|
2000
|
|
|
Gehiena gazteleraz irakurtzen dugu (Iparraldekoek frantsesez).
|
Baina
itzulpenak dira. Euskaraz ere gero eta klasiko gehiago itzultzen ari da.
|
|
2003
|
|
|
Argiro autortzen dogu herri baten literatureari izen ona eta ospea sortze lanetik jatorkozala, eta ez itzulpenetatik.
|
Baina
itzulpenak ugariak dira gure artean, eta garrantzia handikoak euskerearentzat. Eta itzultzaile askok euren trebetasuna ondo baino hobeto erakutsi izan dabe hizkuntza mailan, itzulpenok egikeran.
|
|
2004
|
|
|
Zuzendaritza Nagusiak adieraz dezake gaztelaniazko itzulpena ez dela beharrezkoa,
|
baina
itzulpen hori egin da, interesdunak hala eskatzen badu; ziurtagiriak beti luzatuko dira itzulita. Kasu horietan, itzulpena egingo du, espedienterik gabe, arduradunak edo aditu titulu egokia duen funtzionarioak, itzulpena Fiskaltzak ikusita.
|
|
2005
|
|
|
Parte bat galdu egiten da, jakina: doinua galtzen da beti eta, zenbaitetan, erritmoa bera ere bai,
|
baina
itzulpenei esker goza ditzakegu bestela ezezagunak liratekeen poeta handien obrak.
|
|
2007
|
|
|
ere, orgullo del linaje?).
|
Baina
itzulpen espainolak Herder-i fenizioen arrazaz ere hitz eginarazten dio, 288 or.(, una raza encerrada en sí misma?), nahiz originalak, ein eingeschlossener Stamm, esan (V, 493).
|
|
|
«Oker hau ez da inoiz berrirotuko», horrela gu alferrikako lotsagarri hori ekidinez.
|
Baina
itzulpen hori ez zen hobea izango: zeren eta okerra hitza horrela nabarmentzen bada, subjektuaren lekua berari egileari bezala emanez, japoniarrei euren hizkuntz bizieran esentzialki interesatzen zaien zerbait galdu egiten da.
|
|
2008
|
|
|
Elkarteak ikastaro zenbait antolatzen zituen, eta egin nituen. Askorik ez nuen ikasi, nik aurretik ere banekielako zeinu hizkuntzan komunikatzen,
|
baina
itzulpena landu nuen, diferentea da-eta eduki formalak eta ez formalak itzultzea, adibidez.
|
|
|
|
Baina
itzulpen kaxkarrak ez dira, soilki, gureak izaten. Espainolez ere laprastada ez txikiak egiten dakite.
|
|
|
Maiken Beitia eta Joxean Bengoetxea aktoreek estreinatu zuten Maitalea antzerki lana, 2002ko abenduan, Iruñean, Trentaitantos konpainiaren eskutik, Emilia Ekaik zuzendua. Patxo Telleria aktoreak egin zuen antzezpen hartarako itzulpen lana,
|
baina
itzulpen hura obra antzezteko baino ez zuten baliatu.
|
|
|
Liburuaren irakurketa bat eskaintzen du, baina kapitulu batzuk oso motz geratzen dira eta egitura teorikoa mugatua (Hyppoliterekin konparatuz gero). Orain arte Gogoaren fenomenologia osoari gaztelaniaz egindako itzulpen bakarra 1966an Wenceslao Roces ena zen,
|
baina
itzulpena zaharkitua geratu da. Azken hilabetetan, berriz, bi edizio berri agertu dira gaztelaniaz.
|
|
2009
|
|
|
Oraindik itzultzaileen prozesuaren hasieran gaude,
|
baina
itzulpen automatikoa datorren hamarkadan gelditu ezinezko prozesua izango da. Inoiz iritsiko ez zela uste genuen ingurune batera iritsiko gara.
|
|
|
Bai,
|
baina
itzulpenez hornituta egoten dira batzar, foro... guztiak. Zergatik ez euskara ere kontuan hartu?
|
|
2010
|
|
|
" Itzulpenak gure literaturaren parte funtsezkoena dira", esan zuen Johann Wolfgang Goethek irekitasun lezio bat emanez.1130 Ivor Amstrong Richards britainiar kritikoarentzat, itzulpena" kosmosaren bilakaeran sorturiko gertaerarik konplexuena" zen.1131 David Damroschi, kulturaren merkatuak, instituzio politikoek edo era askotako banitateek bultzaturiko itzultzeko antsietatearen kontra, kalitatea begiratzeko modu dotore hori otu zaio, itzulpena gainditzen duena dela Munduko Literatura. Itzultzen den literatura litzateke Munduko Literatura,
|
baina
itzulpenean makaltzen dena" lokala" litzateke.
|
|
|
Nik hogei urte itxaron behar izan nituen hori lortzeko. Ez zeukan Alfaguaran,
|
baina
itzulpen bat zen. Jakina, oso bestelako egoera zen euskal literaturak bizi zuena, ni idazten hasi nintzenean.
|
|
2011
|
|
|
Honakoan ere itzulpen prozesuaren ardura ezaz ohartzen gara, edo ardura dutenen urritasunaz. Horrez gainera, generoaren gabezia aipatu bai,
|
baina
itzulpen prozesua bera, hots, poesia, antzerkia edo autobiografia itzultzeak zer nolako estrategia zehatzak eskatzen dituen, kasurako, ez da inondik inora aipatzen.
|
|
|
6 HAMAIKA LIBURU,
|
BAINA
ITZULPEN GUTXI 340
|
|
|
6 HAMAIKA LIBURU,
|
BAINA
ITZULPEN GUTXI
|
|
|
Eremu digitalean ere Shakespeareren hizkuntza da nagusi, bai webguneetan, bai webguneetan komunikazioak, ugariak nabigatzaileentzako programak, aplikazioak eta luzapenak hizkuntza askoren arteko berehalako itzulpena errazten dute, klik bakarrarekin saguarena.
|
Baina
itzulpenen kalitatea, batez ere testu luzeak eta geografikoki oso urrun dauden hizkuntzen artekoak, batzuetan eskasa da, plataforma hauek zentzua hartzeko erabilgarriak dira testuen akatsak edo okerrak antzematea dokumentu batean edo bidaliko dugun posta elektronikoa.
|
|
|
Beraz, azken bolada honetan, pixka bat ibili naiz itzulpenak egiten, hunkitzen nauten poeta batzuen eta poema batzuen itzulpenak egiten, horietatik batzuk, pentsatzen dut egunen batean joango direla argitalpenen batera, liburura edo diskora, pentsatzen dut.
|
Baina
itzulpenekin gusturago eta erosoago sentitzen naiz neronen gauzekin baino. Nolanahi ere, arnasaren, arnasa edo argia jasotzearen edo ez jasotzearen arazoa da dena niretzat.
|
|
2012
|
|
|
Askotan nahastu egiten ditu jendeak, ni itzultzailea ere banaiz,
|
baina
itzulpena idatzizkoa da eta interpretazioa ahozkoa. Hainbat interpretazio mota daude:
|
|
|
" Ezin liteke izan". Arratsalde batean paratu nintzen, zerrenda hartu eta egin nuen, azalpen batzuk euskaraz, beste batzuk gaztelaniaz,
|
baina
itzulpen literala egin barik. Neuk egin nuen azkenean, arkitektoak lagunduta.
|
|
|
|
Baina
itzulpen jardueraren eta itzulpenari buruzko gogoeten lehen lekukotasun garbiak erromatarrekin iritsi ziren. Homeroren Odisea dugu grekotik latinera egindako lehen literatura itzulpena (Livio Andronikok K. a. 240 urtean egina).
|
|
|
88 Jon Juaristik (1983: 8) Vidal de Nicolás, Gregorio San Juan eta Julio Maruri ere aipatzen ditu Arestik etapa honetan itzulitako autoreen artean,
|
baina
itzulpen horiek, egin bazituen, argitaratu gabe gelditu ziren.
|
|
|
Kontraesan horren ondoan, itzulpenaren epistemologia modernoaren beste hainbat kontraesan ere agerian geratzen dira euskal itzultzaileen itzulpenetan: formaren eta edukiaren edota hitzaren eta zentzuaren arteko bereizketa dualista, esate baterako, behin eta berriz aipatzen da, batzuek lehena eta besteek bigarrena hobesten dutelarik,
|
baina
itzulpenean egindako hautuak ez datoz beti bat aldez aurretik hartutako erabakiekin. Izan ere, itzulpenaren teoria postmodernoek erakutsiko duten bezala, testu baten zentzua ez dago elementu formaletatik bereizterik, zentzua ez baita testua sortu aurretik existitzen zen zer objektibo bat, hitzak eta bestelako elementu estilistiko eta formalak elkarrekin harremanetan jartzean sortzen den zerbait baizik.
|
|
2013
|
|
|
Joan den urteko apiril aldera eratu zen, elebitasunari irmoki kontra egiteko planean. Izan ere, Baionan bada anitz kontu eta ekimen,
|
baina
itzulpenaz lagunduta beti, irekiduraren estakuruaz, horrelakoetan esan ohi den bezala," inor baztertua senti ez dadin". Emaitza, ordea, berez da baztertzailea:
|
|
|
Halabeharrez.
|
Baina
itzulpenaren garrantziaz jabetzeko orduan, inor gutxi ohartuko da ikus entzunezko produktuei dagokienaz. Nahiz eta oso jarduera hedatua eta inoizko hartzaile kopuru handiena izan; izan ere, adin eta gizarte klase guztietako hartzaileek baliatzen baitute egunero egunero, ia oharkabean (Interneteko lokalizazioei erreparatzea besterik ez dago, edo DVDetarako azpidazten eta bikoizten diren filmak, bideojokoak, etab.). Munduko edozein tokitako ikusleak eta erabiltzaileak dira ikus entzunezko itzulpengintzaz baliatzen direnak.
|
|
|
Hasteko eta behin, goiko grafikoan bien ibilbidea batean ikusten dugu, nobedadeen baitako eboluzioan. Begiratu batean atzeman daiteke jatorrizkoek markatzen dutela nobedadeen ibilbidea,
|
baina
itzulpenek ere gorakada dezentea izan zutela 2008an.
|
|
2014
|
|
|
Herritar guziak ezagutzen ditu kantariak. Aipatze soil bat aski du meraren ezagutarazteko herritar bilduei,
|
baina
itzulpenak ez du deus ematen. Joko bera dute baliatzen eskaleek ere, jendea zuhurtzat agerraraztean.
|
|
2015
|
|
|
Colerak uste du elkarrizketa sortzeko eta gure paradigmak auzitan jartzeko tresna dela literatura. " Hasieran obraren hizkuntz komunitatearen barruan gertatzen da,
|
baina
itzulpenak aukera ematen du elkarrizketa hori beste hizkuntza komunitate batzuekin ere egiteko. Gainera, paradigma filosofiko gehienak hizkuntza inperialetatik datozkigu, eta horregatik iruditzen zait hain garrantzitsua gure hizkuntza ez hegemonikoak ere itzultzea, mundu ikuskera nagusia alde askotatik pentsatu eta zalantzan jarri ahal izateko".
|
|
|
Olarrak umorez gogoratu zituen lagunartean egindako bi afari literario. Gaia airean zebilen, egin beharra zegoen,
|
baina
itzulpena bere esku hartzeko prest zegoen inor ez mahaian, bigarren afarian Olarrak berak heldu zion arte: argitaratzeko lanen zerrendan sartu zuten, egin egingo zuten.
|
|
|
Sormen lanik ez,
|
baina
itzulpen bat argitaratu zuten seigarrenean. Alfonso Rodriguez Castelaoren Sempre en Galiza liburuko zati batzuk euskaratu zituzten, hain justu Euskal Herriaz zihardutenak.
|
|
|
izan luke subjektua? Batetik bestera pasatzea nahiko ohikoa da Teresarengan,
|
baina
itzulpenean singularra erabili dugu.
|
|
|
Itzulpena esaten dugu, hitz bakar batez eta nolabait adieraztearren;
|
baina
itzulpen soila baino gehiago eskatzen zaigu. Santa Teresa euskalduntzea, geurera ekartzea, erdal urak euskal ur bihurturik, gure uharkara eta gure moldeetara bideratzea.
|
|
|
Ondotik, itzulpenak berriz eginarazi ditu ere, bere pentsaera arras errespetatua izan arte. Euskara konprenitu gabe,
|
baina
itzulpenekin eta arituz, eta gainera, hori, frantsesezko pentsamolde hori ez du traditurik ikusi nahi izan.
|
|
2016
|
|
|
Bigarren kasu honetan lerroak modu ezberdin batez zeuden antolatuta,
|
baina
itzulpena garbia zen, nahiz eta, egunaren beste aldean, sintagma jatorrizko bertsioan ez egon.
|
|
|
Itzulpena esaten dugu, hitz bakar batez eta nolabait adieraztearren;
|
baina
itzulpen soila baino gehiago eskatzen zaigu. Santa Teresa euskalduntzea, geurera ekartzea, erdal urak euskal ur bihurturik, gure uharkara eta gure moldeetara bideratzea.
|
|
|
Itzulpena esaten dugu, hitz bakar batez eta nolabait adieraztearren;
|
baina
itzulpen soila baino gehiago eskatzen zaigu. Santa Teresa euskalduntzea, geurera ekartzea, erdal urak euskal ur bihurturik, gure uharkara eta gure moldeetara bideratzea.
|
|
2017
|
|
|
bitartekari huts bilakatzen dira, eta ez itzulpenen azken helmuga.
|
Baina
itzulpen feminista eta dekolonialak itzultzeko moduarekin kritikoak izan behar dugula ere erakusten digu, testuek erakusten duten ikuspegi kolonial eta patriarkalari arreta jarriz (zer gertatzen da, esate baterako, genero gramatikalik ez duen euskaratik galegora testu bat itzultzen denean?).
|
|
2018
|
|
|
Enkargurik gabe ez dagoela itzulpenik dio Markuletak. «Idatzi eta gero hastea argitaratuko dizun norbaiten bila sorkuntza lanekin gertatzen da,
|
baina
itzulpenekin ezin da halakorik egin». Enkargurik izan gabe, ez du sekula gustuko obra bat osorik itzuli.
|
|
|
bizkaitarra izanik, gipuzkeraz idaztean akatsak itzurtzen zitzaizkion Uriarteri, eta, hori dela-eta, printzeak Jose Antonio Azpiazu segurarrari pasatzen zizkion eskuizkribuak, artez zitzan. Luis Villasantek Donostian aztertu zituen argitaraturiko hiru liburu horien eskuizkribuak, eta tinta gorriz markaturiko zuzenketa asko dauzkate,
|
baina
itzulpenaren gainerakoak ehunka orrialdeukitu gabe daude, seguru aski orraztaileak ez zuelako nahikoa kemen lan nekoso hori amaitzeko.
|
|
2019
|
|
|
|
Baina
itzulpen guztiz gehienak gaztelaniaz irakurri nituen. Literatura katolikoa eta baita batere katolikoa ez zena ere.
|
|
|
|
Baina
itzulpenik ez genuen garaian, gure erreferente estilistiko ia guztiak euskaratik kanpo geneuzkan. Gaztelaniaz, bereziki Hegoaldeko tradizioan; frantsesez, Iparraldekoan.
|
|
|
Heriotza soilik omen da ezin itzulia,
|
baina
itzulpenak bizirik ekartzen dizkigu han hemengo hizkuntzetako obrak, historiak, pertsonaiak, autoreak. Baiki:
|
|
|
Itzulpen batek ez du, ezta izan litekeen onena bada ere, jatorrizkoa agortzen (obra gorenez ari naiz),
|
baina
itzulpen batek lor dezake berak irabaztea obra gorena bihurtzeko loria, ez, ordea, jatorrizkoa hobetu duelako, baizik xede hizkuntzara  ekarritako lorpen eta ondasun linguistikoengatik eta haien laguntzarekin trebatutako baliabide literarioengatik. Modu horretan hasi da hainbat hizkuntzatako literatura:
|
|
|
Ez dagoen, existitzen ez den euskara bat ematen omen du itzulpenak, artifiziotik gehiago duena naturaltasunetik baino, hala dio aurreiritziak. Sorkuntzak ere halaxe egiten du,
|
baina
itzulpenari egozten zaio balizko defizita, berea baino ez balitz bezala euskara artifiziala, ez naturala, egitearen errua.
|
|
|
Arestik Axularren Gero osoa eskuz kopiatuz...
|
Baina
itzulpenarena da biderik ibiliena. Cortazarrek zioen idazle izatera" sartu" aurretik itzultzailea izan zela, batek ekarri zuela bestea.
|
|
|
Berriak eta dvk auzi honetaz argitaratutako erreportajeetan seinalagarria da inor ez dagoela zeinismoaren kontra,
|
baina
itzulpenaren eta saiakeraren eremuetan ikusten dute zeinismoaren tokia. Ez dira literatura?
|
|
2020
|
|
|
Bai, munduko literatura unibertsala euskaraz leitzeko eta euskara unibertsal izateko. Bertatik eta bertan sortuak gara,
|
baina
itzulpenak ere kontuan hartzen ditugu. Guretzat oso garrantzitsua da itzulpenari lekua ematea.
|
|
|
Ebaluazioa modu kualitatiboan egin ahal izateko, itzulitako esaldien zuzentasuna neurtu da, eta akatsak identifikatu eta sailkatu. Adibidez, aurretik aurkeztutako 4 adibidea hizkuntzaren aldetik gramatikalki zuzena eta jatorra da,
|
baina
itzulpenaren esanahia ez dator erabat bat jatorrizkoarekin, akatsa semantikoa izanik.
|
|
2021
|
|
|
Badirudi kritikak eta ikerketak ez diotela lan horri tarte askorik eskaini, baina guk tarte bat eman nahi diogu hemen, aldez edo moldez itzulpengintzari buruzko aipamen sistematikotasunik gabekoen, zehaztugabeen zein gaitzesleen erakusgarri baita. Izan ere, kontraesanezkoa da, gure ustez, esaterako, Mujikak xedetzat jotzea" itzulpen baino" ez direnak ez aipatzea,
|
baina
itzulpenak sarri izatea hizpide.
|
|
|
Izan ere, historiografien bilakabideari begiratuz gero, berritze metodologikoa gertatu aurreko historiografietan datu arkeologiko hutsak edo datu arkeologikoen zerrendatzeak jasotzen ziren batez ere. Egia da, halaber, itzulpen historiari buruzko azalpenak eta kritika gehiago jasotzen dela berritze metodologikoaz geroztiko literatur historietan,
|
baina
itzulpen ikasketen ikuspegitik sakontasun handirik gabe egiten dira, eta, gainera, Casenavek zehaztu bezala, aro garaikidean jartzen dute arreta, XX. mendea baino lehenagoko testuei buruzko iruzkinak ez direlarik ia aldatu historiografien bilakabidean. Bide beretik, denborak aurrera egin ahala, historiografoen balioespenak desagertu egin dira, oro har; eta, badirudi, hortaz, hizkuntzazko oharrak desagertuz joan ahala, desagertu egin direla itzulpenari buruzko oharrak.92 Horrek adieraziko luke, beharbada, itzulpena balioesteko tresnak falta dituztela literaturaren historiografoak, edo" literatur eremu" aren parte sentitzen direla eta ez" itzulpen eremu" aren parte, paradoxikoa baita itzulpenaren eremua autonomoagoa eta ikusgarriagoa bihurtu ahala, historiografietako errepresentazioa gutxitzea.
|
|
|
Jende askoren ustez, itzultzaile lana bakarlari lana da, bakarrik egiten den lana, baina partez baizik ez da egia. Egia da itzulpen luze hau egiteko ordu asko eman ditudala lanean ondo ondoan beste inor ez nuela,
|
baina
itzulpen hau ez da bakarrik nirea.
|
|
|
Irene Vallejori. Liburua itzultzen hasi nintzen arte ez zen oraindik sartua nire bizitzan,
|
baina
itzulpenari heldu eta berehala, eta, bereziki, Interneteko zenbait bideotan haren ahotsa eta hitzaldi batzuk aditu eta berehala, liburu honetako hitzak ez dira izan niretzat hitz mutuak. Iruditzen zitzaidan haren ahots goxo ezin hobeki modulatua aditzen nuela une oro, testua diktatzen ariko balitzait bezala nik pentsa nezan hori bera nola esan euskaraz.
|
|
2022
|
|
|
Behin azalpen orokor batzuk emanda, akordio batzuetara iritsi dira haiekin," errespetuan oinarrituta": eskolako nahiz herriko bilerak euskaraz egingo dituzte,
|
baina
itzulpen automatikoa baliatuko dute, Telegram bidez. Eskolako gurasoek" oso ondo" baloratu dute proiektua. Momentuz, euskaratik gaztelaniara egin dituzte itzulpenak, baina laster arabierarekin ere probatzea da asmoa.
|