|
2000
|
|
|
Ezagunak zaizkidan keinuz etsipen urduriz, esango nuke, nire buruari azalpen
|
bat
ematera nindoan, eta orduantxe Schubert entzun nuen. Laster batean ezagutu nuen; samin sakon hornidura gabeko batek jakinarazi zidan bakarrik nengoela.
|
|
|
Zergatik esaten zuen orduan berdeak ikusten zitzaizkiola begiak? Arrazoi asko leudeke itaun horri taxuzko erantzun
|
bat
emateko, baina nork berak aurki beza gustukuen lukeena, nik ez dut-eta sekretu hori argituko. Gehiago interesatzen zait zeruaren amildegia; izan ere, norentzat da zerua amildegi bat, paraxutista batentzat ez bada?
|
|
|
Deereren behementziaz nahikoa nazkaturik, Otsotzarmendi jaunak hartu nahi izan zuen hitza, itaunketari ukitu gizakorrago
|
bat
eman nahian, baina Deerek ez zuen men egiteko inolako intentziorik. " Jakin behar du jendeak, jakin behar du etxeko teleikusle errespetagarriak, gizaseme dohakabe itxurako hau, gizaseme onanista zikin hau zer den, zer izan den, gizarteak berriz inoiz halakorik pairatu beharrik izan ez dezan".
|
|
|
Otsotzarmendi jaunari hortzeria berria ipini zioten, saioa hasi aurretik zendu zen Borge jaunarena, hain zuzen ere, nahiz eta ahoa guztiz desitxuratzen zion. Postontzi
|
bat
ematen zuela oihukatu zuen publiko artetik norbaitek, eta tipo zirtolari hura fusilatua izan zen begiramen handirik gabe. " Horrelaxe!
|
|
|
Irain gratuito andana, pertsonalizatua, batere kontrasterik gabea. Platoko ikusleek panpinak, eskulturak, txotxongiloak barne ezinago gustura egin zuten barre karkara, lehertu arte barre egin ere, eta leherketa eztandatsu haiek plus koloretsu
|
bat
eman zioten programaren taxuari, errealizatzaileei eta oso artistikoa iruditu zitzaiena. Eztanda gehien sortarazi zuena, noski, nire zazpi andregai birjinen kontua izan zen.
|
|
|
Keinu gaizto bat egin zidan Migelek. Gero, sarrailari jira
|
bat
eman, eta zuzendariaren aurrean eserita nengoela gogoratzen naiz. Mahai handi bat, liburu mordoaren aurrean zuzendariaren zapelaitz aurpegia, Migelen eta nire arnasa.
|
|
|
Masaileko
|
bat
eman zidan. Ez nuen minik sentitu.
|
|
|
Eta musu
|
bat
eman zion Migelek. Barrez jaiki zitzaigun.
|
|
|
Oso neska atsegina zara Olgak, niri. Inbidia pixka
|
bat
ematen didazu.
|
|
|
Orain bizikletaz ibiltzen hasi behar al duzu? Belarrian beste zulo bat; hippy horietako
|
bat
emango duzu... Oroitzen dut Dabid, irribarre biratsuarekin, aldian aldiko nire proposamenei erantzuten.
|
|
|
Eta horixe bera da nik orain sentitzen dudana: orain arteko argiune nagusia Dabid aldatzeko beharrizana; kablea pasatzeko zuloa egina dago, ongi egina dagoenez, eta orain igeltsu edo kolore doi
|
bat
ematea besterik ez zait falta: doi bat makilatu eta azeleragailua zapaldu...
|
|
|
Erotzen hasia naizela pentsa dezakedan arren, ezin dut ukatu: Ruben musu
|
bat
ematera hurbildu izan balitzait, erantzun egingo niolakoan nago. Bai, badakit hilabete batean ezin dudala bizi Dabidekin urtetan bizi izan ez dudana, baina, ez dakit nola esan.
|
|
|
Zer gura duzu ba nik esatea. En plus, Luisek bera zirikatzen jarraitzen du eta atzo, urrunera joan barik, aspirina bat eta kondoi
|
bat
eman zizkion: aspirina, Rakelek coca cola hartzen duenean haren edalontzira botatzeko, Luisen esanetan, nahasketa horrek emakumeak ble ble jartzen dituelako; kondoia, horren ostean etorriko diren olgetetarako...
|
|
|
Halako batean, hartza denda atarira hurbil  tzen sumatu dut, eta atzaparra sartzen zuela artean zabalik zegoen atearen artekatik. Ez bat eta ez bi, urontzikada
|
bat
eman diot, bortitz, garrasi egitearekin batera, baina istantean beste garrasi bat ere entzun da, eta segidan barre algara bat. Neure harridurarako, barreka ari zena Karmelo zen eta, piztean, Tom ikusi dut esku minberari gora eta behera eraginez.
|
|
|
Gaur ohi baino goizago deitzen dizut, ze gauera arte ez ei dugu beste telefonorik izango. Gaur berri on
|
bat
emango dizut: Adela nire gerizpea bilakatu da, edonora noala atzetik datorkit, edonon esertzen naizela ondoan esertzen zait.
|
|
|
Baleki. Eta Rubeni zer esan erabakitzen ari nintzela, mahaira hurbiltzearekin batera musu luze
|
bat
eman diot. Gero, luzamendutan ibili gabe, eta, kafe txepel bat hartu bitartean, dena laburbildu diot.
|
|
|
Ez zakinat zorionez ala zoritxarrez, baina gertatu zainana aski normala dun. Erlatibizatzen ikasi behar dun, erlatibizatzen eta hire bizitzari norabide berri
|
bat
ematen. Azter ezan orain artekoa, bidaiatu, urrundu pixka bat.
|
|
|
Rakelentzako moduko mutila Ruben dela erantsi zidan; baina mutil hori dela eta ez dela, atzo ez nintzen pub irlandarrean sartu berak aurrea hartu zidalako. Dena jakin gura baduzu, handik Rakelekin irten zen eta, furgonetara iritsi aurretik, elkarri musu
|
bat
ematen ikusi nituen. Bon, gaurkoz nahikoa da.
|
|
|
Guztiarekin, Dabidek egiaz tiro egin zidanetik anestesiatua bezalaxe egon naiz, lozorroan Loti Ederraren antzera, eta ez dakit norbaitek musu
|
bat
emanez guztiz esnatuko ote naizen... Baina, azken finean, hori pentsa  tze hutsa aski zait dagoeneko gogoa etorkizunean ere badudalako, eta horixe, eta etengabe errebobinatzen ez ibiltzea, delako Teresak behin eta berriro aholkatzen zidana.
|
|
|
Hale hop! esan du orduan Danek, eta bolanteari beste esku zartada
|
bat
emanez, errepidean aurrera abiatu da.
|
|
|
nonbait, hasiera hasieratik, Luisek adoretu zuen niregana hurbil zedin, baina Rubenek ez zuen halako laguntasunaren beharrik (Las Vegasen, azkenik, aitortu zidan Luisek aspirina bat eta kondoi
|
bat
eman zizkiola ni benefiziatzeko; baina haren harropuzkeriaz aspertua, Mesa Verdeko kanpinean afaltzen ari ginela, Luisek coca cola bat edaten ari zela ikusirik, ezkutuka berari bota zion, berez, ni ble ble jarri behar ninduen aspirina Mesa Verdeko hartan ez al nuen bada Estherrekin ipurtargiak biltzen harrapatu..., eta, zera, kondoia, geroko jostaldi batean erabili genuen.
|
|
|
Eta Ruben aipatzen ari naizenez, ez dut adierazi gabe utzi nahi gaurko iluntzeko itsasaldia. San Frantziskora inguratu, eta Danek hiriaren ikusmira ezin hobea eskaintzen zuen muinora heltzean, ezusteko
|
bat
eman digu:
|
|
|
Bon, ba kontua da poliziak negozioko buruak salatzea proposatu ziola eta berak, ustezko adiskideak guztiz desagertu eta arbuiatu zutenez, salatu egin zituen. Horren ordainetan, poliziak beste nortasun bat, beste izen
|
bat
eman, eta Massachusetts estatura eraman zuen, Bostondik ez oso urrun dagoen herrixka batera. Baina prezioa garestiegia egin zitzaion:
|
|
|
" Zu ez arduratu", esan dit lo ziplo geratu aurretxoan; ni, ostera, erne baino erneago geratu naiz eta ezinbestekoa egin zait, mesanotxeko telefonoa hartu, komunera sartu, eta zuri deitzea. Tamala, zu erantzuteko eta aholkuren
|
bat
emateko ez egotea, ze orain artega nago, Dabid, net artega. Hemen goizaldeko hirurak direnean, Ã demain.
|
|
|
Hoteletik bertatik jarraitu dizuet, baina zubian Karmelo eta Tom delako horren atzetik nentorrela, auto batetik tiroka hasi dira... Ni zuri ustekabe
|
bat
emateko asmotan nentorren, eta aurrez aurre esatera telegraman idatzi nizuna, baina ustekabea nik hartu dut, auto batetik gizon bat pistola ateratzen ikusi dudanean... Sentitzen dut.
|
|
|
Sentitzen dut. Zergatik ez didazu aukera
|
bat
ematen gaurko topaketa ostera ere hasteko. Gura baduzu, goizeko txango hau amaitzen duzuenean, hoteleko kafetegian itxarongo dizut.
|
|
|
Badakizu, bizkartzainon aspaldiko partez, gaur ez du" luxuzko ertzain" adierazpidea erabili lehen araua sistemaz sistematikoa ez izatea da; horrexegatik etorri naiz zureganaino, aurrikuspen guztiak hautsiz, zuri ustekabe
|
bat
ematera. Egia esan, Karmelok ere bereak eta asto beltxarenak esan dizkit.
|
|
|
Gustatu egin zitzaidan nitaz ezertxo ere ez galdegitea (ezkondua naizen, zein lan mota dudan edo orain arteko bidaiak nora egin ditudan jakiteko Adela edo Esther bezalakorik ez dago) eta, aldiz, haren gaiak zeintzuk ziren ikustea. Pubetik irten ginenean, esate baterako, gaugiro ederra egiten zuen eta, laranja atal
|
bat
ematen zuen ilgora ikusirik, honela mintzatu zitzaidan:
|
|
|
emakume gazte bat Leongo mendialdeko herrixka batera joan da irakasle; han jende gutxi bizi da baina, neguaren etorrerarekin batera, gero eta jende gutxiago ikusten du kalean, gero eta ikasle gutxiago joaten zaio eskolara; hala ere, horrek ez du askorik kezkatzen herrixkako arotz batekin maitemindu delako; halako batean, gau ilun batez, arotza ezustean joango zaio etxera eta berarekin joateko eskatu, baina irakasleak ezetz erantzun; harrezkero arotza ere desagertu egingo da eta, jakina, horrek bete betean kezkatuko du emakume gaztea; handik gutxira, kalexketan barrena dabilela, irakasleak etxe batetik irteten den arnasketa sakon eta sarkorra entzun du: etxera sartu da, ganbarara igo, eta, han, sabaitik esekiak, bi zaku handi eta lirdinga  tsu ikusi ditu, barnean bizia dutenak eta arnasketa ikaragarri horren sortzaile direnak; gero, amona
|
batek
emango dio usadio bitxi horren berri: elurraren eta ilunaren etorrerarekin, hibernatzen duten animalien antzera, herrixka urrun horretako biztanleak zaku horietan bil  tzen edo babesten dira neguari aurre egiteko; eta irakasleak orduantxe ulertu du, izularriturik, arotzaren desagerpenaren arrazoia eta hark egindako proposamena:
|
|
|
Azken amodioak ez bide dio luze iraun, eta auto stop eginez lortu du furgoneta harrapa  tzea. Eta ongi etorri kalapitatsuaren ondotik (Danek bolanteari ukaldi
|
bat
emanez erreakzionatu badu ere, Luisen ezusteko etorrerak berriro bizipoza eta zeresana ekarri dio, batez ere Olga eta Xavierrena eta, neurri batean, Adelarena gertatu zenetik, aski moteldua zegoen furgonetako giroari), bidaiariek galdeketari ekiten zioten bitartean, Ruben eta bion belaunek elkar laztanduz jardun dute.
|
|
|
Eta telegrama berrirakurri ondoren, Adela edo Estherrena den krema baten bila ibili naiz, setati, eta topatu dudalarik, aurpegian krema doi
|
bat
eman eta gero, prospektuko hitz lasaigarriak berrirakurri ahal izan ditut: " Nekeak, estresak eta zahartzeak galarazi egiten dute loaldian azala behar bezala garbitu eta zaharberritzea.
|
|
|
Orduan, zurekin jarraitu nahi du... xuxurlatu dit, eta nik, zer esan ez nekiela, eskutik heldu, eta estualdi
|
bat
eman diot.
|
|
|
Baina bigarren egunerokoa irakurri dut, eta baita ohar batzuk hartu ere, eta, bigarrena diotsut, gaur merkatalgune batean gelditu garenean, erosketen artean beste koaderno bat ikusi diodalako, baina honezkero horrek ez dit batere pizten. Edozein modutan, irakurri dudanaren arabera, jakizu Rakelek Tom birigarro susmagarri horren bidez lortu duela erantzungailuko mezuak entzuteko aparailua, eta susmagarria diot, Rakelek eta gainerakoek Grand Canyoneko jaitsiera egin zutenean, behe behean Tom beste gizon batekin elkartu zelako, eta gizon hark pistola
|
bat
eman ziolako eta, attention!, elkar agurtzerakoan, gizon hark Tomi Ray deitu zion, hau da, amesgaiztoetan ahoskatzen zuen izena... Eta, bref, Dabid, esango nuke gure geletan ibili den morroi hori Tomen atzetik dabilela.
|
|
|
Halakoetan larritu egiten nintzen eta naiz, eta zazpi ahaleginak egin behar izaten ditut lasaitzeko eta berriro neure onera etortzeko: arnasa kontrolatzen saiatu, lepoaldean lurrin doi
|
bat
eman, eskumutur barrenak txorropean ipini...
|
|
|
Rakel nahiko isilik egon zen, baina bizitza honetan bilatu eta apustu egin beharra dagoela esan zuen, nahiz eta batzuetan galdu, eta nago Rakel karta onenak noiz etorriko zain dagoela... D, ailleurs, serio samar jarri ginenez, Tomek galdegin zidanean ea Rakelen dendara txantxetako izualdi
|
bat
ematera joango ote ginen, ze inguruan hartzak ei zebiltzan, nik baiezkoa eman nion. Eta joan gara, eta Tomek bere eskua luzatu du Rakelen dendara eta danba!, hark tout à coup ukaldi batez erantzun ez dio ba!
|
|
|
Istantean, Danek mahaiari ostiko
|
bat
eman, eta, ingelesez zerbait marmarikatuz (nik soilik son of a bitch ulertu diot), hanka egin du. Adelak eta Estherrek ere sumindurik eta espantuka aldendu dira guregandik.
|
|
|
Furgonetak ere hasieran benetako erlauntza
|
bat
ematen zuen, trufa eta haserre hitzak nahasian; baina gero, berandu erretiratu eta egunsentia ikusteko goiz jaikitzearen eraginez, banan banan, denak lotan geratu dira. Adelak eta Estherrek, ordea, ahopekoetan jarraitu dute, eta nik, begiak itxirik izan arren, haien haserre hitzak entzun ahal izan ditut.
|
|
2001
|
|
|
U (haserre): Ba aprobetxatu, bai, baina sortutakoari beste ahalmen eta esanahi
|
bat
emanez... horixe baituk artista bat finean: txaman bat.
|
|
|
Automobil urdin bat iristen da halako batean. Bertatik, bezeroa jaisten da, poliki, eta hurbiltzen zaion zakurrari ostikada eder
|
bat
ematen dio irribarrez. Zakurrak intzirika alde egiten du eta bere etxetxoan ezkutatzen da.
|
|
|
Bi minutu... (Koipe pixka
|
bat
ematen saiatzen da): Konprenitzekoa da nazkatuta egotea, erantzukizun handia sorbaldaratu baitizute, benetan izugarria...
|
|
|
Gonbidatuen aurrean larritzen hasi; egiten dizkizuten galderei taxurik gabe erantzun, edontziak bota, erlojuari batere disimulurik gabe begiratu; jakin, ez zaizula denbora askorik geratzen, duzula inolaz ere argibide arrazoizko
|
bat
eman; zeure baitan sentitu, sukar beltz gaiztoa bailitzan, gonbidatu itzaltsuen barreak eta solas alaiak eta desitxuratu egingo direla, bekaiztu, mahai sutontzidunaren azpitik ipotxak, trapezistak, pailazoak, lehoiak hain berean bilduak irteten hastearekin batera.
|
|
|
Gero, sasi Jostun sorginarengana itzuli, eta jabetasun agiriak kendu zizkion. Zeharo ernegatuta, ukabilkada
|
bat
eman, eta sudurra hautsi zion gizajoari.
|
|
|
Mirenek, jadanik, haurra sabel gainean duela, irribarre egin du. Behean, emakume soineko beltz lepo luze
|
batek
eman die berria auzoei: " mutila".
|
|
|
Euskarak erdaraz esan ez diren, edo hain ongi adierazi ez diren, gogoeta eta bihotzondokoei bide emanaz bakarrik jaso dezake burua, lehen, orain eta beti. Gainekoari izen itsusi
|
bat
eman diote frantsesek: pastiche.
|
|
|
Segur dakidana besterik da: ez Eleizalderen, ez neronen, ez hark dioen bezala horretaz, beste hizkuntzei begiralditxo
|
bat
emanaz, noizean behin bederen pentsatu duenaren ustez, ezin dezakeela iraun gure hizkuntzak oraingo heinean, bakoitzaren" amaren hizkuntza" delarik, ama horiek gehiegi direlako eta desberdinegiak dituzten mintzaerak.
|
|
2002
|
|
|
Baina galdera hutsa gertatu zen, zeren Paulok, burua bueltatu eta Manuel ikustean, haren gainera salto egin baitzuen, Â besarkada izan nahi zuen bultzada
|
bat
emanez. Lagun gehienak Toki Onan ziren  jadanik, atarian gertatzen ari zenaz batere ohartu gabe.
|
|
|
Lagun koadrilakoak ez ziren ohartu ere egin haren sarreraz. Â Kandido noski, baina hark ere arreta guztia pantailan zeukan jarria, eta ez zion deus esan. Une hartan, luxuzko itsasontzi barruan, ilehori platinoak zaplazteko
|
bat
eman zion Maurice Ronet i, eta, kanpoan, Alain Delonek  itsasontziaren motorra konpontzeko ahaleginak egiten zituen. Filmak interesgarria zirudien.
|
|
|
Filma amaitua zen. Lagun koadrilakoek denbora apur
|
bat
eman zuten komunean eta atseden-tokian, zigarroak erretzen. Hurrena, kanpora egin zuten.
|
|
|
Ama zahar elbarria eta biak bakarrik bizi ziren. Besarkada
|
bat
eman zion Manueli, eta plazako arkupeetan barna jarraitu zuen, Astarloarantz hartzen zuela gero.
|
|
|
Nire kuttuna, niri gehiena gustatzen zitzaidan kios  koa, lehenengoa zen, bidegurutzean bertan zegoena. Izugarri atsegin nuen kirol egunkari  eta aldizkariei gainbegiratu
|
bat
ematea. Niretzat ez zegoen egunik, kioskoaren aurretik pasatu, eta neure burua kioskoko leihatilatik sartu gabekorik.
|
|
|
Aitak kolpe
|
bat
eman zion sofaren besoari:
|
|
|
Piano andereñoak berak zabaltzen dit atea, amultsuki irribarrez, eta esaten dit, ikasle aurreratu bat izateak irakasle
|
bati
ematen dion harrotasunaz:
|
|
|
 Negar zotinka eta garrasika, aita ikusi nuen halako batean, eskuan bi izozki zituela. Zaldikotik jaitsi ninduenean, izozkietako
|
bat
eman zidan. Lurrera jaurti nuen.
|
|
|
Zerbait galdetzen die ertzainei, eta haiek eliza seinalatzen diote. Argazkilariak ostikada
|
bat
ematen dio aireari eta zigarroa jaurtitzen du zorura. Berandu iritsi delako haserretu dela pentsatzen dut.
|
|
|
Ez da atetik apartatuko, nik bere gustuko argibideren
|
bat
eman arte behintzat.
|
|
|
Kolpe
|
bat
eman zuen ukabilaz mahai gainean. Gorrotoz eta mozkor zirriparraz jardun zuen:
|
|
|
Ertzaina, ordea, ez zen nire aztoramenaz jabetu. Beste pauso
|
bat
eman zuen nireganantz. Belaunez belaun geunden ia.
|
|
|
Ikasketa buruak belaun bakoitzean esku banaz kolpetxo
|
bat
eman, eta jaiki egiten da. Apunterik hartu gabe gelditu den ertzaina ere bai.
|
|
|
Baina gauzak aldatu egin dira. Disgustu
|
bat
eman behar dizut.
|
|
|
Harrezkero, kontzertu
|
bat
eman behar dudanean, urduri nagoela konturatzen banaiz, aurrean txakur bat banu bezala begiratzen diot pianoari. Txakur leiala nola, hala trata  tzen dut pianoa:
|
|
|
Urte asko egin nituen burutazio horiek inori kontatu gabe. Bilboko antzoki txiki Â
|
batean
emandako kontzertu baten ondoren urratu nuen araua. Bikotekidearekin hautsi bezperetan izan zen.
|
|
|
Irakaslea fotokopia batzuk banatzen hasi zen. Nire parera iritsi zenean, fotokopia mahai gainean utzi eta kolpetxo
|
bat
eman zidan sorbaldan, animu emanez bezala. Ez nuen ia bururik jaso.
|
|
|
Luze zain egon behar izan genuen, zuzendariak noiz errezibituko. Ia ordu erdi igarota, hesola
|
bat
ematen zuen gona gorri motzeko neska bat agertu zitzaigun eta aberats berri kutsuko dekorazio dotore uste ezaineko bulego bateraino eraman gintuen. Gela hartaz gogoratzen naizen aldikoz, pentsatzen dut bere buruaz harro zegoen hantuste batek bakarrik egin zezakeela lan halako gela batean.
|
|
|
Mutxikinak,  behea jotzean, txinparta txiki batzuk atera  tzen ditu. Argazkilariak ostikada
|
bat
ematen dio mutxikinari. Txinpartik ez.
|
|
|
Unibertsitatean, klase
|
bat
ematen
|
|
|
Hemen ez dut nik ondorio garbirik ateratzen: diru konturik tartean ez balego, ez litzateke hobea izango eskolak beste hizkuntza
|
batean
ematen diren ikastetxe batera bidaltzea umea. Horrela, etxetik duten euskara galdu gabe, eta ahuldu gabe ere, beste hizkuntza baten ikasteko gai izango lirateke.
|
|
|
Baina ez dakit zer egin dezakeen prozedura honekin segituz terminologia berriko hitzekin. Nire ustez, hemen unibertsitateekin elkar lana egitea ezinbestekoa da, eta hartzen diren erabakiei beste maila
|
bat
ematea, ez, beharbada, hain ofiziala. Gauzak aldatzen ari dira.
|
|
|
Euskaltzaindiaren bigarren erreferentzia, Sarasolak zuzentzen duen Orotariko Euskal Hiztegia da. Bada, litzateke han" non" sarrerari, esaterako, begirada
|
bat
ematea. Nork gaitzesten ditu orduan, bada, eta baztertzen, gaitzesten eta baztertzen omen ditugun egitura horiek?
|
|
|
hori guztia ikusirik, kontu hauek hain oker eta triste baldin badaude, hain makurka baldin bagabiltza, ez dakit gauzen konpontzeko okinarekin ingelesez hastea gomendatuko nukeen edo, oraingoz behintzat, bere horretan uztea dena dagoen moduan, aldamenekoekin zenbatenaz eta trabatuagotzeko tematzen garen, hanbatenaz izango baita euskara kontrara tratatua. Uste baitut, datu horien arabera, gizarte elebidun baten alde egiteko arrazoi pila
|
bat
ematen zaigula hor, esperimentuekin hasi aitzinetik. Gainera, familia guztietan badugunez urruneko edo hurbileko norbait euskaraz ez dakiena, pentsa zer aurpegi mota jarriko lukeen egun batetik bestera ingelesez hasten baldin bagintzaizkio.
|
|
|
bezalakoak entzuten hasi ginen etxeetan. Muturreko
|
bat
emango dizut, esaten zioten mutikoek elkarri, baina gero morea jarriko zaitut (edo dizut ere, beste bertsio batean). Joan aitzinetik irabaziko dizut ateratzen zitzaien, baina orain ez da modurik irabaziko zaitut ez dena esateko.
|
|
|
Zer aurpegi jarriko genuke garai hartako ministroak (orduan ez genuen autonomia erkidegorik ez Hezkuntza sailbururik) ikastola baten zuzendariari holako zerbait esango balio?: " Oso ongi, datorren ikasturtetik aurrera etxebizitza horretan duzuen eskola hori, ¿ dice usted que se llama Ikastola Etxaun o Etxaun Ikastola?, lekuz aldatuko dugu, eskola publiko bihurtuko dugu, eraikin
|
bat
emango diogu bere kiroldegi eta guzti, ofizialki onartuko dugu eta behar dituen diru laguntza guztiak izango ditu, aldameneko edozein eskolak bezala. Gainera, irakasleek eta langileek beren lanpostuak mantenduko dituzte eta bankuetako zor guztiak berdinduak utziko ditugu, ez baitugu baliabiderik xahutuko euskal irakaskuntza duin bat izan dezan herri honek".
|
|
|
Hara joateak euskaldunago egin zaitu? Arduradun zuzenak kenduta, ez dut zalantza izpirik batzuk joaten direla ikastolek beren historian egin lana aitortzera, beren adiskideekin egun atsegin
|
bat
ematera, etab.
|
|
|
Esango nuke batzuek beren kontzientziari astindu lasai
|
bat
ematera joaten direla: sinboloa baita han biltzea, hara joatea baita, definizioz, euskararen alde egotea.
|
|
|
Batetik alkoholdun edariak txarrak direla agintzen dizuegu familietan eta eskoletan, baina esatariak ikusiko dituzue ardoarekin edo xanpainarekin eskuetan, paparrekoa laxo, gora gu eta gutarrak esango balute bezala. Hori al da telebista publiko
|
batek
eman lukeen eredua. Batzuetan ahalke emangarria ere gertatzen da nola pasatzen dizkiguten Valentzian edo Andaluzian egindako programa batzuk, merke erosiak direla esanez gainera eta konturatu gabe beharbada, Goyhetchek zioen gisa, kapelua utzirik nahi dutela txapelaz gorde burua.
|
|
|
Eta orotariko euskara, hirugarrenik, gure mintzaira aberastu nahian inolako irizpide argirik gabe euskalki guztietako hitzak eta esapideak ez bat eta ez bi denak nahasian ematen ditugunak. Adibide argigarri
|
bat
ematen du Zuazok, prentsa artikulu batetik hartua: Alta, jubilatuentzako egoitza berri bat eraikitzen ahal da igandean bildu sosagaz.
|
|
|
Zein, euskarak behar duen sendabelarra? Zuazoren ustetan, euskararen erabilerari itzuli
|
bat
eman behar diogu, eremu desberdinak bereiziz. Eremu hauek, berez, aski zabalak dira, baina bistan da hor erregistro desberdinak daudela:
|
|
|
Estutu egin dugula eredua, eta estutze horrek kalte egin diola, zalantza gabe, hizkuntzaren berezko aberastasunari: bi aldaera, edo gehiago, zeuden tokian, biak zein baina zein egokiagoak bere testuinguruan edo bere euskalkian,
|
bati
eman zaio sistematikoki lehentasuna euskara estandarrean. Alde horretatik arrazoi osoa du Zuazok egungo euskara ahularen egoera batasunean erabili izan den ereduarekin lotzen denean.
|
|
|
Baina azalpenen bat aurkitzea ere ez litzateke hain zaila izango: normala da behin eredu
|
bat
eman ondoren, eta behin apustua horren alde egin ondoren, batasuna eta berdintasuna bilatzea euskara bezalako hizkuntza baten egoera sakabanatuan, alde batera utzirik batasun horretan noraino joan den Euskaltzaindia bera, jendeak Euskaltzaindiak berak baino urrunago joan nahi baitzuen praktikan. Akademiak ez bazuen argitzen editore batek, demagun, funtsezkotzat jotzen zuen punturen bat, ulertzekoa da argitaletxeak halako batasun bat nahi izatea argitara ematen zituen liburuetan.
|
|
|
izan ere, Sarrionandiak berak kontatzen  duenez, barrez lehertzen bide zen lagunei Metamorfosia edo Gaztelua bezalako lanak ozen irakurtzen zizkienean. Eta, beste adibide
|
bat
ematearren, nago Karlos Linazasoro idazle tolosarrak ere horrela pentsatzen duela, esan bezala, Kafkaren miresle handia baita; haren edozein ipuin liburutan aurki daiteke umore beltzaz ondo hornitutako narrazio bat baino gehiago. Eta, bide batez, orain arte esandakoa biribiltzeko izugarri ondo egokitzen diren Linazasororen beraren hitzak dira ondoko hauek:
|
|
|
Gure literaturan oraindik ere betetzen da, adibidez," egunkarietan poesiaz idazten dutenak poetak berak direla" ekuazioa, hein handi batean, behintzat: azken bi urteko kritikei begirada bizkor
|
bat
emanez gero ikusten da, esaterako, poesia liburu guztien kritiken %42 inguru poetek eginak direla; lan horien guztien iruzkinak egin ohi dituen Jon Kortazarrenak kenduz gero, poeten nagusigoa eztabaidaezina da esparru horretan (ezin da gauza bera esan, ordea, nobela edo ipuinari buruz: horien iruzkinak argitaratzen dituzten eleberrigileen eta ipuinlarien  kritiken portzentaia ez da, inondik ere, maila horretara hel  tzen).
|
|
|
" Nire inpresioa da, nobelaren hamarkada? mendeetako gabezia partikular bati premiazko erantzun
|
bat
ematearen behar historikoa (baina bai koiunturazkoa ere) asetzera etorri dela". Azken batean, aurreko argudioarekin lotuta dago:
|
|
|
Izenik gogoratzen ez dudan herri
|
batean
eman genuen gaua. Esan zigutenez, tokia nahikoa turistikoa zen, Kaliforniako familiek oporrak igarotzeko aukeratzen zuten leku  garrantzitsuetako bat, neguan eskiatzeko parada ere eskain  tzen zuena.
|
|
2003
|
|
|
–Zer, muttiko, buelta
|
bat
eman nahi duk zaldi berrian? –galdetu dio anaiari, hari ezer esan gabe atzeko aldean eseri denean.
|
|
|
–Kendu atzapar horiek zaldi gainetik, motel! , oihukatu dio Aitorrek, esku batean zartako
|
bat
emanez. Gabik orduan ogitartekoa urrutira bota eta eskuak praketan igurtzi ditu, antsia batean.
|
|
|
Polizia. Lagunek telefonoa gaizki duela esaten diotenean horixe erantzuten die, ziurrenera telefonoa pintxatuta daukalako dela, eta horrek, zergatik ez aitortu, harrotasun punttu
|
bat
ematen dio. Motiborik badu.
|
|
|
Neskak oraindik tarte luze
|
bat
eman zuen barre algaraka, Aitorren bekozkoaz ohartu gabe. Harekin azaltzen denean, edo txolin txolin egoten da, edo mutu arraio, oraingo honetan bezala.
|
|
|
–Pirata
|
bat
ematen duk, erantzun dio Manuk, Gabik sugandilari begira segitzen zuela ohartuta.
|
|
|
Tabikeak bota, sukaldea eta komunak montatu, tarima jarri... Inbidia puntu
|
bat
ematen zion garai hartan. Askotan damutu zaio ikasketak garaiz utzi ez izana, Danik egin zuen bezala.
|
|
|
Hi, beti bezala, ikasle guztien ondotik sartuko haiz. Indiferentzia ukittu
|
bat
ematen ziok horrek hire jardunari. Portea.
|
|
|
Hiru lau urte heraman auzotik kanpo, seinalerik eman gabe. Hik pentsatzen huen kanpoan egon izanak nola halako aura
|
bat
emango ziala Mariasunen begien aurrean, nola halako karisma bat. Halaxe gertatzen duk-eta bidaia luze baten ondotik bueltan datozen guztiekin.
|
|
|
Txapela bekainetaraino sartua, matrailezur agerikoa, txerrama begirada... Atapuerkako ehiztari
|
bat
ematen huen, batez ere kalashnikovari heltzeko huen jarrera trakets harekin. Penagarria argazkia.
|
|
|
Beste pipada
|
bat
eman dio zigarroari. Txabolako teilatuan zapelatza ari da karraka, ingurune elurtuak arakatzen.
|
|
|
Hizkuntza, lurra eta bizi den Ama hori gutxiesten dute, ustez hartze duten bezain ohore sozialik" oparitzen" ez diotelako. Ohore soziala beste
|
batek
ematen die, segituko zuen Charlottek, gure testuinguruan Frantzia izenda dezakegun Aita larderiatsuak, jakitatearen eta lan seguruaren bidea irekitzen dienak. Ama salbatu nahi dutenak, XIX. mendean estatu finko gisa egituratu multzo berriko lehen galtzaile minberak dira eta Ama sinbolikoa salbatzean, beren buruak naufragotik saihesteko hil arteko lehia daukate.
|
|
|
Bizkitartean ETAk bere agirietan, eta euskal abertzaleen gehiengoak gatazkari aterabide
|
baten
emateko Frantzia eta Espainiaren esku hartzearen eskatzen segitzen du, gatazkaren lehen hobendunak bi estatu zapaltzaileak balira bezala. Hein handi batean erantzukizun erraldoia dute, baina euskaldunek berek ere bai funtsean.
|
|
|
Bazkoko ikastaldian Euskal Herriko historiaz mintzaldi
|
baten
ematera gonbidatu zuten antolatzaileek, geroago Boz gisa ezagutuko zuena. Terrenta ari zen gizona:
|
|
|
Elkarteak ez dira engainatzen, ikas ereduaren kontrola gal beldurrez ezezkoa ematen dutenean, edo onartzen dutenean, AEK k nola, zinezko barne iraultza dela azpimarratuz. Orokorki, euskalgintza, borrokaren ideologiaren sareetan gatibu, etsaien sirenen dei samur horiei arrapostu eztabaidatu
|
baten
ematera ez dira ausartzen, ez baita etsai madarikatuaren aztaparretara erori behar. Biktimentzat ez da erraz, biktimizatzen duen egoera batetik atereaz, diru eskaintza horien baieztatzea, urteetako sufrikario militantea ez baita salgai, anitzetan entzuten eta irakurtzen denez, purruxka txepel batzuen trukean.
|
|
|
Hots, iraganaren eta geroaren ahazte erabatekoa. Eta hori irristagailu baten gainean bueltaxka
|
bat
emanda lortzen da.
|
|
|
Zuhurtasun gutxikoa izanen litzateke esatea zein izan zen heriotzaren arrazoia, baina ez nintzateke oso oker ibiliko aurreratuko banu aihotz ukaldi izugarri hura (25 cm luze x 5 cm zabal) izan zela heriotza ekarri ziona. Halako atakan geundela, eta zenduaren garuneko zulotzar hura jendea apurtxo bat distraitzeko aprobetxatzearren (denak deseroso xamar zeuden, gizakiak ez daki heriotzaren aurrean naturaltasunez jokatzen; zenduak badi  rudi despitaz edo gorrotoz edo haserrez begiratzen duela beti, inoiz ez eskertzaz edo neurriz  edo berotasunez), bada anatomiazko ikasgai magistral llabur
|
bat
ematea pentsatu nuen.
|
|
|
hura gizontasuna! Besarkada bero
|
bat
eman nion gure heroi ausartari.
|
|
|
Oso xinplea da... Ontzitxo
|
bat
ematen dizute eta...
|