|
2015
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. Bizi bizirik dagoen kultur mugimendu oso
|
bati buruz
sortzen den informazioa dokumentatzea etengabeko lana da, eguneroko dinamiketan oinarritzen da gure jarduna, egun gertatu berri, gertatzen eta epe laburrean gertatuko diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanald...
|
|
|
Gutasun hori lortzea “zoragarria eta jeniala” Barrosorentzat: “Publikoa identifikatzen denean gu
|
bat
sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du ikusi bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski.
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo
|
bat
sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola ikusten zuen. “Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen.
|
|
2016
|
|
|
K.T. – Bertsotan egiteko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu. Nik uste dut lehenik irudi
|
bat
sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri.
|
|
|
“Gauzak kontatzeko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu. Nik uste dut lehenik irudi
|
bat
sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri”. Tapiaren aburuz, Txirritak izaera poliedrikoa zeukan:
|
|
|
Garai hartan egiten nuenak ez zuen community manager izen ponposorik, baina horixe ari nitzen egiten konturatu gabe: komunitate
|
bat
sortzen, interes baten inguruan. Gerora ohartu nintzen Bertsolari aldizkaria izan zitekeela albiste iturri, eta komunitate hari zentzu handiagoa ematen ziola aterki hark.
|
|
|
Gogoan dut Joxeanek bere egitasmoa behin berriro ere azaldu zigula (eta ziur asko Xantik esango zigun guztiz bideragarria zela, baina hori ez daukat gogoan). Une batean, isilaldi deseroso halako
|
bat
sortu zen. Orduan, nik galdera alua egin nion Andoni Egañari, bere izaera kamaleonikoari men eginez beratzen hasia baitzegoen, eta Joxeani amore emateko zorian (hala iruditu zitzaidan, behintzat).
|
|
|
Xanti Jakarekin etorri zen azpeitiarra. Eta azaldu ziguten bertsolaritzaren inguruko aldizkari
|
bat
sortzea zutela buruan. Aldizkari bat bertsoak ekarriko zituena, eta aldi berean bertsolaritzaren eta bertsogintzaren inguruko gaiak, noiz modu arinean noiz sakonean, tratatuko zituena.
|
|
2017
|
|
|
“Munduko kantu inprobisatuaren inguruko dokumental bat egin behar dugu”. Bertsozale Elkarteko Hedapen Taldeko asteroko bilera
|
batean
sortutako ideia izan zen, erdi txantxetan edo erdi serio. Mintzola Ahozko Lantegiak, dozenaka bertsozaleren borondatezko lanari esker eta Donostia 2016 Kultur Hiriburutzaren babesarekin “Europa Bat Batean” ekimena martxan jarria zuen.
|
|
|
Garai bateko Zumarragako helduen bertso eskolak bultzatu zuen ideia; beraiek jendaurrean kantatzeko plaza txiki
|
bat
sortzeko, batetik; eta herrian ahul xamar zegoen bertsozaletasuna sustatzeko, bestetik. Egitarau zabal bateko ekimena da bertso saioa, bertsoarekin edo poesiarekin lotura duten beste zenbait jarduera ere prestatzen baitituzte:
|
|
2018
|
|
|
Trantsizio gogor baten garaia zen Euskal Herri osoan. Hegoaldean alderdi eta erakunde sistema berri
|
bat
sortzen ari zen, eta gizarte mugimenduek ere eskuratu zuten beren lekua testuinguru horretan. Baina maila globalagoan neoliberalismoaren hastapenak ziren, eta horrek kultura sorkuntzaren eremuan eragin handia izango zuen, tokiko kulturak kultura globalen jokoan sartuko zituelako.
|
|
|
Beraz, bertsolaritzaren proiektu soziokulturala abiarazteko, agente eragile
|
bat
sortu beharra zegoen, eta, bertsolaritzaren kasuan, gizarte mugimendu baten forma hartu zuen. Izan zitekeen bestela, beste kultura diziplina batzuek beste era batera eraginkortasunez funtzionatu baitute.
|
|
|
Uste dugun baino modu hautemanezinagoan, uste dugun baino modu luzeagoan. Eta pentsatu arren egun
|
batean
sortzen direla eta norbaitek inposatua dela kanon bat… uste dut kanona dela prozesu oso landu bat, denborarekin datorrena, proba asko izan duena, gauza batzuetan asmatu duena, beste batzuekin ez. Eta horren guztiaren ondoriozko emaitza da sortzen dela eredu bat.
|
|
|
Haren sozio eta laguna eraman zuten berarekin, Legorretako Beroztegi bailarako Frantzisko Lasa. Frantziskok zerrategi
|
bat
sortu zuen, eta anaia Juanek, etxera ezkonduak, 14.000 duro utzi zizkion. Atxiloketarekin anaia kartzelan eta utzitako diruak bueltan ikusteko perspektiba gutxirekin geratu zen Juan Lasa.
|
|
|
Tarteka eduki biral samarren bat ere sareratu nuen, Boulevardeko askegunea eta nahiko laster Ondarroakoa puri purian zenean Beatlesen Imagine kantaren bertsio bat, adibidez, eta polemikaren bat ere bai. Horrek guztiak ez ezik, itxaroten dut baietz, neurri motzeko berbagintzan interes apur
|
bat
sortzeko gaitasuna ere badudala.
|
|
|
aingerutxo
|
bat
sortzen badugu
|
|
|
Miren. Egia da Txapelketak ematen diola solemnitate bat, gu ere ez garela egoten hain solte, eta orain arteko joera bat bai izan dela, publikoarengan enpatia
|
bat
sortze aldera, dramatik jo izana. Baina azken urteetan iruditzen zait bagabiltzala horri buelta ematen, eta drama gratuito bat ez dela lehen bezain ondo hartzen entzulearen partetik.
|
|
2019
|
|
|
buruari lar eskatzen zaionean gorputzak hitz egiten du. Zernahi gisaz, koktel potente eta ederra da inprobisatzearen adrenalinak eta bat
|
batean
sortzearen gozamenak eragiten duena. Amildegiaren ertzean irudikatzen zuen artista Bertsolari filmak.
|
|
2020
|
|
|
Mundu hobe
|
bat
sor zitekeela
|
|
|
1990eko hamarraldian telebistak izan zuen bezalako olatu
|
bat
sortzea zaila ikusten dut. Internetekoak bertsolaritzaren komunitatearen baitan ez dauka telebistak zeukan zentraltasuna.
|
|
|
Kareta geronek abesturiko kantu
|
batekin
sortu genuen: Ostiral iluntzean beatziak alde/ ostiral iluntzean beatziak alde/ nahi duenak badauka festa bat debalde/ ai, oi, ai festa bat debalde.
|
|
|
Lehen Euskal Pizkundearen olatu foruzalea. Inspirazio erromantikoko euskal intelligentsia
|
bat
sortu zen, Campion, Manterola eta abar, lehen aldiz euskal kulturgintza moderno antolatu bati ekin ziona, eta kulturgintza horretan bertsolaritzaren garapen modernoa abiarazi zuten.
|
|
|
Seinalatu beharra dago Interneten ezaugarriak oso ondo egokitzen zaizkiola bertsolaritzari: Bertsoa sorkuntza multimedia bat da ahotsa, testua eta irudiarekin, eta Internetek eskaintza multimedia ahalbidetzen du; bat
|
batean
sortzen den performancea izanik, egokia da streaming bidez eskaintzeko; Sarearen edukiera mugagabea eta berehalako eguneratzea aukera aukerakoak dira bertsolaritzak azken hamarkadetan garatu duen produkzio masibo eta azkarrari erantzuteko; eta Interneten aldebiko komunikazioa, elkarreragintasuna, funtsezkoa izan daiteke bertsolaritzarena bezalako mugimendu zabal, anitz eta horizontal bat artikula...
|
|
2021
|
|
|
B.G.: Guk plataforma
|
bat
sortu nahi genuen axola zitzaizkigun gaiez hitz egin ahal izateko. Eta horretarako erabili dugu Martin.
|
|
|
Uste dugu aurrekoak gauza asko egin zituela. Misio
|
batekin
sortu izan bagina bezala, baina etengabe misio horretan porrot egiten ariko bagina bezala.
|
|
|
Bakardade horretan buruan bueltaka ari zaizkion ideiak jasangaitz bihurtzen zaizkio (…) konturatzen da Egiapalek egindakoa bere lagun Etxegoienek ordaindu duela. Bere bihotza irekitzeko beharra sentituz, artzain zaharrari bere desgrazien historia kontatzen dio (…) bere maitasun suharrari buruzko kantu ilun
|
bat
sortzen du (…) ”.
|
|
|
“Herrietako lehiaketetan edo bat
|
batean
sortzen diren txandakaturiko kantuen inprobisazio hauek bizirik diraute Europako eremu primitiboetan. Bizirik dirau aro modernora antzinako altxor indoeuroparra, antzinako izpiritu horren azken adabakiak ekartzeko patua egokitu zaion herri baten baitan:
|
|
|
“Herrietako lehiaketetan inspirazioa konbentzionalagoa izaten da. Hobeak izaten dira bat
|
batean
sortzen diren saioak, koplariek, emozioen edo jan edanaren eraginez, euren baitako onena ematen baitute”. Eta Nafarroan ikusitako saio bat dakar gogora apaiz bat gai jartzaile zutela bi baserritarrek eskainirikoa, lur batzuen inguruko jabetza umorez bustiriko bertsoen bidez ebatzi zuena.
|
|
|
artikulua ekarri digu. Bertsolariak zer nolako konpetentziak landu behar dituen zerrendatu eta horiek bilduko dituen dokumentu
|
bat
sortzeari ekin dio, baliagarria izango delakoan bertsoaren irakaskuntzarako eta ikaskuntzarako.
|
|
|
beste iris
|
bat
sortu
|
|
|
Asiako poliziekin kontuz ibili beharra dago. Oso soldata baxua dute, eta haietako batzuk ohituta daude sobornoen bitartez soldata osagarri
|
bat
sortzera. Horregatik, edozein kontroletatik libratzea lasaigarri da bidaiari zarenean, dolaribiltari bat baikara askoren begietara [24].
|
|
|
Ariketek eduki eta helburu jakin batzuk lortzeko tresna behar lukete izan, eta landu beharreko horri buruzko hausnarketa egiteak lagundu egiten du, kasu honetan, bertsolariak zer eta zertarako landu behar duen zehazten. Behar hori badagoela ikusita, bertsolariak zer nolako konpetentziak landu behar dituen zerrendatu, eta horiek bilduko dituen dokumentu
|
bat
sortzeari ekin diot, baliagarria izango delakoan bertsoaren irakaskuntzarako eta ikaskuntzarako.
|
|
|
Deskribatzaileekin batera zehaztu diren konpetentzia arloek garbi azaltzen dute gaur egun zer den beharrezkoa bertso
|
bat
sortzeko eta interpretatzeko. Osotasuneko ikuspegi bat eskaintzeko moduan idatzita daude, eta aukera ematen dute bertsoa sortu eta interpretatzeko prozesuan parte hartzen duen guztiaz jabetzeko eta, beraz, erraztu egin dezakete irakaskuntzaren eta ikaskuntzaren antolaketa.
|
|
2022
|
|
|
Bertsolaritza, jazza bezalaxe, gaueko generoa dela uste dut eta hura bezalaxe lurpekoa, neurri batean. Elkarte berri
|
bat
sortu genuke herri erdi mailako eta handietan Bertso Klubak zabaltzeko, bertsozale gautxoriek biltokiak izan ditzaten. Jendeak astean behin edan, bertsoak entzun eta barre egiteko eskubidea du –esan zuen eta bi esaldi horietan dena esan izan balu bezala geratu zen, nola segi ez zekiela.
|
|
|
Xalbadorren kasuan, entzuleak –edo entzule batzuk– dira bertso kodea puskatzen dutenak, txistu jotzen diotenean –nahiz eta txistuak epaimahaiari zuzenduta egon– Bospasei minutuz, emozioz eta tentsioz zamatutako une nahasi
|
bat
sortzen da pilotalekuan; inor gutxi da gai gertatzen ari denaren dimentsio sakonenaz ohartzeko. Segidan, krisi unea dator:
|
|
|
Nik sumatzen dut askotan biok bat garela, beste batzuetan Oihana da nire mamua, nire ilusioa… rolak eskatzen diguna, une oro eskatzen zigunaren arabera joan gara bertsoa, antzerkia edo hitza eta dantza uztartzen. Askotan ez da koreografia edo exekuzio bat hain zehatza, da gehiago mugimendua eta atmosfera
|
bat
sortzea. Eta atmosfera bat sortze horretan, elkarreraginean gaude.
|
|
|
Askotan ez da koreografia edo exekuzio bat hain zehatza, da gehiago mugimendua eta atmosfera bat sortzea. Eta atmosfera
|
bat
sortze horretan, elkarreraginean gaude.
|
|
|
Dena den, bere ustez, zientzia eta sormena lotuta daude: “Bertso
|
bat
sortzeak planifikazioa eskatzen du. Zientzialariok ere, ikerketa proiektu bat burutzerakoan, plangintza bat izan behar dugu.
|
|
|
Aldiz, txapelketara etxean aurretik ondo prestatuta joango dira bai xake jokalaria bai bertsolaria. Arratsalde batean erakutsi dute aurrez prestatutako guztia eta norberaren talentua, daukaten onena eman garaipena lortzeko, ahal bada maisulanen
|
bat
sortzeko, jokaldi bertsoaldi bikainen bat egiteko.
|
|
|
Prozesu bat da bertsoa bera, bai kantatzea, bai entzutea. Hemen adibidez, Señora sariketako lehen kanporaketan kode
|
bat
sortzen baduzu publiko berri horrek ulertzen duena, gero errazagoa da hori beste saio batzuetara estrapolatzea. Gauza bera gerta liteke lortzen baduzu saio monografiko batean kode bat sortzea.
|
|
|
Hemen adibidez, Señora sariketako lehen kanporaketan kode bat sortzen baduzu publiko berri horrek ulertzen duena, gero errazagoa da hori beste saio batzuetara estrapolatzea. Gauza bera gerta liteke lortzen baduzu saio monografiko batean kode
|
bat
sortzea. Publiko hori gero Txapelketara joateak Txapelketa bera ere elikatzen du.
|
|
|
Bigarren Gerra Karlista bukatu zenean, euskararen aldeko mugimendu
|
bat
sortu zen Euskal Herrian. Ordu arte foruen defentsan saiatu zen herria.
|
|
|
Erresistentziaz ari garela, parte hartzaileen aburuz, bertsolaritzak zapalkuntza bati aurre egiteko joera izanda ere, horren barruan, komunitate hegemoniko
|
bat
sortzekoa ere badu. Horrela, mugimendu barruan ere erresistentzian dauden gorputzak, kolektiboak eta pertsonak daude, erresistentzia plano bakar batean baino gehiagotan kokatzen direnak.
|
|
|
Bestalde, bertsolaritzak, jardun soziala den heinean, kideen artean identitate kolektibo partekatu
|
bat
sortzea ahalbidetzen du. Aisialdia elkarbanatzeak, tertuliek, bertso saioetan parte hartzeak, bertsoa harremantzeko tresna bezala erabiltzeak, antolakuntzaren parte izateak, etab. komunitatearen parte sentitzera eramaten du norbanakoa, eta, are gehiago, kideen nortasunean eta identitate indibidualean eragiten du.
|
|
|
Arabako herri eta Gasteizko auzo askotan egin ditugu historiako lehenengo bertso saioak; hasieran herabeti, eta hurrena festa giro txoroan. Sentitzen genuen, eta oraindik sentitzen dugu, lurralde berriak jorratzen ari den esploratzailearen adrenalina, gutxien uste duzun lekuan estreinakoz bertso giro
|
bat
sortzearena.
|
|
2023
|
|
|
Bertsolaritza bat batekotasunak ezaugarritzen du. Bertsolariak bat
|
batean
sortzen du eta entzuleak sortzen deneko unean bertan jasotzen du. Modu horretan, beste kultur adierazpideetan baino parte hartze handiagoa du entzuleak, edo beste modu batera esanda, entzuleak eragin egiten du sortzailearengan bere jarrerarekin.
|
|
|
80 eta 82an bere bi Txapelketa Nagusiak irabazi zitian eta bazuan norbait bertsotan ere ikas zitekeela zioena. Gero, talde
|
bat
sortu zuan eta irakaskuntzarako onura zekarren ekintza zela irudimena, hizkuntzaren lanketa…
|
|
|
Hala ere, zenbait eragilek [8] (kultura aktibistak, poetak, irakasleak, etab.) lan bat hasi zuten “geratzen” ziren inprobisatzaileekin, eta oinarri
|
bat
sortu [9]. Oinarri horri esker, etorkizun handiko dinamika bat sortu da, “zaharren” (urteetan sortuak) eta belaunaldi gazteen (urteetan jaioak) topaketekin.
|
|
|
Hala ere, zenbait eragilek [8] (kultura aktibistak, poetak, irakasleak, etab.) lan bat hasi zuten “geratzen” ziren inprobisatzaileekin, eta oinarri bat sortu [9]. Oinarri horri esker, etorkizun handiko dinamika
|
bat
sortu da, “zaharren” (urteetan sortuak) eta belaunaldi gazteen (urteetan jaioak) topaketekin.
|
|
|
Errekuperazio hori indartu egin zuten hogei urteko tartean izandako beste gertaera garrantzitsu batzuek; esate baterako, scrivi è rispondi ak sarera [10] iristeari esker, inprobisatzaileen Eskualde Elkarte
|
bat
sortu da [11]. Elkarte horrek ikerketa eta topaketa programa batean parte hartzen du Toscanarekin, Balearrekin eta Sardiniarekin batera [12].
|
|
|
1928an Jean Baptiste Daranatzek Revista Internacional de los Estudios Vascosen argitaratu zuen Abbadie eta Duvoisinen arteko korrespondentzia guztia. Bertan ikus daiteke Lore Jokoei buruzko aldizkari
|
bat
sortzeari hainbat buelta eman zizkiotela.
|
|
|
Norbaitek titularraren bila gabiltzala pentsa dezake, baina Daranatzek argitaratu zuen Duvoisinen gutuneria begiratu besterik ez dago prentsak Lore Jokoen sustapenerako izan zezakeen garrantziaz erabat kontziente zela ikusteko. Tartean, 1860ko uztailaren 9ko datarekin Abadiari zuzendutako eskutitzean Lore Jokoen inguruko aldizkari
|
bat
sortu beharra planteatzera iristen da, esaterako, orrialde kopuruari, edukiari eta finantzaketari buruzko hainbat xehetasun emanez (Daranatz, 1928a: 64).
|
|
|
Jende ezberdinarentzat erosoak izan daitezkeen tokiak sortzea da proiektuaren helburua. Azken finean, sarritan adierazi dugun bezala (gure youtubeko katean ere badaukagu hori azaltzen duen bertso sorta bat), talde hau sortuta horixe izan baita hirurok lortu duguna; bertsoan beraiena den toki
|
bat
sortu eta hori osatuko duen jendea aurkitzea. Hau hobeto ulertzeko, kontuan izan behar da Lokatz Loreaken jatorria, gezurra eman badezake ere, taldeak bilakatu baitzituen lagun, eta ez alderantziz.
|
|
|
Esaterako, oreka taula begiratuta, konturatu daiteke gaien sortzaile den talde hori saio horretan “bikote” papera behin baino gehiagotan agertzen dela, bertsolari berari egokitu ez arren. Halako errepikapenak gertatzean gaien zakutik erreskatatzen da ordezkatzeko gai bat, edo bestela berri
|
bat
sortu.
|
|
|
Hondarrean, kontuari ez zitzaion inportantzia handirik eman. Nik dakidala, idazle bakar bat ez da azpimarratzen ibili familia edo giro erdaldun
|
batean
sortua edota hazia izan arren, orain ipuin zoragarriak idatzi eta sari hau edo hura irabazi duela –sariak aipatzen ditut, argi geldi bedi ez naizela neure buruaz ari– Bertsolari bihurtu izana, berriz, batez ere giro erdaldun batetik abiatuta, zortzi milako bat igatea bezala da –zortzi milakoarena solasera dakart, mendizaletasuna ere euskalduntasunari lotua dagoen baina nik sentitze...
|