|
2023
|
|
|
Aisialdiko esparruan eragitean, aukera gehiago dago euskararen erabileran eta euskararekiko motibazioan beste esparru
|
batzuetan
eragiteko ere, lagunartean, kaleko giroan, etab.
|
|
|
• Gai jakin
|
batzuen inguruan
gazteekin esamolde batzuk lantzea: adarjotzea, ligatzea eta haserretzea.
|
|
|
• Gai jakin batzuen inguruan gazteekin esamolde
|
batzuk
lantzea: adarjotzea, ligatzea eta haserretzea.
|
|
|
adarjotzea, ligatzea eta haserretzea. Gai horietan beraiek erabiltzen dituzten esamoldeak ikusi eta aukera berri
|
batzuk
eskainiko zaizkie gazteei.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin badaude, aukera gehiago egonen dira komunitateko beste agente
|
batzuk
(kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile ere bilaka daitezen, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio horiek sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera emanen digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Hezitzaileei prestakuntza espezifikoa eskaini eta materiala banatzeak ekintzaren arrakasta ahalbidetu duela uste dugu. Gainera,
|
batzuek
beraien ekimenez proposamen berri oso interesgarriak sortu dituzte. Zenbaitek saio kopurua luzeagoa izan behar zela aipatu dute.
|
|
|
Kilika egitasmoa sortu zenetik 1.063 izen emate jaso ditugu; horietako gutxi
|
batzuk
ez dute izen ematea gauzatu. Gure kalkuluen arabera, horietatik 129 haurrek bi aldiz errepikatu dute; 53 haurrek hiru aldiz errepikatu dute, 22 haurrek 4 aldiz errepikatu dute, eta 11 haurrek bost aldiz baino gehiago.
|
|
|
Harrigarria izaten da, gertatzen denean, baina oso oso gutxi gertatzen da, zoritxarrez. Noski, Iruñerriko ikasleen artean da bereziki nabarmena erdararekiko joera ikaragarri hori, zeren eta Nafarroako beste eremu euskaldunago
|
batzuetatik
etortzen diren ikasleekin ez da hori gertatzen, ez behintzat hain modu argian. Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik.
|
|
|
Eta gaitasunari dagokionez ere, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan ere. Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute
|
batzuek
, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere.
|
|
|
4 Baziren urte
|
batzuk
ereduan ez nenbilela, A ereduan pasa ditudalako urte zenbait, eta zinez harritu (eta larritu) nau institutuko ikasleen hizkuntza ohiturak zenbat aldatu diren eta zein norabidetan ikusteak. Ez ditut garai zaharrak idealizatzen, ongi dakidalako ez dela inoiz erraza izan ikasleak euskarara ekartzea, eta ongi gogoratzen dudalako beti izan dutela ikasleek erdarara jotzeko ohitura.
|
|
|
genuke herri normala izatea, eta beste nazio
|
batzuek
egiten duten moduan gure hizkuntza erakutsi ahal izatea modu normalizatu eta" apolitiko" batean, euskarak errealitate soziopolitiko espezifikoa ez balu bezala, egoera dramatikoa duela aintzat hartu behar ez balitz bezala, hori guztia hala dela esplizituki esatea beharrezkoa ez balitz bezala, euskararen errealitate soziolinguistikoa euskal populuaren historia tamalgarriari loturik azaldu... Baina ezin da.
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke
|
batzuek
pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean.
|
|
|
Hau idazten ari naizela, gogora datorkit Lazkao Txikiren profezia," martxa honetan aurki erderaz hitz egingo dugu euskaraz ari garelakoan"; edo besterik gabe, ez da beraientzat garrantzitsua, ez zaie hala iruditzen, kito. Ez dugu ahaztu behar heldu
|
batzuentzat
lana lortzeko modu bat baino ez dela jada euskara, edo beste hizkuntza bat, eta hori hala izateak ez duela atxikimendu berezirik sortzen, ez dutela euskara modu berezi batekin lotzen, ez dutela euskarak euskaldunontzat izan lukeenaren kontzientziarik. Zer eredu ematen diegu ikasleei beren erdara onartuta?
|
|
|
Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle(
|
batzu
) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Hitzaren poza transmititzen duten testuak bilatu, sentitu, eta haiek eman dezaketen etekina ezagutu. Testu jakin
|
batzuen
dotorezia, edo izaera ludikoa, edo erritmo burutik kendu ezina deskubritu eta haien jabe egin buruz —bihotzez— ikasteraino. Deskubrimendu horrek eramango gaitu —ez beste ezerk— umeari hitzaren poza transmititzera.
|
|
|
Testuinguruaren garrantziaz ohartzen ari da jakin gabe; noski, ez daki zer den testuingurua. Aldi berean, papa eta mama ez ditu oraindik lotzen auzoko ume
|
batzuei
entzuten dien papá eta mamá hitzekin. Testuingurua ostera ere.
|
|
|
Neska ikasleen aurrez aurre jarri da. Paper
|
batzuk
atera ditu karpeta batetik. Ez dago urduri, egiten dituen keinu eta mugimendu guztiak natural naturalak ateratzen zaizkio.
|
|
|
Ez dakit bainuontziaren metafora oso baliagarria den, baina ondo datorkit kontsiderazio
|
batzuk
egiteko. Ahozkotasunaren tenperatura galtzen ari da euskararen bainuontzia.
|
|
|
Euskaldunek elkarren artean hartu emanak izateko duten sarea oso ahula, indargabea bada, eta gaur, gizartean, haurrak eskolatik atera orduko beste ekintza
|
batzuetara
eramaten baditugu, elkarrekin jostatzeko aukerarik gabe uzten ditugula askotan, bestelako jardun antolatu horietan nola aritzen dira. Euskarazko eskaintzarik ba al dute?
|
|
|
Bi faktore horiek ez dute euskararen erabilera erabat bermatzen. Beste aldagai
|
batzuek
ere eragiten dute euskararen erabileran (jarrerak eta interesak, esaterako). Baina harreman sarea bermatzen denean eta euskaraz hitz egiteko erraztasuna nahikoa denean, euskararen erabilerak gora egiten du.
|
|
|
(...) Desberdintzea bezain garrantzitsua da, ordea," nor garen" adieraztea, identifikazioa, alegia. Gazteak bere burua bere egoera berean dauden beste
|
batzuekin
identifikatzen du. (...) Dena den, adina ez da gizartean diberjentziak sortzen dituen dimentsio bakarra.
|
|
|
13 Barne gatazkarik ez izateak ez du esan nahi inolako gatazkarik ez dutela ezagutzen. Atxikimendu ona eta erabilera ohikoa duten ikasleen kasuan, esaterako, beste eskualde
|
batzuetako
gazte euskaldunekin mintzatzen hasteko ziurtasunik eza eta urduritasuna jaso ziren ikerketan. Seguru sentitzen diren eskualdetik ateratzean, haiek ere hizkuntza komunitate gutxituko hiztunek ohikoa duten estres linguistikoa jasaten dute.
|
|
|
Azken batean, zehaztasuna eta logika eskatzen zaizkio horrelako berbaldiari. Hona hemen hizkera horren beste ezaugarri
|
batzuk
: ideia ordenatuak, hiztegi kultua, lexiko espezializatua, abstrakzio maila altua, nominalizazioak, lokailu logikoak, aditzetan hirugarren pertsonaren erabilera, forma ez pertsonalen erabilera(...) 7.
|
|
|
4.2 Ekintzara Bideratutako Ikuspegia xxi. mendeko pertsonek xxi. mendeko gizartean ikuspegi kritikoz jokatzea eta parte hartzea nahi baldin badugu, eta parte hartze hori euskaraz behar besteko kalitatez egitea nahi baldin badugu, irizpide jakin
|
batzuen arabera
elkarlanean eta modu bateratuan arituz jokatu du eskolak ere. Horrek metodologiak bateratzera, edota irizpideak bateratuta lan egitea eskatzen du.
|
|
|
ekintzan eta erabileran oinarritutako ikuspegia da lehenesten duguna. Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin
|
batzuk
—ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke.
|
|
|
Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile
|
batzuekin
elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke. Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere.
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle 52 jomuga. Era berean, eskura izango ditu zenbait euskarri edo material, eta baita egoerari erantzuteko baldintza jakin
|
batzuk
ere. Finean, ekintza sozialera daramaten egoerak dira irakasle taldeak proposatuko dituenak.
|
|
|
Ezagutza konplexuak hizkuntza sofistikatu eta sotila eskatzen du, eta horrek zuzen zuzen eragiten die hizpide ditugun eragiketa kognitibo linguistikoei. Curriculumetan, aditz forma jakin
|
batzuen
itxurapean ageri ohi dira —helburuen formulazioan, ebaluazio irizpideetan... —, eta, curriculum horietako jakintza arlo guztietan ageri diren heinean, jakintza arlo guztietatik heldu behar zaie banaezinak dituzten hizkuntza eskakizunei. Jakintza arloez gaindi, diziplina bakoitzak beren beregi landu ohi ditu eragiketa kognitibo linguistiko horiek.
|
|
|
Gainera, aisialdia eta denbora librea euskaraz eskaintzea garrantzitsua da euskara hiztunen komunitatea sortzeko ere. Aukerako guneak dira euskaraz hitz egiten duten beste gazte
|
batzuk
ezagutzeko eta hizkuntzaren inguruan lotura sozialak sortzeko. Hiztun komunitate bat sortzea funtsezkoa da Nafarroan euskara bizirik irauteko eta hazteko.
|
|
|
Hori da buruan darabilgun konstruktoa. Kontuan hartuta euskara hizkuntza gutxitua dela eta horrek hizkuntzaren zenbait erabilera funtzional baldintzatzen dituela, konstrukto horrek gurean ñabardura zehatzak eta irteera profil horren eredu
|
batzuk
definitzea eskatzen du. Horretarako ezinbestekoa da ikasleen ekoizpen errealak aztertzea, ikasleak nola moldatzen diren ikustea zenbait testu generotan, eginkizun desberdinetan, bereziki, elkarreraginak eta elkarrizketak zehazteko, eta hortik aurrera nolako maila erdietsi luketen irudikatzeko.
|
|
|
Ahozkoa lantzeko proposamen honek egingarria izan nahi du, ikastetxe eta irakasleen jardunari egokitua, beraz, nahierara egokitu daiteke. Hala ere, proposamenak baditu oinarri orokor
|
batzuk
kontuan hartzekoak. Jarraian ohar orokor horiek jaso dira eta hurrengo atalean, ikasmailaka, sekuentzia didaktikoen laburpenak.
|
|
|
Horrek eskatzen du ikasle guztiak bitan grabatzea, SDaren hasieran (aurreko testua) eta bukaeran (ondoko testua), hau da, ikasle bakoitzak ikasturte batean aurreko testu bat eta ondoko testu bat izatea. Hala ere, beste aukera
|
batzuk
ere balia daitezke, esaterako, irakasle batek erabaki dezake bi SD gelaratzea ikasturtean eta ikasleen erdiak lehenengoan grabatzea eta beste erdiak bigarrenean.
|
|
|
HHn eta LHn ohikoena tutoreek lantzea izanen da, baina gelaratzean Gorputz Hezkuntzako irakasleak lagundu diezaioke baliabide ez hitzezkoak lantzen edota Musika irakasleak intonazioa eta erritmoa lantzen. Alderdi praktikotik, irakasle
|
batzuk
elkarrekin aritzea beti da lagungarria, beharrezkoa (ahal izanez gero) eta esker onekoa. Bigarren Hezkuntzan, aldiz, bere egitura propioagatik, irakasle/ ikasgai gehiago egonen dira inplikatuta eta gerta daiteke SDaren edukia ikasgai batean kokatzea.
|
|
|
• SDaren iraupena desberdina izan daiteke mailaren arabera eta helburu komunikatiboaren arabera, baina orientabide eta muga
|
batzuk
paratzea komeni da; halaxe planteatu dute Genevako Eskolan12 eta halaxe ikusi dugu guk ere jasotako balorazioetan. Batetik, zailagoa da ikasleen motibazioa mantentzea SD luzeegietan; bestetik, gutxieneko iraupena behar dugu ikasleen ondoko testuetan hobekuntzak antzemateko.
|
|
|
• Ahozkoaren lanketan ezinbestekoa da ikasleen hizkuntz hutsuneak osatzeko jarduerak programatzea. Hutsune
|
batzuk
ikasleen artean nahiko orokorrak izan daitezke, baina beste batzuk oso pertsonalak dira, ikasle bakoitzarenak: aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela...
|
|
|
• Ahozkoaren lanketan ezinbestekoa da ikasleen hizkuntz hutsuneak osatzeko jarduerak programatzea. Hutsune batzuk ikasleen artean nahiko orokorrak izan daitezke, baina beste
|
batzuk
oso pertsonalak dira, ikasle bakoitzarenak: aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela...
|
|
|
14 Esate baterako, Julia Marinek proposatzen du ikasleek ahoz gorako irakurketa egitea intonazioa eta ahoskera lantzeko, baita gramatika edo zenbait baliabide morfosintaktiko lantzeko ere (esaterako, dena eta dela ren arteko bereizketa barneratzeko). Beste baliabide
|
batzuk
ere erabili daitezke. Adibidez, talde lanetan elkarrekin ari direnean, esandakoaren transkribatzaile izatea (ahozko corpusa osatzen joateko eta ahozkoaren eta idatziaren arteko aldeak ikusten joateko); gelan edozein bideo ikusi eta entzun behar baldin bada, ahozko bi baliabideren inguruko galderatxoak egitea beti, esaterako," zer esan duenean igo du bolumena hizlariak?"," nola ahoskatu ditu halako eta halako hitz?"; poesia errezitalak, eta beste.
|
|
|
Adjektiboak:
|
batzuk
beraiek asmatuak.
|
|
|
Ahozkoa lantzeko oztopo direnez, irakasleen aurreiritzi
|
batzuk
deuseztatu behar dira: besteak beste, ahozkoa lantzea denbora galtzea dela, edota eskolako edukiak nahitaez beti idatziz landu behar direla, edota ahozkoa idatziaren parametroetatik ebaluatu behar dela.
|
|
|
Azkenik, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) ikasgela berean anitzak izan daitezkeenez (beste trebetasun
|
batzuk
ere bai), lagungarri izan dakiguke Tomlinsonen (2003) ikasgela dibertsifikatua zer den gogoratzea eta aniztasun horri erantzuteko moduak gogoan izatea, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan egon daitezkeen hutsuneak konpentsatzeko.
|
|
|
Baina aisialdiak euskararen sustapenean izan dezakeen garrantzia ez da aisialdiari eskaintzen zaion ordu kopuruagatik bakarrik ematen. Aisialdiaren berezko ezaugarri
|
batzuek
oso aproposa egiten dute euskararen erabileran eragiteko.
|
|
|
Rolak: moderatzaileak (gaia den, hala ere, beraz, horregatik, eta hainbat argudio aurkeztu, laburbilduz. arrazoirik eman gabe); parte hartzaileek (argudio bakoitzeko arrazoi
|
batzuk
eman eta defendatu).
|