia, bihia (Szent Ivanyi, 1964:
|
|
|
Argitalpenari dagokionez ere, esan
|
beharra
dago akats asko dagoela grafian. Hori argi ageri da hainbat eta hainbat hitzen idazkeran, eta onomastikarekin lotuta dauden izenen idazkeran batez ere.
|
|
|
Argi dago aldaketa batzuek, txukunak eta ondo dokumentatuak izan arren, aurkako jarrerak sor ditzaketela(" beti esan da horrela, bizi guztian..."). Baina ulertu
|
beharra
dago hizkuntzaren historian izenek forma asko izan dituztela, bai ahoz, bai idatziz. Eta, normalizazioari dagokionez, idatziz forma horietako baten alde egiteak besteak ez erabiltzea dakar, ezinbestean.
|
|
2021
|
|
|
Hitzez hitz itzulpena egiteak askotan ulergatx bihurtu leike testua, eta esaldia oker ulertzera be eroan leike sarritan (esakerak eta modismoak hizkuntzatan.). Latinak, jatorrizko testuan, e.b., izenordeagaz eta generoagaz jokatu leike (ille, illa, eta abar), baina euskeran subjektua edo objektua esplizitatu
|
beharra
egoten da, esaldia ondo ulertuko bada (euskeran" generoa" aditzean bakarrik dago).
|
|
|
Utzi
|
beharra
dago kultura aisialdi, luxu edo garai onetarako zerbait bezala ikusteari. Kultura eta hizkuntza dira euskaldunoi izateko motiboa ematen digutenak.
|
|
|
Ardatz jakin horretatik urruntzen diren adierazpenetan, ordea, hizkuntzaren gaineko usteak anitzagoak dira. Horregatik, gerora so, hizkuntza komunikazio tresna eta nortasunaren gune edo ikur baino gehiago den lerroa azaldu
|
beharra
dagoelakoan gaude, Sapirren eskutik, besteren artean:
|
|
|
Emakume idazleen lanez eta egoerari buruzko hausnarketa kritikoa bildu duten ikerlanak dira, egileen testigantzak jasoz, azken hamarkadetan euskal emakume idazleen garapenari buruzko hausnarketa eginez. Azken urratsen artean, euskaraz sortutako lehen liburu bilduma feministaren altzoan garaturiko Lisipe proiektuaren aurkezpenean Jule Goikoetxeak (2016) aipatu zuenez,"
|
beharra
zegoen eta masa kritikoa ere badago orain horrelako proiektu bati hasiera emateko". Erronkei dagokienez," erronka politiko, sozial, ekonomiko eta kulturalak asetzeko pentsamendu liburua da".
|
|
2022
|
|
|
Protagonistak ez badu borrokatzen," datozen gazteek ez dute erreferentziarik izango, berari gertatu zaion bezalaxe, eta borrokatu
|
beharra
dagoela. Ikusgarritasuna lortu".
|