|
2007
|
|
|
Dirudienez, duela lau milioi urte, erretrobirus batek txinpantzea eta hurbileko beste primate batzuk infektatu zituen; ez, ordea, gizakiaren arbasoak. Gaur egun, birus hori desagertuta dago, baina txinpantzearen DNAn birusaren arrastoa geratu da; zehazki, txinpantzeak birusaren 130 kopia ditu bere DNAn; gizakiak, berriz,
|
bat
bera ere ez.
|
|
|
Baina argi dago gauza bat dela ia nahi gabe egindako birus erreal baten istorioa, eta beste bat dela planteamendu hau: programatzaile
|
batek
bere enpresaren sistemari eraso egiten dion birus bat egin du, enpresatik botatzen dutenerako. Planteamendu horrek gaur egungo birus baten arkitektura klasikoa du, garai hartako teknologoek pentsatu ez zuten zerbait.
|
|
|
Bestetik, ospitaleetan gaixoaren gorputzari eraso egiten zaio, nolabait esateko. Esaterako, gaixoaren azala ebakitzen badute ebakuntza egiteko, arrisku handiagoa izango du mikroorganismoren
|
batek
bere habia egin eta infekzioa hartzeko. Zalantzarik gabe, ospitaleetako tresneriak, hodiak eta abarrek ere zeresan handia dute.
|
|
2008
|
|
|
Garbigailuak zarata handia ateratzen duenez, bozgorailuen bolumena igo eta telefonoak jo duenean ez da konturatu ere egin. Ane, une
|
batez
bere telesaila ikusteari utzi, eta egongelatik etorri zaio telefonoa jotzen ari dela esanez. Mikelek telefonoa hartu du, baina, afaria prestatzen ari zenez, korrika eta presaka hitz egin du bere gurasoekin.
|
|
|
Batetik, web orrialde bat dute (www.lifeaiakoharria.net), eta han txertatzen dituzte egindako lanak, lortutako ondorioak, argitaratutako dibulgazio artikuluak eta abar. Bestetik, bisitak egiten dituzte obra jakin
|
bat
bertatik bertara ikusi nahi duenarentzat, eta behar dituen xehetasun eta datu guztiak ematen dizkiote. Obretan ere argibide panelak jarri dituzte, proiektuaren nondik norakoak azaltzeko, jende artean banatzeko informazio liburuxkak egin dituzte, eta abar.
|
|
2009
|
|
|
Hilean behin hartu beharreko 500 miligramoko TU injekzioek eraginkortasun portzentaje oso altuak erakutsi zituzten. Gainera, MOEk babestutako ikerketetan ez bezala, espermatogenesia mililitroko 3 milioi espermatozoidetik behera mantendu zutenen artean ez zen haurdunaldi kasu
|
bat
bera ere izan. Tratamenduarekiko tolerantzia ere oso ona izan zen, injekzioak berak eragindako zauriak eta arrisku txikiko zenbait aurkako eragin itzulgarri (hiperlipidemia, aknea, pisua gehitzea, hiperhemoglobinemia) alde batera utzita.
|
|
|
Metamaterialen aplikazio izarra, edo, gutxienez, oihartzun mediatiko handien izaten ari dena, objektuak ezkutatu eta ikusezin bihurtzeko aukera da. Horretarako, objektua metamaterial ez homogeneo batekin biltzea proposatzen da; material horren permitibitate eta iragazkortasun ezaugarriek eragotzi egingo lukete uhin elektromagnetiko
|
bat
bertan islatzea, eta, gainera, uhin hori bera berreraiki egingo litzateke objektuaren beste aldean. Ondorioz, objektua ikusezina izango litzateke.
|
|
|
Eta, irmoki, bukatzen du: baina ez dago frogarik susmatzeko dinosauroak lehendik ari zirela galtzen, eta, talka gertatu ondoren, ez dago dinosauro oinatzik,
|
bat
bera ere ez.
|
|
|
Esaterako, botika asko kiralak dira. Molekula
|
bat
bere ispilu irudiarekin gainezarri ezin denean, kirala da. Objektu kiral arruntenak eskuak dira.
|
|
|
Banako
|
bat
bere espezieko gainerako banakoetatik bereiztea denean helburua, hau da, identifikazio indibiduala egin nahi dutenean, norbera errepikaezin egiten duten ezaugarrietara jo behar izaten dute zientzialariek. Lehenengo begiratuan ez dirudi oso lan erraza denik, espezie jakin bateko banakoek genomaren zati handi bat berdina baitute; giza espeziean, adibidez, genomaren% 99,9 berdina da gizaki guztietan.
|
|
2010
|
|
|
Lurrean, nahiz eta ez ohartu, ez da arraroa jakiek gaixotasun bat transmititu dezakeen mikroorganismoren bat izatea baina, karga hori handia ez bada, ez zaigu ezer pasatzen. Espazioan, ordea, edozein infekziok kalte ikaragarriak eragin ditzake; astronautaren
|
bat
bertan gaixotzea oso larria litzateke, ohartarazi du Ruizek.
|
|
|
petrolioa, kautxua, sendagaiak, bitaminak, era guztietako erregaiak, eta baita Holokaustoan erabili ziren gas pozoitsuak ere. Hala ere, gerra amaitu ondoren zuzendari
|
bat
bera ere ez zuten ez auzipetu ez espetxeratu. Bergiusen aurkikuntzaren garrantziaz konturatzeko, Alemaniak Bigarren Mundu Gerrako azken bi urteetan erabili zuen erregai guztia sintetikoa zela gogoratu besterik ez dago.
|
|
|
DIPCren aurrekontua ere oso txikia da; nahiko nuke 30 edo 50 milioi euroko zuzkidura izatera iristea. Ea euskaldun aberatsen
|
batek
bere dirua uzten digun; guk ederki erabiliko dugu (barreak).
|
|
|
Gure espeziearen barruan sinesmen barietate handia dago; Mosterínen ustez, horrek berak erakusten du sinesmen
|
bat
bera ere ez dela espeziearen berariazkoa: Izan ere, zerbait pertsonaren naturaren parte denean, denontzat komuna da, hala nola bi oinetan ibiltzea eta hizkuntza edo birikak izatea.
|
|
|
Ordenagailuen potentzialtasunaz edo ahalmenaz hitz egin zuen batik bat Jean Claude Andrék. Gaur egun, fluidoen mekanika konputazionala erabiliz motor
|
bat
bere osotasunean simulatzen dihardugu, besteak beste, gure enpresan azaldu zuen.
|
|
|
Urteak ziren Bill Brysonek zientziarekin lotutako kontu asko eta askotarikoak ulertu nahi zituela. Hala ere, ez zuen topatzen liburu
|
bat
bere galderei erantzuten zienik ezta hark nahi zuen moduan ere, eta, beraz, liburua idaztea erabaki zuen.
|
|
|
Beraz, unibertsoak komunikatuz gero, unibertso paralelo batean atzera egin liteke eta gure unibertsora itzuli erlatibitatearen mugak gainditzeko. Horrela, pertsona
|
batek
bere aitona hiltzen badu, ustezko paradoxa bat eragiten du: aitona hilda, pertsona bera ezin da existitu.
|
|
2011
|
|
|
Egia zor, inprimagailuaren definizioak ez du zertan inprimagailuekin bat etorri, horiek ez baitute eredu digitala mundu fisikora pasatzen inprimatuz, hau da, beste euskarri
|
batean
bere arrastoa utziz, baizik eta objektu berri bat ekoitziz; beraz, inprimagailua ez da, berez, inprimagailu bat, ekoizteko makina bat baizik.
|
|
2012
|
|
|
Sexuaren onura guztiak eta desabantailetako
|
bat
bera ere ez izateko aukera onena hermafroditismoa izan daitekeela dio Canciok: Hau da, norbera izatea bai emea bai arra.
|
|
|
Oso urrutira joanez, pertsonak simulatutako gorputzen jabe sentiaraziko dituzten aplikazioak irudikatzen dituzte ikertzaileek. Adibidez, zirujau
|
bati
bere burua mikrorobot baten lekuan ikusteko aukera emango dion aplikazio bat, hala, ebakuntza pazientearen gorputzaren barruan balego bezala egin ahal izateko. Hain urrutira joan gabe, esperimentuen emaitzak lagungarri izan litezke gorputz adar mamuaren asaldura hobeto ezagutu eta tratatzeko.
|
|
|
Oso larria da pribatutasun eskubidea hauste hori, baina, horrez gain, demokrazia bera ere arriskuan legokeela uste du: datu horiek crackeatu edota lapurtu egin litezke, politikarien datuak ere haiei xantaia egiteko erabil litezke, gobernu ustel batek oposizio edo disidentziaren aurka edo funtzionario ustel
|
batek
bere probetxurako erabil litzake. Dei sutsua egiten du Berners Leek lege horien aurka protesta egin dezagun eta onar ditzaten utz ez diezaiegun.
|
|
|
Turing eta bere lankideek azkar egin behar izan zuten. Bazekiten Enigmak ez zuela inoiz kodetzen letra
|
bat
bere buruarekin. Jatorrizko R batek ez zuen inoiz R bat sortzen kodetutako mezuan.
|
|
|
Bestalde, batzuetan litekeena da bihotza eta birikak geldirik dituen paziente
|
bat
bere onera ekartzea, bihotz biriketako bizkortze saiakera bati esker. Querejetaren esanean, medikuak kasu bakoitzean aztertu behar du zenbateraino luzatu ahalegina, pazientearen patologiaren arabera.
|
|
2013
|
|
|
Horren aurrean, nire ustez, beharrezkoa da zentralen jabeen, gobernuen eta gizartearen arteko adostasun batera iristea. Denen artean erabaki lukete noiz arte eutsi diezaiokeen zentral
|
batek
bere jarduerari, urteak igaro ahala jabeek diru sarrerak handituko baitituzte, baina, aldi berean, ezusteko bat gertatzeko arriskua ere handitzen baitoa.
|
|
|
Hori kontuan hartuta, azterketa bat egin du ikusteko, arazo kardiobaskularrekin lotutako ikerketetan, zenbatetan hartzen zituzten aintzat emakumezkoak. 1990eko hamarkadan, ez zegoen
|
bat
bera ere; izan ere, zabalduta zegoen emakumezkoak ez zirela bihotzekoak jota hiltzen. 20 urte geroago, badakigu uste hori okerra dela, bihotzekoak eta zirkulazio aparatuko patologiak direla eta izango direla heriotza eragile nagusiak.
|
|
2014
|
|
|
Arazorik handiena anbiguotasuna da, eta gure taldean espezialista onak dauzkagu desanbiguazio semantikoan, hau da, hitz
|
batek
bere testuinguruan zer esan nahi duen erabakitzean.
|
|
|
Ikasketa presentzialean, EHUren eta Mondragon Unibertsitatearen bidez, badago aukera, baina ez dago ezer ez presentzialean edo online. Hori transferitu gabe dago, urte asko igaro dira unibertsitateak euskalduntzen hasi zirenetik, eta ez da urrats
|
bat
bera ere eman.
|
|
2015
|
|
|
Asimov-ek aspaldi eman zituen robotikaren hiru legeak: 1.a, robot batek ezin diezaioke gizaki bati kalterik egin, ezta gizakiak kalterik jasan dezan utzi edo onartu ere; 2.a, robot bat behartuta dago gizakien aginduei men egitera, betiere lehenbiziko legea urratzen ez badu; 3.a, robot
|
batek
bere burua babestu beharra du, betiere honek lehen eta bigarren legeak urratzen ez baldin baditu. Baina gauzak ez dira horren sinpleak.
|
|
2016
|
|
|
Bitrifikatutako obozitoek urte asko irauten dutenez, prebentzioa hobea izango litzateke gazteagotatik hasiko bagina. Adibidez, hogeita bi urteko emakume
|
batek
bere obozitoak bitrifikatuko balitu eta gerora, hogeita hamabost urterekin, minbizia jasango balu, obozito haiek hogeita bi urte izaten jarraituko lukete. Kasu horretan, kalitate hobeko obozitoak izango genituzke, eta, segur aski, gehiago.
|
|
2017
|
|
|
Geroago, ordea, Quina kulturako mailak daude, eta han ez dago suaren arrastorik. Neu ikertzen izan nintzenean, ez genuen suarekin lotutako aztarna
|
bat
bera ere aurkitu, dio Riosek. Nonbait, Barandiaranek deskribatu zuen bat, baina ez dago frogatuta.
|
|
|
Izan ere, denboran oso egonkorrak diren egitura polimerikoak sortzen dituzte, eta gainera, haien bihurketa autosufizientea da: prioi
|
batek
bere tolestaketa aldatzen duenean, automatikoki jarraituko dute inguruko proteinek ere beren tolestaketa aldatzen. Prioien kutsatze bidezko prozesu horrek konpontzen du Cricken arazoa, neuronaren hasierako estimuluaz harago, beste estimulurik gabe jarraituko baitute etengabe kate agregatuak sortzen.
|
|
|
Gene jakin
|
bat
bere funtzioa betetzeko gai ez den kasuetan, saiakerak egin dira zenbait pazienteren material genetikoan ondo funtzionatzen duen gene bat txertatzeko (3 irudia). Horretarako, gene funtzional bat sartzen da birus eraldatu batean, gaixoari birusa tratamendu moduan ematen zaio, eta gene hori pazientearen zeluletako material genetikoan txertatzen du birusak.
|
|
|
Ekintza horiek sentsoreen bitartez hautematen dira. Beraz, pertsona
|
bat
bere eguneroko jarduerak egiten ari den heinean hiru ardatz horietan marrazten baditugu hautemandako ekintzak, gauza batez ohartzen gara: jarduerak elkarrengandik gertu dauden ekintzak bilduz deskriba daitezke.
|
|
2018
|
|
|
Baldarrak eta xelebreak beharbada, baina mapak dira hauek ere, eta makinek erabiltzen dituzte, hizkuntzaren ozeanoan nabigatzeko. Eurei esker, ordenagailu
|
batek
bere kabuz ondoriozta dezake erreginak emakumezkoak direla edo txakur frantsesez chien esaten dela. Ongi etorri embeddingen mundu zoragarrira.
|
|
|
Kostaldeko herriek arazo batzuk izango dituzte; barrualdekoek, beste batzuk. Zenbait herritan, uholde arriskua handituko da; hirietan, berdeguneak handitu dituzte Hemendik aurrera, udalerri
|
batek
bere hiri plana prestatzen duenean, klima aldaketaren aldagaia txertatu behar du jada, bestela ez da prest egongo klima aldaketari aurre egiteko. Londresko Tamesis estuarioan badago azpiegitura handi bat, 1980ko hamarkadan egin zena, uholdeei aurrea hartzeko.
|
|
2019
|
|
|
Haur
|
batek
bere adin, hezkuntza eta adimen mailarako espero zitekeena baino okerrago irakurtzen duenean (hau da, behar baino akats gehiago eginez edota polikiago), dislexikoa dela deritzogu. Definizioa guztiz adostua ez badago ere, oro har, esklusio definizio bat onartzen da:
|
|
2020
|
|
|
Duela 240 milioi urte, Triasikoan, iktiosauro
|
batek
bera baino zertxobait txikiagoa zen beste itsas narrasti bat jan zuen. Azken mokadu hori hartu eta gutxira, baina, iktiosauroa zendu zen, eta bai harrapakariaren zein harrapakinaren arrastoak fosilizatuta geratu ziren.
|
|
|
Duela 240 milioi urte, Triasikoan, iktiosauro
|
batek
bera baino zertxobait txikiagoa zen beste itsas narrasti bat jan zuen. Azken mokadu hori hartu eta gutxira, baina, iktiosauroa zendu zen, eta bai harrapakariaren zein harrapakinaren arrastoak fosilizatuta geratu ziren.
|
|
|
Lertxundik ospitale psikiatriko batean egiten du lan: Asistentzia sanitarioan jarduten dugunok ez dugu segundo
|
bat
bera ere pasatzen kutsadura farmakologikoaren inguruan pentsatzen. Medikamentua ez da desagertzen gure gorputzetik kanporatzen dugunean, baina hala balitz bezala jokatzen dugu profesional sanitariook, botikak errezetatzen ditugunean.
|