|
2000
|
|
|
Karrantza abeltzainen eskualdea denez, larre oparoetan abere ugari ikusteko aukera izango dugu eta
|
batez
ere behiak, haraneko ekonomia behi esnean oinarrituta baitago. Biztanle gehienak abeltzainak dira, beraz, eta antzinako lanbide hau karrantzarren izaeran islatuta ageri da.
|
|
2004
|
|
|
Kortikosteroideak azal suprarrenalak sintetizatutako esteroideak dira. Albaitaritzako medikuntzan, sintesi konposatu horiek, funtsean, gaixotasun metaboliko eta hanturazkoak kontrolatzeko erabiltzen dira, hornidura espezie guztietan,
|
batez
ere behi eta zerrietan. Shock egoeretan, kolapsoetan edo erditzearen indukzioan ere erabiltzen dira.
|
|
|
Zenbat gogoratzen naizen zurekin! Zuregatik esandakoak entzunda askok esango dute, batek ezpada besteak, zein exageratuak diren animaliak eta
|
batez
ere behiak! Baina zuk badakizu, ene etxe!
|
|
2006
|
|
|
Epizootien Nazioarteko Erakundearen arabera (OIE), ingurunean presentzia orokorragoa duten bi genero dira, eta ostalari mota gehiago kolonizatzeko gaitasuna dute. Escherichia coli O157 ere elikagaien bidez transmititzen den patogeno zoonotiko garrantzitsutzat hartzen da, baina infekzioa nahiko arraroa da gizakiarengan, eta, mikroorganismo horri buruz gutxi dakigun arren, hausnarkariak,
|
batez
ere behiak eta ardiak, izan daitezke iturririk garrantzitsuena. Berariazko kontrol programak egitearen ondorioz, nahiko ondo ezagutzen dira Salmonella Enteriditisaren hedapen mekanismoak, bereziki hegazti haragia eta arrautzak ekoizten diren eremuetan.
|
|
2007
|
|
|
CLA izena eman zaio 18 karbono atomo dituzten gantz azido asegabeen talde bati, bi lotura bikoitz konjokatuz; 9 eta 11 karbonoetan edo 10 eta 12 karbonoetan egoten dira, eta cis edo trans moduan egon daitezke. Isomeroak lipido frakzioaren osagai txikiak dira, eta haragian aurki daitezke,
|
batez
ere behi eta ardi haragian, esnean eta haren eratorrietan. Mende honen hasieratik, zenbait azterlanek iradoki dute CLAk ondorio onuragarriak izan zitzakeela gorputz osaeran eta glukosaren eta lipidoen metabolismoan, eta, hortik aurrera, horiek erabiltzen eta kontsumitzen hasi ziren.
|
|
2008
|
|
|
Paratuberkulosia aspaldiko gaitza da. XIX. mendearen bukaeraz geroztik da ezaguna eta
|
batez
ere behiei, ardiei eta ahuntzei erasaten die. Gaitzak behi ganaduarengan dauzkan ondorio txarrei eman zaie garrantzirik handiena batik bat, abereak gaixotu eta hil ere egiten baitira gaitzaren ondorioz.
|
|
2009
|
|
|
Behiak eta ardiak izan dira esne produktorerik garrantzitsuenak, eta
|
batez
ere behiarena aprobetxatu da etxeko kontsumorako. Biztanle gune sakabanatuak izateak ganadua aldea etxeko gortan hazteko aukera eman du, eta etxearen parte izan dira.
|
|
|
Isurialde atlantikoko eguraldiaren eta landaretzaren ezaugarriak kontuan hartuta, ganaduek basoetan ez eze, mendi bizkar eta ibarreko larra ugarietan janaritu dira. Abeltzainak esne produkziorantz jo du, eta
|
batez
ere behia bultzatu da. Garrantzi handikoa izan da ardia ere, ardi lana ematen duelako eta ardi esnea gaztak egiteko erabili izan delako.
|
|
|
Aberekin Intseminazio Zentroak eman duen zezenik onena dela uste dugu. Morfologia aldetik, gaitasun handiko behiakdira, hanka bikainak dituzte, errape oso onak, eta
|
batez
ere behi finak dira oso. Saihets hezur aldetik behi finak dira, saihets hezur makotuak dituzte, hezur multzo oso garbiarekin.
|
|
2014
|
|
|
Koltza: koltzaren laborantza goraka doa eta gure ingurunean zerealen monolaborantzaren ordez landatzen ari da.Koltzaren xede nagusia hazitik landare olioa ateratzea da, gizakien elikadura eta bioerregaiak helburu. Olioa lortzeko prozesuaren ondoren, koltza opila gelditzen da hondakin gisa eta opil hori animaliak elikatzeko erabiltzen da, proteina ugari dituelako (materia lehorraren %18). Hori dela eta, sojaren ordezkoa bihur daiteke; hala ere, zenbait azterketak adierazi duenez, gehiegi erabiltzeak mastitis eta antzutasun arazoak eragin ditzake; baita esnearen gustu txarra ere.Pentsu hau
|
batez
ere behi aziendari ematen zaio, baina baita txerriei eta oilaskoei ere.Kilo bat koltza hazitik, 1/ 3 olio eta 2/ 3 koltza opil ateratzen da.
|
|
|
Haragiaren kutsaduran eragin handiena duten parametroak zehazteko egin diren ikerketen arabera, hauek dira: tenperatura, pH-a eta uraren jarduera,
|
batez
ere behi, zerri eta ardi haragian. Salmonella spp. eta Escherichia coli bakterio nagusiak dira, Listeria monocytogenes eta Yersinia enterokolitikoa baita hozte tenperaturetan hazteko gaitasuna ere.
|
|
2015
|
|
|
EFSaren arabera, esne gordinaren bakterio asko ezabatzeko modurik onena da granjetan higiene ohitura egokiak izatea, hotz katea mantentzea eta esne gordina kontsumitu aurretik irakiten egotea. Arrisku zehatzak zehatz mehatz ezagutzeko eta kuantifikatzeko konplexutasuna gorabehera, adituek kalkulatu dute 2007 eta 2012 bitartean 27 agerraldi detektatu zirela Ebn, eta esne gordina,
|
batez
ere behiarena, kontsumitu zela. Horietatik 21 Campylociacter i egotzi zitzaizkion.
|
|
|
71. Bidenabar, euskaraz natura (latinez jaiotza esan nahi duena) behien eta beste abereen alua izendatzeko erabili da. Dakidanez, Euskal Herritik harako mendebaldean izan diren erromantze formetan ere erabili izan da modu berean, bai Errioxan, bai Kantabrian, bai Gaztela zaharrean erabili baitute natura zein nacion alua esateko,
|
batez
ere behi alua. Esaterako, honela dio El Castellano hablado en La Rioja liburuak:
|
|
2017
|
|
|
Animalia jatorriko produktu sailak, berriz, bolumen txikia hartzen du oraindik ere MAPAMAren iritziz, eta honako produktu hauetan kontzentratzen da: haragia (bereziki abelgorriarena eta ardiarena), esne gordina(
|
batez
ere behiarena eta ahuntzarena), arrautzak eta akuikultura (batez ere gaizkataren arrautzak, muskuiluak eta amuarrainak).
|
|
|
Hala ere, onartzen dute, gaixotasunaren sintomak dituzten animalien haragia ez jatea gomendatzen dute, batez ere, musuak, begiak, bizkarrezurra, barea edo gongoil linfatikoak. Estatu Batuetan, gaixotasuna ohikoagoa den arren, kezka dago gaixotasuna abeltzaintzara hedatu daitekeela,
|
batez
ere behi azienden kasuan, behi eroen gaitza Erresuma Batutik duela urte batzuk zabaldu zen bezalaxe. Gaixotasun prionikoak eta elikagaien segurtasuna Behien entzefalopatia espongiformea (BSE) edo behi eroen gaitza izan da gaixotasun prioniko gehien eman duena, hedaduragatik eta animalien eta gizakien osasunean duen eraginagatik.
|
|
2019
|
|
|
" en graveperjuicio del bien comun, y se ban adelantando en rozar tierras para sembrar grano, asta en tanto grado, que ningun vezino residente en la dicha villa se puede aprovechar de ella con ganado el gozo de las yerbas y agoas". Horra bordariak alor gose eta kaletarrak larre libre eske beren betiko usarioan ganadua,
|
batez
ere behia, bazkatu nahian.
|
|
2020
|
|
|
Baina bidaia hori ez da izan Hazi Txikiren abenturarik biziena, ez; Barbantxo bezala behi batek jango du gure protagonista eta haren sabelean…" A zer oihuak bota zituen Hazi Txikik,
|
batez
ere behiaren tripa barruan sartu eta hasi zenean bueltaka, jiraka biraka!"; baina herri ipuin ezagunean bezala Hazi Txikik" Zorionez, kanpora irtetea lortu zuen. Nola?
|