|
2000
|
|
|
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak bere sarrerako hitzaurrearen azken hitzetan argi dio: Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde
|
batetik
eskubide eta askatasun hauen begirunea bultzatu behar dela irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arian arian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezartzea ziurtatuko dela, bai Nazio Batuen barnean diren herrien artean, bai eta Estatu baten menpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
|
30 artikulua. Adierazpen honetan jasotako ezertan da ulertu Estatuari edo talde edo norbanakoren
|
bati
eskubidea ematen zaionik Adierazpen honetan bertan agertutako edozein eskubide eta askatasun deuseztatzeko ekintzak edo jardunak burutzeko.
|
|
|
Argudio politikoak dira euskal selekzioa egingarri ala ez egingarri egiten dituenak. Eskubide
|
bat
eskubidea da, eta kitto; baina espainiarrek eta frantsesek ezgaituzte euskaldun gisa ikusten.
|
|
|
Baldintza horietan, aurreztaileak besteproduktu bat bereganatuko du azkenik; hau da, geroko beste epealdi baten produktua.Eta aurreztaileak iraunarazitako ustezko moneta kopurua, bera ere, desagertu egitenda, aurrezkia bera eratu deneko epealdian bertan; ustez erreserbaturiko balioa, izatez, produktu berri baten inguruan, kapitala deuseztatuko deneko epealdian eratuko denbalioa besterik ez da izanen, orduan aurreztailea kontsumitzaile edo inbertsiogile bilakatuz. Itxaronez, erreserba monetarioa etorkizuneko gordailu
|
baterako
eskubidea da, datamugan gordailu bankuaren galdagarria, eta ez inertzian denboran zehar iraunaraziriko inolako gordailua. Gordailu, alferrak?
|
|
2001
|
|
|
Astinaldi hauen erroak, ordea, askoz lehenagokoak dira eta oinarri horien bilakaera historikoa kontuan hartuta ulertuko ditugu astinaldi hauen zergati eta arrazoiak ere. Hizkuntz gatazkaren muina herri izateko nahi
|
baten
eskubideen ukatzetik dator, eta hortik ondorioztatzen den gatazkaren adar bat gehiago da hizkuntz gatazka bera ere. Hizkuntza herri baten ikur nagusietakoa izaki eta lurraldetasunaren mugarri behinena, frantziar eta espainiar estatuek herri burujabe izateko eskubidea ukatzen hasten diren momentutik hasten da hizkuntz gatazka azaleratzen eta euskara era bateko eta besteko eraso eta astinaldiak pairatzen.
|
|
2002
|
|
|
Kritikari batek hitzekin jokatzen du eta idazle bati gustatuko zaio esaten duena edo ez, baina ez du zertan haserretu behar. Kritikari
|
batek
eskubidea du liburu bat gustagarria ez izateko. Idazle batek idazten duen guztia zoragarria dela pentsa dezake, idatzi den onena dela, baina kritikari batek ez.
|
|
|
" Irugarrena: biberoiez azitakoeri mugarri koxkor
|
baten
eskubidea eman dezaietela; ta ori euskerari txarkeria egitea dala aproatuko balitz, lenengo eskolara baiño len, lepoa biurritu ta ibaira bota ditzatela.
|
|
|
“Prezio horretatik behera, zalantzan jarriko nuke haren kalitatea”, dio Burgeñok, “irabazi asmorik gabeko egoitza ez bada”. Bestalde, egoitza publiko
|
baterako
eskubidea izateak ez du esan nahi zentroak bilatu, alderatu eta ebaluatzeari utzi behar zaionik; izan ere, zentro pribatuak egon daitezke, hurbiltasunagatik edo eskaintzen diren jarduera eta zainketengatik abantaila gehiago eskaintzen dituztenak. Adinekoen borondatea Bilaketa eta hautaketa fase honetan, kontuan hartu behar da adinekoaren borondatea eta erabakia, betiere bere ahalmen mentalak aldatu gabe badaude; izan ere, bera izango da bere bizitzaren gainerakoa pareta horien artean pasatzen duena.
|
|
|
Bestalde, Antonio Burgeñok gogorarazten duenez, egoiliarrak eta bere senideek argi izan behar dute egoitza batean sartzeak ez duela esan nahi zuzendaritzari erabakitzeko eskubidea laga behar diotenik bere zaintza medikoei, jarduerei edo diruaren eskuragarritasunari buruz. “Egoiliarrak herritar
|
baten
eskubide bera du, baita legean jasotako babes berezi batzuk ere”, azaldu zuen. Errespetuz tratatua izatea, barneratzearen kostuei buruzko informazioa izatea, administrazio ekonomiko librea edo bere intimitatea gordetzeko espazio propioa izatea, horiek dira kontuan hartu beharreko oinarrizko eskubideetako batzuk.
|
|
|
Bere eginkizuna abokatu solidarioen eta irtenbidea behar duten interes publikoko kasuen arteko zubi lana egitea da. “Sareko profesionalek interes publikoko kasuak tratatu dituzte, hau da, pertsona talde
|
baten
eskubideei eragiten dieten kasuak”, erantsi zuen. Ekimen hori 2001eko abuztuan sortu zen, Hiritar Boterea konturatu zenean doako laguntza juridikoko zentroen lana ez zela nahikoa.
|
|
|
Abantailak baino ez ditugu antzematen. Batetik, Euskal Herriko herritarren zati handi
|
baten
eskubideak, beharrak eta nahiakerrespetatzeko bidea irekita legoke, beste inorenak ikutu gabe. Bestetik, euskal kultura eta hizkuntzaren biziraupenaren bermea litzateke, euskarak hizkuntza gutxituarenestatusari utzi eta goi mailako hizkuntz funtzioak lor eta gara ditzan ezinbesteko tresna gisa.
|
|
|
Galdetzeko gogoa igarri zion, galdetu gura, jakingura. Gernikaren berri zeukan
|
batek
eskubidea zuen eztabaidatzeko hilketaren arrazoiez. Ez zen ausartu hala eta guztiz.
|
|
2003
|
|
|
Kontua da aldeen arteko salerosketa akordio batek parte hartu ez duten beste pertsona batzuen aurrean balioa izatea. Horretarako, Jabetza Erregistroan inskribatu behar da gertaera hori, eta bertan ageri dira jabetzaren
|
baten gaineko
eskubideak zentzu zabalean dituzten guztiak (jabeak, gozamendunak, etab.). Etxebizitza baten jabea nor izan daitekeen edo ez zalantzak sortzen direnean, erregistro honetara jotzen da. Horregatik, etxebizitzaren salerosketako eskritura egitean, organo honetan inskribatzen da.
|
|
|
Lotura horiek bermatu nahi dira, gaur egun gertatzen dena gerta ez dadin: urteak igarotzen dira auzitegi
|
batek
eskubide hori aitortu arte. Hainbeste denbora elkar ikusi gabe igaro ondoren, harremana galdu egiten da eta haurrek ez dute aitona amonekin egon nahi”.
|
|
|
Ohar bedi, soil soilean, kausa mota batzuk, hala nola, alargunarenak, umezurtzenak, eliza eta ospitalenak, testamentuenak eta antzekoenak, mesedegarri deitu direla. Horietan gozatzen den mesedea beti ulertu behar da halako moldez, ezen inoiz ere ezin baitaiteke hirugarren
|
baten
eskubidea kaltetu zein justiziak eta ekitateak baimentzen dutenetik harago joan.
|
|
2004
|
|
|
Bedeinkatuak zuek, bozkatzea eskubide eta eginbehar bat dela diozuenean, ondorioztatzen delako bihotzondoa saminduta duzuela gizartearen zati
|
bati
eskubide hori ukatu izanaz; ergo ez dagoela bidegabekeria hori bultzatu dutenei botoa ematerik.
|
|
|
Baina, nahiz eta gure kulturan, hau da egile eskubideen kulturan, asko zabaldu den termino bat izan, Javier Diaz Noci EHUko irakasleak azpimarratzen duenez, batik bat lehen aipatutako" common law" edo" copyright" aren kulturan sortutako behar bati erantzuten dio" Copyleft" ak. AEBetan adibidez, enpresa
|
batek
eskubide moralak izan ditzake. Egile eskubideen kulturan hori ez da gertatzen, eskubide moralak autorearenak baitira eta lizentzia bidez hirugarren batzuei igorri dakizkiokeen eskubideak, eskubide patrimonialak dira (adibidez eskubide patrimonialak dira obra erreproduzitzeko edo komunikazio publikoa egiteko eskubidea).
|
|
|
Euskal prentsa sortzen, Jakin, 1995, 60 Iritzi bertsukoa da Martxelo Otamendi ere gai honetan: . Euskal Herriak gaur egun proiektu bat aurrera atera nahi badu oso zaila izango du, baldin eta irizpide nagusiak, kezka nagusiak, eskubide baten urraketa zer den, herri
|
baten
eskubidea zer den erdal mentalitatea, jarduna eta inbertsioa duten komunikabideek markatzen badute. Herri honek, nire ustez, ez du aurrera aterako poiektu politiko bat, atzean ez badauka proiektu mediatiko sendorik?.
|
|
|
Gizarteari buruzko kritika abstraktuak baino gehiago, eskubide konkretuenaldeko borrokak dira mugimendu instituzionalistaren oinarria (Dugger 1989). Zientzia ekonomikoak giza egoeraren hobekuntzarako ekarpenak egin nahi baditu, gizabanakoen eskubideak lehen mailan jarri behar ditu, eta horiei buruzko eztabaida irekia sustatu behar du: enplegu eskubidea, diru sarrera duin
|
baterako
eskubidea, etxebizitzarako eskubidea, kalitatezko ingurumenerako eskubidea, etab.
|
|
|
Zehazki, Jabetza Horizontalaren Legearen 7.1 artikuluak (49/ 60 Legea, 2011ko abuztuaren 2koa) honako hau ezartzen du: “Solairu edo lokal bakoitzaren jabeak eraikinaren elementu arkitektonikoak, instalazioak edo zerbitzuak aldatu ahal izango ditu, eraikinaren segurtasuna, egitura orokorra, konfigurazioa edo kanpoko egoera kaltetzen ez dituenean edo beste jabe
|
baten
eskubideak kaltetzen ez dituenean; obra horien berri eman dio komunitatea ordezkatzen duenari”. Hau da, lehendakariari.
|
|
|
enpresa txikiak eta kapital gabeak, derrigorrezkoa dutenak aurretiazko diru laguntza filmak produzitzeko. Eta aurretiazko laguntza izanda ere gorriak ikusten dituztenak produkzioaau rrera ateratzeko, ez badituzte gutxienez bi administrazioen diru laguntzak jasotzen edota haiei telebista
|
baten
eskubide erosketa batzen.
|
|
2005
|
|
|
\" Oinarrizko eskubideen agirian" dauden hutsuneak handiak dira. Gutxiengo irabazi
|
baterako
eskubidea, erretreta pentsiorakoa, langabezia alokaziorakoa, bizileku duin baterakoa… ez dira aipatuak.
|
|
|
Dakigunez burdinolaren eskubideak bere lagun Garcia de Arevalo jaunari eman zizkion. Gerora, 1497ko dokumentu batean ageri denez, Juan de Abendaño deituriko batek hartu zituen burdinola honen eta inguruko beste
|
batenaren
eskubideak. 1573an Zizurkilgo alkateak Martin Perez de Luzuriagari eman zion Atxulondo errekan ubide eta presa berri bat eraikitzeko ardura.
|
|
|
Finka bertan behera utzi bada exekuzio prozedura arruntean, eta enkantean finkaren balioa kredituaren, korrituen eta aseguratutako kostuen zenbatekoa baino handiagoa bada, gaindikina hirugarren edukitzailearentzat izango da, gaindikin osoaren edo horren zati
|
baten gaineko
eskubidea duen pertsonarik izan ezean.
|
|
|
Legearen 205 artikuluaren arabera inskribatutako finka osoaren edo horren zati
|
baten gaineko
eskubidea dutela uste dutenek halaxe alega dezakete auzitegi nahiz epaitegi eskudunean eginiko epaiketa adierazlean, eta epaileak agindu behar du demandaren aurreneurrizko idatzohar egokia egitea Erregistroan.
|
|
|
–Langile bakar
|
baten
eskubide ustezkoa, ordea, traizioa da, gainerakoen eskubide murriztea badakar.
|
|
|
...z informatzen du Alardearen gatazkaz, etakonstituzionalki aitortutako eskubide baten urraketa objektibo bat (hala ebaztenduten epaiak daudenez geroz) pairatzen duen biztanle multzo garrantzitsu batengainean modalizatzen ditu bi alderdiak, zeren interes informatiboa toki zehatzbateko gatazka sozial huts batean kokatu beharrean (El Diario Vascok egiten duenbezala, adibidez), biztanleen sektore zabal
|
batek
eskubide legitimo bat betetzeariIrun eta Hondarribiko agintariek, hura betearazi behar luketen berberek, jartzendizkioten traba eta eragozpenetan kokatzen baitu.
|
|
|
Askatasunak gogor salatzen du ere beste alderdiek herri honetako zati garrantzitsu
|
baten
eskubideen ukazioari aurre egin beharrean, apurren bila doazela, hauteskundeak bertan behera utzi edo eta, ez aurkeztearen aukera baztertu eta saiak bezela boto apur batzuen bila joatea leporatu behar diegu, bereziki Ibarretxe eta Imazi.
|
|
|
Garapen iraunkorrak garapenerako eskubidea eta ingurune seguru, osasungarri eta ekologikoki osasuntsu
|
baterako
eskubidea lotzen dituela aitorturik.
|
|
|
22 Estatu guztiek errespetatu eta ziurtatuko dute ingurune seguru, osasungarri eta ekologikoki osasuntsu
|
baterako
eskubidea. Ildo honetatik, Adierazpen honetan jasotako eskubideak modu eraginkorrean gauzatu ahal izateko beharrezko administrazio, lege zein beste arlo batzuetako neurriak hartuko dituzte.
|
|
|
Egungo eremu demokratikoan ez dago ingurumena oinarrizko eskubide gisa aitortzen duen inolako arau biderik. 1998an Bizkaiko Foru Aldundiak adierazpen instituzional bat onartu zuen, eta bertan proposatzen zuen ingurumen osasungarri
|
baterako
eskubidea giza eskubidetzat hartzea. Handik urtebetera Nazio Batuei aurkeztu zitzaien Ingurugiro Eskubideari buruzko Bizkaiko Adierazpena, eskubide unibertsal gisako ezagutza eman ziezaioten.
|
|
2006
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan, eskubide historiko horiek elementu konkretuei egiten diete erreferentzia. Herrialde
|
baten
eskubideak dira, adierazpen juridiko formal zehatza dutenak, tradizio foraletik geratzen denari lotuta daudenak. Eta tradizio foraletik bi elementu geratzen dira nagusiki:
|
|
|
Aragoin, aldiz, koofiziala ere ez da. Gaztelera hiztun baten eta katalan hiztun
|
baten
eskubideak berdinak ez diren sentsazioa dago, eta sentipen hori askoz indartsuagoa da gaur, 80ko hamarkada hasieran baino. Pujol erretiratu zenean, bere jarraitzaileak bildu eta esan zien:
|
|
|
Publizitatearen fenomenoak komunikazio prozesuarekin erlazio zuzena duenez, komunikazio askatasunaren eskubidea aztertzea derrigorrezkoa zaigu, azken
|
batean
eskubide hori Konstituzioak babesten duen eskubide baten ondorio zuzena eta lehenengoa baita, denok informazioa libre jasotzeko eta emateko dugun eskubidea, alegia (EK 20.1.d. art.) (Vicent, 2002: 618) 85 Hori dela eta, Konstituzioak berak bakarrik jasoko ditu aurreko mandatu horren salbuespenak (pertsonaren oinarrizko eskubideak. EK 10 eta 14 artikuluak?
|
|
|
Hala eta guztiz ere, legedia sistema bateratutzat jotzen bada, beharrezkoa da edozein aginduzko publizitate arau kontuan hartzea, nahiz eta legezko testu horretan ez jaso, eta lege maila edo legearen balioa duen xedapena ez izan. Hala, adibidez, kanpoko publizitateari buruzko dekretu baten edukian izan daitekeen aginduzko arau
|
bat
eskubide eta betebeharren subjektuen borondate askearen aurretik jarriko da, zeren publizitate komunikaziorako edozein prozesuk kaltetzen dituen interes orokorrek eskatzen baitute aginduzko izaera duten arauen lehentasuna.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, besteren zeinu bereizleak erabiltzea ez da beti desleiala izango, esate baterako, marka jakin
|
baten gaineko
eskubidea bukatu denean (ML 32 art.). Halaber, produktu edo zerbitzuen jatorria zehazteko besteren marka erabiltzea beharrezkoa denean, ez da jokaera desleialtzat hartuko; adibidez, tailer batean piezak eta osagarriak saltzen direnean, hornitzaileen zeinu bereizleak erabiltzea erabat zilegi izango da (ML 32.2 art.) (Massaguer, 1999: 371).
|
|
|
c. Iragarleari izaera esklusiboarekin eskualdatzen zaizkio ustiaketa eskubideak; beraz, hirugarren alderdi
|
bati
eskubide horiek ez eskualdatzeko konpromisoa hartzen du agentziak. Bestalde, babesturiko obra ez ustiatzeko konpromisoa ere hartuko du.
|
|
|
Enpresa eta erakunde publikoek “.eu” Europako domeinua eskatzeko epea amaitzeko hilabete baino gutxiago falta denean, Espainiak Europako kontinente berrian atzizki berriaren eskaera mailarik baxuenetako bat du, Price Waterhouse Coopers (PWC) aholkularitza enpresaren datuen arabera. Apirilaren 7an amaitzen den aldi iragankorraren helburua da izen jakin
|
baten gaineko
eskubideak dituztenak babestea eta gehiegizko erregistroak saihestea. Zehazki, abenduaren 7an, domeinua merkaturatu zenetik, 8.510 erregistro eskaera aurkeztu ziren Espainian, Europar Batasuneko (EB) herrialdeek oraingoz egindako eskaera guztien %2, 8 Europako Batzordeak, orain arte, 301.351 eskaera jaso ditu “.eu” domeinu izenen inguruan, Interneteko Domeinuen Europako Erregistroko datuen arabera.
|
|
|
Nils Kastberg ek, Haurrentzako Nazio Batuen Funtsaren (UNICEF) eskualde zuzendariak, esan zuen “eskualdean hutsune handiak daude”, eta politika eraginkorren bidez konpondu behar dira. “Izen
|
baterako
eskubidea, jaiotza erregistroa, errealitate bihurtzea bezalako gauza sinpleetan huts egiten dugu; urtean milioi bat haur ditugu, eta ez dira erregistratzen gure herrialdeetan jaiotzen direnean”, esan zuen Kastbergek, eta, gainera, herrialde horietako adingabeek “desnutrizio kronikoko, bazterkeriako eta indarkeriako arazo asko” dituztela. “Aurrekontu nazionalak egokitu egin behar dira Haurren Eskubideen Konbentzioan hartutako konpromisoak bete daitezen, eta orain premiazkoena haurtzarorako baliabideak esleitzea da”, adierazi zuen UNICEFek.
|
|
2007
|
|
|
Beste subjektu eragile batek eszedentzia aldi berri
|
baterako
eskubidea ematen duenean, eszedentzia aldi berriaren hasierak amaitu egingo du, hala denean, aurreko eszedentzia.
|
|
|
Langileak, zerbitzuak ematean, babes eragingarri
|
baterako
eskubidea izango du, segurtasun eta higieneari dagokionez.
|
|
|
1 Pisu edo lokal bakoitzaren jabeak horren osagai arkitektonikoak, instalazioak edo zerbitzuak aldaraz ditzake, baldin eta horrekin ez baditu kaltetzen edo aldatzen eraikinaren segurtasuna, horren egitura orokorra edota kanpoko itxuraketa nahiz egoera, eta ez badie kalterik egiten beste jabe
|
baten
eskubideei; obrok egin aurretik, horren berri eman dio jabeak erkidegoaren ordezkariari.
|
|
|
Baina RUMASAren desjabetzapen polemikoa eragin zuen otsailaren 23ko 2/ 1983 Errege Lege Dekretuaren aurkako errekurtsoa jarri zenean (lege dekretuaren konstituziotasuna oso eztabaidatua izan zen, EKren 33 artikuluko jabetza eskubidea ukitzen zuelako, hain zuzen ere, 2 atalekoa da? ...bidez. Auzitegiko kideen erdiek boto partikularra eman zuten, gehiengoaren erabakiarekin bat ez zetorrena (abenduaren 2ko 111/ 1983 KAE), eta lege dekretutik kanpo utzitako arloak modu hedakorrean ez zirela interpretatu behar argudiatu zuen, lege dekretua bera arau tresna erabilgaitza ez bihurtzeko; «ukitu» terminoa ezin zen erabat hedatu, izan ere, orduan zaila izango litzateke lege dekreturen
|
batek
eskubideren bat ez ukitzea. Hori zela eta, ez zen ulertu behar EKren 86.1 artikuluko murrizketek lege dekretuaren aukerak ezerezera murrizten zituztenik, ezta eskubide eta askatasunen araubide orokorra arautzen zutenik ere.
|
|
|
Intermón Oxfamek eta Mugarik Gabeko Medikuek eskaera bateratua aurkeztu dute Novartisen egoitzan (Bartzelona), 250.000 bat enpresaren laguntzarekin (enpresaren web orriak), Suitzako farmazialariak Indiako Gobernuaren patenteen legearen aurkako demanda judiziala ken dezan. GKE horien arabera, Novartisek minbiziaren aurkako sendagai
|
baterako
eskubide esklusiboak lortu nahi ditu herrialde hartan. Datorren astelehenean, urtarrilak 29, izango den epaiketa irabaziz gero, mundu osoko milioika pertsonak ez dute oinarrizko sendagairik izango.
|
|
2008
|
|
|
Senidea etxetik eraman, egun luzetan torturatu, epailearen axolagabekeria begiz aurre pazientzia osoz bizi izan, espetxeratu, urrundu, isolatu, urte luzetan bakardadean murgilarazi... eta halaxe dutenari maitasuna eta elkartasuna eskaini nahian eginarazitako bide luze horiek hiltzen dituztenean, nolatan bada sufrimendu eta heriotza horiek biolentziaren ondorio direnik ukatu izana? Bai, Euskal Herrian banku makina batek edo egoitzaren fatxada
|
batek
eskubide gehiago ditu hainbat eta hainbat euskal herritarrek baino.
|
|
|
1 Aldarazpenak kalte egiten dienean zuzenean nahiz zeharka akzio mota
|
baten
eskubideei, eskrituran adierazi behar da, batza orokorrak ez ezik, mota horretako akziodunen gehiengoak ere erabaki duela aldarazpena egitea, bai batza berezi batean, bai batza orokor horretan eginiko botazio bananduan.
|
|
|
Aipatutako bitekin datuen babesa nahiko zurruna da eta ezin da batzuetan behar dugun malgutasuna lortu. Adibidez, fitxategi
|
baten
eskubideak talde bateko partaide gehienei eman nahi badizkiegu, baina ez guztiei, talde berri bat sortu dugu, fitxategiari esleitutako taldea aldatuz eta taldearen baimenak zehaztuz. Hau aspergarria da maiz egin behar denean, eta gainera beste sistema batzuetan sistemak berak eskaintzen du aukera hori.
|
|
|
Aldizkako kontratu mugagabeen ezaugarriak ulertzeko, datu horiek hartu behar dira kontuan, eta funtsezko azalpen bat egin behar da: erregimen horretan lan egiten duten pertsonak kontratatzen dituzten enpresetako langile finkoak dira, beren plantilletan parte hartzen dute eta soldatapeko “normal”
|
baten
eskubide eta betebehar berberak dituzte. Alde bakarra da enpresa kontratatzaileek denboraldiko jarduerak egiten dituztela (nekazaritzarekin gertatzen den bezala, urtarokoa baita) edo zerbitzu iraunkorrak eskaintzen dituztela, urteko une zehatzetan eskaera erregulartasunez aldatzen delarik.
|
|
|
CONSUMER EROSKI Hala, hemendik aurrera, artistek askatasunez aukeratu ahal izango dute beren egile eskubideak kudeatzeaz arduratuko den gizartea, eta ez du nahitaez beren sorterria izan, gaur egun gertatzen den bezala, Europako Lehiaren komisario Neelie Kroes sailak adierazi duenez. Gainera, indarrik gabe utziko dira Europako bi herrialdetako bi sozietatek artista edo autore jakin
|
batentzako
eskubideak aldebikoa lagatzeko klausulak, orain arte Egile eta Konpositoreen Elkarteen Nazioarteko Konfederazioak araututakoak. Praktika horiek guztiak amaitzeko, Bruselak argudioa du lehiakideen aurkakoak direla, eta horrek isuna jartzea ere ekarriko lioke.
|
|
|
Eraikinaren kanpoko egoera aldatzen duen obra denez, baimena aho batez eman behar da jabeen batzarrean. Jabetza Horizontalaren Legearen 7.1 artikuluaren arabera," solairu edo lokal bakoitzaren jabeak haren elementu arkitektonikoak, instalazioak edo zerbitzuak aldatu ahal izango ditu, eraikinaren segurtasuna, egitura orokorra, konfigurazioa edo kanpoko egoera kaltetzen ez duenean, edo beste jabe
|
baten
eskubideak kaltetzen dituenean. Obra horien berri eman dio komunitatea ordezkatzen duenari".
|
|
|
–Oso zaila da euskal liburu
|
baten
eskubideak saltzea?. Hain zabala den literatura munduan beste herrialdeetako tituluak bilatzen dira lehendabizi.
|
|
2009
|
|
|
Legearen aldaketa izatezko bikoteen egoera arautzetik hasi behar dela babestu du Palaciosek. " Zergatik ez ditu izatezko bikote batek ezkondutako
|
baten
eskubide berak izan behar. Zergatik da ezinbestekoa paper bat sinatzea?
|
|
|
Jakina, legeek erabakitzen dute beti hizkuntza bat ofiziala den ala ez. Nolanahi ere, nabarmena da, hizkuntza gutxitu
|
baterako
eskubideak (oraindaino euskara den bezala Euskal Herriaren zati gehienetan) bere erabilera eragozten duela toki, harreman eta egoera askotan, ofiziala izan arren lurraldearen zati batean. Izan ere, hizkuntzaren normalizazioak soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain galdatzen du, administrazio egiturak, botere publikoak eta, batik bat, errealitate soziala molda daitezela, hizkuntza ofizialtasuna aitortzen den toki horretara, nahiz eta bertan bere ezaguera soziala gutxiengo bat izan.
|
|
|
P ados zegoen, azken finean eremu mistoan Nafarroako euskaldun kopuru handiena bizi da, bertan erakunde publikoen zerbitzu zentralak daude, Nafar guztientzako zerbitzuak, eta nola ez, ereduko datuen arabera, hurrengo urteetan eremu honetako euskaldun kopurua haziko da. Hala ere P-k, faltan botatzen zuen eremu ez euskalduneko euskaldunei buruzko aipamenen bat; azken
|
batean
eskubideak pertsonei dagozkie eta ez lurraldeei. Eta bera Pitillasen jaio zenez, oso ongi zekien bertako euskaldunen babes falta eta eremu horretako biztanleen jarrera euskarari zegokionean.
|
|
|
Horregatik ere, funtzioaren ikuspegitik antzeko egoeran dauden ondasun multzoak dituztelako (ondasun batzuk gizarteak berak zuzenean erabiltzeko; besteak, erakundeak bere funtzioak bete eta bizirik irauteko), Estatuko erakunde publikoak eta Eliza Katolikoa maila berean jartzen dira ondasun higiezin
|
baten gaineko
eskubidearen titulua erregistroan jaso gabe egon eta inskribatu nahi badute: gainerako partikularrek ez bezala, ohiko bideari segitu eta jabetza espedientea egin beharrik izan ez, eta bide berezia eta azkarra izango dute.
|
|
|
Kontzeptu honek ondasun batez gozatzeko aukera ematen du, ondasunik izan gabe. Seme alabek eta bilobek herentziaren beste heren
|
baterako
eskubidea dute (hobekuntzakoa). Honek ez du zertan zati berdinetan banatu.
|
|
|
Goirizelaiak ez dauka dudarik Auzitegi Gorenaren erabakiak hainbat eskubide urratu dituela. Prozesua eta epaiaren artean ez dakit zenbat eskubide urratzen dituzten, bidezko epaiketa
|
baten
eskubidetik, politikan parte hartzeko eskubideraino. Uste dut denak ukitzen dituela.
|
|
|
Zerrenda luzea osatu du D3M hauteskunde plataformaren abokatuak: Froga eskubidea, aldeen arteko berdintasunarena, adierazpen askatasunarena, biltzeko eta elkartzeko eskubidea, eta epaimahai independente
|
baten
eskubidea, bertzeak bertze. Lehen helegitea ez onartzeko Auzitegi Konstituzionalak argudiatu du ez dituela ezta laburki aipatzen ustez urratuak diren oinarrizko eskubideak.
|
|
|
Kataluniatik ere ERCk gaitzetsi egin du Estatuaren abokatuaren eta Fiskaltzaren erabakia. Herritarren zati adierazgarri
|
baten
eskubideak urratu dituzte, Joan Tarda alderdiko diputatuaren arabera.
|
|
|
Herri
|
baten
eskubideak defendatzearren nahi eta nahi ez politikaren alorra landu beharra dela ohartuta baitzen, Okzitania autonomo baten aldeko mugimenduaren bidelagun izan zen, azken uneraino. Hala, Partit Occitan alderdi politikoko ohorezko kide izendatu zuten.
|
|
|
Herri
|
baten
eskubideak osotasunean ikusten zituen Lafontek, hots, arlo orotan bideratu beharrekoak. Hala, Decazevilleko meatzarien alde jarri zen 1972an eta Aleskoak sustatu zituen hogei urte geroago.
|
|
|
Europako Giza Eskubideen Auzitegiak elkartzeko eskubidea eta adierazpen askatasunaren balizko urraketak era berean aztertu ditu Herri Batasuna eta Batasunaren auzian. Onartu du alderdi politiko baten legez kanporatze
|
batek
eskubide horietan, ondorioak, izan ditzakeela.
|
|
|
Zentzu horretan, obligazioen hizkuntza
|
batetik
eskubide indibidualen hizkuntza batera pasatu gara. Gaur ez dago ezkontzeko derrigorrik.
|
|
|
Erabiltzaile batek Marlin DRM erabiltzeko gai den tresna
|
batez
eskubideak baliatu nahi dituenean, programa batek egiaztatzen du ea tresna horrek erabiltzaile horri atxikitako eskubiderik baduen. Beste gauza batzuk ere egiazta ditzake, adibidez zenbat bider erabili duen edukia erabiltzaile horrek, lizentziak erabileren kopurua mugatzen duen kasuetan.
|
|
|
Bitartean, gizartean denontzako izateko eta duintasunez bizitzeko eskubidea, sexu eta arraza bereizkeriarik gabeko hiritartasun berri
|
baterako
eskubidea, asegabeko zibilizazio exijentziak dira. Eskubide horren logika inperatiboa chauvinismo nazionalen eta berezitasun erlijiosoen hertsikeriarekin gatazkan sartzen da.
|
|
2010
|
|
|
Gizarte bazterketaren aurka borrokatzeko, ezinbestekoa da ez bakarrik gizarteko baliabideak eta programak gehitzea, baizik eta baita hori sortarazi duten arrazoiak aztertzea eta sakon hausnartzea. Orobat, benetako konpromisoa hartu behar dugu gizarteko dualizazio egoerak ekiditeko, hau da, gizarte berean bi biztanleria ezberdin egon ez daitezen,
|
bata
eskubide zibil, politiko eta sozialak dituena, eta bestea, eskubide horiek ez dituena.
|
|
|
Hezkuntza Sailaren azterketa hau Euskararen Eguna gertu dugunean ezagutu dugu, eta honek aukera ematen digu azken hausnarketa hauek egiteko. Batetik, eskubideak ditugu (herri
|
baten
eskubidea bere hezkuntza sistema antolatzeko bere kultura eta hizkuntzaren transmisio eta garapena ziurtatuz; eta herritarren eskubideak, legeetan jasoak, euskaren ezagutza bermatua izateko). Bestetik, betebeharrak (administrazioen obligazioak bermatzeko euskalduntzen duen sistema, besteak beste).
|
|
|
Palestina eta Israelen arteko gatazka besterik da. Alde
|
bat
eskubiderik gabe bizi da, zanpatua. Israelek nazioarteko babes handia dauka, militarki izugarri prestatuta dago.
|
|
|
1.Itun honetako xedapenetatik bat bera ere ez da interpretatuko estatu, talde edo banakako
|
bati
eskubidea aitortzeko, horren helburua denean itun honetan aitortutako eskubide edo askatasunetarik edozein ezabatzeko jarduerei ekitea edo ekintzak gauzatzea, edo eskubide nahiz askatasun horiek murriztea, itun honek baimendutakotik kanpo.
|
|
|
1.Itun honetako xedapenetatik bat bera ere ez da interpretatuko estatu, talde edo banakako
|
bati
eskubidea aitortzeko, horren helburua denean itun honetan aitortutako eskubide edo askatasunetarik edozein ezabatzeko jarduerei ekitea edo ekintzak gauzatzea, edo eskubide nahiz askatasun horiek murriztea, itun honek baimendutakotik kanpo.
|
|
|
Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira. Hizkuntza
|
bati
eskubide oposagarria ematen bazaio, guztiei zabaldu behar litzaieke, egoera hau Errepublikaren zatiezintasuna hauts lezake bai eta ere populu frantsesaren batasuna. Arrazoi berarentzat 1999an Konstituzio Kontseilua Eskualde eta gutiengo hizkuntzen Europar ituna berrestearen aurka agertu zen.
|
|
|
Hauen artean ad valorem muga saria dago zeina inportatutako produktuaren prezioarekikoproportzionalki zenbatzen den. Beste muga sari mota
|
bat
eskubide zehatzak dira, honenzenbatekorako ondasunaren ezaugarriak dira kontuan hartzen direnak eta ez prezioa.
|
|
|
Zigor prozesuaren gainean ñabardura garrantzitsu bat egin behar da. Lan prozesuan, zibilean bezala, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak prozesu bati hasiera emateko eskubidea eta hura ebazten duen ebazpen
|
baterako
eskubidea (hau berehala aztertuko da) berekin badakartza ere, zigor prozesuan edozein pertsonak ezin dio akusazio batekin prozesuari hasiera eman. Zigor prozesuari bakarrik emango zaio hasiera norbanako bati egotzitako egitateak delitu izan daitezkeenean, eta hori instrukzioko epaileak zehaztuko du.
|
|
|
Horren islan ulertzen da epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak ez diola zigor akzioaren egikaritzaileari prozesua burutzeko baldintzarik gabeko eskubidea ematen. Bakarrik, instrukzio fasean, epailearen arrazoitutako pronuntziamendu
|
baterako
eskubidea ematen dio (KAE 191/ 1992, azaroaren 16koa). Argudio horiek bikain azaltzen ditu, Montero Aroca, J. k, Principios del Proceso Penal.
|
|
|
Aurrerago aztertuko dira berme horiek. Orain, komunikazio egintzak (jakinarazpenak, deiak edo zitazioak eta epatzeak) (LPLren 53 artikuluak) era egokian egitearen garrantzia besterik ez da azpimarratuko, komunikazio akastun
|
batek
eskubide hori urratzen baitu79, eta epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen parte dela indemnitate berme deritzona. Zer da berme hori?
|
|
|
4 Ebazpen
|
baterako
eskubidea
|
|
|
KAE 71/ 1985, ekainaren 12koa, KAE 61/ 1986, maiatzaren 20koa, KAE 98/ 1987, ekainaren 10ekoa eta KAE 121/ 1988, ekainaren 21ekoa. Ildo beretik, Chamorro Vernal, F., La tutela judicial efectiva..., op.cit., 130 or. Testuinguru honetan, Serrano Hoyo, G. ren esanetan, La prohibición de indefensión y su incidencia en el proceso, Comares, Granada 1997, 118 or., epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea, berme guztidun prozesu
|
baterako
eskubidea eta babes gabeziarik ez pairatzeko eskubidea ez dira gauza bera, nahiz eta alderdi batzuetan bat etorri (egilearen esanetan oinarri bera dute). Bere aldetik, García Blasco, J. k,. Tutela judicial efectiva y doctrina del tribunal constitucional:
|
|
|
Zehazki, prozesu jurisdikzionala gauzatzen ari den bitartean, herritarrari bere uziak argudioekin oinarritzeko eskubidea eta kontrakoak bere uziak oinarritzeko emandako argudioak errefusatzeko eskubidea aintzatesten zaizkio. Horrela da, inolako baldintzarik gabe, prozesu eta ordena guztietan, baita bakuntasunagatik edo garrantzia txikiagatik abokatua derrigorrezkoa ez den kasuetan ere105 Era berean, eskubide honek, legeak aurrikusitako ingurumarietan, ofiziozko abokatu
|
baterako
eskubidea dakar berekin, eta ingurumari horietan ofiziozko abokatu hori ukatuz gero, eskubide hau urratzen da. Eskubide hau ere urratzen da abokatua askatasunez izendatzeko borondatea oztopatzen edo ukatzen denean, eta ondorioz, babes gabezia izaten da106.
|
|
|
d) Beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko eta berme guztiekin hornitutako prozesu publiko
|
baterako
eskubidea
|
|
|
Eskubide hau hiru elementuk osatzen dute: (1) prozesu publiko
|
baterako
eskubideak, (2) beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesu baterako eskubideak, eta (3) berme guztiekin hornitutako prozesu baterako eskubideak. Hiru elementuok aztertuko dira ondoren.
|
|
|
Eskubide hau hiru elementuk osatzen dute: (1) prozesu publiko baterako eskubideak, (2) beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesu
|
baterako
eskubideak, eta (3) berme guztiekin hornitutako prozesu baterako eskubideak. Hiru elementuok aztertuko dira ondoren.
|
|
|
Eskubide hau hiru elementuk osatzen dute: (1) prozesu publiko baterako eskubideak, (2) beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesu baterako eskubideak, eta (3) berme guztiekin hornitutako prozesu
|
baterako
eskubideak. Hiru elementuok aztertuko dira ondoren.
|
|
|
Prozesu publiko
|
baterako
eskubideak jarduera prozesalen publizitatearen aldarrikapena dakar berekin. Nazioarteko mailan (Giza Eskubideen Europar Hitzarmenaren 6.1 art., Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunaren 14 art. eta Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 11 art.) eta estatuan (EKren 120.1 artikuluan eta hainbat lege prozesaletan, hala nola BJLOren 232 art., PZLren 138 art. eta PKLren 680 art.) aintzatetsia, eskubide hau ez da absolutua.
|
|
|
Beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesu
|
baterako
eskubideak, aldiz, denbora elementua epai bidezko babes eraginkorrean sartzen du. Ez da horren xedea izapidetze prozesalaren bizkortasun zorrotza, epe guztiak zehazki betetzen direla, bermatzea.
|
|
|
Sanchís Crespo, C. k,. El derecho fundamental a utilizar los medios de prueba pertinentes para la defensa (un recorrido por la jurisprudencia constitucional)?, Tribunales de Justicia, 1998/ 5 zk., eskubide hau osatzen duten 4 elementuak desberdintzen ditu: froga proposatzeko eskubidea, proposatutako froga egokiak onartuak izateko eskubidea, ez onartze motibatu, arrazional eta ez arbitrario
|
baterako
eskubidea eta onartutako froga praktikatzeko eskubidea. Gogoratu, testuinguru honetan, BJLOk (11 art.) eta PZLk (287 art.) froga ez zilegia, oinarrizko eskubide bat urratuz lortzen dena, debekatzen dutela.
|
|
|
Ikusi berri da akzioak eskubide multzo bat dakarrela berekin (justiziarako sarbidea, legitea jartzeko eskubidea eta kautelazko neurriak onartzeko eskubidea). Eskubide horiek guztiak herritar guztiei edozein prozesutan aintzatetsitako konstituzionaliza berme zehatz batzuk dituen prozesurako eskubidea, funtsari edo mamiari buruzko ebazpen
|
baterako
eskubidea, ebazpena betearatezko eskubidea, haren aurka hetutako eskubide publikoak dira. Beraz, langileak eta ugazabak Konstituzioak aurreikusten dituen eskubide eta bermez hornituta doaz prozesura.
|
|
|
Pobrearen kontzeptua legala da». Antzean, Romero de Bustillo, S.,. Desarrollo de la justicia gratuita en el orden jurisdiccional social?, 1995/ 44 zk. Azkenik, nahiz eta langileek ofiziozko abokatu
|
baterako
eskubidea izan, praktikan pribatu bat edo beren konfiantzazko bat ordaintzen dutela nabarmendu behar da. Horrela, azpimarratzen du Tárraga Póveda, J. k,. El pacto de cuota litis en el proceso laboral?, Aranzadi Social, 2003/ 9 zk., eta «gizarte ordenan ofiziozko txandaren porrotaz» mintzo da.
|
|
|
Sistema mistoa Langabeziako prestazioa profesional autonomoen aldarrikapen zahar bat da, eta 2007an estatutua onartu zenetik zintzilik dagoen gaia. Jatorrizko bertsioan, araudi berriak onartu egiten zuen besteren konturako langileentzat aurreikusitako langabezia prestazioaren antzeko sistemaren
|
baterako
eskubidea, baina Gobernuaren esku uzten zuen hura garatzeko betebeharra, langile independenteen ezaugarri pertsonalen eta jardueraren arabera. Administrazio zentralak joan den urteko abenduan onartu zuen proiektuarekin, eta Kongresura eraman zen urte horren hasieran, langabeziaren auziak aurrerapauso handia eman du bere konturako langileentzat, nahiz eta profesional horiek oraindik sistema berrirako onar daitezkeen aldaketak eskatzen dituzten.
|
|
|
Celestino Corbacho Lan eta Immigrazio ministroak atzo defendatu zuenez, lan erreformak zortzi milioi langileri lagunduko die, orain langabezian daudenak edo aldi baterako kontratua dutenak, “hamaika milioi eta erdi langilek kontratu egonkor
|
batekin
eskubideak galdu gabe”. Hala adierazi zuen lan merkatua berritzeko premiazko neurriei buruzko errege lege dekretua baliozkotzeko eztabaidan, aldeko 168 botorekin, aurkako 8rekin eta 173 abstentziorekin berretsita.
|
|
|
Batik
|
bat
eskubide zibil eta politikoak zapalduta daudela, Udalbiltzaren kasuan eta orokorrean. Eskubide horien alde eta Udalbiltza Euskal Herriko lehenengo instituzio nazionala denez, epaiketa salatzeko oso garrantzitsua da manifestazio horietan parte hartzea.
|
|
|
Zuk badakizu, esan nion, Euskal Herriaren errebindikazioa bidezkoa dela, historian sustraitua dagoelako; XIX. mendeko abolizio legeak, 1839koa eta 1876koa, gertaera latzak izan zirela, euskaldunen eskubide historikoak, Foruak, indargabetzea ekarri zutelako. 1978ko Konstituzioak eskubide horiek aitortu zituela; areago, beste nazio
|
baten
eskubideak aitortzen dituen Europa osoko konstituzio bakarra dela, konstituzioak nazio jakin bati buruz aritzen baitira, ez gainerakoez; baina Espainiako Konstituzioak, euskal nazioaren eskubideak aitortzen dituela.
|
|
|
Begira, esate bateko, Iruñeko Eliz Artxiboko katalogoan, 1612 urtean ageri den auzi honi [184]: Alontso Martinez Sotokoa, eliz epaitegiko sekretarioa, San Nikolas elizako langileen aurka atera zen, bikarioaren kontrako auzi
|
baten
eskubideak en reales bosqueteros y cercenados pagatu omen zizkielakotz. Diru harekin Mendigorriko apez bati pagatu omen zion zorren bat sekretarioak, eta segituan bueltatu gizonak moneda falsa y mala zela esanez.
|
|
|
Kioto berez ez zen miraria. Itunaren arabera, herrialde bakoitzak kopuru
|
baterainoko
eskubidea zuen kutsatzeko. Noski, industria gabeko herrialdeek, pobreenek, ez zuten kutsatzeko eskubide horiek erabiltzeko beharrik, eta gehien kutsatzen duten herrialdeek industria gabekoen kutsatzeko baimenak erosten zizkieten.
|
|
|
Hori definitzeko, jarraikoa esan daiteke: lege horren ardurak dira, besteak beste, erkidegoaren gaineko gobernu politikoa, alde
|
baterako
eskubideak babestea, eta gizarte politikoak bakean eta justizian irautea. Zentzuzkoa denez, ontasun material edo gorpuzdun horiek dira lege zibilen gaiak.
|
|
|
Hori definitzeko, jarraikoa esan daiteke: lege horren ardurak dira, besteak beste, erkidegoaren gaineko gobernu politikoa, alde
|
baterako
eskubideak babestea, eta gizarte politikoak bakean eta justizian irautea. Zentzuzkoa denez, ontasun material edo gorpuzdun horiek dira lege zibilen gaiak.
|
|
|
Espainiak ez zuen asko eskatzerik, nahikoa baitzuen Kuba, Puerto Rico eta Filipinetako zamari eustearekin. Hala ere, desertu zati handi
|
baten
eskubidea erreibindikatu zuen, Rio de Oro deitzen zen Saharako kostaldea, 601 eta Ekuatore Ginea.
|
|
2011
|
|
|
Artelan preziatu asko eskuz aldatu eta oso merke jarri zituzten enkantean, eta hortik sortutako gatazkek orain arte diraute. Nazismoaren biktimek artelan horiekiko eskubideak aldarrikatzen dituzte, baina oso zaila eta neketsua suertatzen da legearen ikuspuntutik artelan
|
batekiko
eskubide legalak frogatzea.
|
|
|
Indar Armatuen Kontseilu Nagusiak 1971ko Konstituzioa erabiltzen du zuribide moduan: haren arabera, banakako hautagaietarik portzentaje
|
batek
eskubidea du parlamentuan esertzeko.Lehenbiziko parlamentuak izugarrizko garrantzia izango du, hark sortuko baitu batzar konstituziogilea, hamabi hilabete baino lehen konstituzioa prestatu duen erakundea. Konstituzioa idatzi eta erreferendumean bozkatzen ez den bitartean, ez dute presidentetzarako hauteskunderik egingo, eta agintea ez dute utziko gobernu zibil baten esku.
|
|
|
Bigarrenik, krisiari erantzutea burujabetzatik eta demokraziatik, ez kontrolik gabe agintzen duten Europar Batasunetik edo NDFetik. Herrialde
|
batek
eskubidea dauka ordainketen moratoria ezartzeko, Nazio Batuen Erakundeak berak legezkotzat jotzen du derrigortua dagoenarentzako.
|
|
|
NBEk eta AIk askotan esan diote Espainiako Estatuaren Gobernuari inkomunikazioa ez datorrela
|
bat
eskubideen errespetuarekin, zerbait egin behar duela. Baina ez die batere jaramonik egiten.
|