|
2011
|
|
|
Olerkarien bertsoak musikan entzuleei, entzuteko prest dagoen edonori eskaintzeko borondateak eramanda: edozein bazterretan egon daitezke entzule horiek, edozein bazterretan dago olerkari
|
baten
bertsoak eta hitz ederrak gozatzen dituenik. Edonon egon daiteke kantari baten, olerkari baten etxea eta aberria.
|
|
2014
|
|
|
Eni beldurgarri zait. Ez dut ulertzen nola ez den oraino sartu psikopata
|
bat
bertso jaia aretora eta gibeleko zortziak bere haluzinazio eskizofrenikoan barakako pipa batzuetako hartu eta denak bata bestearen ondotik akabatu. Pelutxezko hartz baten irabazteko.
|
|
|
Jainkoaren epaiari hurbil ditu preseski idazten Larramendi Goihenetxe Eiheralarretarrak Udako egun garbi
|
batean
bertsoak. Hau plaza anitz, santibate ala libertimendu kari kurritua izan da.
|
|
|
Hauek zituzten Herelle bezalakoak enganarazi. Kanpotik heldu ziren etnologoek entzuten zutelarik bazeudela lur honetan bat
|
bateko
bertso kantariak nahi zuten fenomeno hori aztertu. Euskaldunak ez baitziren, tokiko jakintsuengana joan ohi ziren.
|
|
|
Batasun mailan biziki kontent izan nintzen emaitzaz. Bat
|
bateko
bertsoak antzerkiak ekarri gaia beste norabait eramaten zuen, eduki zein forma mailan, eta entzulearengan beste oihartzunak sortzen ere. Publikoaren ihardukipenak entzuten ziren hor bertsolariaren ahotik, kritika bat beroan bero eta bertsotan, erran nahi baitu entzuteko on.
|
|
|
Paperean, gorputzean, hezurren batean? Nahiago ote zuen memoriaren zuloren
|
batean
bertso haiek desagerraraztea?
|
|
2015
|
|
|
Halaxe gertatu zen Asteasun gerra aurrean. Eskolako maisuak, herrena bera, haurdun utzi zuen andregaia, eta" Korta" delako
|
batek
bertsoak jarri zizkion, honela hasten zirenak:
|
|
|
—Orduan, poemak idazten dituzu. Jendaurrean bat
|
bateko
bertsoak botatzen dituzten haietakoa zara?
|
|
|
Liburuetan ateratzen diren poemak besterik ez dut idazten. Bat
|
bateko
bertsoak egiten ez dakit.
|
|
2017
|
|
|
Hirugarren aldi horretan Pedro Mari Otañok La Vasconia aldizkariarekin kolaboratu zuen, eta makina
|
bat
bertso sorta argitaratu zioten bertan, dirudienez lehenengoa 1899ko otsailean. Esan gabe doa, guzti horien irakurketa sosegatu baterako nahikoa duzu Auspoa bildumara jotzea, dela paperezkora zein digitalera.
|
|
|
Eta zer erranik ez, etxeko lasaitasuna eta pausatuki sortu ahal izatea lagun, maisutasunaren distiraz ondu zituen bertso-paper paregabeetan. Hauetan zein bat
|
bateko
bertsoetan zirtolari, arrai, jostalari edota pindartsu izateko gai bazen ere, bere bertsokeraren ezaugarririk behinenak ziratekeen Urepeleko artzainak berezkoak zituen lirikotasuna eta sentiberatasun poetikoa, bertzeak bertze malenkonia eta seriostasun filosofikoz elikatuak.
|
|
|
144. Sarasua anaiak: Fauna txiki
|
bat
bertsotan, Elkar, 1995.
|
|
|
Beste kontu bat da Xalbadorrek Odolaren Mintzoa n dion hori: " halarik ere errexago da pertsulari batentzat kantu baten egitea, kantuak egin dezazken batentzat bat
|
batean
pertsuak emaitea baino". 47 Hori horrela zen Xalbadorren garaian eta horrela da gaur egun.
|
|
|
" Julian Lekuona ta nik, garai bateko bertsolari aukeratu batzuen bertsoak kantatzeko asmoa aspalditik genuen. Ez, alegia, bertsolariei beren tokia kendu naian, gaurko jendeari garai
|
bateko
bertso zarrak erakusteko ta abesteko asmoz baizik: Denbora asko pasa degu emanaldi ori prestatzen; bertso ta bertsolari asko aztertu ta begiratu ondoren, aukera bat egin bear izan degu.
|
|
|
Galdera bururatzen zaio bati, Basarrik zer esango zukeen gutuna Izturitzetik heldu balitzaio Oiartzundik beharrean, eta igorlea Anje Duhalde balitz eta ez Xabier Lete. Zer esango zion Duhalderi, honek jakinarazi balio, ez bertsolari klasikoenak baizik eta Daniel Landart izeneko gazte
|
baten
bertso idatziak rock airetara moldatzen zebilela. Basatza zaharretatik atera ondoren, berrietan sartzeko arriskutan ikusiko zuen bertsolaritza?
|
|
|
Eta gure Uztapide mirestua jarri egin zen. Han bukatu zen Uztapide handia bat
|
bateko
bertsoetarako". 51
|
|
|
Ondorioz, bat
|
bateko
bertso jardunean eta idatzizkoan, oso gutxitan erabiliko dira rock, twist, ye ye eta tankerako hitzak. Logikoa da:
|
|
|
Hertzainak taldeak Donostiako Balda pilotalekuan jarritako azken kontrola elkarrekin pasatu ondoren, denbora kontua zen hiruak berriro elkartzea: 1994an gertatu zen hori, bertsolaritza eta musikaren arteko zubigintzak beste disko bat eman zuen urtean —Andoni Egañaren" Tximeletak sabelean" —143 eta Sarasua anaien" Fauna txiki
|
bat
bertso berritan" 144 argitaratu baino urtebete lehenago.
|
|
|
Dudarik gabe, etxean gara denok garenik eta onenak: ez soilik Euzkitzek, Iturriagak eta Elortzak ere habiaren berotasunean mugituko zuten oholtza gainean geldi geldi edukitako gerria, Gu ta gutarrak en kontzertuetan bat
|
bateko
bertsorik kantatu ez arren, interpretazio bete betean aritu arren, kalabera bikoteak ez baitzion sekula gorputza kontrolatzeari utzi.
|
|
|
Horrexegatik ulertu behar dira testuinguru eta une jakin baten barruan Unai Ormaetxeak Exkixu taldearen kontzertuetan dantzarako gonbitea eginez botatako bertso haiek, eta horrexegatik gertatzen dira hain gauza xelebreak bat
|
bateko
bertsoak eta rocka toki eta une berean uztartzen direnean.
|
|
|
Negu Gorriak ek kontzertua eman zuen Bilboko La Casillan, eta amaieran Jon Maia igo zen oholtzara bat batean bi bertso kantatzera. Bat
|
bateko
bertsoak (a capella, erabat hitzean oinarrituta, doinua lagun, une eta toki horretan komunikazioa helburu duenperformancea) eta rock musika (musika, hitza, estetika eta mugimenduan oinarrituta komunikazioa helburu duen performancea) oholtza gainean elkartu ziren.
|
|
|
Izan ere, rocka eta bat
|
bateko
bertsoa beren ezaugarri naturalei eutsita eta aldi berean elkartzen direnean, nahasketa guztiak ez dira beti koktel; bietako batek besteak baino askoz gehiago galtzen du beti.
|
|
|
Zuzeneko performancean, horixe du bat
|
bateko
bertsoaren eta rockaren arteko nahasketak: rockak asko kendu behar du beretik bertsoak bertso izaten jarrai dezan, eta viceversa.
|
|
|
Hain justu, bat
|
bateko
bertsoak badu sekula gainditu behar ez lukeen sakrifizio marra gorri bat, eta marra hori non dagoen ezin egokiago formulatua du Jon Sarasuak:
|
|
|
Haatik, bertso saioa ziurgabetasunaren gainean eraikia dago: hor ere segurantzia puska handi bat dagoen arren —karteleko izenen arabera, umorea, ironia, irudi sofistikatuak eta abar erosten dira sarrerarekin batera, eta itzal hori administratzea da hain justu bertsolariaren lan pisuenetako bat—, performance aren oinarrizko elementua, bat
|
bateko
bertsoa, ez da jakiten azken puntua osatu arte. Hamabi puntuko ale aspergarri bat tokatuz gero, itxaron egin behar.
|
|
|
Rocka eta bat
|
bateko
bertsoa zuzenean eta aldi berean uztartu nahi direlako sakrifizioetan hasi behar bada, bateria da sakrifikatu beharrekoa, ez gitarra. Garai bateko bertsolariak oker zebiltzan beren herrak gitarrari zuzenduta.
|
|
|
Bertso berri musikatuez ari zen Sarasua, baina hiru ildo horiek berdin berdin balio dute bat
|
bateko
bertso saio musikatuentzat, ahotsaren lehentasuna, erritmo markatu gabeak eta xumetasuna; are gehiago, hitz haietatik hogei urte igarota, gaur egun bide hori nagusitu da bertso saio musikatuetan.
|
|
|
Bistan denez, zerikusi gutxi du horrek rockaren burrundaiearekin. Zinez, badu meritua Oskar Estanga batek, ez soilik gitarra jotzen ari den bitartean, baizik eta talde osoarekin batera aritzen delako bat
|
batean
bertsotan. Tumatxa!
|
|
|
Egileak denbora har dezake lanketarako, eta nahi beste landu ditzake abestiaren entzuketa bakoitzean ugaritu daitezkeen ñabardurak eta aukera diferenteak. Bestalde, bat
|
bateko
bertsoan ez bezala, hitzen musikaltasuna eta sonoritatea bereziki zaintzeko aukera du bertsolariak, hizkuntza musika tresnatzat hartuta.
|
|
|
Gutxitan galdetu diote bertsolariari zergatik kantatzen dituen bertsoak euskaraz. Kasu horretan galderak beste norabide batzuk hartzen ditu; lehenik eta behin, beste hizkuntzetan ere bertsotan egiten ote duten, eta bigarrenik, eta hauxe izan ohi da itaunketaren benetako motiboa, bertsolaria gauza ote litzatekeen euskara ez beste hizkuntza
|
batean
bertsoak kantatzeko, saiatu al den inoiz horretan eta abar.
|
|
2018
|
|
|
Dena den, Zaldubi ez zen lehena izan, urte bat lehenago Felipe Casal Otegi olerkariak Ama Euskarari. Zazpiak Beti
|
bat
bertso sorta idatzi zuelako. Urte berean, 1892an, Zaldubik beste bertso sorta bat ondu zuen, Euskal Herriaren independentzia bera aldarrikatzen zuena, bere gisan:
|
|
2019
|
|
|
Hurrena, Cultivador Moderno tik —Atarazanas 4 Bartzelona— ateratako hizkerarekin hasi zen Mac Cormick ingeniariak segatzeko egin asmakuntzak eta garia jotzeko Mister Roston en beste makina bat azaltzen, eta norberaren izerdia, ogia, jatorrizko bekatua, gure lehen guraso Adam eta Eva, poeta ezezagun
|
baten
bertsoak, Alejandro Handia, Jainkoaren hira, baitzen Titanic en eta horretako kapitain" ez dago hau hondoratuko duenik" biraogilearengan berariaz erakutsia, Gerra Handiko hondamenditik salbatu burdina eta latorrizko beldar traktore beldurgarri eta txatarra feria batean erosia, Gerardo Maria de Mayelaren garbitasuna. Konbentzigarri, aparteko, maisukiro.
|
|
|
Gehienetan bertso zaharrak kantatzen dituzte.
|
Batek
bertsoa botatzen du, eta besteak, errepika egiten du. Azken punttua errepikatzen du, zehatz mehatz.
|
|
|
Bilduma horietan bada poematxo bat bitan kopiatu zuena, izenburu desberdina emanez.
|
Batean
bertsoa garbian agertzen da," azkar etorri ginen" deitzen da aldaki hori eta hemen kopiatzen dugu:
|
|
2020
|
|
|
Zeruko belardietan berarekin egokitzen banaiz galdetuko diot. Nolanahi den, seguru bere garai
|
bateko
bertsoak sinatuko lituzkeela orain ere: " Iraun ahal balute, halere, argi geldiak, altzifreen, mahastien, soroen hurrenkera zehatzak, gure hizkuntzak, maite izan ditudan gauzen gaineko begirada bareak...".
|
|
2022
|
|
|
Kontrabandistek eta mugalariek sarritan egin dute estropozu. Behinola, nire harridurarako lehen urteetanIparraldeko bertsozale lagun
|
batek
bertso bat entzun ostean, kontrabando hitza tarteko zela, ez zuen bertsoa ulertu. Kontrabandoaren esanahiaz galdetu zidan, eta ni harriturik...
|
|
|
Ez du horrek izan behar liburuaren gai nagusia, baina tartean, Zavalaren ideia giltzarrietako bat" bizi mundua" omen da. Iradokitzen zuen bizia zela garai
|
bateko
bertsoa, eta gero ikuskizun bihurtu zela, espektakulu.
|
|
|
Tosepaneko errealitatearen heldulekuek ederki ilustratzen dute nire arazo pertsonal bat. Arazo, eraso, kaso, trazo pertsonal
|
bat
bertso baterako lau errimekin esateagatik. Nire interesguneen dispertsio sekular eta tematia.
|