|
2010
|
|
|
Suitzako egonaldi horrek izpiritu kritikoa bizkortu zion; izatez, Thomas Huxley ren irakurle amorratua eta miresle zintzoa egin zen bertan, eta baita agnostiko. Ordiziara itzulita, 1928an Nafarroako Elora joan zen, osaba
|
baten
lurrak kudeatzera. Herri horretako kontzientzia euskaldun galdua berreskuratzen ahalegindu zen, eta hauteskundeetan bozka asko bildu omen zituen Irujorentzat.
|
|
|
Teresa esertzen hasi zen poliki poliki, beso
|
bat
lurrerantz luzatuz; baina mugimendua burutu baino lehen irristatu eta lurrera joan zen, eta etzanda gelditu. Hankak agerian geratu zitzaizkion izterretaraino.
|
|
|
Eta bigarren aukera hori izan zen gurea, tristeena. Ramuntxok, Etxeberriak eta hirurok, talde iraultzaile bateko burkideek, poliziak asmatutako gezur eta esamesetan asfixiatuta bukatu genuen; ez bonba batek zirtzilatuta edo tiro
|
batek
lurrera botata.
|
|
|
Halako batean, harri koxkor
|
bat
lurrean ikusi eta ikasgai ona izan zitekeela konturatu zen.
|
|
|
Bere aldetik, Tugrul ere aspaldidanik aldaratua zen diwan etik ohiko bere ohantzera, zein baitzen yak larru
|
bat
lurraren gainean, bada, pertsiar ohantzea sobera bigun baitzen; halaber, marrazki urdinak zituen ontziteria gorderik, berriz hasi zen zurezko ontzietan jan edaten, beste hura hauskorra zelako.
|
|
2011
|
|
|
Baina, gainera bere eskuz lantzen zituen seminarioko soroak, eta antza, aitzurrean hasten zen astia zuen aldi guztietan. Areago, geroago berak erositako Ezkanda izeneko etxalde txiki
|
bateko
lurrak ere, laguntzaile batekin lantzen omen zituen. Esan gabe doa, horiez gain liburuetan eta oinarrituko zen idazteko orduan:
|
|
|
Badakigu abereetako gaitzak hazi xehe batzuetarik heldu direla, hazi horiek, aldiz, lotzen direla non ere baitute lokia hobea atzematen. Jaurtiki duzunean hazi
|
bat
lurrerat, ikusi duzu gunerik hoberenerat eroriak hobeki eman duela, ezen ez gune xarrerat eroriak: harriaren gainera erori litekeena, aldiz, han berean galdu dela, deusik eman gabe, baldin ez badute hegaztiek eraman.
|
|
|
1983an Imanol Uriberen kamerak egindako hegaldaketaren irudia present, goragune
|
batetik
lurrera begiratu ahalegin bat izan da aurreko bidaia. Eta bidaiaren materia denbora baita, atzera begira jarri eta ez genuke jarri nahi hormatuta geratzen denaren arriskuetan.
|
|
|
Jendetzak, tropelka eta arrapaladan, atzera egin zuen. Baina gorpu
|
bat
lurrean ikusi zutenean amorru sentimendu bat zabaldu zen langile eta ikasleen artean. Beldurra baino handiagoa bihurtu zen sentimendua.
|
|
|
Han hasperen bat besterik etzen eta paradisu arroztuetatik arren itoek zauritutako aingeru beltzen irudi itzalia. Eta han erreten gazituak, erpin soilduak, hitzen polifonia ezindua bizidunen menturazko salbabideetan, noizbait promesa berri
|
baten
lur gaur negu isil, uzkur, desgizatua.
|
|
|
Landa artoa edo beste zerbait ereiteko lurra izan daiteke, lur landua alegia, ugaldearen aldameneko lur emankorra, edo biak batean. Izan ere, garai
|
batean
lur hauek denak landak ziren: artoa, babarruna, patata... ereiteko; eta lur eremu honi guztiari Beheko landa deitzen zitzaion.
|
|
2012
|
|
|
Pieza nahikoa txikiak ziren ia denak, multipleak deiturikoak, jatorrizko bat hartuz seriean kopiatuz bat baino gehiago egiten direnak. Nire lagunak bat aukeratu zuen erosteko," Gizon eroria" deiturikoa, pieza benetan bikaina non gizonezko
|
bat
lurrean etzanda ikus daitekeen oinak gorantz dauzkalarik eta besoak ere zerurantz altxatuz ezin duelarik etsi aurkako jarrera ezeroso horrekin. Nire lagunaren lagunak aukeratua zuen ordurako beste eskultura bat, San Kristobal eder bat eta hirurek aurrera jo zuten pieza gehiago aztertzen.
|
|
|
1. Bereziki hinduismoan, jainko baten edo arima askatu
|
batek
lurrean hartzen duen forma gorpuzduna.
|
|
|
adibidez, harriak lurrera erortzen utzi zituztenetik bere burua maisuaren artaldean ikusi arteko tartea lanbro artean aienatzen zaio orain: gogoan du baten
|
batek
lurretik altxatzen lagundu zuela, gogoan du halaber soingaineko luze bat bota ziotela sorbaldetan, baina ezin ditu akordura ekarri esku errukitsu haiek, ezta kontsolamenduzko hitzak esan zizkioten ahotsak ere; horregatik talde osoari bihurtzen dio bere esker ona, eta, batik bat, harrikatzea geldiarazi zuen maisuari.
|
|
|
Baina Konstantinoplako Emanuel" Paleologoa" enperadorearen urrezko bezantearentzako tokia hutsik dago, eta nolatan izan daiteke hori baldin eta erregea bada erakusgai haiekin atsegin hartzen duen bakarra? Ikusi du orduan, nerbioak dantzan, ez dela gelditu beste txanponen baten azpian estalirik, eta ez dela deskuidu
|
batean
lurrera erori. Eta ez, ez da inon ageri.
|
|
2013
|
|
|
Banan banan, establezimendu guztiak gobernuak izendatutako administratzaileen eskuetara pasatzen ikusi zituzten. Fraideek behin behineko erakundetzat hartua zuten misioa, egunen
|
batean
lur eta ondasun haiek guztiak berezko jabeei, indioei, itzultzeko asmoz. Sekularizazioaren legea zela-eta banaketa egin zenean, ordea, lurrak, arrantxoetan zatituta, espainiar jatorriko jauntxo californioen* eskuetara pasatu ziren.
|
|
|
Aurrera jarraituta, errekaren ertzean bertan, indioen rancheria’* zahar batzuk aurkitu zituzten, hamazazpiren bat rancho handi eta txiki Bizkaiko txondorren antzekoak" a modo de carvoneras de Vizcaya", dio Unamunok: zulo handi borobil
|
bat
lurrean, kanpotik adarrez ondo estalia, bakoitza hamabi lagunentzat edo gehiagorentzat. Rancho haien barruan ez zuten ezer aurkitu," makila luze batzuk besterik ez, intsusarenak edo, jaurtitzeko lantzak egiteko erabiltzen dituztenak".
|
|
|
32° ra, urriaren 27an, gizon talde
|
bat
lurrera joan zen ur premiak bultzatuta. Hondartzan zeuden indioak ondo tratatzeko esan zitzaiela dio Vizcainok.
|
|
|
Ibili egin behar dugu, joan, ez lekura abiatu. Oin
|
bat
lurrean jartzea bezalakorik ez, horretarako.
|
|
|
Oihal aproposik ezean atorra eta alkandora perakak lotuz osatuko omen dute ohe azpia. Ohartarazi diete Antsoneko Xanentzat ere beste esku ohe bat dela, ezin duelako oin
|
bat
lurrean ipini eta lerarik ez dakartelako idi pareek.
|
|
2014
|
|
|
Une hartan bertan, katafalkoaren gainean zegoen koroa
|
bat
lurrera erori zen, eta lauzpabost metro egin zituen pasillo nagusian gurpil batek bezala bueltaka. Inor baino lehen, Endaya atera zen banku artetik.
|
|
|
Hobia prest zegoen. Zulo karratu
|
bat
lur beltzeko zirkulu batean. Hilkutxa barruan sartu zuten.
|
|
|
Hegazkin
|
bat
lurra hartzen ari da probintzietako aireportu txiki batean. Airetik itsasadarra ikusten da, itsasoa, hondartza luzea.
|
|
|
Jarri omen zen gizona kale kantoi batetan, erdi ezkutaturik, ibiltariaren itxurak eginez, bota omen zuen orratz
|
bat
lurrera eta han gelditu omen zen, esperoan, orratza nork ikusi eta jasoko zain. Orratza, azpimarratzen zuen izebak, jostorratza izatera iristen ez den zera, lurrera botatakoa ezer gutxi zela azpimarratuz.
|
|
|
Kanposanturako bidean zeuden marmolarienean aurkitzen genituen harri aproposak, lauak, labaingarriak. Marrazten genuen marra
|
bat
lurrean eta mailaz maila egiten genuen salto. Marmolariak atseginak ziren, uzten ziguten marmol pusketak hartzen.
|
|
2015
|
|
|
Tiro sorten oihartzunak, zaunken eta algaren zaratak, jazarleen oihu alaiak ailegatzen zaizkigu lagun horien babeslekuetatik. Nirekin zetorren galeriakide
|
bat
lurrean eserita geratu da, ezin baitzuen lasterka jarraitu; bihotza lehertzeko zorian zeukala esan eta sasitza batean sartu da. Guztiz trankil zegoen, inolako itxaropenik ez zuela agertzen zuen bere jarrera lasaiarekin.
|
|
|
Harrizko hormaren zuloa hutsik gelditzen da abandonatutako habia baten pare. Oharkabeki azken begi kolpe
|
batez
lurrean zerbait atzenduta geratzen den egiaztatu dugu. Ez dugu hemen zer ahaztuko, lokamutsen itzalak eta oihartzunak izan ezik.
|
|
|
—Behin bazegoen galerian preso
|
bat
lurrean etzanda, tiro batek eragindako zauria zuena. Ahal bezala erauzi genion; gerora hortik igarotzen zen orok brageta ireki eta pixa egiten zion zauri gainean; inork esana baitzuen hura erremedio ona zela.
|
|
|
Kontent geratu da bere lanarekin; hura ospatzeko, sakelatik zigarro punta bat atera eta pizteko imintzioa egin du. Eskutada
|
batez
lurrera bota dut mutxikina.
|
|
|
Duela hogei urte Tierradentroko lurretan izandako lurrikararen ondorengo lubizi erraldoi batek 1100 hildako utzi zituen eta milaka nasa etxerik gabe laga. Hondamendietarako dirulaguntzekin beste eskualde
|
batean
lurrak eman zizkieten eta bertan antolatu zuten bizitza berria.
|
|
2016
|
|
|
Telefonoa ixildu zenean Carlos bere gelara sartu eta ohean etzan zen. Bere burutik azken pentsamendu batzuk pasa ziren, ibileran hildako txoria bere bizitza osoan hiltzen zuen bigarrena zela, eta lehenengoa jaioterrian bota zuela hogeita bost urte lehenago, eta hura ipurtikara bat izan zela, eta gau hartakoa zer izan ote zen, agian birigarro
|
bat
lurreko belar artean zegoelako; eta bigarren pentsamendua zen haubere herriko festetan ere halaxe gertatzen zitzaiela anaiari eta berari, anaia eta biak erdi lotan egoten zirela plazako orkestina entzuten, eta orkestina haiek ere klarinete doinuak jotzen zituztela eta hoteleko terrazan ari zenaren berdintsuak gainera. Une batez bere Arratoiaren mintzoa ere heldu zitzaion, bere anaiarekin gertatutakoagatik kontuak eske, alferrik zela alegia Ugarteri errua bota nahi izatea, azken batean bera izan zela anaia psikiatrikoan jarri zuena, eta Kropotkik bere garaian Kain fama izan bazuen, bera ere Kain zela, beraiek Kain eta Kain anaiak zirela.
|
|
|
1890 urtean sortu, Suitzako Friburgon nekazaritza ingeniaritza ikasketak egin, eta Ordizian baserri lanetan aritu zen. 1928.ean Iruñe ondoko Ibargoitiko Elora joan zen bere osaba
|
baten
lur ekoizpena antolatzera. Azkenik, 1939.ean Andoainera joan zen.
|
|
|
Inguruan nomada hauek gizarte sedentarioak zituzten, jainkoentzako tenpluak jasotzen zituztenak. Lurrik gabekoek ez beti, nomada batek pentsa dezakeelako lur guztiak libre eta irekiak direlabazuten inbiria piska bat, eta Juditek esan zien familiaren jainkoak promesa egin ziola, egun
|
batean
lurra edukiko zuten, behar bezala portatzen baziren. Noizbait, nomada hauek idatziz jaso zuten garai mitiko hura, liburu oso ezagun baten hasierako kontakizunetan.
|
|
2017
|
|
|
Hiru elementu nagusi izan ohi dituzte: harriz inguratutako plazatxo
|
bat
lurraren mailan, putzura jaisteko eskailera, eta putzua babesten duen kupula. Berrogei bat aurkitu dira islan.
|
|
|
(Sesklo, Otzaki, eta abar) duela euskarak jatorria, eta hemendik bi norabidetan hedatu zela mendebaldera:
|
bata
lurrez, Balkanetan (zeramika margotua) eta Danubion zehar (zeramika lineala), Alemaniara eta Poloniara heldu zena; eta bestea itsasoz, Mediterraneoan zehar (zeramika kardiala), Atlantikoko itsasertzeraino heldu zena, eta baita Rin eraino ere (La Hoguette ko zeramika).
|
|
|
Soldadu hura andereei bultzaka ari zitzaielarik, plazako ume aldra bat arrapaladan joan zen gurditik eroritako kupelaren uztaiak biltzera. Bitartean, soldaduak jipoitutako andereetariko
|
bat
lurrera erori eta buruan zauri odoltsu bat ireki zitzaion. Une horretan, emaztea odoletan zegoela ohartuta, haren senarra amorru biziz kolpeka oldartu zitzaion soldaduari, bere emaztea berak beste inork ezin zuela jo esanez.
|
|
|
Erosotasun gutxi zuen gelaxka hartan: kontraleihorik ez leiho txikian; etzaleku
|
bat
lurrean, eta haren gainean lastaira, manta eta burkoa; mahai bat gela erdian, eta hartan pitxerra, azpila eta edalontzia; mahaiaren ondoan aulki bat, sutontzi bat, eta egurrezko kutxa bat. Horixe zen guztia.
|
|
2018
|
|
|
Lurrak bere beitharik eman behar zeien hazkurria, gizonaren nekerik ez izerdirik gabe; zeliak bethi zohardi izan behar zian, sasouek bethi ezti. Adamek eta Ebak eta hen ondokoek, gaitzik ez minik ezagutu gabe khorpitzian ez izpiritian, esprabuzko dembora
|
bat
lurrian igaran behar zukeien, eta gero heriotzerik sofritu gabe, joan bethikoz Jinkoaren gozatzera zeluko glorian.
|
|
|
" Joder, Xabi da", bota zuen gutako batek. Iruzkin gehiagorako astirik gabe, elastiko grisa zeraman mutil
|
batek
lurretik altxatzeko keinua egin zuen unean bertan, Torrestrellatarren multzoan zetorren aurreneko zezenak (Castellano izenekoa), bihotz partean harrapatu zuen eskuineko adarrarekin, kolpe seko eta bortitzarekin. Zezen taldea igaro bezain laster, mutila altxatu zen, eskuak bular aldera eraman zuen, eta zabuka abiatu zen Mercadereserantz.
|
|
|
Pala
|
bat
lur ongarrituari bueltak ematen. Katiuska berdeak, bakero erabiliak, zikin belaunen inguruan.
|
|
2019
|
|
|
Berak gorroto zituen katuak eta zernahi botatzen zien okindegian sartzen baziren, negu hartan bertan labeko pala batekin buruan jota hil zuen bat; baina kanpora atera eta ikusi zuen bakarra mikakumea izan zen. Xendran segitzen zuen, pinu adar eroria ezin gaindituz, trabatuta atzapar
|
bat
lurreko zain batean, hego motxak alferrik astinduz. Eliseo ikusi orduko, ozenago egin zuen txilio.
|
|
|
Eta Pascal., Pascal da, bai, Pascual izango da seguruenik. Ba Pascal kotxetik atera denean, bastoi zuri
|
batekin
lurrean kolpe txikiak emanez, korrika joan eta besarkada bat eman dio Eliasek. Eta ez dira ba biak negarrez hasi!
|
|
|
Orritxo batzuk azaldu ziren meatzearen esparru guztian barreiatuta, carte postale baten tamainakoak, eta ikusi orduko tankera txarra hartu nien. Ale
|
bat
lurretik jaso eta bulegora sartu nintzenean, Julian zain neukan. Berak ere orritxo haietako bat zeukan eskuan.
|
|
|
49. Kapitalaren I. liburukiko" Makinak eta eskala handiko industria" kapituluaren amaieran, hau idatzi zuen Marxek: " Nekazaritza kapitalistan egindako aurrerabide oro lapurretaren trebezian egindako aurrerabidea ere bada, ez bakarrik langilearekiko lapurretan, baita lurrarekikoan ere; denbora jakin
|
batean
lurraren emankortasuna handitzen duen abantzamendu oro emankortasun horren iturri iraunkorrenak hondatzeko bidean egindako abantzamendua ere bada. Herrialde baten garapena zenbat eta gehiago oinarritu eskala handiko industrian, AEBetan gertatzen den bezala, orduan eta azkarragoa izango da herrialde horren suntsitze prozesua.
|
|
|
Lehen esan dudan bezala, Marxek gainetik baino aztertzen ez duen lan erreproduktiboa, neurri handi batean, mekanizatu ezin den lana da. Beste era batera esanda, Marxek irudikatzen duen gizarte hori, non lan ezinbestekoa drastikoki murriztu daitekeen automatizazioaren bidez, ez dator
|
bat
lurrean egiten den lanaren zatirik handienarekin, lan horrek zerikusi handia daukalako harremanekin eta ezin delako erraz mekanizatu. Idealki, gizarte postkapitalista batean etxeko lan asko mekanizatuak egongo lirateke, eta, zalantzarik gabe, beste komunikazio molde batzuk izango genituzke laguntasuna inguratzeko, ikasteko eta informazioa jasotzeko; helburu horiei dagokienez, kontrolatua izango genuke zer teknologia ekoizten den, zertarako eta zer baldintzatan.
|
|
|
" Giza elkarlanaren zati handi bat, hizkuntzarik gabe burutzen da, keinuen bidez (adibidez, zerbait hatzaz erakutsiz), gauzakiaz erabiliaz (gauzaki bat norbaiten eskuetan jarriaz, gauzaki
|
bat
lurrera boteaz), ukituaz (besarkatu, laztandu), hizkuntzazkoak ez diren hotsez, bai ahozkoak ez direnez (hatzak gogor igurtziaz, txaloz), nola ahozkoez (barrea, negarra), eta abar. Bereziki aipatu beharra dago, azken horri dagokionez, bereizgarri ez diren hizkera hotsen ezaugarriak, hala nola kexuzko, haserrezko, aginduzko, totelkako" ahots doinuak"; hitz egiteko era, izan ere, hizkeraren hurrengo, dugun adierazpiderik eragingarriena da" (152 or.).
|
|
|
Agian, harri hitzak beste esanahia dauka hemen. Erliebeari edo orografiari berari, azken
|
batez
lurrari, esaten ote zaio harri. Lur erliebe jakin bati?
|
|
2020
|
|
|
Tiroketa hartan gerrillari bat hilda eta bestea zaurituta gelditu ziren, eta hirugarrenak bere buruari tiroa eman zion borroka galdua ikusi zuenean. Amezketako hilerrian
|
bata
lur santuan lurperatua dago eta bere buruaz beste egin zuena lur bedeinkatutik kanpo. Zaurituak Donostiako espetxean amaitu zuen, baina ez zen luzaro egon, ihes egitea lortu baitzuen.
|
|
|
Langile gehienak kalera irten ziren, baina Txibato frankista izanik lanera joan zen egunero legez. Lantokian eskuare
|
bat
lurrean botata omen zegoen, hortzak gora begira, eta berak ez zuen ikusi, ordurako tragoxkaren bat hartua izango zuen agian eta. Oharkabean zapaldu zituen eskuarearen hortzak, kirtena indarrez igo zitzaion, eta kopetan eman zion bete betean.
|
|
|
Kir kir, ez zirela ezer ilegala egiten ari esan zuten kilkerrek, pankarta lurrean zegoela artean, kokatu gabe. Erantzun gisa edo, ertzainetako
|
batek
lurrean segitzen zuen pankarta hura zapaldu zuen bere bota beltzekin.
|
|
|
ikuspegi mugikor bat, denbora gutxian lurralde zabalik hartzeko gai den begirada. Horrela bakarrik bete daiteke abstrakzio biltzaile hori; doana ikustetik lur zatitxo
|
bat
lur horren gainean zutik eta geldi, tren baten eserlekutik lur zati handia mugituz ikustera. Mugimendu hori gabe, ikuspegiaren desplazamendu hori gabe, ez dago aberririk ikusterik, gurazko aberriaren abstrakzioa ezin delako gauzatu gizagaineko abiadurarekin doan behatzailerik ez badago; hemen, poeta bat bultziaren leihotik begira ez badago.
|
|
|
Eskerrik asko, gotzain jaunak. Gizatasunaren aldeko aldarria galdatu genizuen; horixe egin beharrean, beste palakada
|
bat
lur egotzi duzue zulora. Eskerrik asko, intelektual jaun andere txit gorenak.
|
|
2021
|
|
|
Gogoan dut harekin egon ondoren etxera bueltatzen nintzela inpresionatuta, eta pixka
|
bat
lur jota.
|
|
2022
|
|
|
Hitzelkarketa osatu dute biek. Legea oso anbiguoa da, kontsulatu
|
baten
lur eremua nola, lur higikorra. Jamal Khaxoggiren atarramentua gogorarazi digu.
|
|
|
Duela hamaika urte hortik zerbait izan genuen, baina hemen berretsi dut zertaz ari ziren. Barnealdeko herri bateko hiru anaiak maila musikal, maila performatibo eta maila poetiko hau izateko, kultura oso
|
baten
lur abonatua behar du inondik ere.
|
|
2023
|
|
|
Hagina, taxus da bere izena, toxikoa baita, pozoia beste lur
|
batean
lurra bilatzen dutenendako, suiziden zuhaitza, iragarpenen zuhaitza, babes gaitzazu eta atera gaitzazu gaitzetik.
|
|
|
Ateak eta paretak erabat zarpailduta, kraka eta pitzadura nonahi, lizuna zokoetan, halako izerdi geruza ilun
|
bat
lurreko baldosetan... Martuteneko kartzelaren barrualdeak itxura tamalgarria zeukan 2005eko azaroaren 1ean, Domu Santu egunez, hara sartu nintzenean.
|
|
|
Duda mudaka geratu da Ahmed. Tiroak entzun zituztela esan die, odola espaloian ikusi zutela, gorpu
|
bat
lurrean, polizia asko," polizia gehiegi", azpimarratu du, eta neska bat erdi biluzik kale gorrian.
|
|
|
Notak, akordeak, ahotsak, errepikak, edo dena delakoak, disko jogailutik atera, sabairaino igo, jaitsi eta azalean itsatsi zaizkie. Davidek garagardoaren zurrusta
|
bat
lurrera erortzen utzi eta Amaiak zurrustaren azpian burua sartu du, Niagarako ur jauzietan bainatzeko, baina krokodilo bat dator. " Ez al duzue ikusi?", harritu da Inaxio.
|
|
|
Garaztar
|
batek
lurrari buruz azaldu sinesmena bildu zuen Piarres Lafitte elizgizonak:
|